Untitled - Holland Historisch Tijdschrift

Verpondingen op het Hollandse platteland
De gaarders ontvingen voor hun werkzaamheden een beloning of traktement ten laste van
het ambacht. De hoogte hiervan werd regelmatig opnieuw door de vroedschap vastgesteld
en varieerde van dertig tot negentig gulden per garing. 10
Ter vergelijking: een geschoolde
arbeider verdiende in die tijd circa 25 stuivers per dag. 11
Het garen was overigens geen vlekkeloos lopende procedure. Het kwam namelijk nogal
eens voor dat belastingplichtigen niet op tijd aan hun verplichtingen voldeden. Met name
in perioden waarin het economisch niet goed ging liepen de achterstanden in de betalingen
op. Soms kon pas najaren de eindrekening worden opgemaakt. 12
De achterstalligen werden
in eerste instantie door de gerechtsbode gesommeerd. Mocht dit niet helpen, dan stuurde
men de dienders van de baljuw van Kennemerland er op uit om de gelden 'bij justitie' te
vorderen. Nalatigen die buiten het dorp woonden, konden een bezoek van de schout of de
deurwaarder van de 'Gemenelandsmiddelen' verwachten. In 1716 kreeg het dorpsbestuur
zelfs toestemming van de Gecommitteerde Raden van het Noorderkwartier om de landerijen
van de nalatigen te verkopen of beslag te leggen op huurgelden, gewassen of beesten. 13
Een middel dat overigens met terughoudendheid werd gehanteerd; men gunde de nalatigen
vaak nog uitstel van betaling.
Het dorpsbestuur nam regelmatig resoluties aan die het op tijd betalen van de verponding
moesten stimuleren. Zo werd in 1690 bepaald, dat schout en schepenen geen transportaktes
meer zouden maken van landerijen waarover nog verponding moest worden betaald. 14
Dat de gelden op tijd werden betaald, was overigens ook in het eigen belang van de dorpsbestuurders.
Kwamen de gelden die het dorp moest betalen niet op tijd in handen van de Collecteur
der Gemenelandsmiddelen te Alkmaar, dan dreigde gijzelname van een of meer
dorpsbestuurders. Zo werd in 1711 DirckFoppeGoezinne, een van de twee burgemeesters van
Uitgeest, op last van de ontvanger in Alkmaar in gijzeling genomen. De op deze wijze onder
druk gezette vroedschap besloot ten einde raad 'een zeer scherpe omroeping' te laten doen.
De dorpsomroeper werd het dorp rondgestuurd met de boodschap dat de achterstalligen in
de verponding van 1707 en 1708 zo snel mogelijk hun belastingschuld moesten voldoen.
Daarenboven werden de grootste wanbetalers verplicht om op de navolgende zaterdag op het
rechthuis te verschijnen, alwaar hen door de pondvangers en enige vertegenwoordigers van
het dorpsbestuur werd aangezegd binnen een nader te besluiten termijn te betalen. 15
Dergelijke acties hadden echter niet altijd het gewenste effect. Eenmaal ben ik tegengekomen
dat het dorpsbestuur uiteindelijk besloot de achterstand in de betaling voor te schieten,
middels een kortlopende lening tegen acht procent rente. 16
De leggers
Voor het berekenen van de aanslag die een belastingplichtige in de verponding moest betalen,
dienden de gaarders goed inzicht te hebben in het bezit van onroerend goed per eigenaar.
10 GAU, resolutieboeken, inv.nrs 8 en 9, 5 februari 1675 en 14 december 1781.
11 L. Noordegraaf, 'Daglonen in Alkmaar 1500-1850', Apparaat voor de geschiedenis van Holland 9 (1980).
12 Zo werd de eindrekening van de extra-ordinaire verponding van 1713 pas op 24 juni 1721 gegeven. Resolutie
24 juli 1721.
13 Resolutie 24 maart 1716.
14 Resolutie 8 augustus 1690.
15 Resolutie 24 augustus 1711.
16 Resolutie 15 maart 1678.
66