April/Mei 2009 - Medisch Spectrum Twente

■ Open dag 21 maart 2009
■ Een andere weg inslaan...
■ Aan de balie voor BSN
April / Mei 2009
A6
A5
A4

mei 2009
2
spectroscoop
Levensfasebeleid
De OR organiseert op donderdag 25 juni aanstaande een
themabijeenkomst met als hoofdthema levensfasebeleid.
De presentatie wordt verzorgd door Jacqueline den
Engelsman en Rolf de Wilde van Nu’91. De stafdienst
HRM zal naar alle waarschijnlijkheid ook een bijdrage
leveren. Naast dit interessante onderwerp is er aandacht
voor de nieuwe werkwijze van de OR en de verkiezingen
in november.
Levensfasebeleid kennen we ook als leeftijdsbewust
personeelsbeleid, waarbij de nadruk vaak ligt op de
oudere medewerker. Het is bovendien een thema dat
steeds vaker op de voorgrond treedt. De overheid wil
mensen langer aan het werk houden en dat gaat beter
als er rekening wordt gehouden met hun levensfase en
de daarbij behorende specifieke kenmerken en behoeften.
Zo hebben jonge medewerkers andere wensen dan
ouderen en heeft een medewerker met een jong gezin
andere behoeften dan een medewerker zonder kinderen.
Ook is de ene oudere niet gelijk aan de andere: de
ene vijftiger is ambitieus en wil vooruit, de andere is al
aan het afbouwen. Het doel van levensfasebeleid is om
een betere balans tussen werk en privé te krijgen Tijdens
deze bijeenkomst willen we dat er een levendige discussie
op gang komt, eventueel aan de hand van stellingen.
De beide gasten van Nu’91 willen graag horen hoe er
door onze medewerkers tegen hun visie op levensfasebeleid
aangekeken wordt. Laat de kans niet voorbij gaan
je ideeën in te brengen.
Nieuwe structuur OR
Het is bekend dat de OR anders is gaan werken. We
vinden het vanzelfsprekend dat wij onze achterban, het
hoe en waarom hiervan meedelen.
Programma (onder voorbehoud)
OR verkiezingen op 5 november 2009
Heb jij de OR-factor? Wat die OR-factor is, vertellen we
graag op 25 juni.
Jullie begrijpen dat we graag willen weten hoeveel mensen
we kunnen verwachten op 25 juni. Wij willen jullie
dan ook vragen je aan te melden via de mail OR@mst.nl
onder vermelding van je naam, afdeling en mailadres.
René Peeze
voorzitter
12.30 uur: Woord van welkom
12.45 uur: Inleiding door René Peeze, voorzitter van de OR
13.00 uur: De nieuwe werkwijze van de OR. Het hoe en waarom
13.30 uur: OR verkiezingen op 5 november 2009. Heb jij de OR-factor?
14.00 uur: Levensfasebeleid. Presentatie door Jacqueline den Engelsman en Rolf de Wilde, Nu ‘91
15.45 uur: Afronding van het programma en napraten
16.00 uur: Afsluiting door de voorzitter
O n d e r n e m i n g s r a a d
Het zou kunnen zijn dat het programma nog enigszins aangepast wordt. In de voortgangsrapportage van mei,
publiceren wij het definitieve programma.
Foto redactie

Aan de balie voor BSN
Op woensdag 15 april en donderdag 16 april is een
groep van zeven meiden begonnen aan een cursus
X-care zodat zij nu al het ID-bewijs en straks het Burger
Service Nummer (BSN) kunnen registreren.
De wet op het Burger Service Nummer treedt per 1 juni
2009 in werking. Naast het BSN moet ook het paspoortnummer
van de patiënten worden geregistreerd. Om dit
soepel te laten verlopen wordt er in Medisch Spectrum
Twente hard gewerkt om dit in goede banen te leiden.
Christine Weernink en Monique van der Heide (medewerkers
Telefonie / Receptie) begeleiden de dames
tijdens de twee cursusdagen. Zij leren werken met het
programma X-Care.
Madelon
Het echte werk
Eén van de nieuwe medewerksters aan de balie is
Madelon van Ulzen. Zij is 15 april begonnen met de
cursus en vond deze erg nuttig. ‘Je leert op zo’n dag
heel veel over het registreren van patiënten. Allen
zijn enthousiast, dus de cursus was ook erg gezellig.’
Na de cursus begint het echte werk. Madelon is
begonnen achter de balie aan het Ariënsplein. ‘Ik werk
straks vijf volle dagen en zit dan alléén bij een poli. Nu
worden we eerst ingewerkt achter een balie aan de
Haaksbergerstraat, het Ariënsplein en in Oldenzaal.’
Naast het registreren van patiënten leren zij ook andere
baliewerkzaamheden. Na een week inwerken zullen
zij ieder individueel plaatsnemen achter de balie bij
verschillende poliklinieken. Patiënten kunnen dan op
verschillende plekken in het ziekenhuis hun paspoort
laten registreren.
Patiënten snel van dienst zijn
Er komen veel verschillende mensen bij de balie. ‘Je
ziet blije vaders maar ook hele zenuwachtige mensen.
Iedereen die bij de balie komt wordt vriendelijk gewezen
op de invoering van BSN. Veel oudere mensen heb-
ben al een paspoort bij zich voor de taxi, dus dat is erg
handig.’ Vanaf 1 juni moet echt iedereen geregistreerd
worden met BSN, daarom is het handig als mensen nu
alvast langskomen om hun paspoort te laten registreren.
De nieuwe baliemedewerkers worden tijdens de
komende maanden ingezet om het proces van de invoering
van BSN soepel te laten verlopen en de patiënten
snel van dienst te kunnen zijn.
Er zijn BSN-folders verkrijgbaar, deze zijn verspreid
onder alle polisecretariaten. Extra folders kunt u aanvragen
via Annette Holtkamp, telefoon 3604.
Mocht u vragen hebben, kunt u zich wenden tot
Jan Wijnand Hoek, projectleider BSN, telefoon 2012 of
e-mail j.hoek@mst.nl
Marlieke Gortmaker
Stagiair Public Relations
Leren registreren
mei 2009
3
spectroscoop

mei 2009
4
spectroscoop
Facilitair nieuws
Wij geven de komende maanden meer informatie over
diensten van en ontwikkelingen binnen het Facilitair
Bedrijf. In deze Spectroscoop besteden we vooral aandacht
aan de inkoop.
Inkoop en de Vereniging Samenwerkende
Ziekenhuizen (VSZ)
Sinds 1 januari 2009 heeft Medisch Spectrum Twente
met vijf andere Nederlandse topklinische ziekenhuizen
de krachten gebundeld in de VSZ. Doel: realiseren van
een totaal zorgaanbod voor verzekerden, efficiëntieverbeteringen
en kostenbesparing. Inkoop maakt deel uit
van het team Service Management, één van de speerpunten
van de VSZ. In het eerste kwartaal is een plan
van aanpak opgesteld, waarbij inzichtelijk is gemaakt
wat de gezamenlijke inkoopuitgaven zijn. Hieruit zijn
de zogenoemde ‘Quick Wins’ bepaald en verwacht
wordt dat door de VSZ een besparing van vijf miljoen
euro kan worden behaald. Na het tweede jaar kan door
duurzaam inkopen de besparing zelfs jaarlijks oplopen
tot 20 à 30 miljoen euro. Om dit echt te kunnen realiseren
wordt gewerkt aan verdere professionalisering,
trainingen en opleidingen voor inkoopmedewerkers en
het samenstellen van een ‘crossteam’ (inkopers uit de
verschillende ziekenhuizen).
Inkoop verleent ook zorg
De inkoop heeft zich ten doel gesteld om
■ op juiste momenten producten en diensten beschikbaar
te stellen zodat het primaire bedrijfsproces probleemloos
doorgaat;
In 2008 werden er bijvoorbeeld bij
1900 crediteuren ongeveer 16.000
orders geplaatst met een inkoopvolume
van 80 miljoen euro.
Boven vanaf li Ruud, Jacqueline, Inge, Bianca, Hugo
Onder vanaf li Wilmi, Renske, Mariëlle
■ de kosten te beheersen door het op de voet volgen
van de prijsontwikkelingen in samenwerking met leverancier
en de afdelingen.
De afdeling Inkoop telt 12 medewerkers, inkopers en
commercieel administratieve ondersteuning. Steeds
meer interne klanten raken overtuigd van de meerwaarde
van inkoop en betrekken hen vroegtijdig bij het
bepalen en invullen van hun behoefte naar producten
en diensten. De inkopers hebben overleg met de interne
klant en dit vindt plaats op hun verzoek. Door zaken
voor investeringen, medische materialen, ICT en facilitaire
diensten met de inkopers te bespreken kan voor
de RVE’s voordeel behaald worden. Dit voordeel is niet
alleen financieel, maar ook kwalitatief of logistiek.
Enkele voorbeelden
Een paar voorbeelden die we het afgelopen jaar in
nauwe samenwerking met de interne klant hebben
gerealiseerd:
■ de OK van het Thoraxcentrum gebruikt ‘proceduretrays’.
Pakketten met alle producten die nodig zijn bij
een operatie. Standaardisering heeft geleid tot gebruik
van nog maar twee soorten pakketten. Eén pakket voor
hartoperaties en één voor longoperaties;
■ voor de algemene OK zijn trays ontwikkeld voor de
heup- en hersenchirurgie;
■ inrichting van de nieuwe angiokamer
voor de afdeling Radiologie en Thoraxcentrum;
■ nachtkastjes voor alle verpleegafdelingen van
Medisch Spectrum Twente;
■ migratietrainingen MS-Office 2007;
■ aankoop van de inventaris van het Vrouw Kind
Centrum en de nieuwe algemene IC.
De afdeling Inkoop heeft vanwege de grote verscheidenheid
aan productgroepen verschillende pijlers,
namelijk
■ medische materialen;
■ facilitaire producten;
■ investeringen;
■ ICT.
Iedere pijler heeft zijn eigen specialisme en onderling
wordt gezorgd voor uitwisseling c.q. hulp aan elkaar.
Om goed geïnformeerd te blijven van de nieuwe ontwikkelingen
wordt er jaarlijks een bezoek gebracht aan
een vakbeurs en worden de contacten met leveranciers
en klanten nauw onderhouden.
Parkeerservice (ook wel valet-parking
genoemd)
Voor patiënten en bezoekers van Medisch Spectrum
Twente bestaat er sinds 11 mei jongstleden de mogelijk-

