verkooptentoonstelling 2010 - Kunsthandel Mark Smit, Ommen

v e r k o o p t e n t o o n s t e l l i n g 2 0 1 0

Omslag:
Johannes Carolus Bernardus ‘Jan’ Sluijters | 1881 – 1957
Duinlandschap
Olie op doek 40.5 x 50.5 cm
Voor beschrijving zie pag. 62.
2
Binnenzijde omslag:
Lodewijk Franciscus Hendrik ‘Louis’ Apol | 1850 – 1936
Winters bosgezicht met paard en wagen
Olie op doek 101 x 134 cm
Voor beschrijving zie pag. 33.

MARK
SMIT
KunSThAndel
Verkooptentoonstelling 2010
Zaterdag 13 t/m zondag 28 februari
Openingstijden tentoonstelling: dinsdag t/m zondag 11.00 - 17.00 uur
(maandagen gesloten)
Voor informatie en prijzen
kunt u contact opnemen met:
Mr Mark H.G. Smit
0529 - 469 280
info@marksmit.nl
Anna S.J. Smit-Loor
0529 - 469 280
asmit@marksmit.nl
Mark Smit Kunsthandel B.V.
Markt 5 7731 DB Ommen
T 0529 - 469 280 F 0529 - 469 282
www.marksmit.nl
Buiten tentoonstelling geopend:
woensdag t/m zaterdag van 11.00 - 17.00 uur en op afspraak
3

Anna Smit-Loor en Mark Smit
Voorwoord
Acht jaar geleden begon ik als jongste kunsthandelaar van
Nederland op achtentwintigjarige leeftijd een kunsthandel
met schilderijen uit de negentiende en twintigste eeuw. Vanaf
de start leef ik naar het volgende principe: ´I have the simplest
taste. I am always satisfied with the best´ (Oscar Wilde). Dit
uitgangspunt komt duidelijk tot zijn recht in onze jaarlijkse
catalogus die nu voor u ligt en die een goede indruk geeft van
de kwaliteit die wij in huis hebben. De catalogus is gemaakt
volgens een vertrouwd concept en levert een belangrijke
bijdrage aan onze naamsbekendheid.
Maar met ons jonge team slaan wij ook nieuwe wegen in om
onze schilderijen onder de aandacht te brengen. Een goed
voorbeeld daarvan is de twaalf pagina´s tellende bijlage die
onze kunsthandel in de laatste week van januari verzorgt in
het weekblad Elsevier. Daarnaast is onze vernieuwde website
online: marksmit.nl. Onze collectie is ook daar te bezichtigen,
voorzien van alle relevante kunsthistorische documentatie. De
foto’s zijn scherp en kunnen maximaal worden uitvergroot. De
site is altijd actueel, zodat u de activiteiten van ons bedrijf op
de voet kunt volgen.
Het aanbod van schilderijen van goede kwaliteit is in Nederland
schaars. Maar met onze expertise weten wij uit de hele
wereld prachtig werk bijeen te krijgen. Op de tentoonstel-
4
ling kunnen wij daardoor zeldzaam werk tonen dat u elders
niet snel zult vinden. Vernieuwing en verbreding maken dat
wij openstaan voor schilders en stromingen die wij nog niet
eerder in de collectie hebben gehad. Wij hebben bijvoorbeeld
uit Amerikaans bezit een bijzonder mooi schilderij verworven
van de Nederlandse COBRA-schilder Corneille. Een aanwinst is
ook het werk van Reinier Lucassen. Verder zult u buitenlandse
kunstenaars bij ons aantreffen, zoals de bekende Belgische
impressionist Fernand Toussaint met zijn intieme Dame voor de
spiegel. Het luministische Duinlandschap van de Nederlander
Jan Sluijters is van internationale klasse; het is onder andere in
Franse en Duitse musea tentoongesteld geweest.
Wij vinden het belangrijk dat u als bezoeker geraakt wordt
door de collectie. U moet tenslotte een klik hebben met het
schilderij, en graag ook met ons!
Van harte verwelkomen wij u op onze jaarlijkse verkooptentoonstelling.
Ommen, januari 2010
Mark Smit

omantiek 6 t
haagse school 20 t
impressionisme 38 t
klassiek modern 62 t
modern 84 t
5

omantiek t
In een grote stal zijn zeven paarden zichtbaar: drie schimmels,
twee vossen en twee moren. Links wordt een moor geroskamd
door een paardenknecht, de vos ernaast krijgt voer uit een
korf. De andere vos wordt nog bereden door een ruiter die
zichzelf op zijn paard te goed doet. Een meid loopt met een
korf naar de twee schimmels en de moor die voor de ruif in de
rechterhoek staan. Zoals gebruikelijk bij Verschuur zijn honden
niet ver en vindt er interactie plaats tussen het zwart-witte
hondje met de schimmel in het midden die waarschuwend
zijn linkerbeen opheft. Ook scharrelen er kippen rond. En
overal is hooi. Het tafereel komt heel natuurlijk over, maar
is volgens een vast schema geraffineerd gecomponeerd. Als
Verschuur een stal schildert, zit de stalopening midden op
de achtergrond. In het centrum staat een schimmel, die met
zijn witgrijze huid mooi licht reflecteert; daaromheen zijn
in verschillende houdingen en vanuit verschillende hoeken
andere paarden gegroepeerd en soms een ezel. Er is meestal
minstens één hondje aanwezig, vaak in interactie met het
centrale paard.
Dit schema voor compositie en stoffering had Verschuur van
Philips Wouwerman (1619-1668), de beroemde zeventiendeeeuwse
paardenschilder. Verschuur leefde in een tijd waarin
overal in Europa, ook in Nederland, het nationalisme opkwam,
mede als reactie op het kosmopolitisme van de Verlichting en
de napoleontische overheersing. Dit nationalisme manifesteerde
zich onder meer in de vorm van ophemeling van de glorietijd
van het vaderland, in het geval van Nederland de Gouden
Eeuw, elders van de late Middeleeuwen of de Renaissance.
Iemand die zo goed was in het schilderen van paarden en
honden als Verschuur kwam in die context al gauw bij het
voorbeeld van Philips Wouwerman terecht. Aan hem heeft
Verschuur de compositorische schema’s en de stoffering ontleend:
de stalopening op de achtergrond; een schimmel als
blikvanger; paarden in allerlei houdingen en vanuit diverse
hoeken en betrokken in allerlei activiteiten; de aanwezigheid
van honden en kippen.
6

Wouterus Verschuur | 1812 - 1874
De verzorging van de paarden
Olie op paneel 37 x 51.8 cm, gesigneerd linksonder
7

Andreas ‘Andries’ Schelfhout | 1787 - 1870
IJsgezicht met schaatsers en koek-en-zopie
Olie op paneel 29.3 x 41 cm, gesigneerd linksonder en te dateren omstreeks 1825
Andreas Schelfhout geldt als als een van de beste schilders
van het Nederlandse landschap uit de eerste helft van de
negentiende eeuw. Het polderland in de winter was een van
zijn specialiteiten. Geen schilder kon zo overtuigend het ijs
van een bevroren wetering schilderen, met de krassen van de
schaatsen, de scheuren en de wakken. Op dit schilderij staat
de boerin van de kleine hoeve langs de vaart op het punt
water te putten uit een in het ijs uitgehakt gat. De brokken
8
ijs eromheen zijn perfect weergegeven. De rookpluim uit het
boerderijtje geeft aan dat de wind matig is. De houdingen
van de schaatsers zijn gevarieerd geschilderd, er glijdt een
slee over het ijs en in de verte wenkt een koek-en-zopie tentje
met de Nederlandse vlag. De besneeuwde takken van de kale
bomen en de wolkenluchten zijn verfijnd weergegeven. In de
verte schemert een stad. De sfeer is genoeglijk, een idyllische
winterdag.

