Untitled - Holland Historisch Tijdschrift

Hollandse Herleving rond Amsterdam
Afb. 9. Luthers weeshuis, Amsterdam 1787.
Foto gemaakt door de auteur, 1995.
Hollandse Herleving, buiten Amsterdam behalve de genoemde landhuizen Gooilust en
Houdringe ook Wildhoef bij Bloemendaal (1788). 69
De inrichtingen voor verweesden en asocialen
kregen daarbij dezelfde bouwkundige hoofdkenmerken als de buitenplaatsen van de
elite: simpele rechthoekige contouren, vlakke bakstenen wanden, een eenvoudig schilddak
en een centraal geplaatst fronton.
Op het eerste gezicht waren zij qua type en mate van luxe nagenoeg inwisselbaar, hetgeen
voor dit nieuwe classicisme gezichtsbepalend mag heten. Zo was ook bij een uit Amsterdam
afkomstig ganzenbord van omstreeks 1780 voor de afbeelding van zowel herberg als gevangenis
hetzelfde bakstenen bouwblok met door pediment bekroonde middenrisaliet gekozen.
70
Vroeger kon men de status van een pand moeiteloos aflezen aan de meer of minder
overvloedige ornamentiek, bij wijze van spreken aan het aantal vierkante gevelmeters natuursteen
of het kwantum krullen van de kuif. Voortaan moest een nieuw gebouw echter keer
op keer, zoals de regenten van het Maagdenhuis het in hun geval formuleerden, 'zonder eenige
Pragt of Cieraad, doch hecht en sterk' zijn. 71
Vandaar dat hier, net als bij het Nieuwe
Werkhuis, pilasters ontbraken, die immers een te groot sieraad zouden zijn geweest. 72
De
meer of minder hoge bestemming las men in het vervolg niet meer af aan de mate van overdaad,
maar aan de specifieke iconografie van het gebeeldhouwde detail. 73
69 G.J. Bettink, 'Wildhoef', Historia. Maandblad voorgeschiedenis en kunstgeschiedenis, 7 (1941) 125-127; Post, Bloemendaal,
74-75; W. Post, Buitenplaatsen van Bloemendaal (Haarlem 1992) 49-70.
70 Van Swigchem, Abraham van der Hart, 92.
71 Van Swigchem, Abraham van der Hart, 168.
72 Van Swigchem, Abraham van der Hart, 100.
73 Van Swigchem, Abraham van der Hart, 91.
97