heid om hun auto door medewerkers van het ziekenhuis
in de parkeergarage te parkeren. Zij rijden met hun
auto tot voor het ziekenhuis, geven de sleutels af en de
auto wordt gratis weggereden naar de parkeergarage
(valet-parking). Eenmaal klaar in het ziekenhuis kunnen
ze bellen en hun auto wordt weer voor het ziekenhuis
gereden voor vertrek. Deze service wordt iedere werkdag
verleend tussen 07.30 - 18.00 uur.
Verder zal het vervoer van patiënten en bezoekers over
de brug tussen de gebouwen aan de Haaksbergerstraat
en het Ariënsplein middels een golfkarretje geregeld
worden. Hiermee kunnen patiënten en bezoekers snel
en makkelijk van het ene naar het andere ziekenhuisgebouw
komen. Belangrijk is dat het parkeren en het
vertrek kan worden beleefd als een ontspannen ervaring,
dat bijdraagt aan een hogere patiënttevredenheid.
Dit is mogelijk omdat Medisch Spectrum Twente met
het Werkplein Enschede 1 een convenant is aangegaan
als maatschappelijk betrokken ondernemer. Werklozen
worden ingezet om deze service en gastvrijheidsbeleving
aan bezoekers en patiënten in te vullen.
Vernieuwde website Facilitair Bedrijf
Vanaf 1 mei 2009 is de website van het Facilitair Bedrijf
via www.mst.nl/facilitairbedrijf te bereiken en www.mst.
nl/dienstverlening niet meer online. Op de vernieuwde
website vindt u informatie over de producten en diensten
van het Facilitair Bedrijf en kunt u uw melding of
storing doorgeven. Nieuw is, een smoelenboek met alle
medewerkers van het Facilitair Bedrijf. Kijk!
Tip: Voeg de vernieuwde website toe aan uw favorieten
en met één klik komt u op de pagina van het Facilitair
Bedrijf.
1
Werkplein Enschede is een samenwerkingsverband tussen Gemeente Enschede, Gemeente
Haaksbergen, UWV-Werkbedrijf en andere partijen die bemiddelen in werk.
Informatie over producten en diensten van het Facilitair Bedrijf kunt u ook vinden via onze website:
http://www.mst.nl/dienstverlening
Tweede leven nachtkastjes
Medisch Spectrum Twente heeft onlangs alle nachtkastjes
vervangen door nieuwe exemplaren. De oude kastjes
zijn ter beschikking gesteld aan de werkgroep Medische
OntwikkelingsSamenwerking (MOS). De nachtkastjes
zijn verscheept naar Suriname en daar verdeeld over
de diverse ziekenhuizen. Op de foto’s is te zien dat er
zorgvuldig mee omgegaan wordt. Ze zijn gereinigd,
voorzien van nieuwe onderdelen, hier en daar voorzien
van een kwastje verf en genummerd.
Deze nachtkastjes zijn een goed voorbeeld van hergebruik
van goederen van Medisch Spectrum Twente.
Al met al zijn nu vijf containers met goederen naar
Suriname gestuurd. Behalve nachtkastjes hebben we
stoelen, bureaus, rolstoelen (beschikbaar gesteld door
de industrie) en afzuigapparatuur kunnen zenden.
Bijzonder aan dit project is, dat de Surinaamse ziekenhuizen
voor een groot gedeelte hebben bijgedragen
aan de transportkosten. Dit wil zeggen dat ze de verscheping
de moeite waard vinden en vertrouwen hebben
in onze artikelen. Dit jaar proberen we ook een
zending klaar te maken voor Tanzania. Een delegatie
van de MOS doet onderzoek naar de vraag uit dit
Afrikaanse land. Zodra we meer weten over deze en
volgende zendingen, berichten we u hierover.
Hans Simmelink
voorzitter MOS
mei 2009
5
spectroscoop

mei 2009
6
spectroscoop
Evelien
Jeroen
Linda
Multidisciplinaire zorg
Met Jeroen van Vugt, neuroloog en Linda ter
Brake, gespecialiseerd verpleegkundige Parkinson,
praat ik over de multidisciplinaire zorg rondom de
Parkinsonpatiënt in ons ziekenhuis. Het begon ruim
twee jaar geleden als zorgvernieuwingsproject.
Inmiddels is de multidisciplinaire zorg structureel ingebed
in de praktijk van alledag.
De ziekte van Parkinson is een chronische hersenaandoening
die zich meestal openbaart tussen het 50ste
en 60ste levensjaar. In Nederland zijn er circa 40.000
patiënten met de ziekte van Parkinson en dit aantal
neemt, vanwege de vergrijzing, alleen maar toe.
Parkinson gaat gepaard met een verminderde aanmaak
van de stof dopamine door de hersenen. Het gevolg:
motorische storingen zoals bijvoorbeeld traagheid,
bewegingsarmoede, stijfheid, beven en valneiging.
Bekende Parkinsonpatiënten zijn bijvoorbeeld Prins
Claus, Mohamed Ali en Michael J. Fox.
Naast de eerdergenoemde motorische verschijnselen
krijgen veel patiënten met Parkinson in de loop van de
ziekte te maken met gedragsveranderingen zoals somberheid,
depressiviteit, verwardheid en dementie. Deze
symptomen hebben een enorme impact op het dagelijkse
leven van de patiënt en zijn omgeving.
Moniek Rensje
Lenders
Nicole
P a r k i n s o n
Nieuwe behandelingsmogelijkheden
De laatste jaren zijn er nieuwe behandelingsmogelijkheden
gekomen. Voorbeelden hiervan zijn het implanteren
van electroden in de hersenen (diepe hersenstimulatie),
het continu toedienen van medicatie onder de
huid of in de darm via pompen, betere behandelingsmogelijkheden
voor stemmingsstoornissen en geheugenklachten
en wetenschappelijk onderbouwde richtlijnen
voor fysiotherapie, logopedie en ergotherapie. De
symptomen kunnen beter bestreden worden, waardoor
de kwaliteit van leven voor de patiënt aanzienlijk verbetert.
Deze nieuwe behandelingsmethoden zijn echter
wel veel arbeidsintensiever dan het enkel voorschrijven
van een pilletje.
Multidisciplinaire behandeling
Door de veelheid aan symptomen en behandelingsmogelijkheden
krijgen patiënten vaak te maken met meerdere
behandelaars, bijvoorbeeld de neuroloog, fysiotherapeut,
psycholoog, psychiater of neurochirurg. Al deze
behandelaars werken in Medische Spectrum Twente
nauw samen in het multidisciplinaire team. De neuroloog
is hoofdbehandelaar en coördineert de zorg die de
patiënt nodig heeft. Hij wordt hierbij ondersteund door
gespecialiseerd verpleegkundigen op het gebied van
Parkinson. Deze verpleegkundigen hebben een speciale
opleiding genoten.

