Untitled - Holland Historisch Tijdschrift

Boekennieuws
opgenomen. Er is een selectie gemaakt van een
'representatieve doorsnede van de stad'. De
meeste wandelingen gaan door het centrum van
Rotterdam. Daarbuiten komen Delfshaven, Kralingen,
het Drinkwaterleiding-terrein, enkele
tuindorpen en Prins Alexander aan bod. Niet bewandeld
wordt bijvoorbeeld de bekende noordelijk
gelegen wijk Hillegersberg, een interessante
buurt, waarin naast nieuwbouw de rijke geschiedenis
van de vroegere bebouwing nog duidelijk
zichtbaar is gebleven.
De gids, een zware pocket, geeft een inleiding
met een beknopt historisch overzicht van de stad
vanaf het prilste begin omstreeks 900 tot de tegenwoordige
tijd. Dan volgen veertien wandelingen
en een epiloog over de havens. Het boek
wordt besloten met een beknopte bibliografie en
drie registers, met betrekking tot architecten, topografie
en zaken. De wandelingen zijn nogal
schaars geïllustreerd en er ontbreken plattegronden.
Aan de binnenkanten van het omslag zijn
wel, als kleine tegemoetkoming, op een stadsplattegrond
de besproken gebieden met nummers
aangegeven. Over de duur van de wandelingen
laten de auteurs zich niet uit. De wandeling door
de wijk Kralingen beslaat zo'n 30 bladzijden en
kan wel een etmaal in beslag nemen.
De nadruk bij de wandelingen ligt op de architectuur:
van elk gebied wordt de ontwikkeling beschreven,
de stedebouwkundigc structuur, de bebouwing
en de architecten. Een willekeurig gekozen
citaat moge hier als illustratie dienen voor de,
vaak technische, aanpak (uit wandeling 4 'Nieuwe
werk en Museumpark', p. 88-89; we wandelen
op de Westersingel): 'Op de noordelijke hoek met
de Rochussenstraat is in 1994 een lang blok gebouwd
naar ontwerp van architectenbureau Mecanoo.
Het sluit met een lage, korte verbinding
aan op het politiebureau aan het Eendrachtsplein,
een witgepleisterde villa die tot de oudste
behoort aan de Westersingel. De nieuwbouw zal
ruimte voor het politiebureau, een parkeerkelder,
galeries, kantoren, het Sophia logeerhuis voor
ouders, achtentwintig premiehuurwoningen en
vier koopappartementen bevatten. Het blok
heeft een betonskelet en wordt rond beëindigd
aan de kant van het Eendrachtsplein. De benedenzone
heeft daar een open karakter. Het uitkragende
gedeelte erboven rust op kolommen.
De lange gevel is verticaal in drieën verdeeld. Op
de zuidelijke hoek met de Rochussenstraat staat
het Parkhotel. In het restaurant van het hotel is
een aantal 19e-eeuwse huizen opgenomen. Deze
106
werden daarbij zwaar verminkt. Op de hoek staat
een toren van negen bouwlagen van Koldewijn &
Drexhage uit 1980-84. In 1992 werd er aan de
achterzijde een qua schaal, vorm, kleur en materiaal
contrasterende hoge toren aan toegevoegd
door het architectenbureau Mecanoo. Hiermee
ging alsnog een oude wens van W.G. Witteveen
[destijds directeur van Gemeentewerken, EW] in
vervulling. In zijn uitbreidingsplan van 1926 had
hij in het gebied tussen de Nieuwe Binnenweg, de
's-Gravendijkwal, de Westzeedijk en de Westersingel
markante gebouwen voorzien op stedebouwkundig
belangrijke plaatsen. Op deze plek
had hij een hoog winkelgebouw gedacht. De hoge
toren sluit op de lagere toren aan via een verdiept
liggende, beglaasde liftkoker annex trappenhuis
die tot boven het dak reikt.'
Alleen als er aanleiding toe is, gaan de samenstellers
in op het verleden van een plek of van een
gebouw. Met deze aanpak wijkt de Rotterdamse
gids sterk af van het Amsterdamse voorbeeld.
Terwijl d'Ailly de geschiedenis van de panden -
niet alleen de architectuur, maar ook de bestemmingen
- uitputtend behandelt en met name de
achtereenvolgende bewoners en gebruikers van
de huizen de revue laat passeren, laten Vermeer
en Rebel deze zaken veelal rusten. Bewoners komen
nauwelijks ter sprake. Zo vindt men bij het
tegenwoordige café-restaurant Zochers, dat in de
voormalige 18e-eeuwse 'Buitenplaats De Heuvel'
is gehuisvest (wandeling 4, 'Museumpark', p.
107-108), alleen het bouwjaar en een beschrijving
van het huis, en zoekt men tevergeefs informatie
over de vroegere bestemming van het gebouw en
zijn bewoners. Soms is er voldoende aanleiding
vroegere bewoners te noemen, bijvoorbeeld als
zij tevens opdrachtgevers zijn. Zo lezen we bij het
'Woonhuis Sonneveld' (wandeling 4, in de Jongkindstraat
12, p. 120) dat Sonneveld één van de
directeuren van de Van Nellefabriek was en bij
het 'Woonhuis Bouvé' (wandeling 4, Museumpark
9, p. 119), dat H.J. Bouvé het beroep van arts
uitoefende. Toch zijn Sonneveld en Bouvé alleen
in het zakenregister terug te vinden onder 'woonhuis
...'.
Door de nadruk in de gids op al het bruisende
en nieuwe in Rotterdam valt telkens op hoe weining
ouds er bewaard is gebleven. En dat is niet
geheel op het conto van het bombardement te
schrijven. Talloze huizen werden ook later nog
door aanleg van wegen of van de metro afgebroken,
zo lijkt het. Zo nu en dan kon een fragment
gered worden, zoals een detail van een gevel. Ook