Het schoeisel van de KNIL-militair - Collectie

kon volgen tijdens de mars te velde, in de wildernis en slecht terrein, want het ging allemaal
nèt te langzaam. En de man zelf moest steeds naar de grond kijken waar hij zijn voeten moest
gaan neerzetten en zich een niet-pijnlijke weg moest banen; vanwege deze logische noodzaak
lette de soldaat niet op hetgeen om hem heen plaatsvond, iets wat natuurlijk wèl had dienen te
gebeuren. Door deze oorzaken daalde de gevechtswaarde van de Javaanse onderdelen die
geen schoeisel hadden. En gezien deze omstandigheden kozen de hogere commandanten
immer Europese of Ambonnese eenheden als stormcolonnes bij hun aanvallen: troepen zonder
huppelende en strompelende bewegingen en ook zonder talloze voetwonden achteraf.... En
hierbij doelen wij op de speciale soort van hindernissen die de plaatselijke tegenstanders van
het KNIL (de opstandelingen, of de inheemse vijand, of hoe men die tegenpartij ook zou
willen noemen) om zijn bentengs (versterkingen) had aangebracht: de eerder genoemde hoge
stekelplanten en vooral de aangepunte in vuur verharde ingegraven bamboestaken in de
richting van de verwachte aanvaller.
Schoeisel voor iedereen....., accoord, maar hoe?
En hoe de Javaanse fuseliers op hun blote kaki's (= voeten) er soms bij aanvallen wèl door
heen kwamen, is voor velen een raadsel gebleven, doch het geschiedde en daarna bestormden
de Kromo's (algemene naam voor deze landaard) de stelling met succes. Zij waren zeker niet
bang. Maar het ging allemaal veel te langzaam. En als men nu geneigd was uit te roepen:
`Geef die kerels dan toch schoenen', dan had men nog gelijk ook. Maar zo simpel lag de zaak
ook weer niet, want het model-schoeisel van Ieder voor de Europeanen kwam uit Europa
(Nederland) en uit Australië. En die schoen was gemaakt voor en dus gebaseerd op de
doorsnee voet van de Europeaan. Welnu, de Javanen hadden niet alleen voeten die wat de
vorm betreft zeker van die van de Europeaan verschilden, doch die ook nog blijvend een
eigen dikke eeltlaag hadden. En zo was het gevolg dat men hen onmogelijk zomaar een
import-schoen kon aandoen. Die paste gewoon niet en ook met die enkelingen die op doktersadvies
schoenen hadden ontvangen, bleef het ook maar een halve oplossing die weinig om het
lijf had: men kon er wel op lopen, maar een oplossing werd het nooit.
Het toentertijd nog wel eens gehoorde negatieve gezegde of sterke verhaal van `Inlanders
kunnen niet op schoenen lopen' was dan ook een geheel onjuiste simplificatie die van
onbegrip getuigde. Wel was men het er over eens dat er een schoen moest komen van een
bepaald nog te ontwerpen model en dat deze vinding reeds in de recrutentijd (bij het depot)
aan de inheemse soldaat zou moeten worden verstrekt. Men was al aan het zoeken geslagen,
want in 1882 was er al een prototype voor een nieuwe confectie veldschoen in enkele
compagnieën getest. Het was een combinatie van schoen plus slobkous in één geheel (het leek
in beginsel wat op de huidige veldlaarzen van de KL), maar dit type was bezwaarlijk passend
te krijgen omdat onder meer de voet geheel los zat. Overigens had dit produkt wel een paar
goede principes in zich, een `nieuwe vinding', namelijk haakjes voor het snel vastrijgen van
de veter in plaats van de tot toen gebruikelijke vetergaatjes aan de voorkant en verder was een
deel van de schoen van zeildoek vervaardigd. De schoen was licht van gewicht en stevig, gaf
redelijk steun aan de enkel, was gemakkelijk aan en uit te doen en eenvoudig in het onderhoud.
En wat belangrijk was: spoedig droog na het doorwaden van een waterloop. Niet de
combinatie schoen + slobkous, maar wel de invoering van zeildoek was een novum dat later
nog uitgewerkt zou worden, en met succes. Maar zover waren we nog niet, want in Atjeh was
kort tevoren een oorlog uitgebarsten, die, tegen alle verwachtingen in, tientallen jaren zware
kopzorgen zou opleveren, zowel op politiek-alsook op zuiver militair gebied.
De militaire schoenen in de Atjeh-oorlog
In 1873 had Nederland aan Atjeh de oorlog verklaard: het land in het uiterste noorden van
Sumatra in de periferie van de archipel, met een kleine doch uiterst fanatieke, vrijheidslie-