Untitled - Holland Historisch Tijdschrift

de Sluizen in Kennemerland en Westfriesland.
Opgericht bij keizerlijk octrooi van Karei V in
1544, had het tot taak de Purmer, Beemster en
Schermer af te sluiten van de Zuiderzee, zodat
wateroverlast voortaan tot het verleden zou beho­
ren. Dit resulteerde in de Schermerboezem,
waarop de aanliggende polders hun overtollige
water uitsloegen, dat vervolgens via een aantal
sluizen op de Zuiderzee of de Waddenzee werd
geloosd. De inpoldering van de laaggelegen
droogmakerijen in de 17e eeuw had tot gevolg dat
de Schermerboezem sterk werd verkleind en bo­
vendien het water van de nieuwe polders moest
opnemen. Continu waren er klachten over een te
hoge waterstand in de boezem vanwege het ge­
vaar van dijkdoorbraken. Pas in 1795 ging men
over op peilbemaling; als het water in de boezem
te hoog werd, moesten de polders stoppen met lo­
zen. Daarnaast werd de afwatering steeds verbe­
terd, onder meer door de aanleg van het Noord-
hollandsch Kanaal van meer en grotere sluizen,
zoals de Wilhelminasluis in Zaandam.
Vanaf de jaren '30 van de 20e eeuw kreeg Uit-
waterende Sluizen steeds meer aandacht voor de
kwaliteit van het water. Verzilting, slecht voor het
gewas en voor de volksgezondheid omdat de ma­
lariamug er goed in gedijt, werd door het spoelen
van de boezem met het zoete IJsselmeerwater te­
ruggedrongen. Aan het eind van de jaren '50 wer­
den lozingen door bedrijven gebonden aan ver­
gunningen van het Hoogheemraadschap en in
1966 en 1972 werden twee gemalen gebouwd
(toen pas!) om het vuile water in de boezem snel­
ler te kunnen lozen. In de daaropvolgende jaren
werden in hoog tempo rioolgemalen, persleidin­
gen en waterzuiveringsinstallaties aangelegd. De
nadruk ligt nu op geïntegreerd waterbeheer:
schoon water en een schone bodem met een na­
tuurlijke visstand.
De stand van zaken in 1994: het Hoogheem­
raadschap Noordhollands Noorderkwartier en
het Hoogheemraadschap van de Uitwatcrcnde
Sluizen in Kennemerland en Westfriesland fuse­
ren tot het Hoogheemraadschap van Uitwateren-
de Sluizen in Hollands Noorderkwartier. Binnen
dit gebied zijn nog zes waterschappen werkzaam.
Voor mij liggen twee mooie gebonden boeken,
goed drukwerk, met foto's, tekeningen en kaarten
in kleur, een register, noten en literatuurlijst. Een
verklarende woordenlijst van waterstaatkundige
termen was in beide boeken welkom geweest. Bei­
de boeken blijven toch vrij dicht bij wat ik maar
noem de typische instellingengeschiedenis, met
Boekennieuws
een sterke nadruk op de handelingen van het be­
stuur. Ik mis daarin bijna altijd de gewone man:
waarom wel een interview met twee dijkgraven,
maar niet met een paar oude dijkwerkers? Dat
had toch interessante informatie kunnen geven
over de werkomstandigheden. Niettemin zijn
beide boeken beslist de moeite van het lezen
waard. Binnewaeters gewelt is van de twee het best
geslaagd. Het verhaal is goed ingebed in de geo­
grafische en algemeen historische context, vormt
een coherent geheel, is rustig en beheerst van
toon. ... die water feerris brokkeliger van structuur
en iets minder toegankelijk. Dit heeft ook zeker te
maken met het onderwerp. Ten slotte een tip: over
dc in het boek genoemde dijken zijn leuke
fietstochten te maken.
Jim Rijper
Gerrit Vermeer en Ben Rebel, Historische Gids
van Rotterdam: 14 wandelingen door de oude en
nieuwe stad (Den Haag: SDU, 1994, 384 blz.,
ISBN 90-12-06568-2)
Ruud Lindeman, De straat was leeg. Een wande­
ling door de Amsterdamse Rivierenbuurt, 1933-
1945 (Amsterdam: Verzetsmuseum i.s.m. Stich­
ting het Kindermonument en Stadsdeel Rivie­
renbuurt, 1993, 56 blz., ISBN 90-71944-06-9)
Bij stadswandelgidsen vraag ik me altijd af: lo­
pend of zittend lezen? Als inwoner van 's lands
hoofdstad raadpleeg ik nu zeker al twintig jaar de
Historische Gids van Amsterdam in een bewerking
van Evert Werkman uit 1974. Het boek is volko­
men stukgelezen, maar het lang gekoesterde plan
er ook eens mee te wandelen is nog steeds niet ge­
realiseerd. Het zal wel altijd een opzoekboek blij­
ven. Ook met de Historische Gids van Rotterdam
wandelde ik alleen vanuit de leunstoel. Met de
Amsterdamse Rivierenbuurt ben ik voor het
eerst echt op stap gegaan en waar ik al bang voor
was, de inspanning loont de moeite!
De samenstellers van de Historische Gids van Rotter­
dam hebben, zoals zij in de verantwoording aan­
geven, d'Aillys Historische Gids van Amsterdam (5e
druk) als leidraad gebruikt. Gekozen is voor de­
zelfde opzet, waarbij de stad zoals die zich nu
voordoet als uitgangspunt is genomen. Van elk
gebied wordt de ontwikkeling beschreven, even­
als de stedebouwkundige structuur en de bebou­
wing. Niet heel Rotterdam kon in de gids worden
105