Het schoeisel van de KNIL-militair - Collectie

deze dingen was bedroevend; de rapporten er over nog ongunstiger dan over de lederen
import-schoenen. En in die geest luidde dan ook de conclusie van generaal Van der Heyden.
En deze `troupier' voegde er nog aan toe wat men in Atjeh dan wèl nodig had. En waar men in
Atjeh om verlegen zat en wat men zo nodig behoefde waren voor de Javaanse militairen
redelijk soepele schoenen, korter en breder en met een hogere wreef; een niet al te stugge zool
en van boven van zacht leer of van zeildoek. En daarbij katoenen sokken: passend en zonder
vouwen. Een zeer redelijk advies en gebaseerd op de praktijk. En ziehier: twee nieuwe
elementen; allereerst een bovenwerk van zeildoek (dus niet de hele schoen van zeildoek) en
dan die sokken als zachte substantie tussen voet en schoen; ideaal voor de aansluiting. Zeker:
ook de sok was iets geheel nieuws, want de proeven waarover wij schreven waren gehouden
met schoenen zonder sokken . . .; men moet zich dat eens voorstellen in de hitte en vocht van
de tropen; aan de kust van Atjeh met meer dan 30 graden Celsius in de schaduw . . .
Geen beslissing
Men moet zeker niet glimlachen bij al deze verhalen, want niets is in de historie zo moeizaam
verkregen of tot stand gekomen als dingen die tegenwoordig zo geheel vanzelfsprekend zijn:
sokken bijvoorbeeld en nog iets: waarom niet direct leesten gemaakt voor voeten van inheemsen?
Maar het tastbare resultaat van de beproevingen was nihil: de kwestie van invoering van
schoeisel aan Inlandse onbereden militairen bleef voorlopig rusten en alles bleef bij het oude;
nog wel een jaar of 30 lang . . . Circa de helft van het leger, hele compagnieën op blote voeten
met zo nu en dan een tijdelijke verstrekking bij een expeditie.
We komen straks terug op deze kwestie, maar gaan nu even kijken naar het leger-schoeisel
voor de Europese soldaat.
De schoen voor de Europese soldaat
Voor de Europeanen was men in Indië bij het KNIL in 1884 wel gekomen tot een verbeterd
prototype van een lederen confectieschoen. Hierbij was rekening gehouden met alle wensen.
Bij een troepenbeproeving in de streek van Palembang (Zuid-Sumatra) had deze schoen naar
behoren voldaan. Voor dit type zocht men nu een fabrikant om ze in serie te gaan
vervaardigen en omdat er toen in Indië nog geen schoenenfabrieken waren, werd (door het
Ministerie van Koloniën) in Nederland naar zo'n fabrikant gezocht. Maar deze poging was al
niet meer nodig en werd niet uitgevoerd omdat in het Nederlandse leger (de Koninklijke
Landmacht (KL) zouden we nu zeggen) zojuist geheel nieuw schoeisel was ingevoerd. Was
het nu niet raadzaam om ook in Indië voor de Europese militairen van het KNIL dat Nederlandse
produkt maar eens duchtig te proberen? Een logische gedachtengang; en zo gebeurde
het ook. Een firma uit Nederland kreeg een contract om 4.500 paren legerschoenen voor het
KNIL te leveren. En het werd een succes: deze machinaal vervaardigde schoenen op leesten
volgens het systeem Meyer-Weber. Ze arriveerden in begin 1886 en het was een schot in de
roos, zo bewezen de troepenbeproevingen. Vanaf dit jaar ging het KNIL voor zijn Europeanen
geleidelijk aan over op het lederen schoeisel van de KL-soldaat in het moederland. In die
sector dus geen problemen meer. Nogmaals: het IMT van 1890 (I) gaat in het laatste deel van
een lang artikel (blz. 101-137) uitgebreid op deze zaken in. Niet vermeld wordt daarbij hoe
deze Hollandse schoen nu paste bij de Ambonnezen en Menadonezen die immers altijd
schoeisel kregen, hoewel hun voeten meer overeenkomst hadden met die van de Javanen dan
met die van de Europese militairen. Onze persoonlijke mening is, dat deze militairen zich
schikten in de minder passende schoen en verder dat hun voeten zich vanwege doorlopend
schoeisel-gebruik ook alweer aardig `aangepast' hadden aan de schoen voor de Europeaan. En
voor het resterende zullen deze wat meer bevoorrechte minderheden in het inheemse deel van
het KNIL hun mond hebben gehouden: schoenen gaven in Indië zeker status en ook hun