Vakblad Bouwen met Staal - Abt

1937
EssAy oVEr dE stillE KrACHt
De volledig overbodige
bescheidenheid
Heeft de constructeur last van
een minderwaardigheidscomplex?
Dat is toch onvoorstelbaar? Zonder
die constructeur zou geen project
kunnen verrijzen. De positie van
de constructeur is door de jaren
heen sterk veranderd. De toekomst
van de constructeur is evenwel
hoop gevend.
ir. W. Spangenberg
Walter spangenberg is raadgevend ingenieur
en algemeen directeur van ABt.
Geen bijzondere architectuur zonder
constructeur
In de periode 1800 en 1940 neemt de constructietechniek
een grote vlucht door de
opkomst van nieuwe materialen als ijzer en
gewapend beton. Gekoppeld aan nieuwe
constructiesystemen is het mogelijk veel
aansprekende bouwprojecten te realiseren.
Veel verbazing ontstaat door het toepassen
van de overtreffende trap. Door ‘groter en
hoger’ of ‘met een grotere overspanning’
worden de eerste grenzen opgezocht. De
constructeur is in deze periode vaak ook de
vormgever. Namen van grote constructeurs
als Telford, Stephenson, Paxton, Brunel en
Eiffel stammen uit deze tijd.
1938
van de constructeur
Halverwege de twintigste eeuw zien we dat
de constructeur zijn leidende positie geheel
heeft weggegeven. Het zijn de architecten
die bij de ontwerpen het initiatief nemen en
het zijn de constructeurs die moeite doen ze
te volgen. De werelden liggen ver uit elkaar.
De architect die zich ontwikkelt tot de kunstenaar
en de wat saaie constructeur die
meer wetenschapper is dan de vertaler van
de ambitie van de architect.
We zoomen nu in op de voorlaatste 25 jaar.
Dus grofweg de periode 1960-’85. In deze periode
vinden veel ontwikkelingen plaats. De
afstand tussen de constructeur en de architect
wordt kleiner. Het idee van integraal ontwerpen
begint te rijpen en de constructeur ontwikkelt
zich als ‘de ontwerper van de constructie’.
Materialen ontwikkelen zich en die
materiaalontwikkeling zien we terug in de
complex wordende normen. Kenmerkend is
een zuivere, maar daardoor wat brave toepassing
van de technieken. Echter wel een brede
technische toepassing. Ook is karakteristiek
dat de mechanicasystemen die worden toegepast
zuiver zijn. Een schaal is een schaal. En
in deze periode worden regelmatig bijzondere
constructies toegepast als de dunne betonschalen
of een ‘hypar’-dak. Materiaal is vaak
kostbaarder dan arbeid en het inzetten van
bewerkelijke constructiesystemen is rendabel.
We komen nu wat dichterbij in de tijd. De
laatste 25 jaar. Hier spreek ik uit eigen beleving
want in 2011 zit ik zelf ook 25 jaar in
het vak. Nemen we die 25 jaar onder de loep,
dan valt op dat de constructeur reactief opereert.
Er is sprake van een trend, en de constructeur
heeft hierin een volgende rol. De
technische en economische ontwikkelingen
kleuren die rol. De economische situatie en
de aanpassingen in de positie van de opdrachtgever
completeren het beeld. In het
vervolg van dit artikel schetsen we de doorwerking
naar het constructeurvak vanuit
verschillende perspectieven. Het accent ligt
hierbij op de laatste 25 jaar.
De Nederlandse architectuur is rond
2000 op zijn top
In de jaren 1985-2010 maakt de Nederlandse
architectuur grote hoogte- en dieptepunten
door (afb. 1). Het hoogtepunt ligt in de jaren
1997-2005 als de Nederlandse Architectuur
wereldwijd aanzien geniet. Voorbeelden zijn
de vinexwijken waar sprake is van soms bizarre
experimenten. Ook is de durf aanwezig
om deze experimenten werkelijk te bouwen.
Recent, bij de uitreiking van de BNA Kubus
2010 aan Neutelings Riedijk, speechte Michiel
Riedijk: ‘Opdrachtgevers zijn mensen met
durf en optimisme.’