‘Charles’ Henri Joseph Leickert | 1816 - 1907
Bevroren vaart met molen op de achtergrond
Olie op paneel 41 x 67.5 cm, gesigneerd rechtsonder
9

Adrianus Eversen | 1818 - 1897
Gezelligheid in de dorpsstraat
Olie op doek 33 x 45.5 cm, gesigneerd linksonder
10

Cornelis Springer | 1817 - 1891
Straatje te Enkhuizen
Aquarel en potlood 16 x 12 cm, gesigneerd rechtsonder en
gedateerd 1865
Annotatie verso: ‘Gezicht te Enkhuizen 1865 C. Springer’.
Eduard Alexander Hilverdink | 1846 - 1891
Figuren op de Prins Hendrikkade met de Schreierstoren, Amsterdam
Olie op paneel 23 x 32 cm, gesigneerd linksonder
11

Wouterus Verschuur | 1812 - 1874
Twee paarden in een stal
Olie op paneel 14.5 x 19 cm, gesigneerd linksonder
12
Charles Joseph Grips | 1825 - 1920
Het atelier van de kunstenaar
Olie op paneel 47 x 36 cm, gesigneerd rechtsonder
en gedateerd 1882
Annotatie rechtsonder: ‘Vught’.

Petrus Renier Hubertus Knarren | 1826 - 1869
& David de Noter | 1825 - 1875
Interieur met elegante dame
Olie op paneel 78 x 63 cm, gesigneerd rechtsonder
13

Lodewijk Johannes Kleijn | 1817 - 1897
Zomers rivierlandschap met visser
Olie op doek 48.5 x 79 cm, gesigneerd linksonder
14

Andreas ‘Andries’ Schelfhout | 1787 - 1870
Hollands rivierlandschap met figuren en vee
Aquarel 17.7 x 25.2 cm, gesigneerd linksonder
‘Charles’ Henri Joseph Leickert | 1816 - 1907
Bedrijvigheid aan de stadsrand tijdens een zomeravond
Olie op doek 43 x 61 cm, gesigneerd rechtsonder
15

Jan Willem van Borselen | 1825 - 1892
Strandgezicht met platbodems en vissersvolk
Aquarel 18 x 26.5 cm, gesigneerd rechtsonder
Abraham Hulk | 1813 - 1897
Uitvaren van Hollandse zeilschepen
Aquarel 26 x 43 cm, gesigneerd linksonder
16

Everhardus Koster | 1817 - 1892
Zeilschepen in een riviermonding
Olie op paneel 52.7 x 72.6 cm, gesigneerd linksonder
17

Otto Eerelman | 1839 - 1926
Ontmoeting bij een uitspanning
Aquarel 39 x 55 cm, gesigneerd rechtsonder
18

Johan ‘Mari’ Henri ten Kate | 1831 - 1910
Spelende kinderen bij een sloot
Olie op doek 68 x 95 cm, gesigneerd linksonder
19

haagse school t
Willem Roelofs | 1822 - 1897
Zomers landschap met schapen en herder bij een boerderij
Olie op paneel 32.6 x 58.3 cm, gesigneerd rechtsonder
‘Constant’ David Ludovic Artz | 1870 - 1951
Hollands polderlandschap met eenden
Olie op doek 40 x 80 cm, gesigneerd linksonder
20

Johannes Hubertus Leonardus de Haas | 1832 - 1908
Herderinnetje met koeien in de wei
Olie op paneel 69 x 101 cm, gesigneerd rechtsonder
21

Paul Joseph Constantin Gabriël | 1828 - 1903
Rivierlandschap met visser in een bootje
Aquarel 33.7 x 51.6 cm, gesigneerd linksonder
22
Anton Mauve | 1838 - 1888
Man op paard
Aquarel 45.7 x 31 cm, gesigneerd rechtsonder
Literatuur: Ph. Zilcken, Peintres Hollandais Modernes,
Amsterdam 1893, afbeelding pag. 109.

Lodewijk Franciscus Hendrik ‘Louis’ Apol | 1850 - 1936
Winterlandschap met op de achtergrond Huis ten Bosch
Olie op doek 60 x 80 cm, gesigneerd rechtsonder
23

Bernardus Johannes Blommers | 1845 - 1914
Praatje met de buurvrouw
Olie op doek 40.5 x 49 cm, gesigneerd rechtsonder
Herkomst: Part. bezit, Verenigde Staten.
Literatuur: N.H. Wolf, Bij onze Nederlandse Kunstenaars, afbeelding van een foto
van de kunstenaar in zijn atelier met op de achtergrond dit schilderij.
24

Johannes ‘Jan’ Zoetelief Tromp | 1872 - 1947
Konijntjes voeren
Aquarel 35 x 44.3 cm, gesigneerd rechtsonder
Jozef Israels | 1824 - 1911
Lezend meisje
Aquarel en gouache 18 x 21 cm,
gesigneerd linksonder en rechtsonder
25

Johannes Bosboom | 1817 - 1891
Kerkinterieur
Olie op paneel 48 x 35.5 cm, gesigneerd linksonder
26

Paul Joseph Constantin Gabriël | 1828 - 1903
Windmolens in een polderlandschap
Olie op doek 30 x 46.5 cm, gesigneerd rechtsonder
27

Hendrik Willem Mesdag | 1831 - 1915
Laden van de visnetten in Scheveningen
Aquarel 35 x 27 cm, gesigneerd linksonder
28

Gerhard Arij Ludwig Morgenstjerne Munthe | 1875 - 1927
Vissersvrouwen op het strand
Olie op paneel 40.5 x 55.5 cm, gesigneerd linksonder
Jan Hillebrand Wijsmuller | 1855 - 1925
Meisjes in de duinen (vermoedelijk Katwijk)
Aquarel 39 x 59 cm, gesigneerd rechtsonder
29

Pieter Florentius Nicolaas Jacobus ‘Floris’ Arntzenius | 1864 - 1925
Oost-Indische kers in een gemberpot
Aquarel 22 x 24 cm, gesigneerd linksonder
30

