Lang zullen ze leven, werken en leren - Leeftijd op het werk

More documents

Recommendations

Info

Schema inzetbaarheid en levensloop Gedrag & Organisatie 2010-23, nr. 2 deren krijgen, scheiden, voor zieke ouders zorgen, lange reizen maken, enzovoort. De leeftijd van de privésituatie verwijst naar hoe mensen op een bepaald punt in hun levensloop hun privésituatie hebben ingericht, en welke gevolgen dat heeft voor de tijd en aandacht die zij aan hun werk besteden. De privésituatie is extra saillant vanaf het moment dat mensen kinderen krijgen, omdat kinderen een veeleisende privéverplichting vormen, die de aandacht van het werk kunnen afleiden. Gemiddeld krijgen vrouwen in Nederland hun eerste kind op de leeftijd van 29,4 jaar (De Graaf, 2009). Dit cijfer is sinds 2004 stabiel, na een jarenlange stijging vanaf 1980, toen vrouwen gemiddeld met 25,6 jaar hun eerste kind kregen (De Graaf, 2009). Over de leeftijd waarop mannen in Nederland hun eerste kind krijgen, geeft het CBS geen cijfers. Kinderen leggen een groot beslag op tijd en emotionele aandacht, waardoor met name deze privésituatie gevolgen heeft voor de tijd en aandacht die mensen aan hun werk besteden. Werk staat dan ook significant minder centraal in de levens van werknemers tussen 25 en 44 jaar dan in die van oudere werknemers, en dit geldt vooral voor vrouwelijke deeltijders (Warr, 2008). Voor werknemers met kinderen is het van groot belang dat zij werk en privéleven flexibel kunnen combineren. Er is de laatste jaren veel aandacht voor de relatie tussen werk en privéleven en hoe die verandert gedurende de loopbaan (Peeters & Heiligers, 2007). Zo blijkt uit de literatuur dat niet alleen werk invloed heeft op iemands privéleven, maar ook vice versa (Demerouti, Bakker & Bulters, 2004). Ook blijkt dat negatieve werk-thuisinterferentie invloed heeft op het welzijn van de werknemer, maar ook op het welzijn van zijn of haar partner. Dit heet het cross-over-effect (Bakker, Demerouti & Schaufeli, 2005; Westman, 2001). Werknemers met kinderen willen relatief meer tijd of geld investeren in hun privésituatie dan werknemers zonder (Schalk, 2004). Oudere werknemers (met name vrouwen tussen 45 en 65 jaar; De Boer, Broese van Groenou & Timmermans, 2009) krijgen vaak te maken met mantelzorg voor (schoon-) ouders of partner. Voor vrouwen hebben deze veranderingen in de privésituatie vaak meer gevolgen voor hun werk dan voor mannen. Bijna driekwart van de Nederlandse mantelzorgers in 2007 combineert de zorgtaken met een betaalde baan; 17% voelt zich in de greep gehouden door het eigen plichtsgevoel en heeft moeite met de combinatie van zorg, werk en het eigen gezin. Zij ervaren hierbij nogal eens een gevoel van overbelasting. Welke privéomstandigheden zich ook voordoen, belangrijk is dat werknemers hun privéleven goed weten te organiseren, opdat zij voldoende tijd en aandacht hebben voor hun werk. Toch zijn verstoringen van het werk vanuit de privésituatie voor veel werknemers onvermijdelijk. Elke grote gebeurtenis in iemands leven, zoals een verhuizing, het krijgen van een kind of een sterfgeval heeft meer of minder (tijdelijke) impact op iemands functioneren (Bhagat, 1983; Westman, 2001; Super, 1957; Vondracek, 2007). Uit onderzoek blijkt dat zulke ‘onbalans’ veelvuldig voorkomt, hoewel onbalans zelden alleen uit werk-privéproblematiek voortkomt, maar vaak gepaard gaat met onvrede over werkinhoud en samenwerkingsrelaties (Nauta & Van Sloten, 2004). Juist omdat werk-privéverstoringen regelmatig optreden, moeten werknemers beschikken over coping-strategieën om werk en privé te leren combineren. Dit kan betekenen dat men ofwel de privésituatie verandert (bijv. meer kinderopvang nemen, mantelzorg 143