Verpleegkundig spreekuur
De gespecialiseerd verpleegkundigen houden een eigen
spreekuur onder supervisie van de neuroloog. De verpleegkundige
heeft een veel ruimere blik dan de neuroloog:
behalve naar medicijngebruik kijkt zij ook hoe de
patiënt en zijn omgeving met de ziekte omgaan. Welke
hinder ervaart de patiënt bij dagelijkse bezigheden, hoe
gaat hij hier mee om, is er aanvullende zorg nodig, bij
welke instanties kan de patiënt hiervoor terecht? Tevens
is het dankzij de verpleegkundige mogelijk dat arbeidsintensieve
‘derdelijns’ behandelingen in het Medisch
Spectrum plaats kunnen vinden, zoals behandeling met
apomorfine, Duodopa of diepe hersenstimulatie. Voor
het instellen van deze behandelingen moeten patiënten
vaak meerdere uren achter elkaar begeleid worden; dit
gebeurt dan ook vaak in dagbehandeling. Ook zorgt
de verpleegkundige ervoor dat bij dagopname de
patiënten worden gezien door meerdere disciplines. De
Parkinsonverpleegkundige is ook verantwoordelijk voor
het bewaken van de opnamedoelen van opgenomen
Parkinsonpatiënten, waardoor mensen sneller herstellen
en weer naar huis kunnen.
Toekomst
In de nabije toekomst zal multidisciplinaire zorg de
norm worden bij de behandeling van mensen met
Parkinson. Landelijke richtlijnen voor deze zorg zijn
binnenkort gereed, bijvoorbeeld van de Nederlandse
Vereniging voor Neurologie en de Parkinson Vereniging.
Belangrijk is, dat de multidisciplinaire zorg zoals die nu
Uit ervaring blijkt dat veel patiënten en medewerkers vragen hebben over Methicilline Resistente Staphylococcus Aureus
(MRSA) en Bijzonder Resistente Micro Organismen (BRMO). Vanuit ons ziekenhuis is het belangrijk om hierin tegemoet te
komen door informatie te geven. De afdeling Infectiepreventie heeft daarom enkele folders ontwikkeld om duidelijkheid te
verschaffen over hoe om te gaan met MRSA en BRMO. De behandelend arts en verpleegkundigen kunnen de folders gebruiken
ter ondersteuning bij het geven van informatie.
De folders die we ontwikkeld hebben, zijn:
■ MRSA (HYG 10/02 09);
■ MRSA positief, en dan? (HYG 14/02 09);
■ Verdacht van MRSA, wat nu? (HYG 13/02 09);
■ Het bezoeken van een patiënt in isolatie (HYG 16/02 09);
■ Bijzondere Resistente Micro Organismen (HYG 15/02 09).
binnen de muren van Medisch Spectrum Twente geleverd
wordt, ook in de eerstelijn voortgezet zal worden.
Vanuit het ParC te Nijmegen worden over het hele
land regionale netwerken van eerstelijns therapeuten
geschoold in het behandelen van Parkinson, zodat ook
buiten de muren van het ziekenhuis steeds meer volgens
de meest recente richtlijnen behandeld wordt. De
verwachting is dat eind 2009, begin 2010 ook rondom
Medisch Spectrum Twente zo’n transmuraal multidisciplinair
ParkinsonNet gevormd wordt. Wij houden u op
de hoogte.
Meer informatie over de ziekte en de behandelingsmogelijkheden
kunt u vinden op de website
www.parkinsonline.nl
Marianne Kuipers
Het multidisciplinaire team bestaat uit neuroloog
Jeroen van Vugt, neurochirurg Mathieu Lenders,
Parkinsonverpleegkundige Linda ter Brake, psychiater
Diedrik Buiten, klinisch psycholoog Moniek van Hout,
fysiotherapeuten Bert Ellenbroek en Rensje Hommes,
logopedist Evelien Pezy, ergotherapeut Nicole Grote
Beverborg en revalidatiearts Hans Konter. Er is momenteel
nog een deeltijd vacature voor vervanging van
Parkinsonverpleegkundige Herma Kats.
Folders Infectiepreventie
Deze folders zijn met een interne bestelbon en onder vermelding van de code aan te vragen bij de afdeling PR, gebouw
Ariënsplein, t.a.v. mw. M. (Marianne) Kuipers.
Mocht u vragen hebben over de inhoud van de folders, kunt u contact opnemen met de afdeling Infectiepreventie,
telefoon 3155 of e-mail infectiepreventie@mst.nl
mei 2009
7
spectroscoop

mei 2009
8
spectroscoop
(On)bezorgd
Arts in Spe, de studentenuitgave van het weekblad
Medisch Contact, heeft in 2008 co- en arts-assistenten
opgeroepen mee te doen aan de Arts in Speverhalenwedstrijd.
Onderwerp van de in te sturen verhalen:
een ervaring, negatief of positief, die beslissend
was om uiteindelijk voor een bepaald medisch specialisme
te kiezen. Het verhaal moest 750 woorden tellen.
De prijs voor het beste verhaal was een geldbedrag van
500 euro en een mooie bos bloemen. Daarnaast zou
het verhaal in het boek ‘Co-ervaring’ worden geplaatst.
Andrea Schreuder, co-assistent Kinderafdeling, schreef
het winnende verhaal. Hieronder zoals beloofd haar
verhaal
‘Hoe oud ben jij Ricardo?’ Twee grote bruine ogen kijken
mij wantrouwend aan. Dit gaat nog lastig worden.
‘Rico, kom op, je bent nooit zo verlegen!’ zegt zijn
moeder geïrriteerd. Ricardo kijkt mij uitdagend aan
en fluistert zijn leeftijd onverstaanbaar. ‘Eet jij goed?’
vraag ik dan. De kleuter werpt een ondeugende blik in
mijn richting. ‘Rico vertel eens aan de dokter of je goed
eet’, zegt zijn moeder streng. Ricardo is pas vier jaar en
wordt eens per jaar opgenomen voor een uitgebreid
leveronderzoek in verband met zijn galgangatresie,
waarvoor hij als baby is geopereerd. Zijn leverfuncties
gaan langzaam achteruit en hij staat op de wachtlijst
voor een levertransplantatie. Geheel onverwacht klimt
Rico naast mij op een krukje. ‘Ik lust geen worteltjes’,
fluistert hij in mijn oor. Dan mag ik van hem het lichamelijk
onderzoek gaan doen. ‘Goed jonge man, jij mag
weer terug naar de speelkamer, ik ga met de andere
dokter over jou praten.’ Rico rent terug naar zijn speelgoed
en ik loop naar mijn supervisor. ‘Heb je ook het
lichamelijk onderzoek kunnen doen? Geweldig! De
vorige keer was het één groot drama’, zegt de kinderarts
tevreden. ‘Loop je meteen mee Andrea, dan gaan
we samen het programma van deze week bespreken
met Ricardo en zijn moeder.’ Ik mag het woord doen.
‘Vanmiddag is de leverpunctie. Verder controleren we
zijn bloed en zal er een echo worden gemaakt.’. ‘Ga jij
dan met mij mee?’ Rico pakt mijn hand vast en kijkt me
hoopvol aan. Mijn supervisor knikt bemoedigend. ‘Ja,
dat is goed’, zeg ik. ‘Dan kan ik je in de gaten houden’
en ik geef hem een aai over zijn bol.
‘Heb je wel eens een leverpunctie gezien?’ vraagt de
arts, terwijl ik naast het bed van Rico sta. ‘Nee, ik vind
het wel spannend om te zien.’ Rico begint te huilen en
twee verpleegkundigen moeten hem stevig vasthouden
terwijl de punctie wordt uitgevoerd. Wat een verschrikkelijk
onderzoek. ‘Help jij ook mee?’ De verpleegkundige
doet mij opschrikken uit mijn gedachten. Samen
met haar leg ik Rico terug in zijn bed. ‘Ik hoop dat de
punctie geen afwijkingen laat zien.’ ‘Dat is afwachten,
Andrea’, zegt mijn supervisor. Die avond speelt het verhaal
van Rico zich nog een paar keer af in mijn hoofd.
Hoe lang houdt zijn lever het nog vol? Wat gebeurt er
als er niet op tijd een donorlever wordt gevonden?
De volgende ochtend kom ik de afdeling oplopen en
hoor ik in de verte twee kleuters rijden op hun trekkers.
‘Dat is mijn vriendin!’ roept Rico en wijst naar mij.
Hij springt van zijn trekker en rent naar mij toe, slaat
zijn armen stevig om mijn benen en kijkt omhoog. ‘Jij
was er gisteren bij, hè?’ Ik heb kippenvel over mijn hele
lichaam. ‘Jazeker, jij was gisteren echt een grote jongen.’
Met een brede grijns rent hij terug naar zijn trekker
en rijdt verder door de gang.
Ik kijk de twee kinderen na. Dit moment wil ik even
vasthouden. ‘Kom, we gaan visite lopen.’ De zaalarts
brengt mij terug in de realiteit. Waarom wil ik eigenlijk
kinderarts worden? Die vraag schiet door mijn hoofd
als ik de kar vol statussen zie. ‘De echo en het bloed
van Ricardo zien er goed uit. De uitslag van de biopsie
is over een week bekend.’ De ouders van Rico knikken
en wij lopen naar het volgende bed. ‘Fien, je mag
vandaag naar huis.’ Breed lachend zit Fien op haar bed.
‘Wordt Rico ook snel beter? Hij is mijn beste vriend.’ Ik
slik. ‘Rico mag aan het eind van de week naar huis’, zeg
ik. De kleuters lachen tevreden naar elkaar. Ik loop de
gang op. Is het de sfeer op de afdeling en de puurheid
van de kinderen? Zijn het de interessante ziektebeelden
en de breedte van het vak? Ja, dit zijn allemaal redenen
om voor de kindergeneeskunde te kiezen, maar het is
bovenal een gevoel. Een (on)verklaarbaar goed gevoel.
Andrea Schreuder

