Untitled - Holland Historisch Tijdschrift

Boekennieuws
aanpak was ongetwijfeld ten koste gegaan van de
door de auteur nagestreefde volledigheid, maar
had wel sterkere hoofdstukken opgeleverd. Nu
moet de lezer vaak zelf door het boek verspreide
informatie bijeen sprokkelen om bepaalde vra­
gen te beantwoorden. Daarbij verbaast de auteur
bovendien herhaaldelijk door de onverwachte
plaatsen waarop hij bepaalde informatie geeft.
Zo laat hij zijn lezers al in de inleiding weten dat
de manuscripten van Walvis zijn hoofdbron vor­
men en wordt uitvoerig ingegaan op de inhoud
van deze geschriften. De persoon Walvis wordt
echter pas op bladzijde 144 geïntroduceerd, in
een wel erg summier portret.
Van Eek besteedt terecht veel aandacht aan de
historische context, maar is daar niet altijd even
gelukkig in. Hij heeft zich bijvoorbeeld niet hele­
maal los kunnen maken van de 'emancipatori­
sche' terminologie van Rogier, waardoor de ka­
tholieken iets zieligs hebben. Daarnaast worden
zij wel erg geïsoleerd behandeld, alsof zij niet in
een godsdienstig pluriforme samenleving leef­
den. Weliswaar stormt zo nu en dan een overijve­
rige baljuw een schuilkerk binnen, maar verder
krijgt men de indruk dat de Goudse katholieken
vooral bezig zijn elkaar het leven zuur te maken.
Herhaaldelijk verzekert Van Eek ons dat het
stadsbestuur in godsdienstkwesties doorgaans
een gematigde houding aannamen, maar uitge­
werkt wordt dat niet. In dit verband was vooral de
monografie van Joke Spaans over Haarlem een
vruchtbaar referentiepunt geweest.
Deze kritische opmerkingen laten echter on­
verlet dat Van Eek veel boeiends heeft te vertel­
len. En één ding is zeker: van 'kunsteloze armoe­
de' kunnen de 17e- en 18e-eeuwse katholieken
niet langer worden beschuldigd.
Paul Knevel
H.S. Danner, H.Th.M. Lambooij, C. Streef­
kerk, ...die water keert, 800jaar regionale dijk-
zorg in Hollands Noorderkwartier (Edam: Hoog­
heemraadschap van Uitwaterende Sluizen in
Hollands Noorderkwartier, en Wormerveer:
Stichting Uitgeverij Noord-Holland, 1994, 172
blz., ƒ49,50, ISBN 90-71123-28-6)
G.J. Borger, S. Bruines, Binnewaeters gewelt,
450jaar boezembeheer in Hollands Noorderkwar­
tier (Edam: Hoogheemraadschap van Uitwate­
rende Sluizen in Hollands Noorderkwartier, en
Wormerveer: Stichting Uitgeverij Noord-Hol­
104
land, 1994, 176 blz., ƒ39,50, ISBN 90-71123-27-
8)
Rond 800 begonnen de inwoners van Holland bo­
ven het IJ langzamerhand de uitgestrekte veenge­
bieden te ontginnen. Mede hierdoor begon het
veen zodanig in te klinken dat de zee het land­
schap in de eeuwen die volgden veranderde in een
gatenkaas. De bewoners stelden zich te weer met
terpen, dijken, dammen en sluizen, later ook met
molens en gemalen. Het resultaat van dit alles
was dat het Noorderkwartier omstreeks 1350
voor een belangrijk deel bestond uit een aantal
omdijkte veeneilanden: grofweg West-Friesland,
Schermereiland, Waterland en de Zaanstreek,
van waaruit men in de daaropvolgende eeuwen
de grote binnenmeren en de kop van Noord-
Holland drooglegde. De dijken langs de Zuider­
zee en het IJ zouden tot 1932 zeedijken blijven.
In ... die water keert worden alle dijken en dam­
men in Noord-Holland benoorden het IJ be­
schreven: ligging, lengte, hoogte, breedte, sa­
menstelling, functie (primaire, secundaire of ove­
rige waterkering), onderhoud(splicht), doorbra­
ken en herstelwerkzaamheden, verdeling van de
kosten, bestuur. De machtige Hondsbossche en
Pettemer Zeewering en de grote Westfriese Om-
ringdijk passeren natuurlijk de revue.
Er zijn in totaal maar liefst zo'n 400 water­
schappen werkzaam geweest in het Noorder­
kwartier. In dit boek worden de negen rechts-
voorgangers van het Hoogheemraadschap
Noordhollands Noorderkwartier beschreven; één
daarvan was het aloude Heemraadschap van de
Schardam en Keukendijk (vóór 1319-1921). Het
Noordhollands Noorderkwartier werd in 1919 op­
gericht naar aanleiding van de grote stormramp
van 1916 om de dijken, een deel van de wegen en
later de zandige Noordzeekust te beheren. De
stichting van dit Hoogheemraadschap markeert
de omvorming naar een gecentraliseerd en mo­
dern waterkeringsbeheer. Wat opvalt in de perio­
de daarvóór is juist de onwil om samen te werken,
de trage besluitvorming, het gebrek aan financië­
le middelen, het tekort aan professionaliteit en de
beperkte technische mogelijkheden, dit alles na­
tuurlijk gerekend naar onze maatstaven. Zoals
één van de auteurs terecht stelt, accepteerde men
toen blijkbaar geregelde, vaak grote dijkdoorbra­
ken, zoals wij nu de gevaren van het drukke ver­
keer.
Binnewaeters gewelt beschrijft de geschiedenis
van het Hoogheemraadschap van de Uitwateren-