‘Johannes Evert’ Hendrik Akkeringa | 1861 - 1942
Petunia’s in een gemberpot
Olie op doek 33.8 x 44 cm, gesigneerd rechtsonder
31

Van de landschapschilders van de Haagse School was Louis Apol
de specialist in sneeuwlandschappen. Er waren tijdgenoten die
ook sneeuwschappen schilderden zoals Mauve (besneeuwde heides),
Mesdag (besneeuwde stranden) en Isaac Israels en Breitner
(besneeuwde stadsgezichten), maar bij hen vormde dat niet de
hoeksteen van hun werk. Apol was zo gefascineerd door wintertaferelen
dat hij op zijn dertigste meevoer met de poolschoener
Willem Barentsz op een expeditie naar de Noordelijke IJszee,
naar o.a. Spitsbergen en Nova Zembla. In de zeven zomers van
1878 tot 1884 voer deze schoener naar het Noordpoolgebied
voor het verzamelen van wetenschap pelijke gegevens. Apol
documenteerde de reis van 1880 met vele aquarellen.
Willem Barentsz (ca. 1550-1597) maakte van 1594 tot 1597
drie zomerreizen naar de Noordpool en heeft Bereneiland en
Spitsbergen ontdekt, maar strandde op de laatste reis op Nova
Zembla. Juist van dit eiland Nova Zembla heeft Louis Apol met
enkele medewerkers een panorama geschilderd, dat tussen 1896
en 1901 te bewonderen was in een speciaal gebouw aan de
Plantage Middenlaan bij Artis in Amsterdam. Door de toenmalige
pers werd het schilderstuk, met een opgezette ijsbeer en
enkele houten hutten op de voorgrond, als een groot kunstwerk
beoordeeld. Ter vergelijking: in 1881 werd in Den Haag het nog
steeds bestaande Panorama Mesdag geopend.
32
Apol blonk vooral uit in besneeuwde bosgezichten. Rond 1900
heeft hij een aantal foto’s gemaakt (nu in het Prentenkabinet
te Leiden) van zulke bossen, die hij, gezien de vingerafdrukken
met verf, kennelijk als inspiratiebron voor details op zijn schilderijen
heeft gebruikt. Zowel op foto’s als op schilderijen komen
besneeuwde boomtakken en paarden met een kar in verkort
perspectief voor.
Het besneeuwde bosgezicht dat hier is afgebeeld behoort tot
de fijn geschilderde schilderijen van relatief groot formaat;
de schilder maakte ook grof geschilderde olieverfschetsen van
kleiner formaat. Het is beslist een van de mooiste schilderijen
van Apol. Het bos is besneeuwd, maar het sneeuwt niet meer.
De enige activiteit is een kar met een dik stuk boomstam, die
getrokken wordt door drie donkere paarden, geleid door een
voerman. De sneeuw is in diverse verschijningsvormen perfect
weergegeven: als ragfijn kant op boomtakken, als een plakkerig
laagje op schuine of omgevallen bomen, maagdelijk wit
op de grond behalve waar het karrespoor sneeuw met modder
en bovengewoelde takjes heeft vermengd en waar de sneeuw
is aangestampt door mens en dier en grijzig is geworden. In het
schilderij overheerst wit, zwart en grijs, maar bij nader inzien
zijn er kleurnuances van groenige boomstammen, rossig licht
en de gelige gezaagde stam op de kar.

Lodewijk Franciscus Hendrik ‘Louis’ Apol | 1850 - 1936
Winters bosgezicht met paard en wagen
Olie op doek 101 x 134 cm, gesigneerd rechtsonder
Literatuur: Op de hoogte, Maandschrift voor de huiskamer,
Amsterdam 1909, afbeelding pag. 726.
33

Hendrik Johannes Weissenbruch | 1824 - 1903
Grazende schapen bij een boerderij
Aquarel 33 x 53.3 cm, gesigneerd linksonder
34

Hendrik Johannes Weissenbruch | 1824 - 1903
Aan het strand
Olie op paneel 17.7 x 25.8 cm, gesigneerd rechtsonder en gedateerd 1902
35

Paulus Philippus ‘Paul’ Rink | 1861 - 1903
Haar eerste schilderwerkje
Aquarel en gouache 28 x 41 cm, gesigneerd rechtsboven
Lodewijk ‘Louis’ Soonius | 1883 - 1956
Zonnige dag op het strand
Olie op doek 41 x 55.4 cm, gesigneerd rechtsonder en gedateerd 1920
36

Johannes ‘Jan’ Zoetelief Tromp | 1872 - 1947
Spelen op het strand
Olie op doek 35 x 50 cm, gesigneerd linksonder
37

impressionisme t
George Hendrik Breitner | 1857 - 1923
Paard en wagen op een winterse Looiersgracht te Amsterdam
Olie op paneel 26 x 45 cm, gesigneerd rechtsonder
Herkomst: Coll. Anthony Fokker, New York, Verenigde Staten.
38

‘Isaac’ Lazerus Israels | 1865 - 1934
Elegante dame in het park
Olie op paneel 20 x 15.5 cm, gesigneerd rechtsonder
39

Louis Hermanus Hendrikus Schutte | 1904 - 1979
Zomeravond te Salzburg
Olie op doek 126 x 150 cm, gesigneerd rechtsonder
Annotatie verso: ‘Zomeravond te Salzburg, L.H.H. Schutte, Haarlem’.
40

‘Isaac’ Lazerus Israels | 1865 - 1934
Portret van een jonge vrouw
Olie op doek 50 x 40 cm, met atelierstempel linksonder
41

Pieter Florentius Nicolaas Jacobus ‘Floris’ Arntzenius | 1864 - 1925
Elegante badgasten op het Scheveningse strand
Olie op doek op paneel 26 x 36 cm, gesigneerd rechtsonder
42

‘Isaac’ Lazerus Israels | 1865 - 1934
Portret van een lezende dame
Olie op paneel 32.5 x 24 cm, gesigneerd linksonder
43