24 APRIL 2011 | BOUWEN MET STAAL 220
1939

In deze welvaartsperiode lijkt het niet op
te kunnen. De projecten worden groter en
extremer, en onze Nederlandse architecten
verwerven zich een wereldwijde reputatie.
Namen zoals Rem Koolkaas, UN Studio,
Erick van Egeraat, Mecanoo, MVRDV,
Neutelings Riedijk zijn enkele van de Nederlandse
architecten(bureaus) die internationaal
hoog in aanzien staan en veel buitenlandse
opdrachten krijgen.
En de constructeur? Die lift mee. Uiteindelijk
is het de constructeur die extreme architectuur
vertaalt naar maakbare ontwerpen.
De architect heeft in deze periode een belangrijke
stem in de keuze van de constructeur.
De architect zoekt een sparringpartner
die kan ondersteunen of, liever nog, inspireert
of zelfs uitdaagt.
We schrijven nu de periode 2007-’10. De wereld
staat er geheel anders voor, zeker voor
architecten. Er is sprake van te weinig werk
met als gevolg een grote ontslaggolf bij de
architectenbureaus en de projectontwikkelaars.
Er heerst crisis in de bouw en de
bouwambitie wordt bijgesteld. Naar minder
extreem en met scherpe bouwbudgetten.
Ook de bouwopgave verandert. Minder
nieuwbouw. De stem en de macht van de
architecten is tanende. Met de nieuwe opdrachtgeversvormen,
waarbij risicomijdend
• Gewapend Beton Voorschriften (GBV 1940) verschijnt.
1940
gedrag voorop staat, vinden belangrijke verschuivingen
plaats. Opdrachtgevers zoeken
eerder zekerheid en kiezen voor opdrachtgeverschap
waarin ze zorgen voor een goede
‘uitvraag’, waarna ze meer een toetsende rol
innemen. De sturing komt dan eerder bij de
partijen die risicodragend willen en kunnen
opereren. Dat zijn de grote aannemers en
een aantal grote ontwikkelaars. De architecten
krijgen in deze trajecten een kleinere rol.
En de constructeur? Die zal dus eerder zich
moeten aansluiten bij die veranderende opdrachtgever.
Het tijdsbeeld zal de komende jaren 2011-’16
gedomineerd worden door opdrachtvormen
waarbij de opdrachtgever van de constructeur
eerder de aannemer zal zijn. PPS-aanbesteding,
Design & Construct en contractvormen
die daarvan zijn afgeleid (DBFM, et
cetera) zullen de boventoon voeren. De opgave
zal in het begin wat behoudender zijn
maar de ambitie zal met het opleven van
de economie, de komende jaren, weer gaan
groeien. De manier van samenwerken levert
grote kansen op om het nu gezamenlijk beter
te doen. Ketenintegratie en co-making
zijn de samenwerkingsverbanden waarin de
betrokken bouwpartijen intensiever samenwerken.
De constructie adviesbureaus moeten
zich inspannen om deze slag te maken.
1. De ontwikkelingen in de architectuur en de relatie naar de constructie.
Dit vraagt andere vaardigheden op communicatief
gebied. Afbeelding 2 maakt duidelijk
welke voordelen aanwezig zijn bij het dichter
naar elkaar toe groeien van de werkvoorbereiding
van de aannemer en de hoofdconstructeur.
Constructief zuiver is onbelangrijk
Er is in de afgelopen jaren een duidelijke
technische ontwikkeling zichtbaar. Het betreft
verbetering van de materialen, hoogwaardige
reken- en tekenapparatuur, en evolutie
van productietechnieken (waardoor het
steeds eenvoudiger wordt unieke producten
te maken). Ook de bouwvoorbereiding is
geëvolueerd. Het deel dat relatief achterblijft
is de assemblage op locatie.
De technische ontwikkeling in de afgelopen
jaren maakt het mogelijk om de constructiesystemen
op een andere wijze in te zetten.
