Untitled - Holland Historisch Tijdschrift

Verpondingen op het Hollandse platteland
ren te Haarlem, hun bezit af te stoten. 25
Daarbij kwamen de verkochte goederen vooral in
handen van te Uitgeest woonachtigen. Bedroeg het aandeel in de verponding van de Uitgeesters
in 1690 nog 57 procent, tot 1788 zou dit oplopen naar zeventig procent. De grootste
stijging vond plaats tussen 1715 en 1760 (negentien procent).
Tabel 4. Het percentage in de verponding per peiljaar en onderverdeeld per (belasting)groep.
1690 1695 1700 1705 1710 1715 1720 1727 1731 1736 1742 1751 1755 1760 1765 1770 1775 1780 1785 1788
I + Il 30 30 28 26 25 23 23 20 19 17 22 21 17 16 14 12 10 9 9 8
III 28 27 25 23 24 23 23 19 18 18 20 13 15 14 13 12 14 12 10 11
IV 14 15 12 10 11 16 15 14 12 13 16 16 11 11 15 15 14 12 19 18
V 10 9 10 12 10 10 11 13 13 14 11 8 14 13 11 11 10 9 9 8
VI 9 8 6 14 13 1 1 9 9 9 5 3 9 11 13 13 1 1 12 12 8 8
VII 9 11 19 15 17 17 19 25 29 33 28 33 32 33 34 39 40 46 45 47
Bronnen:
1690-1751: Kohieren extra-ordinaire verpondingen
1755-1788: Kohieren der verpondingen
Groepen 1690 t/m 1715 1720 t/m 1788
I: minder dan 10 gld. minder dan 5 gld.
II: 10 tot 20 gld. 5 tot 10 gld.
III: 20 tot 40 gld. 10 tot 20 gld.
IV: 40 tot 60 gld. 20 tot 30 gld.
V: 60 tot 80 gld. 30 tot 40 gld.
VI: 80 tot 100 gld. 40 tot 50 gld.
VII: meer dan 100 gld. meer dan 50 gld.
Naast een verminderde belangstelling om in onroerende goederen te Uitgeest te beleggen
valt nog een ander belangrijk fenomeen op: een toenemende concentratie van onroerende
goederen in handen van een klein aantal met name te Uitgeest woonachtige personen. Dat
dit ten koste ging van de kleinere bezitters, valt duidelijk te zien in tabel 4 en grafiek 6. Het
percentuele aandeel in de verponding van de groepen ITII, waarin de kleine bezitters zijn
ondergebracht, nam dramatisch af. Was dit in 1690 58 procent, in 1788 bedroeg dit nog
slechts negentien procent (-67 procent). De grootste klappen vielen in de groepen I en II
(-73 procent). Daarentegen groeide het aandeel van grote bezitters (groep VII) gestaag van
negen procent in 1690 tot 47 procent in 1788. Tekenend voor de toenemende concentratie
van bezit van onroerende goederen is de ontwikkeling van de gemiddelde aanslag van hen
die in deze groep werden ingedeeld: over de periode 1730-1788 nam deze met veertig procent
toe van 120 tot 170 gulden (grafiek 7).
Bovengenoemde ontwikkelingen waren geen lokaal verschijnsel, maar vrij algemeen in
het gewest Holland. 26
Zij houden verband met complexe economische veranderingen.
25 Groen, 'Het Uitgeester verpondingskohier van 1731', 98.
26 J. de Vries en A.M. van der Woude, Nederland 1500-1815. De eerste ronde van moderne economische groei (Amsterdam
1995) 634.
75