Het schoeisel van de KNIL-militair - Collectie

uitglijden in glad terrein werd voorkomen, maar ook de levensduur van zool en hak belangrijk
werd verlengd. 26). Het bespijkeren geschiedde dan door de korpsschoenmaker en naar
gelang de grootte van de schoen, benevens van de gebruikte soort spijkers, kwamen er per
schoen 60 tot 75 (zie schets C). Men kan gerust aannemen dat kopspijkers in alle Indische
terreinen een noodzaak waren, vooral bij hellend terrein en als de grond door regen nat was
geworden. Het zou, om redenen die wij tevoren reeds uiteen hebben gezet, weer wel een paar
jaar duren voordat de schoen uit 1914 tot in de periferie was doorgedrongen. De schoen
ontmoette allerwege waardering.
Reparatie-geld, sokken en inferieure schoensmeer
De mindere militairen kregen nu ook reparatie-geld voor hun schoeisel uitbetaald; daarmee
moesten zij zelf de reparaties bekostigen. In 1915 was deze toelage voor een ongegradueerde
50 cent per maand. Indien de man zijn schoenen goed verzorgde en op tijd liet repareren, kon
dat voor hem voordelig zijn. Want was het dan weer de periodieke tijd voor aanschaf van
schoenen uit zijn eigen kledinggeld-pot en waren de oude paren nog goed in orde, dan hoefde
de vernieuwing niet plaats te vinden. De betrokkene had dan financieel voordeel, omdat,
meest een of twee keer per jaar, het niet bestede kledinggeld rechtstreeks aan hem in
contanten werd uitbetaald. Bij enkele Europese eenheden echter - en er waren zeker zo vóór
1920 zeer ruige en beruchte compagnieën - werd (als het lagere kader niet oppaste en de
inspecties over het schoeisel niet streng genoeg verrichtte) het verdiende reparatie-geld in
`odeur' omgezet. (soldaten-jargon voor jenever).
Ook de in 1915 of kort voordien ingevoerde eerste wollen sokken, die de katoenen
exemplaren vervingen, ontmoetten eerst kritiek; die krompen, zei men, bij het wassen tot
kindermaatjes. 27) Weldra kwamen er betere sokken in de roulatie, gemaakt van
voorgekrompen wol; bij de verstrekking werden exemplaren van 'n paar nummers ruimer
gegeven en zodoende was ook dat leed geleden. De wollen sokken voldeden daarna prima: ze
waren veel soepeler dan de oude wollen, die nu niet meer werden uitgegeven; ook daalde het
aantal voetwonden.
Over de schoensmeer (en wat daarvoor door ging) in gebruik bij de manschappen deden
meerdere verhalen de ronde, want begrijpelijkerwijs trachtte de man die op een koopje aan te
schaffen. In diverse onderdelen hadden de manschappen jongelui aangenomen voor het
poetsen van schoenen, de z.g. `katjong-schoenpoetsers', die met zeer goedkope en inferieure
schoensmeer werkten.
Grapjes
Nu dan besloten was dat alle inheemse landaarden in het KNIL schoeisel moesten gaan
dragen, kwamen ook de zogenaamde hulpkorpsen aan de beurt; De Barisan-eenheden van het
eiland Madoera al in 1911 en ook volgden toen de legioenen van de Mangkoenegara en de
Pakoe Alam in de Vorstenlanden van Midden-Java. Bij het eigenlijke leger werden de
schoenen al meteen verstrekt bij de depots, zoals men de recruten-eenheden noemde; voor de
bulk, bij het wapen der infanterie, was dat op plaatsen in Midden-Java. Daar werd ook het
gros van de soldaten, de Javanen, geworven en daar kwamen de jongelingen zo uit de desa's
uit het gebergte prompt op dienst-schoenen te lopen. De eerste dagen verplaatsten zij zich dan
erg onwennig en met de voeten wat zijwaarts slingerend, hetgeen weer - zij het verholen - de
lachlust van Europese kaderleden placht op te wekken. Zo zag men bij recruteneenheden wel
meer vreemde zaken: mensen met de linkerschoen aan de rechtervoet en de rechterschoen aan
de linkervoet. `Als je,' zeiden officieren en kaderleden tot elkander, `net zoals dat met de
jassen en pantalons het geval is, de schoenen ook binnenste buiten kon keren, dan zouden ze
het niet laten!'