Het schoeisel van de KNIL-militair - Collectie

`reeds 85%'van de onbereden inheemse militairen geschoeid was en dat het in de bedoeling
lag dat percentage tot 100 op te voeren.
Met alle beschreven toestanden en andere oorzaken, was de Javaanse soldaat inmiddels wat
mondiger geworden en het ging hem hinderen dat het zo lang ging duren voordat hij op
schoenen dienst ging doen. In het officierscorps ijverde men er al lang voor om de Javaanse
eenheden sneller van schoenen te voorzien, want het ging allemaal nog te langzaam. In 1905
verzuchtte men: `Het verstrekken van schoeisel (. . .) zou krachtig kunnen medewerken tot
opwekken van het zo nodige zelfvertrouwen bij de Inlandse soldaat en zodoende tot
verhoging van diens gevechtswaarde'. Want, aan de overzijde van de Javaanse compagnieën
in de kampementen van menig bataljon infanterie, lag de Ambonnese compagnie. En van die
militairen zei men in 1905: `In vele opzichten gelijkgesteld met Europeanen zijn zij (de
Ambonnezen) daarop bijzonder trots. Het dragen van schoenen wordt door hen zeer gewaardeerd;
hun kleding, voeding en soldij is gelijk aan die van de Europeaan'.
Dit laatste was al in 1896 bekend: `. . . en vooral het dragen van schoenen, dat hem (Ambonnees)
verheft boven de andere Indische elementen in het leger, wordt door hem zeer gewaardeerd
. . .', aldus in dat jaar het IMT. En de cadetten op de Koninklijke Militaire Academie in
Breda, die in opleiding waren voor officier van het KNIL en studeerden over hetgeen hen in
de Oost te wachten stond, lazen in de jaren tussen 1905 en het einde van de Eerste
Wereldoorlog (want toen kwam de volgende versie van het `Leerboek Militaire Aardrijkskunde
en Statistiek van Nederlandsch Oost-Indië'): `. . . Door het verstrekken van schoenen
aan Inlandse troepen, worden heel wat minder zieken in de hospitalen verpleegd wegens
kloven en eeltzweren aan de voetzolen, terwijl daardoor tevens talrijke verwondingen, die
anders bij ongeschoeide troepen op mars immers ontstaan, en die de marsvaardigheid van de
troep zeer verminderen, worden voorkomen. Ongeschoeide troepen zijn niet te gebruiken bij
het bestormen van versterkingen, die met randjoe's en bamboedoeri (zie noot 3) zijn omgeven.
Uit een tactisch, zowel als uit een hygiënisch oogpunt is het dus nooit te verdedigen om
troepen - zij het ook Inlandse - barrevoets te laten marcheren'. 23)
Boni - expeditie en acties op Bali
Van 1905 tot 1908, toen er in Zuidwest-Celebes (Boni en Loewoe) nog een aantal militaire
operaties nodig waren en verder ook in Bali (1906), ontvingen de daarheen gedirigeerde
Javaanse eenheden hoge rijgschoenen van zeildoek, die met leer versterkt waren op de neus,
de beneden zijkanten en het contrefort (= hiel- en hoge achterstuk). En op de lederen zool
waren kopspijkers ingeslagen, teneinde in glad bergterrein ongewenst uitglijden te voorkomen.
Men sprak toen 24) de veronderstelling uit dat deze vorm van schoenen wel de uiteindelijke
keuze zou worden en dat het tijdperk van troepenbeproevingen binnen afzienbare tijd zou
worden afgesloten met de definitieve keuze. Dit klopt vrij goed, want in 1910 kwam men met
het uiteindelijke type schoen: nagenoeg die van de schets. Geen lederen schoen doch de
zeildoekse met lederen versterkingen.
Bescherming en nogmaals bescherming bood de trouwe militaire schoen van zeildoek met
lederen belegstukken: totdat ook de laatste opgelapte en met touwtjes bijeengehouden exemplaren
definitief aan flarden waren uiteengevallen.
Het is dan ook om deze redenen dat de oude model-schoen na de oorlog zo zeldzaam is
geworden. Want ook de magazijnvoorraden van 1942 werden door de bezettingsmacht opgebruikt
en de wellicht nog in 1945 aanwezige restanten vonden hun weg naar revolutionaire
groeperingen. Slechts enkele stellen waren nog aanwezig in dat kleine brokje van Nieuw-Guinea
dat nimmer door de vijand werd bezet en ook reeds waren er vóór die tijd modelschoenen
gegaan naar Suriname en mogelijk ook naar een enkel eiland van onze Antillen,