Het schoeisel van de KNIL-militair - Collectie

vende en dappere bevolking. Wij gaan er in dit bestek niet diep op in. Maar niet voor de eerste
maal en ook niet voor de laatste maal bij de strijd tegen de inheemse vijand, had de regering
en de militaire leiding de tegenstander schromelijk onderschat en de gevolgen bleven dan ook
niet uit. Het werd een langdurige krijg, die met ups en downs in alle hevigheid voortduurde
tot in 1903, met een uitloop tot in 1913.
Dus 30 tot 40 jaar lang aaneensluitende militaire activiteiten op het zelfde ver verwijderde
oorlogstoneel. Men deed hier wel op elk gebied ruimschoots ervaringen op. Ook al omdat de
aanwezige troepensterkte in Atjeh, vermeerderd met de jaarlijkse aflossingen en evacuaties
tesamen een kwart van de hele personeelssterkte van het KNIL besloegen. 11)
De algemene militaire commandant in Atjeh (de militaire gouverneur zoals men toen zei) had
in zijn ressort vèrstrekkende bevoegdheden. En zo bepaalde generaal-majoor A. J. E.
Dienvont in 1876 dat aan alle inheemse militairen die in Atjeh aan een grote actie zouden
deelnemen een paar schoenen en een paar slobkousen zou worden verstrekt: zeg maar: aan
alle Javaanse onderdelen. Deze maatregel werd door de ondercommandanten (die bataljons
infanterie commandeerden) met grote belangstelling en instemming begroet. Men hoopte nu
te kunnen voldoen aan een reeds lang gevoelde behoefte en tevens zou nu kunnen worden
voorkómen dat massa's Javaanse soldaten wegens verwaarlozing van opgelopen verwondingen
aan de ongeschoeide voeten, ontstaan tijdens de acties, langdurig in het militaire hospitaal
zouden moeten worden opgenomen. Anders gezegd: de commandanten verwachten een
verhoging van de slagvaardigheid van de Javaanse eenheden die nu grotendeels ook op sterkte
zouden blijven. Want Atjeh herbergde naast de geduchte versterkingen van de tegenpartij alle
soorten van terrein: steile bergen, lagunes, vloedbossen, moerassen, gloeiende zandstranden,
koraal, steenbodems, wildernissen, rivieren en kreken en nauwelijks wegen of paden. De
resultaten met de zojuist van schoenen voorziene eenheden waren echter wat minder dan men
zich voorgesteld had: de bescherming van de voet was weliswaar doelmatiger gebleken en dat
had ongetwijfeld voordeel opgeleverd, maar van een doorslaand succes was geen sprake. En
daar kwam het: naar de mening van de troepen-commandanten van de Javaanse eenheden
hadden de (voor westerse voet gemaakte) schoenen eerder verstrekt moeten worden: dan
hadden de betrokken soldaten (die nimmer te voren op schoeisel dienst gedaan hadden) er aan
kunnen wennen. Nu waren de schoenen in feite te laat verstrekt en voor wennen was geen
gelegenheid geweest. De uitdeling had vlak voor de acties plaatsgevonden.
Uiteraard was er ook al geen tijd geweest voor selectie van een redelijk passend paar, maar los
daarvan - en dat bleek ook weer in alle duidelijkheid - de oosterse voeten pasten niet in de
westerse schoenen. De voeten van de Javaan waren nu eenmaal breder en korter: de schoen
uit het Westen was dus zowel te lang als te smal. Het leer van de schoen was ook al te stug en
tijdens de operaties, waarbij elke kilometer door het terrein te voet moest worden
doorschreden, kregen verschillende nieuwbakken schoendragers voetverwondingen welke
veroorzaakt waren door het schoeisel.
Weggeworpen schoenen
Het was dus in Atjeh goed raak ook op dit gebied: geen voetwonden wegens oorzaken van
buiten of van de vijand, maar nu voetwonden vanwege de niet passende schoenen. Diverse
Javaanse soldaten hadden tenslotte van pure ellende het niet passende lederen schoeisel
onderweg maar weggeworpen...
Logische consequenties: en achteraf moeten wij er ons voor hoeden om met redeneringen aan
te komen van hoe het allemaal wèl gedaan had moeten worden. Overigens, de leiding in Atjeh
had al van het begin af met schoeisel ervaringen bij militaire operaties opgedaan met
Ambonnezen en ook met daar aanwezige Afrikaanders (zeer verschillend van elkaar op
etnisch gebied en ook maar zo zo met schoenen aan). 12)