Zuster Janna Greven
In memoriam
Op 7 februari 2009 overleed zuster Janna Greven op 86-jarige
leeftijd. Zuster Greven, zoals ze werd genoemd, was van
1965 tot aan haar pensioen in 1983 verpleegkundig directeur
van het toenmalige Ziekenzorg. Het huisorgaan De
Ruyter besteedde destijds in haar uitgave van maart 1983
veel aandacht aan het naderende afscheid. Een citaat van
de voorpagina: ‘Het is nauwelijks voor te stellen, maar
de datum nadert waarop de Ziekenzorggemeenschap
afscheid gaat nemen van verpleegkundig directeur
zuster Greven. Over enkele dagen sluit ze haar indrukkende
carrière af. Het is geen beleefdheidsfrase te stellen
dat ze een leegte zal achter laten in Ziekenzorg, dat
voorlopig door zal moeten gaan met een tweekoppige
directie, want er is nog steeds geen opvolger voor zuster
Greven benoemd.’ Zuster Greven wilde naar aanleiding
van haar ervaringen, opgedaan als Rode Kruis helpster in
de tweede wereldoorlog, de verpleging in. Zij begon aan
haar opleiding in 1943 in het Diaconessenhuis in Almelo en
behaalde in 1946 haar diploma. Daarna volgde ze op verzoek
de eenjarige OK-opleiding in Utrecht. Zuster Greven bleef tot
1951 in Almelo en ging vervolgens aan de slag in het Wilhelmina
Gasthuis in Amsterdam. Daar bekwaamde ze zich in de neurochirurgie.
Arts-assistent Van Hoytema zocht een vestigingsplaats en vond deze in Enschede, waar neurochirurgie een
totaal nieuw vakgebied was. Van Hoytema slaagde erin een gespecialiseerd verpleegkundige mee te krijgen. Zo
kwam zuster Greven in Enschede. Ze zei zelf daarover ‘het was een unieke situatie, je kende de patiënten vanaf
het moment dat ze voor het eerst kwamen tot aan de laatste controle. Naast het assisteren op de OK deed ze de
financiële en medische administratie, het verbinden van patiënten op de afdeling en ja, zelfs het bijwonen van
het spreekuur’.
In 1960 werd ze gevraagd om de verpleegkundig directrice te assisteren. Ze zei daarop ja en vervulde daarnaast
nog haar taken als begeleider en coördinator van de kaderopleiding. Een bezige bij dus. Reeds in 1963 deed men
haar het voorstel om verpleegkundig adjunct-directeur te worden. Die functie aanvaardde ze in 1964. De directie
bestond vanaf dat moment uit een directeur geneesheer, een directeur voor economische zaken en een adjunctdirectrice
voor de verpleging. Een constructie die zuster Greven niet bijzonder zinde en dat uitte ze ook. Bij haar
eerste jubileum in 1965 werd ze dan ook benoemd tot verpleegkundig directeur.
Tijdens haar bestuursperiode heeft Ziekenzorg en in dat verlengde ook de verpleging grote ontwikkelingen doorgemaakt.
Zuster Greven zei tijdens haar afscheid zelf daarover: ‘Alles wat je meemaakt, hoogte- en dieptepunten,
narigheid, bijvoorbeeld een psychiatrische afdeling ging verloren, er moeten gediplomeerden worden ontslagen,
in alles wat je meemaakte viel één ding op: het gezamenlijk optrekken. In Ziekenzorg heerst een vrij unieke sfeer,
dat is die van saamhorigheid’.
Gelukkig heeft zuster Greven nog lang haar eigen leventje kunnen leiden. De laatste tijd werd ze liefdevol verpleegd
in verpleeghuis Bruggerbosch.
Marianne Kuipers
mei 2009
9
spectroscoop

mei 2009
10
spectroscoop
Glucosemetercontrole
Het Laboratorium van Medisch Spectrum Twente heeft
samen met Labservices ZGT voor de tweede keer
glucosemetercontroledagen voor diabetespatiënten
georganiseerd. Dit in nauwe samenwerking met de
apotheken, DVN (Diabetes Vereniging Nederland) en de
industrie.
Doel van dit project is om de betrouwbaarheid van
de zelfregulatie van de diabetespatiënt te verbeteren.
Zelfregulatie wil zeggen dat patiënten de behandeling
zelf dusdanig aanpassen, dat hun bloedglucose altijd op
een goed peil blijft.
Eigen foto
Nieuwe aanpak
Nieuw was dat er op vier verschillende data in maart
op vier locaties (Enschede, Losser, Oldenzaal en
Haaksbergen) is gecontroleerd. Diabetespatiënten konden
gratis aan deze dagen deelnemen. In april waren
de glucosemetercontroledagen voor patiënten van ZGT
Almelo en Hengelo.
Patiënten waren voor de controledagen uitgenodigd.
Ze konden zich aanmelden en een voorkeur aangeven
voor een locatie. Er waren 200 meer aanmeldingen dan
in 2007.
Meten in een ongedwongen sfeer
Maar liefst 518 patiënten kwamen met hun glucosemeter
(soms met meerdere meters) naar de verschillende
locaties. Hier werden ze ontvangen met koffie of thee
en begeleid naar de verschillende firma’s (Abbott, Bayer,
Lifescan, Menarini en Roche) die de meters en de vaardigheid
van de patiënt controleerden. De metingen op
de meegebrachte glucosemeters werden vergeleken
met de laboratoriumwaarde. Afwijkingen, gegevens
over afnameprocedure, strips en het type meter werden
geregistreerd. Soms werd er een batterij vervangen of
een tip gegeven om beter te prikken. Er werden ook
oude meters vervangen door nieuwe. Op hoofdlocatie
Enschede waren twee diabetesverpleegkundigen aanwezig
om allerhande vragen te beantwoorden. Verder
kon men daar een informatiemarkt bezoeken waar
naast de fabrikanten van diabetische hulpmiddelen ook
de Fysiotherapie aanwezig was om specifiek aandacht
te geven aan ‘diabetes en bewegen’.
Gemoedelijke dagen, geen wachtrijen en tevredenheid
alom. Met een opkomst van 80% zijn de glucosemetercontroledagen
niet voor niets georganiseerd.
Renate Kienhuis
staffunctionaris Laboratorium
G e s l a a g d e d a g e n

Traditie en blije
gezichten
Op een zonovergoten Palmzondag, 5 april jongstleden,
kwam geheel volgens traditie de boerendansgroep
De Schaddenrieders met muzikale ondersteuning van
MuziekcorpsDe Schutterij naar de zieke kinderen op
de Kinderafdeling om een ontzettend grote Palmpasen
vol lekkere dingen en andere cadeautjes te brengen.
Voor de overige patiënten en bezoekers werd gedanst
en gespeeld in de centrale hallen van onze beide ziekenhuisgebouwen.
Dit jaar vond deze traditie voor de
61ste keer plaats.
Stoere motoren
Onder heel wat betere weersomstandigheden dan
vorig jaar, bezocht de EggRun de Kinderafdeling op
Paaszaterdag, 11 april jongstleden. Vanuit diverse startplaatsen
in Nederland bezoeken honderden motorrijders
de kinderen die tijdens de Pasen in het ziekenhuis
verblijven. De kinderen kunnen dan de motoren van
dichtbij bewonderen en de motorrijders delen paaseitjes
en een knuffel uit. De EggRun is een initiatief van
de Stichting EggRun Nederland, opgericht door voorzitter
Roel Kuper uit Roden. Dit jaar werden 57 instellingen
bezocht door ruim 1000 motorrijders.
Foto's redactie
mei 2009
11
spectroscoop

mei 2009
12
spectroscoop
Open dag van de zorg
De jaarlijkse Open dag voor de Zorg vond dit jaar
plaats op zaterdag 21 maart. Ons ziekenhuis opende
tussen 11.00 en 15.00 uur haar deuren voor alle belangstellenden.
Thema dit jaar was ‘het hart’.
Tijdens deze dag kreeg de bezoeker de route te zien
die een patiënt doorloopt vanaf het moment waarop
hij / zij een hartinfarct krijgt tot en met de zorg na
ontslag uit het ziekenhuis. Ook was er vanzelfsprekend
aandacht voor het herkennen van een hartinfarct en de
hulp die men zelf kan bieden als iemand in de omgeving
een hartinfarct krijgt. Bij de hoofdingang van het
ziekenhuis konden bezoekers een kijkje nemen in de
ambulance en werd de werking van de Automatische
Externe Defibrillator (AED) gedemonstreerd. Bij aanvang
van de route werd een hartreanimatie nagebootst,
waarna het maken van een hartfilmpje en een hartecho
werd getoond. Verder werd er uitleg gegeven over
het holterkastje, eventrecorder, pacemaker en de ICD.
Verschillende behandelingen als het dotteren en een
hartoperatie werden inzichtelijk gemaakt. Verder werd
de Thorax Intensive Care met de bijbehorende apparatuur
zoals de hart- longmachine nagebootst. Deze
dag werd er allerlei informatie gegeven over gezonde
voeding, voorzorgsmaatregelen tegen hart- en vaatziekten,
nazorgtrajecten, stoppen met roken en hartfalen.
De afdeling Fysiotherapie gaf demonstraties van de