Maria Elisabeth Georgina ‘Lizzy’ Ansingh | 1875 - 1959
De bron des levens
Olie op doek 124.5 x 174 cm, gesigneerd linksonder en gedateerd 1916
Herkomst: Mr. W. Juchter, Amsterdam.
Literatuur: M. Viola, Elseviers Geïllustreerd Maandschrift, Lizzy Ansingh, jaargang XXVII, jul.-dec. 1917, afbeelding pag. 408.
Tentoonstelling: Amsterdam, Arti et Amicitiae, Tentoonstelling Lizzy Ansingh naar aanleiding van den 75 e verjaardag, 14 okt.-5 nov.
1950, nr. 61; Leiden, Stedelijk Museum de Lakenhal, Eretentoonstelling Coba Ritsema, 22 dec. 1957-27 jan. 1958.
44

t
Lizzy Ansingh bezat een poppenverzameling met o.a. antieke
poppen uit de achttiende eeuw. Deze heeft ze hier als model gebruikt.
Ze noemde het schilderij De bron des levens, een onderwerp
dat ook wel wordt aangeduid als Fontein van het eeuwige
leven of Fontein der jeugd. Het thema werd in de vijftiende en
zestiende eeuw regelmatig geschilderd, o.a. door Lucas Cranach
de Oude. Bij hem is de bron een heilzaam zwembad, waarin
je baadt om te verjongen. Het verhaal gaat via romans uit de
late Middeleeuwen en vroege Renaissance terug op een oude
Romeinse mythe. Volgens de Romeinen werd de nimf Iuventas
door oppergod Jupiter in een bron veranderd, die iedereen die
erin baadde weer jong maakte. Vooral vrouwen gebruikten het
bad. Mannen werden verjongd door de omgang met jonge vrouwen.
Uit de duisternis komen ze zelf naar de bron of ze worden
gebracht door familie of vrienden. Op dit schilderij wordt links
inderdaad een oude vrouw door een Pierrot-achtige jongeman
naar de bron gesleept. Iuventas trad in een andere mythe uit
de Oudheid op als degene die de goden voorzag van nectar en
ambrozijn, het voedsel dat de goden een leeftijdloze onsterfelijkheid
verschafte. In de Odyssee krijgt Penelope, de vrouw van
Odysseus, van de godin Athene een zalf waardoor ze geheel
verjongd voor haar aanbidders kan verschijnen. Het idee van de
verjonging is dus al heel oud en leeft ook in onze tijd sterk.
Lizzy Ansingh maakte het schilderij in 1916, toen ze eenenveertig
was. In die jaren maakte ze meer schilderijen over verjonging,
zoals De oudewijvenmolen (1918), waar vrouwen door een
molen heengaan, die ze geheel verjongd weer verlaten. Naar
men zegt worstelde ze in die jaren zelf met het probleem van
veroudering. Zo verenigt ze op dit schilderij een oeroude
traditie met haar persoonlijke gevoelens.
Maria Elisabeth Georgina ‘Lizzy’ Ansingh | 1875 - 1959
Popje met roze jurk
Olie op doek op paneel 31.8 x 29.4 cm, gesigneerd rechtsboven
45

Fernand Toussaint | 1873 - 1956
Interieur met dame kijkend in de spiegel
Olie op paneel 67 x 53.5 cm, gesigneerd linksonder
46

Johannes Jacobus Maria ‘Jan’ Bogaerts | 1878 - 1962
Rozen in een vaasje
Olie op doek 40 x 35 cm, gesigneerd rechtsboven en
gedateerd 1913
Pietronella Peters | 1848 - 1924
Twee meisjes in de tuin
Olie op doek 22 x 30.3 cm, gesigneerd rechtsonder
47

Hendrik ‘Henri’ Heyligers | 1877 - 1967
Elegante dame in avondjurk
Olie op doek 99 x 74 cm, gesigneerd linksonder
Annotatie verso op etiket: ‘H. Heyligers La Festiaire’.
48

‘André’ Victor Leonard Broedelet | 1872 - 1936
Zingende kinderen (Serenade)
Olie op doek 43 x 70 cm, gesigneerd rechtsonder
en gedateerd ‘08
Herkomst: Larensche Kunsthandel, Amsterdam, nr. 1020;
Kunsthandel Esher Surrey, Scheveningen; Kunstsalon Emil
Richter, Dresden, Duitsland.
Literatuur: Tent. cat., Werken door André Broedelet en Hetty
Broedelet-Henkes, Scheveningen 1916, met afbeelding.
Tentoonstelling: Scheveningen, Kunsthandel Esher Surrey,
Tentoonstelling van werken door André Broedelet en Hetty
Broedelet-Henkes, 9 feb.-10 mrt. 1916.
49

Evert Pieters | 1856 - 1932
Thee drinken in de tuin tijdens een zomerse dag
Olie op doek 68 x 79.5 cm, gesigneerd rechtsonder
Een vergelijkbare versie is in het bezit van het Singer Museum, Laren.
50

August Lüdecke-Cleve | 1868 - 1957
In volle bloei
Olie op doek 51 x 71 cm, gesigneerd linksonder en gedateerd 1912
Johannes ‘Johan’ Meijer | 1885 - 1970
Bloeiende appelboom
Olie op doek 50 x 70 cm, gesigneerd rechtsonder
Annotatie verso op spieraam: ‘Bloeiende appelboom Johan Meijer Blaricum’.
51

Elisabeth Francoise ‘Tjieke’ Roelofs-Bleckmann | 1877 - 1976
Bloemetjes in een Chinese pot
Olie op paneel 26.5 x 20.5 cm, gesigneerd linksonder
August Willem van Voorden | 1881 - 1921
Bedrijvigheid rond de Vier Leeuwenbrug te Rotterdam
Olie op paneel 17.5 x 32 cm, gesigneerd rechtsonder
52

Cornelis Vreedenburgh | 1880 - 1946
Gezicht op de Montelbaanstoren in Amsterdam
Olie op doek 58.8 x 73 cm, gesigneerd linksonder en gedateerd 1925
53

Vittorio Schiavon | overl. 1918
‘De beursbengel luidt’. Beurs van Berlage, Amsterdam
Olie op doek 61 x 100 cm, gesigneerd rechtsonder
Op grond van een overlijdensadvertentie staat vast dat
Vittorio Schiavon op 22 oktober 1918 ‘na eene korte ongesteldheid’
is overleden in zijn woning aan de Prins Hendrikstraat
37 te Watergraafsmeer, nu een Amsterdams stadsdeel
maar toen nog een zelfstandige gemeente. Hij had een
dochter Alma en een zoon Aldo, die bevriend waren met de
eveneens in de Watergraafsmeer opgroeiende Nola Hatterman
(1899-1984), de latere schilderes van Surinamers en Suriname.
Alle drie kregen ze schilderslessen van Vittorio en begonnen ze
ca. 1918 te exposeren bij de Amsterdamse schildersvereniging
De Onafhankelijken.
Vittorio Schiavon zelf exposeerde daar al eerder. Zijn werk
bestaat uit Amsterdamse stadsgezichten met titels als Gezicht
op de Prinsengracht met de Westerkerk (ca. 1900, Amsterdams
Historisch Museum), Avond op de Amstel, De straatzanger, De
vondeling. De beursbengel luidt (klok die luidt als de beurs
begint) speelt zich af op het Beursplein voor de nieuwe Koopmansbeurs
(geopend in 1903, nu beter bekend als Beurs van
Berlage) die onderdak gaf aan een Graanbeurs, een Goederenbeurs,
een Schippersbeurs, de Kamer van Koophandel e.d. Op
het schilderij staan de handelaren ontspannen te wachten
tot de deuren opengaan; een jongen verkoopt kranten;
een elegante dame schudt een kennis de hand en vanaf het
Centraal Station komt een tram aanrijden.
54
Huidige situatie
(foto Tertius Oosthuyzen, Amsterdam)