Eigenlijk hoeft het mechanicasysteem niet
meer volledig zuiver te zijn. De opmars van
de computer maakt het mogelijk om ‘combi’
mechanica-systemen toe te passen. Complexe
3D-constructies waarbij boog-, gewelfwerking
maar ook liggerwerking met elkaar
de balans bepalen. Deze ontwikkeling wordt
extra gestimuleerd als architecten trachten
spannende architectuur te maken, door de
inzet van de constructie. Spannend in deze
BOUWEN MET STAAL 220 | APRIL 2011 25

context betekent: het enigszins tarten of provoceren
van de zwaartekracht. Hierbij merk
ik dat ikzelf inmiddels weer van een andere
generatie ben als mijn illustere voorgangers
bij ABT. Michel van Maarschalkerwaart en
Arie Krijgsman hadden zuiver construeren
hoog in het vaandel. Zuiver construeren mag
in die tijd vertaald worden als de minimalisatie
van het materiaal of staalgebruik. Mooi
voor dit tijdbeeld was de competitie voor het
Thialf Stadion. Binnen ABT heeft Arie
Krijgsman het winnende ontwerp bedacht.
De basis van het tevens unieke ontwerpidee
van Michel van Maarschalkerwaart is later
uitgevoerd bij Burgers’ Bush van Burgers’
Zoo in Arnhem. De materiaaleconomie was
belangrijk en de staalverbruiken van beide
ontwerpen waren onwaarschijnlijk laag (afb.
4 en 5).
De latere generatie constructief adviseurs
(waartoe ik mezelf reken) adviseert wat de
gevolgen zijn van complexere constructieschema’s.
Het gaat er dan om de gevolgen
van de keuzes goed inzichtelijk te maken
zodat de keuzes bewust gemaakt kunnen
worden. De interactie met de andere bouwdisciplines
speelt een grote rol.
Ik noem twee voorbeelden. Bij het nieuwe
stadhuis van Alphen aan den Rijn (een ontwerp
van Erick van Egeraat; afb. 6) bevindt
de raadzaal zich in een uitkraging van ongeveer
25 m. Het uitkragende deel markeert de
doorloop naar de stad en moet de bevolking
attenderen op deze belangrijke bestuurskundige
plaats in het gebouw. Het overstek
heeft dus een duidelijke functie (die ik als
constructeur ook kan begrijpen). In de ontwerpfase
worden de mogelijkheden van de
uitkraging inzichtelijk gemaakt en wordt
een gerichte keuze gemaakt.
Twijfelachtiger is de toepassing van veel constructief
geweld bij kantoren waarbij de
vraag rijst wat het functioneel en architectonisch
oplevert. Sommige stedenbouwkundige
voorwaarden zijn zodanig belastend
dat het spectaculaire architectuur oplevert,
maar waarbij reëel de vraag gesteld mag
worden of we niet doorschieten. Wat is het
doel? Zijn de benodigde middelen in verhouding?
Een voorbeeld is een plot in Amsterdam
(Kavel 206) waar negen kantoren van
12.000 m 2 geprojecteerd zijn en de steden-
1941
bouwkundige voorwaarden zodanig zijn opgezet
dat er grote overspanningen en uitkragingen
zijn ontstaan. Nu, in deze tijd, is het
ondenkbaar dat dergelijke stedenbouwkundige
eisen worden bedacht. De voorwaarden
zijn zodanig dat een andere partij, in dit geval
de projectontwikkelaar, op kosten wordt
gejaagd door niet-functionele bestemmingsplaneisen.
Als keuzes voor de constructieve opzet maar
bewust worden genomen, dan hoeft het niet
per se zuiver te zijn. De term ‘constructieve
zuiverheid’ vervaagt dus. Misschien zou het
ook beter zijn om te spreken over ‘constructieve
economie’ als toetsingscriterium. Hierin
zal binnen de projectopgave een balans
moeten worden gevonden.
Kunnen constructies nog verbazen?
De afgelopen 25 jaar zijn er meer dan voldoende
verbazingwekkende constructies
gerealiseerd. De huidige krachtige computers,
die het doorrekenen van geavanceerdere
systemen mogelijk maken, in combinatie
met de behoefte aan prestige levert fenomenale
bouwwerken op. We raken wel verwend
en vertrouwd met spectaculaire bouwwerken
en anno 2011 is sprake van een mate van
verzadiging. Waar raken we na drie prestigieuze
projecten in Beijing nog van onder
de indruk? Arup mag als constructeur trots
zijn op zijn Vogelnest Stadion (Herzog & de
Meuron), de CCTV-toren (Rem Koolhaas)
en het Olympisch zwembad WaterCube
(PTW architects). Dubai is als totaal imponerend
en heeft ondertussen met 828 m het
hoogste gebouw van de wereld. De grootste
hangbrug heeft de grootste vrije overspanning
van bijna 2 km. Door deze hoogtepunten
zijn we minder snel onder de indruk.