door hun gehanteerde middelen zoals verschillende
beweegvideo’s, de Wii en de fietstest die bij de behandeling
kunnen worden ingezet. Bezoekers konden op
verschillende tijdstippen een presentatie van dr. Stoel,
cardioloog, over het dotteren van de kransslagaderen
bijwonen. De nadruk lag hierbij op de behandeling
van het (dreigend) hartinfarct. Door Medical School
Twente, Saxion en CIVO werd informatie gegeven over
de beroepen in de acute zorg en de bijbehorende opleidingen.
Circa 700 belangstellenden bezochten de Open
Dag.
Ook het Laboratorium van ons ziekenhuis heeft
deelgenomen aan de landelijke Open Dag van de
Zorg. Op locatie Broekheurnerborch in Enschede en
Huize Fransiscus in Ootmarsum, beide prikposten van
Medisch Spectrum Twente, zijn circa 150 bezoekers
geweest die hun bloedsuiker gratis konden laten testen.
Verder kon de bezoeker informatie krijgen over
het zelf meten en doseren voor de trombosedienst
van Medisch Spectrum Twente.
Namens de Werkgroep Open Dag
Linda Wiefenberg, Public Relations
Eigen foto
Eigen foto
In de deuropening bovenaan de winnaar van de prijsvraag
mei 2009
13
spectroscoop

mei 2009
14
spectroscoop
4 april jongstleden werd de nieuwe Algemene Intensive
Care (AIC) officieel geopend door de heer Ed Wallinga,
wethouder in Enschede en J. Herre Kingma, voorzitter
van de Raad van Bestuur van Medisch Spectrum
Twente.
Medewerkers van de AIC waren de hele ochtend aanwezig
om geïnteresseerden en belangstellenden te
informeren en vragen te beantwoorden. Een dag eerder,
vrijdag 3 april, werd er een symposium georganiseerd
waarbij ingegaan werd op de aspecten rondom
het gebruik en de invoering van Selectieve Darm
Decontaminatie (SDD). SDD is een methode, die het
ontstaan van longontsteking bij beademing zou kunnen
verminderen.
Openingshandeling
Bij de opening sprak Herre Kingma kort om vervolgens
het woord te geven aan wethouder Wallinga, die positieve
woorden bezigde over de nieuwbouw van de AIC
en het belang van de afdeling én Medisch Spectrum
Twente in zijn algemeenheid voor Enschede en omgeving.
Na de officiële openingshandeling werd de AIC
voor één keer opengesteld voor het publiek. Peter van
Hoorn, anesthesioloog-intensivist, leidde wethouder
A l g e m e n e I n t e n s i v e C a r e
Opening en Open dag
Wallinga, samen met de Raad van Bestuur en de eerste
belangstellenden rond.
De ruimten
De nieuwe AIC bestaat uit twee verdiepingen met op
elke verdieping negen éénpersoons kamers die alle,
in geval van infectie of eventuele besmetting met een
resistente bacterie, te isoleren zijn. Bovendien heeft
iedere verdieping de beschikking over een eigen medicijnkamer,
magazijn, ‘vuile dienst’ (afval en was), garderobe
en personeelskamer. De kans op een eventuele
verspreiding van een resistente bacterie is hiermee
vrijwel uitgesloten. Mocht dit zich desondanks toch
voordoen, dan kan de verdieping gesloten worden voor
nieuwe patiënten. De andere verdieping blijft gewoon
open. Tijdens de open dag was de benedenverdieping
geopend voor publiek. In twee ruimtes werden
films vertoond van de bestaande AIC, de nood-IC van
Defensie en de plaatsing van de nieuwe Cadolto-IC.
Elektronische statusvoering
Twee patiëntenkamers waren volledig ingericht met
een bed plus de bijbehorende bewakingsmonitoren
en beademingsapparatuur en een patiëntendummy
(een pop). Medewerkers van de AIC beantwoorden

de vragen van het publiek en vertelden over de gang
van zaken tijdens een opname. Het zandbed was één
van de aandachtstrekkers. Dit bed wordt gebruikt om
doorliggen te voorkomen. In een andere kamer werd
het Patiënt Data Management Systeem (PDMS) gedemonstreerd.
Deze volledig elektronische statusvoering
zal na de verhuizing ingevoerd worden. De papieren
patiëntenstatus behoort dan tot het verleden. De afdeling
Infectiepreventie was aanwezig om de bezoekers
te demonstreren op het aantal onopgemerkte bacteriën
waarmee mensen dagelijks geconfronteerd worden.
De Raad van Bestuur besloot tot de bouw van deze volledig
nieuwe Intensive Care afdeling omdat, er vanaf
2002 regelmatig besmettingen waren met multiresistente
bacteriën, ondanks het aanscherpen van de
hygiënische maatregelen, het uitvoeren van bouwkundige
aanpassingen en het wijzigen van het antibioticabeleid.
De nieuwe AIC is in Duitsland deels prefab gefabriceerd
door de firma Cadolto®. De 20 delen zijn in
oktober over de weg naar Enschede vervoerd en hier in
ongeveer vier weken aan elkaar gezet tot één gebouw.
Multiculturaliteit
De Verpleegkundige Adviesraad (VAR) en Medical
School Twente organiseren eens per twee maanden
(met uitzondering van de vakantieperiode) de VIPbijeenkomst.
De bijeenkomsten zijn met name bestemd
voor de verpleegkundige beroepsgroep met als doelstelling
het vanuit verschillende invalshoeken overbrengen
en uitwisselen van beroepsinhoudelijke kennis en
kunde.
De zesde VIP-bijeenkomst op maandag 30 maart jongstleden
stond in het teken van ‘Multiculturaliteit (samen
zorgen in een multicultuur)’. Gastsprekers deze middag
waren Fatma Dönmez (klachtenfunctionaris) en Marcel
Proost (maatschappelijk werker), beiden werkzaam in
Medisch Spectrum Twente.
Actueel onderwerp
Na een korte inleiding werd een videofragment
getoond waarin de multiculturele verschillen en - rituelen
in de zorg naar voren kwamen. Vervolgens werd er
in subgroepen gediscussieerd over dit thema en hoe als
verpleegkundige c.q. hulpverlener hiermee om te gaan.
De verhuizing heeft inmiddels plaats gehad.
Marlieke Gortmaker
Stagiar Public Relations
V I P - b i j e e n k o m s t
Er ontstond een interactief groepsgesprek waarbij door
Fatma en Marcel handvaten werden aangereikt om in
werksituaties te gebruiken.
Tijdens de bijeenkomst werd duidelijk dat dit onderwerp
erg actueel is en leeft onder medewerkers, maar
ook onder patiënten en bezoekers. We hopen met deze
bijeenkomst een bijdrage te hebben geleverd aan een
stukje bewustwording omtrent multiculturaliteit.
Het was voor de aanwezigen wederom een enerverende
en inspirerende VIP-bijeenkomst.
Verpleegkundig Adviesraad en
Medical School Twente
Voor uw agenda: Graag tot ziens op de zevende
VIP-bijeenkomst maandag 28 september 2009 in de
Spectrumzaal.
mei 2009
15
spectroscoop

mei 2009
16
spectroscoop
Een andere weg inslaan…
Vanaf september 1987 werkte Nicolet Meenderink
met veel plezier als anesthesieassistent op de OK in
Oldenzaal. Nadat haar werkzaamheden veranderden,
kreeg ze problemen met haar gezondheid en motivatie
en raakte daardoor een tijdje uit de roulatie. Ze besloot
met hulp van anderen binnen Medisch Spectrum
Twente een andere weg in te slaan. Hieronder volgt
haar verhaal.
‘Om meer inzicht te krijgen in mijn mogelijkheden,
vaardigheden en kwaliteiten, ben ik een loopbaantraject
gaan volgen. Tijdens dit traject kwamen mijn
ondernemerskwaliteiten en mijn voorliefde voor het
overdragen van kennis sterk naar voren. Dit gegeven en
de onderdelen uit mijn oorspronkelijke functie waarvan
ik wist dat ik daar goed in was, gaven me de impuls
om hier méér mee te doen. Tijdens het loopbaantraject
werd ook duidelijk welke scholing ik moest gaan volgen
om mijn ondernemerskwaliteiten echt handen en voeten
te geven. Uiteindelijk heb ik besloten om daadwerkelijk
aan de slag te gaan met deze uitkomsten.
Eigen bedrijf
Samen met Elise IJdens (loopbaanbegeleider) en Toon
Fugers (HR-adviseur) heb ik gekeken naar mijn ideeën,
de verschillende mogelijkheden en de noodzakelijke
voorwaarden om een eigen bedrijf te starten. In het
afgelopen jaar heb ik de nodige opleidingen gevolgd,
zeer veel geregeld en voorbereidingen getroffen.
Eindelijk was het zover, ik kon de grote stap maken en
mijn vakkennis en ervaring in gaan zetten in een eigen
bedrijf. Op 1 september 2008 ben ik gestart met mijn
bedrijf ‘Red Levens’. Deze biedt mensen in fysieke nood
de kans op een tweede leven en is gericht op de praktijk,
omdat het bij ernstige calamiteiten belangrijk is de
juiste dingen te weten, maar nog meer noodzakelijk om
de dingen juist te doen. De slogan van ‘Red Levens’ is
dan ook: ‘Daden, geen woorden’.
Praktijkgericht
Bij ‘Red Levens’ kun je in drie dagen je EHBO diploma
halen en in één dag het Kinder EHBO certificaat.
Ook worden met grote regelmaat cursussen
Bedrijfshulpverlening (BHV), ontruimingsoefeningen
en cursussen op het gebied van reanimatie en
Automatische Externe Defibrillator (AED) verzorgd.
Verder geeft ‘Red Levens’ steeds meer cursussen op
maat. Tevens geven wij een eendaagse training Levens
Reddend Handelen. De lessen worden zowel aan scholen,
als aan bedrijven of particulieren gegeven. Al deze
cursussen zijn echt plezierig om te volgen, de nadruk
ligt namelijk op de praktijk. Er is ruim gelegenheid om
te oefenen. Er zijn vier reanimatiepoppen aanwezig,
daarnaast is er volop ander oefenmateriaal. Omdat
iedereen natuurlijk graag wil zien of hij / zij het goed
Eigen foto

