Het schoeisel van de KNIL-militair - Collectie

onoordeelkundig dragen werden de artikelen vaak stijf en hard. Het gewicht was ook niet te
verwaarlozen, bijna een pond, vanwege de souspieds en andere lederen hulpstukken.
Toch waren die souspieds erg practisch, want de man kon zijn schoenen in een drassige
bodem nauwelijks kwijtraken. Slobkousen waren markante uitrustingsstukken die gingen
verdwijnen toen in 1912 de puttees begonnen te komen. Curieus is echter wel dat - naar
analogie met de uitrusting van Britse en Commonwealth eenheden uit de Tweede Wereldoorlog
- men in het KNIL van na 1945 tot 1950 weer een moderne soort slobkous terug zag, zij
het in het veel kleinere en losse beenstuk van leer of canvas dat `anklet' heette.
Puttees
Deze praktische beenwindsels werden in 1912 ingevoerd. Tevoren waren zij al jaren op proef
gedragen in Atjeh en in Celebes; de resultaten waren gunstig. De gebruikers vonden ze erg
doelmatig, want ze pasten iedereen en er was derhalve ook geen taille-verdeling, zoals bij de
slobkousen noodzakelijk was. De windsels sloten zonder druk en gaven aangename steun aan
het been. Alles was simpel: geen knopen of riemen of gespen: alleen maar twee sluitbandjes;
en het aan- en uitdoen ging ook snel en zonder problemen. Maar de beste puttees konden toch
ook niet beletten dat de man in zeer soppig terrein marcherende zijn schoeisel kon verliezen.
De puttees konden echter niet voor bereden militairen worden bestemd; voor ruiters deugden
ze niet, en deze categorie kregen dan ook hoge lederen rijkappen verstrekt. Verder waren
puttees alleen maar gunstig: zij waren goedkoop, behoefden nauwelijks reparatie en waren
eenvoudig te wassen en te drogen. De eerste windsels waren nog van wol, maar in 1917 werd
het katoen. De kleur van de puttees wisselde wel eens van geheel bruin tot grijs en groen.
Merkwaardigerwijs werden de puttees tot 1915 in bruikleen aan de man verstrekt (zoals
bijvoorbeeld zijn veldfles); bij overplaatsing moest betrokkene dus zowel veldfles als puttees
bij de fourier inleveren. Bij zijn nieuwe onderdeel kreeg hij dan puttees, . . . mogelijk van een
ander . . ., welke dan naar het been van die andere stonden.
Het nummeren, dat bij de puttees geschiedde met opgenaaide nummerlapjes gaf ook veel
gehannes als die er op of er weer af moesten. Totdat de puttees `in eigendom' van de soldaat
kwamen. De windsels gaven in koude bergstreken de nodige warmte aan het been en voorkwamen
aldus ongemakken of kramp en bloedzuigers gingen er minder makkelijk doorheen
als door de slobkous en tenslotte zaten zelfs natte puttees nog correct. De prijs bij eerste
aanschaf was nog vrij hoog (f 3,25 per paar in 1918), maar ze waren erg degelijk en werden
op den duur goedkoper.
Rijkappen
Met de invoering van de puttees voor onberedenen in 1912 kregen de beredenen rijkappen
van leder verstrekt, omdat puttees te paard los gingen en afrolden. Deze rijkappen gaven op de
schoen precies slijtage op het zeildoek bij de wreef, zodat daar gaten ontstonden. Het was om
deze reden dat bij de beredenen in 1916 een schoensoort beproefd was, waarbij het
bovenwerk geheel van chroomleer was vervaardigd. En zo kreeg men hier dan voor deze vrije
kleine categorie weer de dienstschoen van leder, zij het ook dat die afgeleid was van de
zeildoekse. Bij de rijkappen droegen de beredenen sporen die door riempjes bevestigd
werden.
Bivakschoeisel
Was al eerder in dit artikel gesproken over het opgedrongen en mislukte uittesten van sandalen
in Atjeh in de tijd van het bewind van generaal Van der Heijden, naar het voorbeeld bij
inheemse eenheden in Frans Indo-China, later ging nog eens zoiets bij het KNIL op
beproeving. Bij de Franse militaire operaties in 1895 op Madagaskar (groot eiland voor de