Het schoeisel van de KNIL-militair - Collectie

imago was al aardig opgekrikt mede door een hogere soldij dan hun wapenbroeders uit Java.
Enfin, we weten het voor de Javaan: nog steeds ging hij barrevoets de krijg in, misschien niet
meer helemaal op Atjeh (zo nu en dan op gewone patrouille wel), maar zeker wel elders in de
archipel en ook bij de acties op Java, Benkoelen, Djambi en de Toba-landen, alle drie op
Sumatra en verder bij het neerslaan van opstanden op Borneo en Noord-Celebes. In Boni en
op Bali ging het anders: daar komen we nog op.
Een commissie
Het niet invoeren van schoeisel voor de onbereden Javaanse militairen wilde echter ook weer
niet zeggen dat men bij de legerleiding dit probleem terzijde had geschoven. Niets is minder
waar, want het bleek keer op keer dat men pogingen in het werk stelde iets te ondernemen dat
zou moeten leiden tot een oplossing. Het getal van de inheemse militairen bleef groter
worden. Wij zagen al eerder dat het totaal van hen in 1883 15.000 was; in 1892 was het
opgelopen tot 19 à 20.000. 16) En, zoals ook al in die tijd geschiedde met problemen die niet
eenvoudig waren op te lossen: er werd een commissie benoemd door de legerleiding. Het was
inmiddels tien jaar later geworden (na de Atjeh-rapporten) namelijk 1888. De commissie, die
al eerder in het leven was geroepen om raad te geven bij de vaststelling van een nieuw
uniform, kreeg er zo nog een taak bij. Ten aanzien van het schoeisel voor de Inlandse troepen
moest men twee vragen beantwoorden, te weten: a) is het verstrekken van schoeisel
wenselijk?; b) (en zo ja) welk soort schoeisel dan? Reeds in 1889 kwam de niet verrassende
conclusie: ook onbereden Inlandse militairen moeten schoeisel verstrekt krijgen en de
voorkeur ging uit naar schoenen van zeildoek boven die van leder. Slobkousen bleven nodig,
maar sokken niet.
Troepenbeproeving: leer of zeildoek; wel of geen sokken?
De legerleiding kon zich verenigen met de bevindingen van de commissie doch achtte het
raadzaam om - alvorens tot algemene invoering van schoenen verstrekking aan Inlandse
militairen over te gaan - eerst een omvangrijke troepenbeproeving te houden: met zowel
zeildoekse- als lederen schoeisel. De Minister van Koloniën in Nederland (hierbij geadviseerd
door de met verlof in het moederland vertoevende majoor van de infanterie-KNIL J. F. D.
Bruinsma) achtte het raadzaam om die beproeving nog iets te verfijnen met dien verstande dat
daarbij ook de verstrekking van sokken zou worden betrokken. En, bovendien, dat alles niet
uitsluitend voor de Inlandse militairen moest worden bekeken, maar ook voor Afrikanen en
Ambonnezen/Menadonezen. Tenslotte moest de beproeving in meerdere garnizoenen worden
gehouden. De legerleiding kon zich ook hiermede verenigen en het werd een beproeving voor
meerdere landaarden waarbij het sokkenvraagstuk. Inmiddels was het 1889 geworden toen
volgens een goed opgezet en ingenieus systeem de teksten van start gingen. In grote
garnizoenen, Meester Cornelis (een zuidelijke voorstad van Batavia) en Magelang, in het hart
van Midden-Java. Bij de beproevingen waren niet minder dan vier verschillende bataljons
ingeschakeld.
Fabrikant Roussel en luitenant Vries (17)
Ook maakte de legerleiding bij de beproeving gebruik van de diensten van de (inmiddels) in
Batavia gevestigde schoenfabrikant, de heer C. Roussel. Deze was nog jaren lang de enige
schoenfabrikant in Indië en hij had hier al even eerder schoeisel aan onze marine geleverd. Hij
werd belast om in Meester Cornelis de voeten te meten van enige honderden Javaanse
militairen, teneinde zo een indruk te krijgen van hoe die voeten er precies uit zagen. Want dat
laatste wist men niet omdat toen van de bevolking praktisch geen mens op gesloten schoeisel
liep: hoogstens bij deftiger gelegenheden op sloffen of muilen. De heer Roussel diende bij
zijn opdracht in een tweemanschap samen te werken met de daartoe aangewezen officier van