doet, heeft ‘Red Levens’ ook een reanimatiepop aangesloten
op een computer. Zo kun je direct zien hoeveel je
beademt en hoe diep de borstcompressies zijn.
Binnenkort start ‘Red Levens’ met drugsvoorlichting
voor scholen en voor ouders thuis. Hoe herken je of
jouw kind drugs gebruikt?
Meer informatie: www.redlevens.nl
telefoon (0541) 29 68 82 of (06) 22 25 11 18
Nicolet Meenderink
Robert Kuit, KNO-arts
Robert M. Kuit maakt sinds 16 februari jongstleden
deel uit van de maatschap Keel-, Neus- en Oorartsen
van Medisch Spectrum Twente. Spectroscoop stelt hem
graag aan u voor.
Robert, geboren in Kampen, groeide op in Lelystad
tot aan zijn zevende levensjaar. Hij verhuisde met zijn
ouders naar Apeldoorn, waar hij na de basisschool met
succes het VWO aan het Stedelijk Lyceum aldaar afrondde.
Hij koos vervolgens voor de studie geneeskunde in
Utrecht. Tijdens zijn opleiding tot arts koos hij ervoor
zich verder te specialiseren tot KNO-arts, eenvoudigweg
omdat, zoals hij zelf zegt, dit het leukste vak is. Zijn vijfjarige
opleiding tot KNO-arts doorliep hij in het LUMC
(Leids Universitair Medisch Centrum), waarbij hij conform
de opleidingseisen twee keer een perifere stage
doorliep in twee andere ziekenhuizen.
Donderdag 11 december jongstleden heb ik samen
met Anja Tijink en Silvia Nijhuis afscheid genomen
van Medisch Spectrum Twente. Dit heb ik als ontzettend
leuk en gezellig ervaren. Graag maak ik van de
gelegenheid gebruik om alle mensen die geweest
zijn te bedanken voor hun komst. Ook de kaartjes,
presentjes en telefoontjes heb ik heel erg gewaardeerd.
Elise en Toon, enorm bedankt voor alles wat
jullie voor mij gedaan hebben, jullie zijn super! Voor
alle Spectrummers: het ga jullie allen heel goed.
Niet veel vacatures in KNO-land
Vraag en aanbod van KNO-artsen is in evenwicht, aldus
Robert. ‘Met het aantal opleidingsplaatsen en vacatures
in Nederland ben je eigenlijk verzekerd van een
vestigingsplaats, maar je moet niet al te veeleisend zijn
qua regio.’ Roberts keuze voor het Medisch Spectrum is
wel een bewuste, omdat hij hier het KNO-vak in al zijn
facetten kan uitoefenen en zich samen met dr. Willem
Kersing verder kan specialiseren in de foniatrie. Het ligt
in de bedoeling dat hij deze specialisatie, die zich bezighoudt
met stemafwijkingen, op den duur overneemt.
Wereld buiten het ziekenhuis
Roberts partner is ook KNO-arts, in het ziekenhuis van
Hengelo, en samen hebben ze een dochter van een
jaar, Anne. Robert speelt piano, bij voorkeur klassieke
muziek en is een hartstochtelijk liefhebber van wielrennen.
Hij fietst recreatief toertochten met vrienden en
kennissen waaronder de Amstel Gold race.
Robert, je vertelde me dat je rest van je loopbaan als
KNO-arts in het Medisch Spectrum Twente wilt zijn. Wij
wensen je daarbij alle succes.
Marianne Kuipers
E v e n v o o r s t e l l e n
De maatschap KNO is een hecht
team. Dit wordt geïllustreerd door
het feit dat zij dagelijks samen
lunchen in het personeelsrestaurant.
mei 2009
17
spectroscoop

mei 2009
18
spectroscoop
Donderdag 2 april gingen de afdelingsdeuren van de
Nucleaire Geneeskunde open voor de medewerkers van
ons ziekenhuis. Na de maandenlange verbouwing konden
de nieuwe ruimten worden bewonderd, alsmede
de SPECT/CT Scan.
De afdeling beschikt nu over aanzienlijk meer ruimte
dan voorheen, zoals onder andere een nieuwe koffiekamer,
een eigen multifunctionele ruimte en een
moderne en zeer ruime wachtkamer. De reacties over
de nieuwe wachtruimte zijn zeer positief. ‘Patiënten en
medewerkers zeggen vooral dat zij het een mooie en
ruime wachtkamer vinden’, aldus teamhoofd Mark van
Kooten.
Nieuwe apparatuur
De nieuwe aanwinst, de SPECT/CT Scan, is reden voor
blijdschap. De SPECT/CT Scan verenigt twee apparaten
in één, een CT- en een SPECT-scanner (Single Photon
Emission Computed Tomography). Het bijzondere
van het apparaat is dat het twee voor de diagnostiek
belangrijke onderzoeken in één keer uitvoert. Terwijl de
patiënt, die een niet schadelijke radioactieve vloeistof
krijgt ingespoten in een ader, slechts eenmaal door de
scanner gaat, maakt de SPECT/CT Scan achter elkaar
opnamen, die zowel een beeld geven van de anatomie
als van het functioneren van de organen. Door vervolgens
beide beelden over elkaar heen te leggen kunnen
zowel de aard van de aandoening als de exacte locatie
worden vastgesteld.
N u c l e a i r e g e n e e s k u n d e
Trotse afdeling na nieuwbouw
De SPECT/CT Scan is vooral belangrijk voor de vroegtijdige
opsporing van hartziekten, met name bij vrouwen.
Hartziekten zijn bij vrouwen moeilijker vast te stellen
dan bij mannen. Enerzijds vanwege het borstklierweefsel,
anderzijds omdat het hart bij een vrouw kleiner is.
De nieuwe technologie maakt het nu echter mogelijk
om het hart van vrouwelijke patiënten uiterst nauwkeurig
te bestuderen.
De werking van de SPECT/CT Scan vertoont gelijkenis
met de PET/CT Scan, waarover de Ziekenhuisgroep
Twente locatie Hengelo sinds 2007 beschikt. Waar de
PET Scan met name voor het diagnosticeren van kanker
wordt gebruikt, is de SPECT in eerste instantie bedoeld
voor het opsporen van hart-, orthopedische- en internistische
aandoeningen, hoewel ook tumoren ermee zichtbaar
kunnen worden gemaakt.
Dus redenen genoeg voor trotse gezichten, de afdeling
ontving van de buren (Radiotherapie) nog een
cadeautje. Met de woorden ‘beter een goede buur,
dan een verre vriend’, sprak collega teamhoofd André
Doldersum Mark van Kooten en zijn medewerkers toe
en feliciteerde hen met de mooie, ruime vernieuwde
afdeling.
Marlieke Gortmaker
Stagiar Public Relations

Angiokamer officieel open
Op maandag 23 maart werd de angiokamer officieel
geopend. Om 16.15 uur liep de vaatkamer al aardig vol
met collega-medewerkers van voornamelijk naastgelegen
afdelingen. Vergezeld van enkele korte krachtige
woorden mocht de voorzitter van de Raad van Bestuur,
J. Herre Kingma, vervolgens het gouden lint doorknippen.
De belangstellenden konden de hypermoderne angiokamer
bekijken en de nieuwe apparatuur bewonderen,
waarmee de behandeling van vaatafwijkingen aanzienlijk
kan verbeteren. De kamer wordt gebruikt door
een team van vier interventieradiologen en gespecialiseerde
laboranten. De behandeling van vaatpatiënten
geschiedt in nauwe samenwerking met de vaatchirurgen.
Betere en meer functies
De angiokamer is uitgerust met een geavanceerd ‘vaatstatief’,
een röntgenapparaat waarover nog maar enkele
ziekenhuizen in ons land beschikken en waarmee
zelfs de kleinste bloedvaatjes in beeld kunnen worden
gebracht. De nieuwe apparatuur is tevens geschikt voor
het adequater optreden bij vaataandoeningen, met
name bij diabetespatiënten. Bovendien is er de mogelijkheid
om 3D-foto’s te maken, waardoor de bloedvaten
van alle zijden kunnen worden bestudeerd. Ernstige
vernauwingen kunnen met een minimale ingreep worden
behandeld, hetzij door te dotteren en het, indien
nodig, zetten van een stent. Ook de Spoedeisende
Hulp ziet in de nieuwe angiokamer een welkome aanwinst.
Patiënten met ernstige inwendige bloedingen,
bijvoorbeeld na een ongeval, kunnen er snel worden
geholpen. Met behulp van een katheter wordt het
bloedende vat opgespoord en met speciaal materiaal
dichtgemaakt.
Marlieke Gortmaker
Stagiar Public Relations
Vakantiewerk
Op woensdag 22 april organiseerde stafdienst HRM een bijeenkomst voor
vakantiewerkers en teamhoofden met als doel de vakantiehulpen in een
informele sfeer kennis te laten maken met de afdeling en hun tijdelijke collega’s,
zodat ze zich op de dag dat ze daadwerkelijk aan het werk gaan al
een beetje thuis voelen.
Al vanaf januari hebben belangstellenden voor een vakantiebaantje via de website van het ziekenhuis gesolliciteerd.
Tot 1 april jongstleden konden teamhoofden schriftelijk aangeven in welke periode zij ondersteuning nodig hebben.
Het bureau Personeelsvoorziening van stafdienst HRM is daarna enthousiast aan het mixen en matchen geslagen. Het
resultaat mag er zijn, elke afdeling die op tijd de aanvraag voor vakantiehulp heeft ingediend, kan zeker zijn van extra
handen in de zomerperiode.
mei 2009
19
spectroscoop

