Het schoeisel van de KNIL-militair - Collectie

Het euvel met de lederen schoenen maakte de troep al die jaren dagelijks mee en er werd
intern hevige kritiek op uitgebracht, maar . . . we zijn nog in het begin en midden van de 19e
eeuw, de klachten kwamen slechts moeizaam omhoog en ternauwernood in de publiciteit. En
dus gebeurde er lange tijd niets ter verbetering. Pas vanaf 1870 begonnen kritische notities
wat door te komen. De Frans-Duitse oorlog gaf in dat jaar de stoot tot diverse publicaties en
in Indië zag men toen de geboorte van een militair tijdschrift dat reeds aanstonds (en op een
goed niveau) in het officierscorps van het KNIL met artikelen van velerlei aard kwam. Het
was het later zo bekend geworden Indisch Militair Tijdschrift. 6) In de kolommen van dit
`IMT' gingen de uniformen en overige uitrustingsstukken van het leger meteen al over de
hekel. Reeds in de jaargang van 1871 lezen wij (blz. 467): `. . . Het schoeisel voldoet hier in
Indië al evenmin aan de vereisten. Het is veel aan reparatie onderhevig, terwijl het leder te
hard en te zwaar is. De sluitingswijze der schoenen dient evenzeer een punt van onderzoek uit
te maken'. Er was geen woord te veel gezegd: deze schoen vereiste een te zorgzaam
onderhoud en dat lukte niet altijd; om deze reden en door het barsten van opgedroogd nat
leder, kwamen er te veel langdurige en dure reparaties. En de sluiting was inderdaad onvoldoende,
want zelfs bij gebruik van slobkousen werden de voeten steeds vuil door binnendringende
modder en vies water, waarmede ook vaak tegelijk bloedzuigers naar binnen kwamen.
7)
Het gros van de militairen loopt blootsvoets . . .
Maar voordat wij verder gaan - trouwens daar begonnen wij dit artikel mee - moeten we eerst
één ding heel duidelijk naar voren halen en dat is het feit dat we hier met betrekking tot de
KNIL-schoen alleen maar een betoog hielden over de dragers die de Europese landaard
hadden. Want slechts de Europeanen en een klein deel van de inheemse militairen (de
Ambonnezen) droegen toen schoeisel. En alle andere inheemse militairen verrichten al hun
diensten barrevoets.
Om in aantallen te spreken nemen wij een viertal peil-jaren met gegevens van de globale
sterkte van het KNIL voor militairen beneden de rang van officier. We krijgen dan het
volgende:
1853: totaal 26.000, waarvan 10.000 Europeanen en 16.000 inheemsen.
1883: totaal 30.000, waarvan 15.000 Europeanen en 15.000 inheemsen.
1899: totaal 42.000, waarvan 16.000 Europeanen en 23.000 inheemsen.
1909: totaal 34.000 waarvan 11.000 Europeanen en 23.000 inheemsen.
In het inheemse deel van het KNIL dienden manschappen van diverse volkeren uit de
archipel; men kan zeggen dat daarvan circa ruim 16% behoorde tot wat men toen noemde
`amboinezen'; hierbij moet dadelijk worden opgemerkt dat men de militairen van Menadonese
landaard (hoofdzakelijk komend uit het noordoosten van Celebes) destijds (en wel tot
omstreeks 1910) tot die Ambonnezen rekende. 8) Dat het in de jaren waarover we nu spreken
(en daar voor) niet zo eenvoudig geweest moet zijn om deze Ambonnezen bruikbare schoenen
te verstrekken, zal hier en daar nog blijken; het is na veel haken en ogen toch wel vrij aardig
gelukt. Hun aantal was niet zo bijster groot. We doen een schatting dat het schoeisel van
Ambonnezen zo omstreeks 1840/50 moet zijn begonnen bij de onberedenen.
Maar nu het gros van de inheemsen, de ongeschoeiden. Wij slaan de plank niet helemaal mis
als wij stellen, dat in de tweede helft van de 19e eeuw in het KNIL tussen de 12.000 en
21.000 militairen al hun diensten op blote voeten hebben verricht.
Aangezien verder het percentage van de Europese mindere militairen in het KNIL tegen de
eeuwwisseling begon te dalen (en deze daling bleef zich voortzetten) en dat van de inheemsen