Solidariteit is nog lang niet verdwenen - ferrykoster.nl

6
deze maand
>>
wel een kanttekening te
plaatsen. Want hoewel lidmaatschappen
bij traditionele
instellingen onder druk staan,
zie je ook dat steeds meer
mensen zich aansluiten bij,
laten we zeggen, wat modernere
organisaties. Sportclubs,
natuurbeschermingsorganisaties
of ontwikkelingsorganisaties
bijvoorbeeld. Over het
algemeen gaat lidmaatschap
van een club, samen met
solidair gedrag. Soms gaat
men bij een club omdat men
solidair is. Aan de andere kant
word je solidair doordat je bij
een club zit.”
Hoe zit het met de andere vormen van individualisering?
“Ook die hebben we onderzocht, maar niet echt als
een bedreiging kunnen vaststellen. Ik kan bijvoorbeeld
de modernisering noemen. Die houdt in dat mensen
moderne opvattingen over individuele keuzevrijheid en
gelijke rechten hebben. We constateren dat ook dat een
trend is in Nederland, maar niet één die een bedreiging
voor de verzorgingsstaat vormt. Over veel fundamentele
waarden, zoals gelijke rechten, denken juist steeds meer
Nederlanders hetzelfde. Dat kan zelfs een aanwijzing zijn
dat de gemeenschapszin toeneemt.
Als je alle trends die zich in de individualisering voordoen,
combineert met wat we weten over de effecten op solidariteit,
moet je vaststellen dat geen van de trends reden
is aan te nemen dat de solidariteit in gevaar is. Dat komt
overeen met het feit dat er eigenlijk niks aan de hand is
met de bereidheid om solidair te zijn.”
Wat is globalisering?
‘Solidariteit gaat verder dan alleen altruïsme en
naastenliefde. Het gaat ook om vormen waarbij
mensen puur eigenbelang hebben.’
“Ook dat is zo’n begrip dat te pas en te onpas wordt
gebruikt en waar veel aan opgehangen wordt. Eigenlijk
moet je eerst weten wat het voorstelt om pas daarna
te bezien wat de mogelijke effecten zijn. Volgens ons
bestaan er drie vormen van globalisering: economisch,
sociaal en politiek. En bij alledrie konden we geen negatieve
effecten vinden voor de solidariteit.”
Toch zegt men vaak dat de economische globalisering een
bedreiging vormt. Met een hoogwaardige, dus dure, verzorgingsstaat
heb je immers een slechte concurrentiepositie
ten opzichte van het buitenland?
“Er verdwijnen inderdaad veel banen naar India en China
maar er komen ook veel nieuwe banen bij. Bovendien
moeten we blijven concurreren, dus mogen de belastingen
niet te hoog worden. Anders vluchten hele bedrijven
naar andere landen. Dat is althans de algemeen heersende
gedachte. Maar op dit punt is heel veel onderzoek
gedaan, dat we allemaal hebben geanalyseerd. Opvallend
is dat bijna al deze onderzoeken concluderen dat economische
globalisering nauwelijks invloed heeft op de verzorgingsstaat.
En als die invloed er wel is, dan is die vaker
positief dan negatief.
Ook als het gaat om de andere twee vormen van globalisering,
sociaal en politiek, hebben wij geen negatieve
effecten kunnen vinden voor solidariteit en de verzorgingsstaat.
Dat is een opvallende conclusie, te meer
omdat de politiek globalisering vaak als argument
gebruikt om allerlei dingen niet te doen. Onze oproep is
dat men zich veel meer moet baseren op wat we weten.
Als onderzoekers negeren we de invloed van globalisering
niet, maar die betekent niet perse dat we alleen
maar minder kunnen. Je kunt ook reageren op globalisering
door te investeren. Bijvoorbeeld in kwaliteit. Juist
vanwege de concurrentie met de lagelonenlanden moeten
we zorgen dat we hoogwaardige producten blijven
maken, dat we een goede infrastructuur hebben en dat
we beschikken over goed onderwijs en goede gezondheidszorg.
Dan is de bereidheid risico’s te nemen ook een
stuk groter.”
Zijn er naast individualisering en globalisering andere
invloeden te bedenken die de verzorgingsstaat wel onder
druk zetten?
“Je kunt een aantal dingen bedenken die tot nu toe weinig
invloed hebben gehad, maar die dat in de toekomst misschien
wel gaan krijgen, bijvoorbeeld uitkeringsfraude
en beeldvorming. Als mensen alleen al denken dat een
bepaalde groep verwijtbare kosten maakt of moedwillig
de boel flest, zal dat de bereidheid tot solidariteit doen
afnemen. Daarom is het belangrijk misbruik goed aan te
pakken maar er tevens niet teveel media-aandacht aan te
schenken.”
Jullie vinden dus dat de huidige verzorgingsstaat volstaat en
er weinig concrete bedreiging bestaat?
“We zeggen niet dat je de verzorgingsstaat perse op deze
manier in stand moet houden. Misschien wordt een verzorgingsstaat
juist sterker als je hem aanpast. Politici
moeten daarover met elkaar in debat. Wij constateren dat
er een aantal hoofdrichtingen mogelijk zijn. Je kunt de
verzorgingsstaat bijvoorbeeld smaller of breder maken.
Met smaller bedoelen we dat je alleen het onderste
deel van de samenleving voorziet van een uitkering. Het
voordeel is dat de premies omlaag kunnen, het nadeel
is dat de middengroepen niet meer profiteren van het
stelsel. Aan de andere kant kun je de verzorgingsstaat
ook verbreden en juist meer ten goede laten komen van
de middengroepen. Zoals bijvoorbeeld gebeurd is met
de kinderopvang waar met name de middengroepen van
profiteren. De premies en belastingen worden daardoor
echter wel hoger. Met name dat laatste is voor veel politici
onbespreekbaar, terwijl het denk ik wel een overweging
waard is.”
Al met al, wat is uw conclusie. Gaan we in het nieuwe jaar
voor elkaar of uit elkaar?
“Uit alle enquêtes blijkt dat mensen bereid zijn voor
elkaar te kiezen. Dat geeft hoop. Echter, als je de trends
bekijkt, lijken we eerder uit elkaar te groeien. Het gat tussen
de top en de onderlaag groeit. Het is aan de verantwoordelijke
politici om nu de goede keuzes te maken.” n