Untitled - Holland Historisch Tijdschrift

Verpondingen op het Hollandse platteland
spiraal terechtkwam. Ook buitenlandse concurrentie en prijsstijgingen voor de grondstoffen
bleken niet zonder gevolgen. 36
De olieslagerij te Uitgeest was vrijwel de enige nijverheidstak die zich gedurende de 18e
eeuw wist te handhaven. Het aantal oliemolens nam zelfs nog toe (tabel 6). Door hun ligging
aan de Togtsloot, nabij de Zaan, waren zij voor de Uitgeester werkgelegenheid echter van
weinig belang.
De ontwikkelingen in de Uitgeester nijverheid moeten zeker een effect hebben gehad op
het aantal contribuanten in de verponding te Uitgeest. Ongetwijfeld zullen zij die hun levensonderhoud
in deze bedrijfstakken vonden, zich door sluiting van deze bedrijven genoodzaakt
hebben gezien naar iets anders uit te kijken. Gezien de ontwikkelingen in de landbouw
kunnen deze mogelijkheden op lokaal vlak niet groot zijn geweest. Het ligt daarom
voor de hand dat zij hun heil elders zochten.
Uit het voorgaande zal duidelijk zijn geworden dat de economische ontwikkelingen te Uitgeest
gevolgen moeten hebben gehad voor het aantal inwoners. Telde Uitgeest in 1622 nog
2125 inwoners, in 1795 was dit aantal gedaald tot 1178 en in 1811 zelfs tot 1055. 37
Het dieptepunt
is dan wel bereikt: sindsdien steeg het inwonertal weer van 1084 in 1818 tot 1288 in
1825. 38
Een indruk van het verloop van deze bevolkingsafname kan verkregen worden uit de reeds
genoemde afname van het aantal bebouwde eigendommen te Uitgeest.
Tot besluit
De statistische gegevens die hier uit de verponding te Uitgeest bijeen zijn gebracht, tonen
ons het effect dat de grote sociaal-economische veranderingen hebben gehad op de bezitsverhoudingen
in dit dorp over de periode 1690-1788. Een periode van bijna honderd jaar,
waarin Uitgeest transformeerde van een dorp waarin de bewoners hun bestaan vonden in
zowel de nijverheid als de landbouw, naar een bijna volledig agrarische gemeenschap waarin
'grote' boeren de boventoon voerden.
Tot slot hoop ik de lezer te hebben kunnen overtuigen van de waarde die de verponding
als bron kan hebben bij historisch onderzoek, vooral op lokaal en regionaal sociaal-economisch
terrein.
36 Groen, 'Het Uitgeester verpondingskohier van 1731', 102-104.
37 Van der Woude, 'Het Noorderkwartier', 618 en Rijksarchief in Noord-Holland, Archief van het Departementaal
Bestuur van de Zuiderzee, inv.nr 317.
38 GAU inv.nr 88B, 7 januari 1818 en GAU inv.nr 91, 5 mei 1825.
81