Untitled - Holland Historisch Tijdschrift

Verpondingen op het Hollandse platteland
onroerende goederen in de steden aangeslagen op de 100e penning (één procent) van de ge­
schatte waarde, terwijl op het platteland meestal de 10e penning (tien procent) van de ge­
schatte opbrengst (huur) werd berekend. 3
Dit was voor de Staten van Holland en Westfries­
land aanleiding om in 1582 opdracht te geven de verponding naar evenredigheid te bereke­
nen. Dit voornemen kreeg gestalte in 1584 met de invoering van de 12e penning (acht en
een derde procent) over de geschatte opbrengst der goederen.
Hoewel sindsdien de kohieren nog bijgewerkt werden door inschrijving van nieuw aange­
wonnen landerijen, voldeden zij na ruim veertig jaren te zijn gebruikt niet meer. Op 3 augus­
tus 1627 besloten de Staten de kohieren te doen 'redresseren', te vernieuwen. Er moest een
inschrijving en taxatie van de inkomsten worden gemaakt van alle huizen, schuren, graan­
zolders, kelders, pakhuizen, zoutketen, kalkovens, steenovens en andere gebouwen waaruit
profijt kon worden getrokken. Voorts van alle landerijen, of dit nu weilanden, zaailanden,
boomgaarden of wildernissen waren, en wel 'zonder distinctie, dezelve domeijnen ofte parti­
culier zijn, en de Graeffelickheijt ofte particuliere, Steden, Leden, Corpora [bijvoorbeeld
de kerk], Collegiën, Heeren [adel] ofte andre toebehoorende zijn'. 4
Heerlijke rechten en in­
komsten uit ambten en bedieningen werden eveneens bij de verponding betrokken.
Het werk kwam een aantal jaren later gereed. Sinds 1632 hief men over de geschatte huur
van huizen de 8e penning (twaalf en een half procent) en over die van de landerijen de 5e
penning (twintig procent), maar dan wel na aftrek van molen-, dijk- en sluisgelden. Nieuw
gebouwde huizen in steden en 'alle landen sedert de laatst gedane opgeving afgezand, gelijk
ook aan alle gorsingen, grientens ende aanwassen, mede sedert de laatst gedane opgeving
aangewonnen en waarvan vruchten getrokken worden' kregen nog veertien jaren uitstel in
de verponding. 5
Een nieuwe taxatie volgde pas in 1731 en dan nog slechts op beperkte schaal. Deze herzie­
ning gold enkel voor de gebouwen. De vernieuwde kohieren werden in 1734 in werking ge­
steld. Sindsdien rekende men voor de gebouwen een 12e penning van de geschatte huur­
waarde. Pas in de 19e eeuw werd met het belastingstelsel van Gogel de grondbelasting her­
zien. 6
Gedurende de 17e eeuw verzwaarde men de verponding regelmatig door een extra hef­
fing, ook wel extra-ordinaris verponding genaamd. In de 18e eeuw gebeurde dat zelfs jaar­
lijks. Voor de landerijen was dit een 100e of 200e penning van de waarde, die respectievelijk
gelijkgesteld werd met een hele of halve verponding. Voor de huizen gold voor 1734 een extra
8e en vanaf dat jaar een extra 12e penning. 7
Garing en gaarders te Uitgeest
Zoals gezegd was de inning van de verpondingsgelden een taak voor de plaatselijke overhe­
den. In Uitgeest geschiedde de garing van de gewone (ordinaris) en extra-ordinaris verpon­
ding aan het einde van de 17e eeuw door zes gaarders of pondvangers. Drie waren belast
met de ordinaris en drie met de extra-ordinaris verponding. Rond 1715 blijkt het aantal gaar-
3 P. H. Engels, De belastingen en de geldmiddelen van den aanvang der republiek tot op heden (Utrecht 1862) 115.
4 Engels, De belastingen en de geldmiddelen, 116-117.
5 Engels, De belastingen en de geldmiddelen, 117-118.
6 De Vrankrijker, Geschiedenis van de belastingen, 54.
7 F. N. Sickenga, Bijdrage lol rie gesclliedcvis der lielasluignl in Xcdcr/aitd (Leiden 1864) 334-335.
64