Het schoeisel van de KNIL-militair - Collectie

evenredig ging oplopen, wil dit zeggen dat toen zelfs meer dan de helft van het leger diende
zonder schoenen aan.
Een heel curieus gegeven derhalve: een toestand die heeft voortgeduurd tot bijna aan het
begin van de Eerste Wereldoorlog. We lopen er nu even op vooruit om aan te duiden dat men
eerst vanaf 1908 tot bijna in 1914 de achterstand met dat schoeien geheel inliep, zodat in
laatstgenoemd jaar ook alle inheemse KNIL-militairen op schoenen liepen. Nu hoeft men over
het feit dat zoveel inheemse militairen geen schoenen uitgereikt kregen niet erg verontwaardigd
te zijn; het was - om nu maar met een modern woord te spreken - zeker geen
rassendiscriminatie, omdat de inheemse bevolking van de archipel in die tijd nog in overgrote
meerderheid en onder bijna alle omstandigheden op blote voeten liep en het was dus volkomen
gewoon dat die mensen, als ze in het leger kwamen, daar ook zo bij liepen. Trouwens
ook de Europeanen in Indië, of ze nu wel of niet in het leger dienden, deden - vanwege de
warmte - na hun werk thuis onmiddellijk hun schoenen uit en liepen daar op dunne sloffen,
zonder kousen of sokken of gewoon evenals de inheemsen: op blote voeten.
De inheemse burger echter had het voordeel van de keuze wáár hij wenste te lopen met zijn
blote voeten; de soldaat daarentegen mocht dat in dienst meestal niet: die moest bij vele
diensten blootsvoets heel vaak gaan waar hij dat niet zou wensen als hij zelf de keus zou
hebben: bijvoorbeeld bij exercities en de velddienst....
Meeste barrevoeters juist bij de infanterie
Aangezien in het KNIL ruim drie kwart van de militairen beneden de rang van officier bij de
infanterie diende, terwijl vooral bij dat wapen het percentage niet-Ambonnese inheemsen -
men noemde ze `Inlanders' - het grootst was, kan men zeggen dat het aantal blootsvoets
gaanden bij het hoofdwapen bijzonder groot was. In 1903 bijvoorbeeld telde de infanterie
19.594 inheemse mindere militairen; indien men hiervan het getal der Ambonnezen (en
Menadonezen) afhaalt, 3.634 blijven er aan `Inlanders' over 15.960.
In deze laatste categorie waren dan begrepen de volgende landaarden: 1.246 Soendanezen (uit
West-Java), 323 Madoerezen (van het eiland Madoera, bij Java behorend), 122 Boeginezen
(Z.Celebes) en dan Maleiers en andere volksgroepen 371 man, en.... (nu komt het) niet minder
dan 13.898 Javanen.
Met dit statistische gegeven uit 1903 9) willen wij drie dingen benadrukken. Allereerst het
reusachtige percentage niet-Ambonnezen bij de infanterie, circa 81 procent van het totaal der
inheemsen. En deze groep was die der niet-geschoeiden. Ten tweede was het aantal
inheemsen uit deze categorie, afkomstig uit het gewest Java (Madoera daarbij inbegrepen) in
1903 nog altijd 15.467 man, dat is ruim 79% van de inheemsen: algemeen gesproken noemde
men deze groep die in de infanterie in getal overheerste eenvoudigweg `Javanen'. In de derde
plaats - we schatten de sterkte der Europeanen bij de infanterie in 1903 op 9.750 man -
moeten we voor schoenendragers in dat jaar bij de infanterie dit getal optellen bij dat der
Ambonnezen en krijgen dan een totaal van schoenendragers bij de infanterie van 14.384 man.
Conclusie voor de infanterie: ruim 14.000 man op schoenen en bijna 16.000 man zonder
schoenen; een ruime meerderheid ongeschoeid.
Geruisloze exercitie
In de jaren vijftig van deze twintigste eeuw werden wij in Nederland, zoals velen zich dat nog
wel zullen herinneren van de destijds gehouden Taptoe-Delft, als publiek verrast door een
geruisloze show van een `spook-peloton' van de Koninklijke Luchtmacht dat, zacht lopend op
rubber schoeisel, volmaakte bewegingen vertoonde waarbij men geen geluid vernam; geen
stevige tred van laarzen, neen, doodse stilte. Dit fenomeen deed zich op de zelfde wijze bij de
KNIL-infanterie van voor en kort na de eeuwwisseling voor, zij het dat het daar allesbehalve