mei 2009
20
spectroscoop
Eerbetoon
In de gang van het laboratorium aan het Ariënsplein, op de tweede verdieping, is een verzameling van oude instrumenten
te zien. Deze verzameling is tot stand gekomen dankzij het initiatief van drs. F. M. F. G. Olthuis, klinisch chemicus
en hoofd van het Laboratorium De Stadsmaten, later Medisch Spectrum Twente, werkzaam van 1974 tot 2000. Zijn
te vroeg overlijden op 14 november 2008 is voor het Laboratorium aanleiding geweest hem te eren met een koperen
herdenkingsplaat, die tussen deze vitrinekasten is opgehangen.
Drs. Olthuis heeft destijds instrumenten verzameld. Sommige instrumenten zijn in bruikleen gegeven en sponsoren
gevonden om deze instrumenten in vijf mooie vitrinekasten
te kunnen tentoonstellen. Deze tentoonstelling laat de dynamische
ontwikkeling zien in analysemethoden ten behoeve
van de labdiagnostiek. De verzameling is uniek in de wereld
van de klinische chemie. Ze bestaat uit oude apparatuur, zoals
een microscoop, refractometer, polarimeter, destillatie- en
extractieapparatuur, pipetten en diverse meet- en weegapparatuur.
Drs. Olthuis is de tweede klinisch chemicus wiens naam
een plaats heeft gekregen binnen het Laboratorium. De eerste
is drs. P. A. Smith, vroeger hoofd van het Laboratorium
van Ziekenzorg. Naar hem is ‘De Smithse’ genoemd, de multifunctionele
ruimte van het Laboratorium.
Collega’s Laboratorium
Dag kipjes,
slaap lekker geitjes
De peuters kijken nu vanuit hun slaapkamer op het terreintje.
De kinderen staan er mee op en gaan er mee
naar bed. Gordijntjes dicht: dag kipjes, slaap lekker geitjes.
En als het zomer is, mogen de kinderen ze voeren.
De dieren zijn een leuke manier om de kinderen af te
leiden, bijvoorbeeld als papa en mama even weggaan
of als er een onderzoek is: samen naar de geitjes kijken
en er over praten. De geiten hebben al veel namen
ontvangen, allemaal bedacht door kinderen. Een meisje
van 15 jaar heeft zelfs een naambordje geknutseld van
strijkkralen.
Ook van volwassenen die bij ons in het ziekenhuis hebben
gelegen, krijgen we geregeld een telefoontje over
Hoor en Wederhoor
het wel en wee van de geiten. Regelmatig stoppen er
wandelaars die langs het ziekenhuis komen om even
over het hek bij onze dieren te kijken.
Medewerkers Kinderafdeling
Reactie
De dieren ‘van de Kinderafdeling’ zijn een bekend fenomeen
aan het Ariënsplein en het is duidelijk dat zij voor
de kinderen van de E-begane (Kinderafdeling) afleiding
bieden.
Rond 1 juni gaat de Kinderafdeling echter naar
de nieuwe locatie aan de Haaksbergerstraat. In de
voorbereidingsfase van de bouw is besloten dat de
Kinderafdeling niet meer op de begane grond komt
maar op de derde etage. Dat de dieren niet meekonden
naar de derde etage stond vast maar om de kinderen
toch afleiding te bieden is besloten een balkon te bouwen.
Dit balkon kan met behulp van medewerkers en
kinderen ingericht worden. Op deze manier hopen we
een goed alternatief te hebben gevonden.
De dieren verhuizen niet mee, maar blijven gewoon op
hun vertrouwde plek.
Cees Berger
Kwartiermaker Vrouw Kind Centrum

Pre-operatieve Fysiotherapie
Zoals in de vorige editie van Spectroscoop aangekondigd
organiseerden de fysiotherapeuten van ons ziekenhuis
op 22 april jongstleden een minisymposium
over het nut van pre-operatieve fysiotherapie.
Dr. Erik Hulzebos, klinisch inspanningsfysioloog en
(sport)fysiotherapeut in het UMC, was één van de sprekers
op deze avond met als onderwerp ‘Preoperatieve
fysiotherapie, theorie en praktijk’. Eind 2006 promoveerde
dr. Erik Hulzebos op zijn onderzoek:
‘Preoperative respiratory physical therapy in cardiac
surgery with high risk patients’. Een onderzoek dat
aantoont dat preoperatieve ademhalingsoefeningen /
-training invloed heeft op vermindering van ademhalingscomplicaties
na de operatie en tot verkorting van
de ligduur leidt. Uitkomsten van dit onderzoek hebben
Symposium Frail & Elderly
in Nederland geleid tot daadwerkelijk invoeren van
de training in de alledaagse praktijk. In ons ziekenhuis
worden sinds oktober 2008 hoogrisicopatiënten die een
hartoperatie moeten ondergaan vooraf getraind. Een
van de doelen van het minisymposium was om regionale
fysiotherapeuten op de hoogte te brengen van deze
training zodat deze ook regionaal kan worden opgezet.
Door de inspirerende betogen van Erik Hulzebos, dr.
Wietse Vermeijden, cardio-anesthesist TCT en dr. Jan
Grandjean, thoraxchirurg, zijn de fysiotherapeuten uit
de regio enthousiast geraakt en krijgt deze avond zeker
een vervolg.
Rita Hoekman
Carolien Masseus
Fysiotherapeuten
Eigen foto
Voor uw agenda
Maandag 15 juni aanstaande vindt het symposium Frail & Elderly, ‘de verdwaalde oudere in de zorg, informeren en geïnformeerd
worden’ plaats in de Spectrumzaal van ziekenhuis Enschede, gebouw Haaksbergerstraat.
Voor oudere mensen is een ziekenhuisopname een risicovolle gebeurtenis. Er kunnen gemakkelijk complicaties ontstaan.
Een probleem dat van kwaad tot erger kan leiden. Bijvoorbeeld een patiënt met een blaasinfectie kan derilant worden,
hierdoor uit bed vallen, iets breken en vervolgens door bedrust decubites ontwikkelen. In ons ziekenhuis wordt sinds kort
de oudere patiënt gescreend op tal van risico’s. Dit symposium wil u informeren over de nieuwe ontwikkelingen, de aanpak
en resultaten.
Inloop vanaf 15.00 uur, aanvang van het symposium is 15.30 uur. Doelgroep van het symposium zijn de medisch specialisten,
arts- en co-assistenten, huis- en verpleeghuisartsen, nurse practitioners en physician assistants, zorgdeskundigen,
verpleegkundigen in ziekenhuis, verpleeg- en verzorgingshuis en in de wijk, alsmede de overkoepelende organen zoals
MSB, VAR, OR en Clientenraad.
mei 2009
21
spectroscoop