Leendert van der Vlist | 1894 - 1962
Bedrijvigheid bij de Westerkerk te Amsterdam
Olie op doek 70 x 50 cm, gesigneerd linksonder
55

Johannes Jacobus Maria ‘Jan’ Bogaerts | 1878 - 1962
Interieur met fruitschaal
Olie op doek 59.5 x 80.5 cm, gesigneerd rechtsboven en gedateerd 1912
Literatuur: M. van Boven, De besloten wereld van Jan Bogaerts (1878-1962), Tableau I, okt.-nov. 1978, afbeelding pag. 11.
56

Hindrik Frans Nicolaas ‘Henk’ Helmantel | geb. 1945
Granaatappels
Olie op masonite 15.5 x 22.5 cm, gesigneerd rechtsonder en gedateerd ’93
Annotatie verso: ‘H.F.N. Helmantel 29 dec 1993’.
Hindrik Frans Nicolaas ‘Henk’ Helmantel | geb. 1945
Stilleven met boeken
Olie op masonite 34 x 42 cm, gesigneerd rechtsonder en gedateerd 1986
Annotatie verso: ‘H.F.N. Helmantel 9 dec 1986’.
57

Hermanus Antonius Josephus Maria ‘Herman’ Moerkerk | 1879 - 1949
Markt in ‘s-Hertogenbosch
Olie op doek 80.5 x 131 cm, gesigneerd rechtsonder
58

Henri-Louis Dupray | 1841 - 1909
De laatste ronde
Olie op paneel 27 x 22 cm, gesigneerd rechtsonder
Hermanus Antonius Josephus Maria ‘Herman’ Moerkerk | 1879 - 1949
Boulevard des Italiens te Parijs
Kleurpotlood op papier 13 x 18 cm, gesigneerd rechtsboven
Annotatie rechtsboven: ‘Boulevard des Italiens Paris’.
59

Hendrik Jan Wolter | 1873 - 1952
Haventje bij de Buiksloterweg en de Tolhuisweg te Amsterdam
Olie op doek 42.3 x 81 cm, gesigneerd rechtsonder en te dateren omstreeks 1916
Hendrik Jan Wolter volgde tussen 1895 en 1899 een degelijke en
ouderwetse opleiding aan indertijd befaamde Antwerpse kunstinstituten.
Hij begon zijn carrière, als zoveel schilders die aan dergelijke
instellingen waren opgeleid, met verhalende schilderijen
in een realistische stijl. Maar ergens tussen 1904 en 1914, toen hij
in Laren in Het Gooi woonde, ontwikkelde hij een uitgesproken
licht palet in neo-impressionistische, luministische stijl waarvan
dit schilderij een voorbeeld is en hij kreeg in diezelfde tijd een
voorkeur voor havengezichten en stadswateren als onderwerp.
Zijn vele schilderijen met water zijn vooral gesitueerd rond
60
Amsterdam (waar hij tussen 1914 en 1940 woonde en hoogleraar
was aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten), en
aan de kusten van het Engelse Cornwall (Polperro, St. Ives) en van
de Italiaanse Riviera di Levante ten zuiden van Genua (Camogli).
Dit zonovergoten tafereel met allerlei soorten bootjes is een
voorstelling van het haventje bij de Buiksloterweg en de
Tolhuisweg te Amsterdam, vlak bij de sluizen waar het Noord
Hollandsch Kanaal begint, ten noorden van het IJ bij het Centraal
Station.

David Schulman | 1881 - 1966
Winters gezicht op Laren
Olie op doek 56 x 84 cm, gesigneerd linksonder
Bernardus Petrus ‘Ben’ Viegers | 1886 - 1947
Huisje te Loosduinen in de winter
Olie op doek 25.4 x 43 cm, gesigneerd rechtsonder
Annotatie verso: ‘Huisje Loosduinen’.
61

klassiek modern
Johannes Carolus Bernardus ‘Jan’ Sluijters | 1881 - 1957
Duinlandschap
Olie op doek 40.5 x 50.5 cm, gesigneerd linksboven en middenonder en gedateerd ’09
Herkomst: Coll. Dr J.F.S. Esser, Amsterdam; Kunsthandel G.J. Nieuwenhuizen Segaar,
Den Haag.
Literatuur: Tent. cat. Le fauvisme ou “l’épreuve du feu”, Parijs 1999, afbeelding pag.
346, cat. nr. 175.
Tentoonstelling: Rotterdam, Kunsthal, Meesters van het licht, 28 sep.-8 dec. 1996;
Münster, Westfalisches Landesmuseum für Kunst und Kulturgeschichte, Farben des
Lichts Paul Signac und der Beginn der Moderne von Matisse bis Mondrian, 1 dec.
1996-16 feb. 1997. Deze tentoonstelling is verder te zien geweest in: Grenoble, Musée
de Grenoble, 9 mrt.-25 mei 1997 en Weimar, Kunstsammlungen zu Weimar, 15 jun.-
31 aug. 1997; Parijs, Musée d’Art moderne de la Ville de Paris, Le fauvisme ou
“l’épreuve du feu”, 29 okt.1999-27 feb. 2000.
62
t

Dit Duinlandschap, vroeger Berglandschap geheten, is een van
de luministische landschappen van Jan Sluijters. Tussen 1906 en
1914 heeft Sluijters een modernistische periode gekend, waarin
hij achtereenvolgens fauvistische, luministische en kubistische
schilderstechnieken heeft toegepast in alle mogelijke genres zoals
het landschap, het interieurstuk, het portret, het vrouwelijk
naakt, het stadsgezicht, het stilleven en scènes uit ‘het moderne
leven’. In 1904, toen hij de academie verliet, was hij nog een
geheide schilder van historiestukken in de negentiende-eeuwse
salonstijl.
Duinlandschap heeft de beproefde structuur van het traditionele
landschapschilderij. Van boven naar beneden zien wij
een blauwe hemel met een grijs wolkenveld en een gele zon;
daaronder een roze duin met gele en lichtgroene accenten en
een blauwe vlek; en beneden een eenzame wandelaar op een
slingerend pad, dat ligt in een door varianten van paars gedomineerd
veld. Ook het kader is traditioneel: voor een landschap
is dat liggend (in het Engels: Landscape). Het her en der leggen
van horizontale accenten zoals het paadje, de blauwe kronkel-
lijn onderaan, de gele op het middenplan en de wolken
daarboven is ook een oude methode.
Niet traditioneel is de afwezigheid van perspectief en het totaal
ontbreken van enige poging daartoe. Wel hebben de vormen
van het pad en het duin nog iets realistisch. Maar de zon is
knalgeel en de kleur van het landschap wordt beheerst door
rood- en blauwtinten, met wat gele en groene accenten. Dat is
niet wat je ziet als je in de duinen om je heen kijkt.
De techniek van schilderen is voor die tijd uiterst modern:
donkere kleurvlekken worden op enige afstand van elkaar op
een lichtere ondergrond gezet, zoals goed te zien is linksonder
waar de donkerblauwe en donkergroene blokjes zijn neergezet
op een roze of bruine ondergrond. Het omgekeerde kan ook
het geval zijn: zie de roodbruine stippen op de donkerblauwe
ondergrond linksboven en de gele vlekjes op de donkerblauwe
plas linksmidden. Het wonderlijke is dat we toch in dit kleurige
landschap geloven en er een werkelijkheid in herkennen waarin
een man eenzaam over een smal pad langs een helling loopt
onder een stralende hemel met een wolkenveld.
63