De opmars van de computer maakte het mogelijk
vrijere vormen digitaal uit te werken.
Een nieuwe stroming, de blobs (‘binary large
object’), is rond 1995 geboren. De bouwtechniek
blijft er nog erg bij achter maar enkele
fraaie projecten zijn het resultaat. De aansprekende
ontwerpen van Gehry hebben uiterst
banale stalen achterconstructies gekenmerkt
door grove materiaalinzet. Er mag geconcludeerd
dat deze stroming niet heeft geleid tot
een groot bouwvolume maar wel zijn plaatsje
in de architectuurstroming heeft verworven.
De grote techniekopmars in de bouw is het
afgestemd werken in een BIM-omgeving
(Building Information Modelling). Reken-
en tekenwerk kunnen gecombineerd worden
ingevoerd. De afstemming van de verschillende
disciplines van het ontwerpproces kan
nu werkelijk fysiek worden doorgevoerd. De
zogenaamde ‘clash control’ wordt ruimtelijk
uitgevoerd in het BIM-model. Hier liggen
voor de bouw een aantal grote kansen. De
eerste is het fysiek terugdringen van de faalkosten
door de verbeterde afstemming vooraf.
De tweede kans is het virtuele bouwen
waardoor de faalkosten van complexere constructies
of geometrieën beter beheersbaar
worden. De uitzonderlijke gebouwen zullen
hierdoor eenvoudig betaalbaarder worden.
Het virtuele bouwen moet het mogelijk maken
beter in te spelen op de aanlopers die
ontstaan vanuit het onbekende. De derde
grote belofte is het overbruggen van de
grote afstand van de betrokken partijen in
de bouw. Opvallend is dat de constructie
adviesbureaus deze handschoen massaal
lijken op te pakken, terwijl veel architectenbureaus
hier duidelijk achter blijven. De
constructeurs zullen hierdoor makkelijker
samenwerken met de andere bouwpartners
of toegroeien naar de aannemer.
Imponeren gaat vervelen
We zijn onder de indruk van de CCTVhoogbouwtoren
van Rem Koolhaas in Beijing.
Natuurlijk, een indrukwekkend stukje
ingenieurskunst. Echter, voor constructieve
krachtpatserij moet een zware prijs worden
betaald, in de vorm van sterk verhoogde
bouwkosten. Niet alleen de engineeringskosten
zijn veel hoger, ook het materiaalverbruik
en de complexe bouw werken door in
de kosten. Daarnaast: de zichtbare vakwerken
gaan de architectuur domineren. Dat
beeld, met grote uitkragingen en overspanningen,
en dat een periode op grote schaal is
toegepast, gaat vervelen. Het is een kunstje
met een beperkte houdbaarheidswaarde.
In de jaren 1995-2005 is de ‘geweldconstructie’
regelmatig ingezet. De architect heeft een
beeld. De opdrachtgever wil dit beeld (om
te imponeren, omdat hij denkt dat het een
meerwaarde oplevert) en de constructeur
bedenkt een constructie die extreem veel
26 APRIL 2011 | BOUWEN MET STAAL 220

• de duitse bezetter heft de VMi, VCW en VMr op.
de verenigingen gaan ‘ondergronds’.
1942
2. De werkvoorbereiding van de aannemer en de hoofdconstructeur moeten intensiever samenwerken.
Een anekdote: de constructieschets als werktekening
Maartje lammers is een architect waarmee ik
veel samenwerk. Eerst bij Mecanoo, later bij
Erick van Egeraat en daarna bij haar eigen bureau
24H Architecture. Zij en haar partner Boris Zeisser
kwamen eens langs om wat te brainstormen over
de con structie van een woonhuis in Zweden, gelegen
op een prachtige locatie boven een riviertje.