Gedrag & Organisatie 2010-23, nr. 2 144 uitbesteden), ofwel het werk (deeltijdwerk, verlof ), ofwel de wijze waarop men met de combinatie omgaat (Wiersma, 1994). 5 Psychosociale beleving van de leeftijd Leeftijd is niet louter objectief, maar ook subjectief. Sommige mensen voelen zich oud, andere jong. Vaak ook worden mensen door hun omgeving als ‘(te) oud’ of ‘(te) jong’ bestempeld, wat gevolgen kan hebben voor hun welbevinden. Met de psychosociale beleving van de leeftijd bedoelen we de percepties die mensen zelf en hun omgeving hebben van hoe oud of jong men is, en de gevolgen die dit heeft voor hun functioneren. De psychosociale beleving van leeftijd speelt gedurende het hele leven. Toch veronderstellen wij dat deze beleving extra saillant wordt rondom het 40ste à 45ste levensjaar, wanneer mensen objectief gezien oud noch jong zijn. Als mensen jong zijn (< 30), hebben ze hoe dan ook ‘potentie’, aangezien zij nog een heel leven voor zich hebben waarin ze letterlijk alle kanten op kunnen. Als werknemers tegen hun pensioenleeftijd aanzitten, is die potentie veel kleiner. De kans om de loopbaan een geheel andere, nieuwe richting te geven is klein, hoewel ook 50-plussers soms geheel nieuwe paden inslaan (Nauta, 2007). Kim en Feldman (2000) beschrijven hoeveel mensen tussen hun laatste fulltime baan en hun pensioen bewust kiezen voor bridge employment. Dit verwijst naar werkzaamheden die mensen uitvoeren nadat ze met hun voltijdse baan gestopt zijn, maar voordat ze zich permanent terugtrekken uit het werkende leven. Vaak zijn die werkzaamheden deeltijds en van een andere aard dan hun laatste functie. Vooral gezonde mensen met werkende partners en afhankelijke kinderen kiezen voor bridge employment, wat overigens positief samenhangt met tevredenheid met hun latere pensioen en met hun leven in het algemeen (Kim & Feldman, 2000). In de zogenoemde ‘midcareer’ is iemands potentie het meest diffuus. Bepaalde wegen (bijv. een topsportcarrière) zijn definitief afgesloten, maar andere (bijv. een eigen onderneming starten) staan nog open. Die ambiguïteit maakt dat mensen rond deze levensfase erg bezig kunnen zijn met de vraag wat hen motiveert en wat zij precies willen in hun leven (Hall & Mirvis, 1995). Mensen maken rondom hun veertigste een verandering in tijdsoriëntatie door van ‘tijd vanaf de geboorte’ tot ‘tijd tot aan de dood’ (Kanfer & Ackerman, 2004). Volgens Kanfer en Ackerman betekent zo’n switch een verandering in gedragsmotieven. Jongeren zoeken vooral informatie om hun toekomstmogelijkheden te verbeteren, terwijl ouderen in de tijd die hen nog rest vooral sociaal-emotionele waardering hopen te ontvangen voor wat ze hebben bijgedragen (Carstensen, 1998; Kanfer & Ackerman, 2004). De huidige maatschappij kent een zogenoemd ‘Jong-Zijn’-ideaal, waarin ouder worden onaantrekkelijk wordt gevonden. Oudere werknemers lopen hierdoor vaak tegen negatieve beelden op en worden minder vaak dan jongeren gestimuleerd om hun eigen inzetbaarheid via trainingen te verbeteren (Boerlijst & Van der Heijden, 1999; Nauta et al., 2004; Shore, Cleveland & Goldberg, 2003). Vrouwen ervaren meer negatieve percepties van het ouder worden dan mannen; dit is bekend als de doublestandard theory (bijv. Öberg & Tornstam, 1999; 2001; Montepare 1996; Logan, Ward & Spitze, 1992). Ook relatieve leeftijd speelt een rol. Wanneer iemand de enige oudere Schema inzetbaarheid en levensloop
Page 1 and 2: 136 Reeks ‘Diversiteit in organis
Page 3 and 4: Gedrag & Organisatie 2010-23, nr. 2
Page 7: Gedrag & Organisatie 2010-23, nr. 2

Lang zullen ze leven, werken en leren - Leeftijd op het werk

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?