Wilhelm Ferdinand Abraham Isaac ‘Willem’ Vaarzon Morel | 1868 - 1955
Elegante dames op de markt in Middelburg
Olie op doek 53 x 67 cm, gesigneerd rechtsboven
64

Jacob ‘Jaap’ Nieweg | 1877 - 1955
Witte rozen in een glazen vaasje
Olie op doek 65 x 54.5 cm, gesigneerd rechtsonder en gedateerd 1933
65

Johannes Carolus Bernardus ‘Jan’ Sluijters | 1881 - 1957
Voorjaarsbloemen in een vaas
Olie op doek 89 x 68.5 cm, gesigneerd linksonder
Herkomst: Coll. H. van Abbe, Eindhoven.
Dit schilderij zal worden opgenomen in de catalogue raisonné, op dit moment in voorbereiding
door het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie (RKD) in Den Haag.
66

Johannes Carolus Bernardus ‘Jan’ Sluijters | 1881 - 1957
Zittend naakt
Aquarel 34 x 19 cm, gesigneerd linksonder
Leendert ‘Leo’ Gestel | 1881 - 1941
Uitwaaien op het strand
Pastel en krijt 18 x 20.5 cm, gesigneerd rechtsonder en
gedateerd ’28 linksonder
67

Leendert ‘Leo’ Gestel | 1881 - 1941
Het land van Montfoort
Olie op doek 51 x 85.5 cm, gesigneerd linksonder en gedateerd ‘09
Annotatie verso op spieraam: ‘Leo Gestel, Het land van Montfoort, Esser’.
Herkomst: Coll. Dr J.F.S. Esser, Amsterdam.
Literatuur: M. Jonkman en J. de Raad, Mondriaan, Breitner, Sluijters e.a.
De onstuitbare verzamelaar J.F.S. Esser, Laren 2006, afbeelding pag. 108.
In 1919 gaat Leo Gestel in de buurt van Woerden, zijn geboorteplaats,
buiten landschappen schilderen. Zo ontstaat er bij
Montfoort een serie van vijf schilderijen, waarvan dit er één is
en waarvan een ander bij het Kröller-Müller Museum berust
(Avondlandschap bij Montfoort). Ook al is het landschap naar
de natuur geschilderd – je ziet onder andere bomen, vee, een
wolk, een landweggetje – toch maakt het niet bepaald een
natuurlijke indruk en dat komt door de kleuren. Die weerspiegelen
niet de werkelijkheid maar stralen eerder, mede door het
68
lichte palet, een psychische atmosfeer van optimisme en vrolijkheid
uit. De lucht boven de lage horizon is weergegeven in roze
en gele veegjes op een hemelsblauwe achtergrond, veegjes die
aandacht vragen voor de fysieke eigenaardigheden van het
schilderij. Een laaghangende wolkenformatie en de groene
strook tussen de roze velden benadrukken de horizontaliteit
van het schilderij. De veegjestechniek ontleende Gestel aan het
luminisme, dat in dezelfde periode ook door Mondriaan werd
beoefend.

Leendert ‘Leo’ Gestel | 1881 - 1941
Jonge vrouw met hoed
Pastel 50 x 45 cm, gesigneerd rechtsonder
69

‘Jan’ Hendrik Willem Wittenberg | 1886 - 1963
Appelbloesem in een glas
Olie op doek 50.5 x 40.5 cm, gesigneerd middenboven en gedateerd 1938
70

Willem van der Ven | 1898 - 1958
Voeren van twee kalfjes
Olie op doek 60 x 100 cm, gesigneerd rechtsonder
Willem Hendrik van den Berg | 1886 - 1970
Boer in Scharans, Zwitserland
Olie op schildersboard 35 x 25 cm, gesigneerd rechtsonder
Herkomst: Guildhall Galleries, Chicago, Verenigde Staten.
71

Henricus Johannes ‘Harrie’ Kuyten | 1883 - 1952
Bedrijvigheid bij Porte St. Denis te Parijs
Olie op doek 65.8 x 82 cm, gesigneerd rechtsonder
72

Henricus Antonius ‘Han’ van Meegeren | 1889 - 1947
Jonge vrouw kijkend in de spiegel
Aquarel en krijt 62 x 46.7 cm, gesigneerd rechtsonder en gedateerd ‘15
73

Else Berg | 1877 - 1942
Dorpsgezicht
Olie op doek 54.3 x 65 cm, gesigneerd rechtsonder
74

‘Dirk’ Herman Willem Filarski | 1885 - 1964
Stilleven met aronskelken
Olie op doek 100 x 75 cm, gesigneerd rechtsonder
Annotatie verso: ‘P B aronskelken’.
Herkomst: Coll. P. Boendermaker, Bergen, inv. nr. 420, cat. nr. 2138.
75

Jan Altink | 1885 - 1971
Meisje op de fiets
Aquarel en gouache 63 x 47 cm, gesigneerd rechtsonder en gedateerd ’26
76

Johannes ‘Johan’ Dijkstra | 1896 - 1978
Zomers landschap, Zwitserland
Olie op doek 60 x 100 cm, gesigneerd linksonder
77

78
Jannes de Vries | 1901 - 1986
Drie berken
Olie op doek 80 x 70 cm, gesigneerd linksonder
en gedateerd ‘83
Wietse Hoving | 1911 - 1999
Zeilboten op het Paterswoldsemeer, Groningen
Olie op doek 70 x 80 cm, gesigneerd rechtsonder
en gedateerd ‘43

Johannes ‘Johan’ Dijkstra | 1896 - 1978
Zomers landschap met korenschoven
Olie op doek 60 x 99 cm, gesigneerd linksonder
79

Jannes de Vries | 1901 - 1986
Dansende figuren met accordeonist
Olie op doek 82 x 103 cm, gesigneerd rechtsonder en gedateerd ‘75
80

Jan Wiegers | 1893 - 1959
Figuren op de Kwakelbrug met zicht op de Speeltoren te Edam
Olie op doek 81 x 65 cm, gesigneerd rechtsonder en gedateerd 1951
Annotatie verso: ‘Jan Wiegers Edam 1951’.
81

