Het schoeisel van de KNIL-militair - Collectie

de militaire administratie van het KNIL, de eerste-luitenant B. W. C. G. Vries. 18) Beide
heren kregen ook nog tot taak bij de beproevingen twee andere zaken na te gaan en
daaromtrent de legercommandant (luitenant-generaal A. Haga werd in '89 opgevolgd door
luitenant-generaal T. J. A. van Zijll de Jong) en de specialisten van de legerleiding daaromtrent
te adviseren. Ten eerste: welke soorten sokken waren voor de inheemse voet geschikt?
Alras bleek bij de volgende testen de model-sok voor Europese voeten geheel ongeschikt voor
de inheemse voet te zijn, aangezien deze laatste een afwijkende vorm had, als gevolg waarvan
steeds aan de voorzijde een lege punt over bleef, iets wat onaanvaardbaar was. En verder: kon
de in gebruik zijnde KL-schoen uit Nederland nog voor enkele inheemse militairen worden
gebruikt? En, in analogie met de sok, bleek nog ten overvloede dat de KL-schoen (natuurlijk
ook, zouden we nu nog zeggen) definitief ongeschikt was voor de inheemse militairen. Dit
terzijde.
Roussel en Vries gingen met voortvarendheid te werk. Wij kunnen ons dit zeker voorstellen.
Vries, de officier die kennis had genomen van alle schoen-ellende, zou niet rusten voordat er
een goede oplossing kwam. En de fabrikant Roussel, die nog een paar jaar het monopolie van
een schoenenfabriek in Nederlands-Indië had, was uiteraard ook erg gemotiveerd omdat hij in
de verte enige forse orders vermoedde . . . Hij mat persoonlijk met grote deskundigheid de
voeten van alle reeds genoemde honderden Javaanse militairen.
De deskundige beproeving
De Javaanse soldaat zat nu letterlijk op een voetstukje, immers hij werd op een stoel neergezet
en om hem heen allemaal mensen die het in gunstige zin op zijn voeten gemunt hadden. Dat
was nog eens wat . . . De meet- en testoperatie was goed opgezet, een handig schema,
deskundige begeleiding en controle. Roussel en Vries om hem heen en dan de volledige inzet
en medewerking van de daarbij betrokken andere officieren en de aan deze toegevoegde
Europese en inheemse kaderleden, instructeurs en fouriers, benevens ook officieren van
gezondheid en ziekenverplegers van de aangewezen bataljons. Allemaal aan de voeten van
Kromo, de Javaanse fuselier, dát was `terlaloe' (= dat was nog eens wat . . .)
Tijdens de diverse meet-dagen verzamelde Roussel op grote schaal alle gegevens die hij als
vakman nodig had om daarmede een set van houten leesten te vervaardigen. Voor de houtsoorten
voor de leesten koos Roussel wat in Indië aanwezig was; hij nam geen djati (= teak),
dat was wegens splinteren ongeschikt, maar selecteerde de wali-koekoen boom en later ook
de bientaus.
En op de gereedgemaakte leesten werden tenslotte zowel de benodigde lederen als ook
zeildoekse schoenen vervaardigd. Toen er op alle leesten een voldoende aantal schoenen van
beiderlei type was gereedgekomen, kon de troepenbeproeving van start gaan onder leiding
van al die gegradueerden die wij eerder de revue lieten passeren.
Resultaten komen; . . . maar . . . langzaam
Tijdens de beproevings-cyclus kwam men alras tot de conclusie dat men bij het dragen van
schoenen altijd gebruik diende te maken van sokken, iets wat voor de mensen in de Oost
zeker geen logische zaak was.
Een sok was destijds in de inheemse maatschappij natuurlijk een volslagen onbekend artikel.
En zo kwamen er meer details tevoorschijn waarover wij in dit artikel niet in extenso zullen
vertellen: een zeer uitgebreide beschrijving troffen wij aan in het IMT van 1890 (2), blz. 101-
137.
Alle proefpersonen kregen twee paar schoenen, of die nu van leer of van zeildoek waren: ze
waren precies passend en gecontroleerd voor hun eigen voeten gemaakt; de een kreeg paren
van leer, de ander van zeildoek. En dan nog twee paar sokken; en die moesten ze aan doen
binnen de schoenen (ja, opdracht). De betrokken commandanten zorgden nu dat op die