Ze hadden een soort uitschuifhuis bedacht waarbij
een deel van de woning via een lagermechanisme
kon verschuiven. ook dit had te maken met locale
bestemmingsplaneisen. Zoals altijd maakten we
ook hier in de ontwerpfase via schetsen een aantal
ontwerpvoorstellen. ik kreeg nog wat vragen over
houtverbindingen en een aantal pagina’s uit een
‘overtoom-catalogus’. Maar omdat we nog in de
schets fase zaten, dacht ik dat het om onderzoek
van de haalbaarheid ging.
de gesprekken vonden plaats voor de vakantie.
Na de vakantie ontving ik van de architect een
kort mailtje met als bijlage een fi lmpje en de tekst
‘Het werkt’. op het fi lmbeeld stond een prachtig met
veel natuurlijke materialen gemaakt huis. Na een
muisklik op het fi lmpje zag je de vloer maar buiten
schuiven, tot boven een riviertje. Wat bleek: ze hadden
de schetsen als grote werktekening aan de muur
gehangen en daarmee de constructie van de woning
van gebouwd. Misschien niet geheel verantwoord.
Maar wel leuk. •
BOUWEN MET STAAL 220 | APRIL 2011 27

1943
3. Kalender belangrijke
constructie projecten.
28 APRIL 2011 | BOUWEN MET STAAL 220

1944
materiaal mag kosten als het beeld maar
wordt gerealiseerd. Deze stroming is met
de crisis geheel verdampt.
Van bravoure naar risicomijdend
Na de periode van de constructieve krachtpatserij
lijken we nu terug bij af. Begin 2011
bevinden de budgetten zich op een discutabel
laag niveau. De orderportefeuille van de
aannemerij en andere partijen in de bouw
zijn slecht gevuld en die opdrachtgever die
met zijn gedurfde initiatieven ‘hoop’ zou
moeten uitstralen, zit in de wachtkamer.
Onze politiek beïnvloedt de wachttijden in
die wachtkamer uiterst negatief. Angstige
regelgeving door instortingen en recente
branden, uitgestelde politieke besluiten, gemeentes
die projecten op slot zetten en ons
wankele politieke bestel, zorgen ervoor dat
die wachtkamer voorlopig tjokvol zit met
mogelijke bouwprojecten.
Een aantal projecten zal uit die wachtkamer
geraken en in een betere tijd doorgang vinden,
maar veel projecten zullen defi nitief
stopgezet worden. Een voorbeeld is het project
Forum in Groningen waarover op dit
moment veel politieke beroering is in een
strijd tussen gemeente en provincie. Maar
het bestek ligt wel klaar en de engineering is
nagenoeg gereed!
De gevolgen voor de constructies zijn zichtbaar.
De geavanceerde constructies zijn aan
de kant gezet en we kiezen voor simpel,
doelmatig en vooral risicomijdend en goedkoop.
In een tijd van economische recessie is
de constructieve opgave duidelijk minder
uitdagend. De uitdaging verschuift in deze
periode naar optimaal samenwerken. Er
schuilt wel een gevaar dat het niveau van de
bouwtechniek er onder leidt.
Hebben we een beroemde constructeur?
Vraag een architect of opdrachtgever een bekende
hedendaagse constructeur te noemen
en de kans is groot dat er geen antwoord
komt. Als dezelfde vraag wordt gesteld aan
een constructeur dan is er een kleine kans
op een antwoord. De namen die zullen vallen
zijn de namen van Cecil Balmond van
Arup of Jörg Schlaich en Rudolf Bergermann
van Schlaich Bergermann. Misschien
Leslie Robertson in relatie tot het WTC.
Iets bekender zijn de architect-constructeurs.
Calatrava is hiervan het beroemdst.
Hoe komt het dat de vermaardheid van de
constructeurs, de Nederlandse in het bijzonder,
beperkt is. Omdat in de relatie tussen
architect en constructeur de angst heerst
voor een egostrijd? Bekend is de discussie
tussen onze grootste architect Rem Koolhaas
en Cecil Balmond. Koolhaas was ‘not
amused’ toen Balmond een te groot aan -
deel in de architectonische inbreng claimde.
Het gevolg is een geforceerde bescheidenheid
van de constructeur. Dit is volledig
overbodig.
De constructeur levert een onmisbare inbreng.
Levert soms ideeën die de architect
inspireren, maar heeft geen beslissende
stem. Die ligt bij de architect of de opdrachtgever.