Wijtze Gerrit Carel ‘Wim’ Schuhmacher | 1894 - 1986
Stilleven met viooltjes in een glaasje en appels
Olie op doek 24.5 x 20 cm, gesigneerd rechtsonder
82

Dirk Smorenberg | 1883 - 1960
Plasgezicht met waterlelies
Olie op doek 55.3 x 75.3 cm, gesigneerd rechtsonder
83

modern t
Jan Rijlaarsdam | 1911 - 2007
Drie vrouwen
Olie op doek 40 x 30 cm, gesigneerd linksonder
Herkomst: Kunsthandel Koch, Rotterdam.
84
Jan Rijlaarsdam | 1911 - 2007
Avondmarkt
Gemengde techniek op papier 26.5 x 18 cm, gesigneerd linksonder

Hendrik Petrus ‘Henk’ Gorter | 1908 - 1974
Het kwartet
Olie op schildersboard 65 x 79.5 cm, gesigneerd rechtsonder en gedateerd ‘54
Annotatie verso: ‘H.P. Gorter K. Singel 19 Bussum’.
85

Albertus Johannes ‘Ab’ van Overdam | geb. 1937
Het olielampje
Olie op doek 60 x 40 cm, gesigneerd linksonder en gedateerd ‘62
Herkomst: Dienst voor ’s Rijks Verspreide Kunstvoorwerpen, ’s-Gravenhage, inv. nr. SZ 21882.
Tentoonstelling: Haags Gemeentemuseum, jaar onbekend.
86

Ferdinand Joseph ‘Ferry’ Slebe | 1907 - 1994
Duiven voeren
Aquarel 22 x 23 cm, gesigneerd rechtsonder
Herkomst: Dienst voor ‘s Rijks Verspreide
Kunstvoorwerpen, ‘s-Gravenhage,
inv. nr. SZ 49756, cat. nr. 70-02-34.
Jannie Kuiper | geb.1932
IJspret op de Rijd te Nieuwe Niedorp
Olie op doek 30 x 40 cm, gesigneerd rechtsonder en gedateerd ‘84
Annotatie verso op spieraam: ‘Maart ‘84 ijsvermaak op ‘de Rijd’ Nieuwe Niedorp’.
87

Raymundus Josephus Petrus ‘Reimond’ Kimpe | 1885 - 1970
Twee figuren
Olie op doek 101 x 70 cm, gesigneerd linksonder en gedateerd ‘62
88

‘Willem’ Frans Karel Hussem | 1900 - 1974
Compositie
Olie op papier 30.8 x 41.8 cm, gesigneerd verso
89

‘Corneille’ Guillaume Cornelis Beverloo | geb. 1922
Vol d’oiseaux dans un paysage mouvementé / Vlucht vogels in een heuvelachtig landschap
Olie op doek 102.2 x 130.2 cm, gesigneerd rechtsonder en gedateerd ‘58
Annotatie verso: ‘Corneille ’58 « Vol d’oiseaux dans un paysage mouvementé »’.
Herkomst: Vixseboxse Gallery, Cleveland, Ohio, Verenigde Staten;
Howard Wise Gallery, New York, Verenigde Staten.
90

Op management- en andere sociaal-psychologische cursussen
vraagt men vaak aan de cursisten welk dier ze zouden willen
zijn. Corneille zou ongetwijfeld geantwoord hebben: ‘Een
vogel’. Al sinds 1948 komen vogels in verschillende mate van
abstractie frequent voor op zijn schilderijen, meer dan vrouwen
en ook meer dan andere beesten samen. Voor Corneille
vertegenwoordigen vogels de volmaaktheid en de vreugde
van de beweging.
Op dit schilderij links- en rechtsboven vliegen vrije vogels
boven moeder aarde. Het abstract aandoende landschap is
vanuit het gezichtspunt van een luchtfoto naar de natuur
gemodelleerd. De groenen en okers zijn typische aardkleuren,
mogelijk beïnvloed door Corneilles reizen naar natuurgebieden
in Noord-Afrika en Latijns-Amerika. De blauwen en de grijzen
zijn waterkleuren en het rood verwijst naar vuur of de vuurbal
van de zon. Zou je denken. Corneille zelf denkt er anders over.
Tegenover de beweging suggererende lijnen en banen staat
volgens hem de cirkel. ‘Rood of blauw of groen. Ze hebben
geschreven: dat is een zon, een bal. Ik vind dat best. Maar voor
mij is zo’n cirkel een plek van rust. Zoals een plein is in de stad.
Daar gaat ook de beweging omheen. De rust tegenover de
beweging. Dat is een vorm van harmonie’.
Annotatie verso
91

George Lampe | 1921 - 1982
Compositie
Olie op doek op paneel 98.5 x 147 cm, gesigneerd rechtsboven en gedateerd dec. 1957
Tentoonstelling: Den Haag, Gemeentemuseum, In Den Haag woont een Barbaar, 10 nov. 2001-2 feb. 2002;
Den Haag, Gemeentemuseum, Nieuwe Haagse School, 5 apr.-28 sep. 2003.
Literatuur: J. Sillevis, Twee Eeuwen Haagse Kunst 1801-2001, Haags Palet deel 1, Den Haag 2001, pag. 33;
T. Knoester en R. Knoester-Penninkhof, Nieuwe Haagse School, Den Haag 2002, afbeelding pag. 88.
92

Gerrit Jacobus ‘Ger’ Gerrits | 1893 - 1965
Compositie
Gekleurd krijt op papier 40.5 x 28 cm,
gesigneerd linksonder en gedateerd ‘46
Eugène Antonius Maria Brands | 1913 - 2002
Compositie
Gouache 34.6 x 39.7 cm, gesigneerd verso
Annotatie verso: ‘Brands Cosmical Painting
gouache 30.I.1968-8’.
93

Reinier Lucassen | geb. 1939
Hommage à Léger
Acryl op doek 110 x 150 cm, gesigneerd en gedateerd ’68 verso
Annotatie middenonder: ‘F. Leger’.
Literatuur: A. de Rache, Pop Art – Nouveau Realisme/Nieuwe Figuratie, Knokke 1970, afbeelding pag. 62, cat. nr. 76.
Tentoonstelling: Knokke, Gemeentelijke Casino, XXIIIe Belgisch Zomerfestival, Pop Art – Nouveau Realisme/Nieuwe
Figuratie, 27 jun.-9 sep. 1970.
Hommage à Léger is een heel geslaagd schilderij uit Lucassens
beginperiode (ca. 1964-ca. 1980). De Franse schilder Fernand
Léger (1881-1955) is bekend geworden door de buisachtige
vormen van zijn figuren, voorwerpen en machines. Daarvan
is op deze Lucassen niets te zien. Maar Léger hield ook van
ongebonden en opgewekte kleureilanden en kleurbanen en
dat idee vinden we in deze Lucassen wel terug, evenals Légers
optimistische sfeer. Hommage à Léger bestaat uit hoogstpersoonlijke
associatieve fragmenten in een samenhang die een
feest is van de verbeelding, en de raadselachtigheid behoudt
die onze associaties zo vaak kenmerken. In die eerste periode
was Lucassens kleurgebruik uitbundig en vrolijk. De voorstellingen
werden gekenmerkt door een combinatie van het
94
banale en het verhevene. Enerzijds verwees Lucassen naar
ikonen uit de populaire cultuur zoals Kuifje en Donald Duck,
James Bond en Mike Hammer, pinups en vampiers; anderzijds
zinspeelde hij op hoofdfiguren uit de kunstgeschiedenis zoals
Van Gogh, Rembrandt, Picasso en Max Beckmann en dus ook
Léger. Of hij speelde met kunsthistorische motieven als De
sfinx, De schreeuw, De lente, De baadster of De kus. Af en toe
veroorloofde hij zich simpele seksuele toespelingen. Na ca.
1980 wordt zijn kleurgebruik sober en beperkt hij zich tot grijzen,
okers, zwart en wit, met soms een kleuraccentje. Zijn, dan
kleinere, schilderijen bevatten vaak simpele, abstracte tekens.
Vanaf ca. 2000 kwamen kleur en voorstelling weer terug in
zijn werk.

