een ambtelijk rapport - Ziek van Zorg

Naar beter betaalbare zorg
14. Ten tweede komen de verplichte solidariteitsarrangementen onder
druk te staan. Door de verplichte basisverzekering met acceptatieplicht voor
zorgverzekeraars, een verbod op premiedifferentiatie en grotendeels
inkomensafhankelijke financiering (de premies zijn voor 75-80%
inkomensafhankelijk), kent het Nederlandse zorgstelsel een
solidariteitsoverdracht van gezond naar ziek, van hogere inkomens naar lagere
inkomens en van jong naar oud. Met de stijging van de zorguitgaven neemt
deze verplichte solidariteit snel toe. Het CPB heeft deze toename in de
overdrachten van de netto-betalers aan de netto-ontvangers berekend. Deze
effecten zijn fors en worden voor hogere inkomens nog versterkt door hogere
belastingen, onder meer ter financiering van de stijgende zorgtoeslag. Bij
voortzetting van de huidige groei betaalt een gezin van tweeverdieners met
een inkomen van anderhalf keer modaal in 2040 de helft van het inkomen aan
zorgpremies. Jongeren betalen per persoon een steeds groter deel van de
zorguitgaven van ouderen. In dat licht kan overigens ook de steeds betere
inkomenspositie van ouderen meewegen in keuzes rond de financiering. In het
komende Interdepartementaal Beleidsonderzoek (IBO) ‘inkomenspositie
ouderen’ wordt gekeken hoe de ouderen er in de toekomst financieel voor
staan. De beleidsaanbevelingen van dit IBO kunnen ook implicaties hebben
voor de omvang van de overdrachten in de zorg.
15. Ten derde: voor zover stijgende zorguitgaven leiden tot hogere
belastingen en premies wordt de economische groei geraakt. Als de
stijging van de zorguitgaven niet ten koste gaat van andere collectieve
uitgaven, dan zullen de collectieve zorgpremies en de belastingdruk jaar op
jaar stijgen. Dit betekent bij de huidige manier van financieren dat werkenden
een steeds groter deel van elke verdiende euro verplicht moeten afdragen. Een
hoge lastendruk kan mensen afschrikken toe te treden tot de arbeidsmarkt,
respectievelijk meer uren te werken of te investeren in human capital. Dit heeft
negatieve effecten op de internationale concurrentiepositie en de economische
groei.
1.4 Voor houdbare overheidsfinanciën moet het groeipad van de zorguitgaven
naar beneden
16. De term houdbaarheid kent verschillende perspectieven. Vanuit
maatschappelijk oogpunt is het zorgstelsel houdbaar als de publieke belangen
(macrobetaalbaarheid, kwaliteit en toegankelijkheid) in balans zijn. Als de
zorguitgaven structureel sterker groeien dan het BBP, leidt dit tot toenemende
concurrentie met andere collectieve uitgaven, druk op de verplichte solidariteit
en het arbeidsaanbod. Een dergelijke groei is vanuit financieel perspectief niet
houdbaar 6 . De overheidsfinanciën worden houdbaar genoemd als bestaande
collectieve arrangementen kunnen worden voortgezet zonder dat daarvoor
belastingen en premies moeten worden verhoogd. Zo hebben verschillende
generaties evenveel profijt van collectieve voorzieningen.
17. De vergrijzing van de bevolking rechtvaardigt dat de zorguitgaven iets
harder groeien dan andere collectieve uitgaven. Een vergrijzende
bevolking heeft relatief meer behoefte aan zorg. Om die reden is een beperkte
6 Dat wil zeggen als wordt uitgegaan van ceteris paribus situaties waarin de relatieve prijsverschillen
tussen sectoren en de vraag naar collectieve diensten constant blijven.
Pagina 15