Het is een faciliterende rol. Er bestaat
een nuanceverschil tussen een eervolle faciliterende
rol (waar ik mezelf prima in kan
schikken), en een onderdanige, bijna nederige
rol. Illustratief is de moeite die het heeft
gekost om in het vakblad De Architect per
artikel een colofon af te dwingen waarin
ook de constructeur werd genoemd.
De imagocampagne voor onze doelgroep
komt uit een onverwachte hoek. Namelijk de
televisie. Programma’s op Discovery Channel
en National Geographic over bouwprojecten
mogen zich verheugen in een groeiende belangstelling.
De programma’s heten ‘Megastructures’,
‘Extreme engineering’ of ‘How
it’s made’. Wat het meest opvalt, is dat in die
programma’s de constructeur uit de schaduw
van de architect kruipt en prominent in
beeld komt. Soms nog meer dan de architect
en vaak gelijkwaardig aan de aannemer.
Projecten markeren constructieve
ontwikkelingen
De markante projecten zijn karakteristiek
voor hun tijd en markeren de ontwikkelingen
en stromingen die gaande zijn. In afb eelding
3 is een aantal bijzondere constructies
in een tijdsbalk geplaatst. Het is lastig om
voor Nederland een project aan te wijzen
dat het meest invloedrijk is geweest voor de
constructie. Voor de laatste 25 jaar zou dat
misschien de Erasmusbrug in Rotterdam
kunnen zijn.
• de VMi, VCW en VMr worden opnieuw tot leven gewekt.
Bruggen ontwikkelen zich anders
dan gebouwen
De bruggenbouw is veel langer het domein
van de constructeurs geweest. In de jaren ’80
is een kentering zichtbaar. Belangrijk voortrekker
van deze ontwikkeling is Calatrava,
die met zijn sierlijke spannende bruggen de
wereld weet te verbazen. In Nederland wordt
baanbrekend werk verricht door Ben van
Berkel, met de Erasmusbrug in Rotterdam
in 1996. Het gevolg is dat er een nieuwe
‘brugopgave’ ontstaat. Rond 1997-2005
bouwen we series bruggen in de nieuwe
vinexwijken. De brug krijgt een functie als
markering van de locatie. Ook hebben we
in deze periode veel extra geld over voor
bijzondere bruggen met als dieptepunt de
drie Calatrava-bruggen in Haarlemmermeer;
catalogusbruggen (‘Calatrava had
een paar ontwerpen klaarliggen’) over
een nietig watertje. Hier slaan we de plank
volledig mis.
De brugopgave is inmiddels ingedaald. Een
beperkt aantal architecten heeft veel ervaring
opgedaan met bruggen en deze architecten
ontwerpen bijna alle Nederlandse
bruggen. De constructeur is in deze brugopgave
de sparringpartner van de architect.
Dat de architect hier constructieve affi niteit
heeft , werkt eff ectief in de ontwerpdialoog.
De hulmiddelen evolueren, nu de
mentaliteit nog
Technische ontwikkelingen in de bouw
gaan razendsnel. In de communicatie was
de fax een doorbraak. Eindelijk was het mogelijk
een schetsje voor de uitvoering door
te sturen naar de uitvoering. De fax is inmiddels
verdrongen door de mail en een
scan of een ‘pdfj e’ is nu het snelle middel.
Koppel dit aan een explosieve ontwikkeling
in de mobiele telefonie en de bereikbaarheid
is in principe geregeld. Echter ook de opdringerigheid
van deze middelen.
Op rekengebied hebben de eenvoudige staafprogramma’s
plaatsgemaakt voor geavanceerde
3D-rekenpakketten. Eigenfrequenties,
fysisch en geometrisch niet lineair. We
hebben het allemaal ter beschikking met
het gevaar dat we erin verdrinken. De huidige
constructeur krijgt een aardige partij
ballast mee voordat er goed (ontwerpend)
BOUWEN MET STAAL 220 | APRIL 2011 29
1945

1946
geconstrueerd kan worden. Het toenemend
aantal pagina’s bij elke nieuwe norm is daar
een teken van. De nieuwe Eurocode levert
weer voldoende te bestuderen papier op. Het
blijkt noodzakelijk voor onze basis, om het
constructeursvak goed te kunnen blijven
uitoefenen. Het mag alleen niet de aandacht
afleiden van het inzicht in het construeren.
