Het schoeisel van de KNIL-militair - Collectie

daalde de prijs van de intendance al meteen van f 7,30 naar f 6,15. Door het lichtere maaksel,
door efficiënter werken en nu uitsluitend met gedetineerden kwam de prijs een jaar later in
1932 al op f 4,60: vier gulden voor aanmaak en 15% voor administratie en beheer, zestig
cent). Edoch, de particuliere schoen bleef niet op drie gulden staan doch daalde tot tussen f
2,25 en f 2,-. De intendance zette de strijd voort en verkreeg in 1934 vrijstelling van
verplichte doorberekening van kosten voor administratie en beheer; bovendien gingen de
bedrijven in de gevangenissen nog goedkoper leveren en de prijs ging van f 4,60 naar f 3,-. En
na deze zet had de intendance de strijd om de gunst van de militaire schoen gewonnen. Het
geringe prijsverschil was niet lonend gezien de ambachtelijke kwaliteit van het produkt, en de
medisch-anatomische garantie voor het welzijn van de voet van de drager, gevoegd bij de
langere draagtijd; de twee kwartjes die men op de vrije markt minder zou moeten betalen
bleek niet langer doorslaggevend te zijn. En er volgden nog enkele prijsverlagende
maatregelen; zeer afwijkende schoentailles werden vervallen verklaard: voor die paar mensen
kwam van dienstwege maatschoeisel; en tailles die maar een beetje afwijkend waren werden
nu geconcentreerd op gewestelijke hoofdplaatsen en werden niet meer - zoals voordien - ook
naar de kleine magazijnen verstrekt. Schoeisel dat wat lang in een magazijn opgelegd was
geweest, werd voortaan nog maar verstrekt als eerste uitrusting en, in de komende jaren,
volop aan de militie en landstorm. 35)
Na de rustige jaren: massaproduktie
De jaren die na 1933/34 en de grote economische malaise volgden - dat wil zeggen de periode
tussen 1935 en 1939-noemde men `de rustige jaren'. Daarna volgde de strijd van oorlogsdreiging,
oorlog, mobilisatie en nederlaag. In deze periode is ook geen verplichting voor
militairen gekomen om steeds het dienstschoeisel te dragen: men hoopte van de zijde van de
legerleiding en de intendance dat de man door alle getroffen maatregelen ten bate van de
model-schoen, deze uit eigen beweging zou gaan dragen, als men dat voordien niet had
gedaan. Er was toen nog maar slechts één `maar' overgebleven en dat was het typische
verschijnsel- overigens bij alle legers ter wereld - van `eerst moet de oude voorraad op!'
Welnu, die voorraad was uiteindelijk vlugger op dan men had verwacht. Vanwege de aanloop
tot en het uitbreken van de oorlog in Europa en de dreiging van het doorslaan van die krijg
naar Zuid-Oost-Azië, werd in Nederlands-Indië op allerlei wijzen getracht de bestaande
militaire achterstand in te lopen.
Aangezien modern materieel niet meer te verkrijgen was en na mei 1940 de verbinding met
het moederland verbroken werd, heeft men in Indië door maar veel mensen snel onder de
wapenen te roepen kwantitatief gepoogd de nadelige positie in Azië wat op te krikken. Meer
oefenen en telkens oproepen van reservisten, de Europese militie (en landstorm); meer
aannemen van inheemse soldaten, kortverbanders, autobestuurders, ook stads- en landwachters,
uitbreiden van hulpkorpsen en zelfs uiteindelijk een eerste oproep van de `inheemse
militie' (dit waren de eerste Indonesische dienstplichtigen uit eind 1941). Bij de sterkte van
het `beroeps-KNIL', dat kort voor de oorlog tegen Japan inmiddels was gegroeid tot circa
42.000 man, kwamen op de boven geschetste wijze nog ongeveer 80.000 man, die op een of
andere wijze tot de gemobiliseerde sterkte gingen behoren, in een militair uniform liepen en
dus legerschoeisel uitgereikt kregen: twee paar de man. 36)
Er zijn toen heel wat paren schoenen verstrekt; de schoen-bedrijven hebben toen op volle
toeren gewerkt en konden de sterk vergrote vraag met veel kunst en vliegwerk nog zover aan,
dat naar behoren werd geproduceerd, terwijl ook een redelijke reserve-voorraad van goed
schoeisel voor alle soorten van voeten in de magazijnen van de intendance kon worden
gereedgelegd.
Vlot werk en kwaliteit