Kim Kroes | geb. 1960
Equilibria
Carrara marmer 53 x 72 cm, gesigneerd met initialen en gedateerd ‘09
Kim Kroes is tot schilder opgeleid op de Haagse Academie,
maar werd in 2005 gegrepen door de mogelijkheden van het
zuiver witte marmer uit Carrara (Toscane). Hij ging het vak van
beeldhouwer leren bij één van de wereldberoemde steenhouwersstudio’s
uit het niet ver van Carrara en Lucca gelegen Pietrasanta.
Kroes is gefascineerd door de torso, in het bijzonder
de vrouwelijke torso, ‘het mooiste onderdeel van het lijf’. Hij
gaat als volgt te werk: ‘Ik begin allereerst in was een opzet te
maken van wat ik voor ogen heb, welke delen ik van een torso
wil laten zien, met welke richting en vanuit welke hoek. Daarnaast
bedenk ik hoe groot de torso moet worden. Hierbij maak
ik wisselend gebruik van echte modellen en foto’s, maar ik doe
ook veel uit mijn hoofd of van tekeningen die ik al had liggen’.
Voor het maken van een sculptuur is een andere invalshoek
nodig dan voor de schepping van een schilderij:
‘Er is een wereld van verschil tussen de techniek van beeldhouwen
en van schilderen. Als je schildert blijf je eindeloos
toevoegen, wegvegen, laag op laag aanbrengen; terwijl bij
beeldhouwen juist de nadruk ligt op het weghalen. Je moet je
een goede voorstelling maken hoe een beeld in de steen zit. Je
moet steeds meer weghalen, wegnemen, weghakken, totdat
daar het beeld uit tevoorschijn komt.’ De torso Equilibria (vrij
vertaald ‘evenwicht’) suggereert beweging, het mooi gepolijste
witte marmer beweegt natuurlijk niet, maar rust stabiel op
een contrasterende zwarte sokkel. En dat is de kunst van de
beeldhouwer: beweging suggereren door een torso schuin te
laten overhellen, niet te ver maar zó dat hij in evenwicht op de
sokkel blijft staan.
95

Index van afgebeelde schilderijen
Akkeringa, J.E.H. | 31
Altink, J. | 76
Ansingh, M.E.G. | 44, 45
Apol, L.F.H. | 23, 33
Arntzenius, P.F.N.J. | 30, 42
Artz, C.D.L. | 20
Berg, E. | 74
Berg, W.H. van den | 71
Blommers, B.J. | 24
Bogaerts, J.J.M. | 47, 56
Borselen, J.W. van | 16
Bosboom, J. | 26
Brands, E.A.M. | 93
Breitner, G.H. | 38
Broedelet, A.V.L. | 49
Corneille | 90
Dupray, H.L | 59
Dijkstra, J. | 77, 79
Eerelman, O. | 18
Eversen, A. | 10
Filarski, D.H.W. | 75
Gabriël, P.J.C. | 22, 27
Gerrits, G. | 93
Gestel, L. | 67, 68, 69
Gorter, H.P. | 85
Grips, C.J. | 12
Haas, J.H.L. de | 21
Helmantel, H.F.N. | 57
Heyligers, H. | 48
Hilverdink, E.A. | 11
Hoving, W. | 78
Hulk, A. | 16
Hussem, W.F.K. | 89
Israels, I. | 39, 41, 43
Israels, J. | 25
Kate, J.M.H. ten | 19
Kimpe, R.J.P. | 88
Kleijn, L.J. | 14
Knarren, P.R.H. | 13
Koster, E. | 17
Kroes, K. | 95
Kuiper, J. | 87
Kuyten, H.J. | 72
96
Lampe, G. | 92
Leickert, C.H.J. | 9, 15
Lucassen, R. | 94
Lüdecke-Cleve, A. | 51
Mauve, A. | 22
Meegeren, H.A. van | 73
Mesdag, H.W. | 28
Meijer, J. | 51
Moerkerk, H.A.J.M. | 58, 59
Morgenstjerne Munthe, G.A.L. | 29
Nieweg, J. | 65
Overdam, A.J. van | 86
Peters, P. | 47
Pieters, E. | 50
Rink, P.P. | 36
Roelofs, W. | 20
Roelofs-Bleckmann, E.F. | 52
Rijlaarsdam, J. | 84
Schelfhout, A. | 8, 15
Schiavon, V. | 54
Schuhmacher, W.G.C. | 82
Schulman, D. | 61
Schutte, L.H.H. | 40
Slebe, F.J. | 87
Sluijters, J.C.B. | 62, 66, 67
Smorenberg, D. | 83
Soonius, L. | 36
Springer, C. | 11
Toussaint, F. | 46
Vaarzon Morel, W.F.A.I. | 64
Ven, W. van der | 71
Verschuur, W. | 7, 12
Viegers, B.P. | 61
Vlist, L. van der | 55
Voorden, A.W. van | 52
Vreedenburgh, C. | 53
Vries, J. de | 79, 80
Weissenbruch, H.J. | 34, 35
Wiegers, J. | 81
Wittenberg, J.H.W. | 70
Wolter, H.J. | 60
Wijsmuller, J.H. | 29
Zoetelief Tromp, J. | 25, 37

Colofon:
Eindredactie | Anna Smit-Loor en Mr. Mark Smit
Kunsthistorisch onderzoek | Arie Bakker
Bewerking | Drs. Mariken Keunen
Tekst | Plinius / Drs. Murk Salverda, Den Haag
Fotografie | Hans Westerink, Zwolle
Vormgeving & dtp | FIZZ, Meppel
Lithografie en druk | Waanders, Zwolle

Mark Smit Kunsthandel B.V. | Markt 5 7731 DB Ommen | T 0529 469 280 F 0529 469 282