Daarnaast is de overstap naar 3D-objectgeoriënteerd
tekenen een overstap die te vergelijken
is met de overstap van tekenschot naar
2D. Een ware revolutie, die de adviesbureaus
veel inspanning kost maar ook veel zal gaan
opleveren. Momenteel zien we veel bureaus
adverteren met BIM, terwijl het in werkelijkheid
niet meer is dan hun eerste stappen
op 3D-tekengebied. Toch is de benodigde
‘BIM-volwassenheid’ snel groeiende en de
resul taten bij een aantal lopende projecten
zijn spectaculair.
In de komende vijf jaar wordt de slag gemaakt
naar het integraal koppelen aan calculaties,
planningen en onderaannemers (die zich zullen
manifesteren als co-maker). Het totale
virtuele bouwen zal worden geëffectueerd.
Daarnaast zullen we onze constructies met
rekenpakketten materiaaleconomisch optimaliseren.
Een voorbeeld is Evolutionary
Structural Optimization (ESO).
De grootste kans in de nabije toekomst is
1947
4. Thialf Stadion, Heerenveen. 5. Dakconstructie Burgers’ Bush, Arnhem. 6. Stadhuis Alphen aan den Rijn.
het in gang zetten van een mentaliteitsverandering
in de bouw. BIM kan het middel
zijn dat de kloof tussen de samenwerkende
bouwpartijen zal dichten. Vertrouwen in
plaats van wantrouwen. De techniek heeft
zich ontwikkeld. Nu nog de samenwerking
naar een hoger plan trekken. En dat begint
met respect en waardering dat we het samen
moeten doen. De constructeur kan een
belangrijke schakel in de invulling zijn.
De rots in de branding
In al dit ontwikkelgeweld is er iets vreemds
gaande. We constateren dat die constructeur
voorop loopt in veel ontwikkelingen. Ook
is er sprake van schaarste van personeel op
de markt. Ook in deze crisistijd is het niet
makkelijk om aan goed personeel te komen.
Logisch, de bureaus koesteren hun personeel.
Ze zijn er met moeite aan gekomen en
hebben zelf in bijscholing en opdoen van ervaring
geïnvesteerd. De adviesbureaus zijn
als de dood voor gebrek aan goed personeel
in een aantrekkende markt. Daarnaast staat
de kwaliteit van het huidige onderwijs in de
bouwtechniek onder druk. De huidige bezuinigingen
in het onderwijs geven reeds
aanleiding voor het wegvallen van een aantal
belangrijke leerstoelen. Het onderwijs
wordt uitgehold en er is een toename van
de inmenging van het bedrijfsleven in het
onderwijs. Dit laatste is ook al discutabel,
want de onafhankelijkheid gaat verloren.
Er is sprake van schaarste en dit zou reden
kunnen zijn dat de constructeurs zich nergens
druk om hoeven te maken. Het tegendeel
is gaande. Op tal van momenten is er
sprake van een ongezonde concurrentie of
preekt de doelgroep voor eigen parochie.
En het is vaak een klaagzang. Een reeks als
‘De nieuwe constructeur’ is goed bedoeld
maar bereikt absoluut onze opdrachtgevers
niet. De Nike-slogan ‘Just do it’ is ook op
de constructeur van toepassing. De constructeur
ontwikkelt zich professioneel
voortdurend en is onmisbaar in elke werkconstellatie.
De komende jaren zal de aannemer
een belangrijke rol opeisen, maar
daarna breekt de tijd aan voor een nieuwe
golfbeweging. De constructeur zal altijd
blijven. Hij is de stille kracht. Daarom moet
hij zijn professionaliteit koesteren. Uitverkoop
is in het geheel niet nodig. Met het
schaarser worden van de deskundigheid
zal de constructeur zijn werkvoorwaarden
alleen maar beter naar zijn hand kunnen
zetten. Mocht hij dit verzaken, dan doet de
constructeur zich zelf tekort. De toekomst
voor de constructeur is hoopgevend, mits
hij zich blijft ontwikkelen. •
30 APRIL 2011 | BOUWEN MET STAAL 220
foto: Christian richters