Het schoeisel van de KNIL-militair - Collectie

gebied van de voeten wat minder goed dan voorheen. Geen wonder: men liep in Europa ook
steeds minder, zat meer op fietsen en ook meer in de auto); men trof bij hen in de dienst in
Indië steeds meer slechte voeten aan; in de depots had men bij de Europeanen meermalen
miserabele gevallen. Uiteraard werden deze militairen voordat zij naar Indië werden uitgezonden,
in Nederland (Koloniale Reserve te Nijmegen) geducht geselecteerd (crisistijd en
veel gegadigden voor luttele plaatsen), maar toch . . . In ieder geval waren goede dienstschoenen
het beste voor slechte voeten. En die schoenen waren zonder meer goed en men kon er in
deze periode gemiddeld zes maanden op dienst doen. Er was ook. voor alle landaarden een
groot pakket van maten; de schoenen waren nu geschikt voor alle terreinen van de archipel:
zachte en harde, droge en natte. De laatste leesten waren in 1934 weer eens verbeterd: wat
smaller bij de hiel, de zool wat meer gebogen en de hak vooral niet te hoog. Als men de
puttees aan de benedenzijde maar flink laag begon te wikkelen, gaf dat nog extra steun aan de
enkels van de man.
Wat te doen met nieuwe schoenen?
Bij de verstrekking van nieuw schoeisel van dienstwege was het vanzelfsprekend een eerste
vereiste dat daarbij het kader, inbegrepen de fourier en de korps-schoenmaker en zijn helpers)
goed geïnstrueerd en onderlegd waren; onontbeerlijk was daarbij een goede voorraad
schoenen in alle maatverpassingen. Wanneer desondanks geen passend schoeisel uit de reeks
van de variëteiten van de intendance voorradig was, mocht worden overgegaan tot een
aanvraag voor maatschoeisel (zie schets D, waarlijk een precisiedocument en bekrachtigd
door de handtekeningen van wel drie daarbij betrokken functionarissen). Ook voor het
`inlopen' van nieuw schoeisel, hoewel niet vermeld in enig voorschrift, ontwikkelen zich
meerdere methoden. Diverse geroutineerde onderofficieren wisten hier alle kneepjes van. Bij
de depot-opleidingen kwam het er op neer dat de man met nieuwe schoenen aan terstond door
een aantal slokans (sloten) moest waden en dan met de doornatte schoenen oefenen, liefst als
er veel wind stond of veel zon en in droog terrein, totdat het schoeisel weer droog was. Zo
kon de schoen in één enkele dag ingelopen zijn. Maar in Atjeh (`bij ons in Atjeh . . .') werden
nieuwe schoenen eerst goed ingevet en vervolgens liet men ze, geheel gevuld met water (en
telkens bijgieten) een volle nacht staan weken; en de volgende dag gewoon aan doen en er
alle diensten mee verrichten.
De `gedraineerde' intendance-schoen
Het opdrogen van de schoen ging prima, omdat hij bestond uit een uitstekende en uitgeteste
combinatie van canvas en leer. Bij het waden door water werden schoen, sok en voet meteen
kletsnat, maar bij het verder marcheren in droog terrein werd eerst de voet, daarna ook sok en
schoen allengs geheel droog. Het vocht werd als het ware naar buiten geperst door het
zeildoek en ook was er een insnijding in het onderteer welke doelbewust was aangebracht,
zodat het water van daar uit de schoen kon weg lopen. En de warme tropenzon en hoge
temperatuur deed de rest wel. Na afloop van de dienst, na het appel van `soepeten' (zo heette
de lunch in het KNIL-jargon) was er doorgaans geen algemene dienst of uitrukken meer; de
schoenen werden dan zonodig verder gedroogd en met de zolen naar boven neergelegd,
alvorens ze weer gepoetst werden voor de volgende dag. In het bijzonder de inheemse
militairen besteedden veel aandacht aan het dienst-schoeisel: schoenen bleven altijd `status'
voor de drager. Een zegsman die in de dertiger jaren dezer eeuw enige tijd dienst deed op het
grote eiland Madoera (oost van Java gelegen en daar bij behorend) zag daar enige bataljons
inheemse hulptroepen (met KNIL-uniformen, vrijwillig, in een soort part-timedienst, de z.g.
`Barisans') met manoeuvres mee doen. Dadelijk na afloop kregen deze mannen hun verdiende
dag-soldij uitbetaald en gingen dan weer huiswaarts om daarna maanden later voor een paar
diensten weer wat dagen op te komen. Direct buiten de kampements-poorten deden zij hun