Untitled - Holland Historisch Tijdschrift

Hollandse Herleving rond Amsterdam
•
Afb. 2. Herengracht 14, Amsterdam 1767. Foto
gemaakt door de auteur, 1995.
bestond. De Nederlandse religieuze minderheden, zeker de katholieken, hadden daarentegen
weinig reden om met overmatige nostalgie op de 17e eeuw terug te kijken; voor de hervormde
kerk mocht dit een Gouden Eeuw heten, voor de andere gezindten was slechts een
bescheiden plaats ingeruimd, veel bescheidener dan in de eigen 18e eeuw, die in de nadagen
van de Republiek als gedegenereerd werd bekritiseerd. Gestichten van zo'n royale omvang
als de lutheranen en katholieken in deze jaren zouden optrekken in een op de stijl van Stalpaert
teruggrijpend classicisme, waren in de dagen van Stalpaert zélf voor hen ten enen male
onmogelijk geweest.
Toch waren ook deze lutheranen en katholieken niet de allereersten. De Hollandse Herleving
begon, als we het wat aparte geval van de Korenbeurs even buiten beschouwing laten,
op kleinere schaal met een reeks opdrachten van particulieren. Evenmin als bij de later te
behandelen gestichten van de dissenters, werd daartoe de stadsbouwmeester in de arm genomen.
Nadat ooit Rendorp en Maybaum van overheidswege een eerste bescheiden voorzet
tot versobering hadden gegeven, was bij de ontwikkeling van de nieuwe bouwtrant voor de
officiële deskundigen van de stadsfabriek aanvankelijk nauwelijks een rol weggelegd.
De bedoelde verandering trad vrij plotseling, even na het midden van de jaren zestig, op.
In korte tijd verrezen aan de Herengracht een aantal gevels welke niet meer door een elegante
kuif in rococovormen bekroond werden, maar door een simpel driehoekig fronton: 18
He-
18 Zie LH. van Eeghen, 'De geheimen achter de tekeningen van het Grachtenboek', Maandblad Amstelodamum 50
86