mei 2009
22
spectroscoop
‘U mag best even gaan zitten, hoor,’ zei de man in het
verband, ‘maar ik doe niets meer aan het geloof’… De
man lag ziek te zijn zoals hij hoogstwaarschijnlijk ook
in goede doen placht te zijn: vol bravoure en babbels.
Hij kletste me de oren van het hoofd over zijn snelle
auto (merk ben ik vergeten) met dit-erop-en-dat-eraan,
die nu total loss was, over de te verwachten omzetdaling
van zijn zaken, over de aardige zusters die altijd
‘in’ waren voor een grapje, over de doktoren, ‘harde
werkers’ die goed verdienden en dat ook verdienden,
de toestand in de wereld - hij hield voortdurend woorden
in de lucht en vermeed zorgvuldig het ergens over
te hebben.
Doe-het-zelver
Hij had het helemaal gemaakt, vond hij. Met niets
begonnen! Eerst op de markt gestaan. Niet lang daarna
een zaak gekocht. Dat liep niet goed en hij was overgestapt
op doe-het-zelf-artikelen. Dat bleek een goudmijn,
en om de winst niet naar de belasting te brengen,
begon hij een tweede zaak. Liep als een trein. Nóg een
zaak geopend, nu in een andere plaats. Wat een prachtleven
had hij! Alleen jammer van dat ongeluk.
Stilte
Een paar dagen later zag ik hem weer. De storm was
gaan liggen - hij was stil, nu. ‘Kom eens kijken’, riep hij.
Trots liet hij mij een kindertekening zien. Een groot vel
papier, bezaaid met kleurrijke bloemen en een zonnetje
rechtsboven in de hoek. ‘voor pappa, van Tineke 9 jaar’.
Ik zag dat de man snel een paar tranen wegveegde.
Toen ik hem een zakdoek aangaf, kwamen er eerst nog
méér tranen en toen de verhalen. Over Tineke. Een
uur was ze bij hem geweest. Helemaal alleen. En maar
kletsen. Hij wist niet dat ze zo kon kletsen. En wijs! ‘Ik
lijk wel gek’, zei hij. ‘Ik zie dat wichtje nooit. Geen tijd.
Ik ren me rot. In de zomer zeg ik tegen mijn vrouw:
hier heb je centen, pak `t vliegtuig en ga maar met de
kinderen naar Spanje. En dan gaan ze. Ik kan niet weg.
Eén keer ben ik mee geweest. Maar ik vertelefoneerde
meer dan dat ik aan `t strand zat. De vrouw zei dat ze
me net zo lief niet mee had. Ze zegt vaak dat `t gekkenwerk
is. Maar wat moet ik? Tineke kan anders mooi
tekenen, vindt u niet? Negen jaar. Nóg eens negen jaar
en ze is achttien, dan gaat ze het huis uit. Dan heb ik
geen dochter gehad en zij geen vader. En nog een jaar
of wat, dan vertikt mijn hart `t natuurlijk verder. Weer
het ziekenhuis in. Maar er dán niet meer uit. Kom ik
bij Petrus. Zegt ie: en wie hebben we daar? Ik zeg: NN.
Ken ik niet, zegt Petrus. NN uit …, zeg ik. Ken ik echt
niet, zegt Petrus. Wat heb je in je leven gedaan? Ik?
Zeg ik, ik ben NN van de doe-het-zelf-artikelen. En verder?
vraagt Petrus. En dan moet ik zeggen: verder niks.’
G e e s t e l i j k e Z o r g
U mag best even gaan zitten…
Woorden…
Een volgende keer zit hij te lezen. Korte verhalen.
‘Mooi?’ vraag ik. ‘Stelt niets voor’, zegt hij. ‘t Gaat
helemaal nergens over. Een woordjespoeper, dat is het.
Vindt zichzelf helemaal gewéldig. Maar die man heeft
niks te vertellen. Kan ook niet. Want hij heeft helemaal
niets meegemaakt. Hij …’ De man schold maar door.
Waarom toch zo boos? dacht ik. Had hij het tegen zichzelf?
Leven
Weer later trof ik hem in de hal beneden. Hij was
net terug van een wandeling even buiten in de stad.
‘Prachtig. Hier zit je vlakbij het casino en dan zó vlakbij
al dat groen. God nog aan toe, wat is het daar mooi!
Die Baas van jou heeft het daar knap voor mekaar. Ik
heb er een hele tijd naar één boom zitten kijken. Die
boom was er al vóór mij. En hij zal er nog zijn als ik
er niet meer ben. Hij begint weer helemaal te leven!
Overal waar je kijkt begint me dat machtige ding weer
te bloeien…’
Zijn verhaal ontroerde me. Hoe die man weer begon
te leven! Jarenlang op en neer jakkeren op de snelweg
tussen de plaatsen waar zijn winkels gevestigd zijn,
en geen boom zien, bezig de hele wereld te winnen,
en dan door de bloemen van Tineke en een boom van
de ‘grote Baas’ gaan ontdekken dat je je ziel verkocht
hebt. ‘Vertel je Baas maar…’. Vertel het hem zelf maar’’,
zei ik. Hij vroeg of hij later op een zondagmiddag in
dat bos mocht gaan wandelen. ‘Met Tineke. En met je
vrouw. Je wilt ze graag laten delen in dit alles, hè?’
‘Ja’ zei hij, ‘ik hoop dat ik dat zal kunnen. Ik hoop het.’
En na een tijdje: ‘Ik moet eens ophouden met net te
doen alsof ik er niet ben.’
Een zonnig voorjaar en hartelijke groeten,
Andrea Fuhrmann, geestelijk verzorger
Eigen foto

Jubilea
12½ jaar in dienst
1 juni 2009
mw. P. Kuiper-Franssens, medewerker Banqueting
mw. H. Vriezema-Moes, afdelingssecretaresse G3
25 jaar in dienst
1 juni 2009
mw. M. J. A. Bussmann-Kamerich, medisch secretaresse
spreekuurpoli Diabetes
mw. M. Floor, longfunctielaborant
dhr. J. A. Grob, verpleegkundige IC
mw. M. J. M. Peterman-Kortman, afdelingssecretaresse
Fysiotherapie
mw. A. G. M. Scholte Lubberink, verpleegkundige G3
mw. A. Schophaus-Spit, medewerker
Afnamelaboratorium
4 juni 2009
mw. S. G. M. M. van Hannen-Kalter, medisch secretaresse
spreekuurpoli Gastro-Enterologie
mw. M. A. P. van der Veen-van den Esschert, hartfunctielaborant
18 juni 2009
dhr. A. G. M. Wesselink, medewerker projectmanagement
Gebouwbeheer
40 jaar in dienst
Hernieuwde oproep
De Verpleegkundige Adviesraad
(VAR) zoekt versterking
Bij jij een verpleegkundige die zowel interesse heeft in
de directe zorg aan de patiënt als voor ontwikkelingen
binnen het verpleegkundig beroep? Ben je in staat afdelingsoverstijgend
te denken? Wil je de verpleegkundige
beroepsgroep vertegenwoordigen in Medisch Spectrum
Twente en meepraten over beleid?
Dan is de Verpleegkundige Adviesraad op zoek naar
jou!
Binnen het bestuur van de Verpleegkundige Adviesraad
is een vacature voor een
algemeen bestuurslid
Het bestuur van de Verpleegkundige Adviesraad komt
graag in contact met verpleegkundigen die zich betrokken
voelen bij ontwikkelingen binnen de zorg en zich
actief willen inzetten binnen het bestuur van de VAR.
16 juni 2009
dhr. A. Dijks, medewerker Voedingszaken
Ben jij de persoon die de Verpleegkundige Adviesraad
zoekt? Stuur dan je brief met CV en motivatie vóór 1 juni
2009 via de interne post naar de VAR. Het is ook mogelijk
via e-mail te reageren.
Voor inlichtingen kun je contact opnemen met Ilona
Oosterholt, voorzitter VAR, telefoon 2954, of via VAR@
mst.nl
Informatie over de Verpleegkundige Adviesraad is te vinden
op www.mst.nl/var
De Verpleegkundige Adviesraad (VAR) is een adviesorgaan
ten behoeve van de Raad van Bestuur en vertegenwoordigt
de verpleegkundige en verzorgende beroepsgroep
in Medisch Spectrum Twente. De VAR bestaat
uit een bestuur en vertegenwoordigers. Bestuursleden
hebben allen een verpleegkundige achtergrond. Iedere
afdeling heeft een VAR-vertegenwoordiger die de schakel
vormt tussen het VAR-bestuur en de verpleegkundige
en verzorgende beroepsgroep.
mei 2009
23
spectroscoop

mei 2009
24
spectroscoop
Reelex
Juni
6 Tennistoernooi
12 Trappistenbar Cocktail party
Trappistenbar Haring eten
Bingo
September
11 Trappistenbar Hardrock
Café
Fietstocht
Oktober
2 Trappistenbar Tappas avond
30 Trappistenbar Bieravond
Seniorendag
Beautydagen
November
5 Dropping
25 t / m 29 Wenen inclusief
kerstmarkt
27 Trappistenbar Kaas /
wijnavond
29 Sinterklaas
December
Bingo
Januari en maart 2010
Skiën
Voor de kaarten van FC
Twente komt een inschrijving
(juni / juli) voor het
nieuwe seizoen. Door de
sportcommissies worden nog
een volleybaltoernooi en
tennisweken georganiseerd.
De Trappistenbar is elke
vrijdagmiddag geopend
van 16.30 t / m 19.00 uur.
Houd deze agenda en de
aanplakbiljetten goed in de
gaten. Zie ook
www.mstwente.nl/
voormedewerkers/
personeelsvereniging/
Gezondheidsdag
Dinsdag 31 maart jongstleden stond de Spectrumzaal de hele dag in het teken van
Gezondheid. Medewerkers konden een conditietest doen, bloeddruk, gewicht, BMI
en vetpercentage laten meten en meedoen aan een sportief kennisspel. IZZ ziektekostenverzekering
verzorgde een presentatie en Pensioenfonds PGGM een voorlichtingsbijeenkomst
voor medewerkers geboren na 1 januari 1950. In de fietsenkelder
Haaksbergerstraat kon je je fiets laten checken door vakkundige rijwielmonteurs.
Bedankt
Na ruim 17 jaar in de schoonmaak op de afdeling A2 en de laatste jaren in de
keuken te hebben gewerkt, ben ik toe aan een nieuwe periode in mijn leven,
de OBU. Ik krijg nu de gelegenheid om nog meer van mijn kinderen en kleinkinderen
te gaan genieten. De afscheidsreceptie op 10 december was voortreffelijk
verzorgd, heel ongedwongen en gezellig. Het prachtige fotoalbum geeft een
uitstekend verslag van deze voor mij gedenkwaardige dag. Het einde van jarenlange
inzet voor het arbeidsproces. Nu ga ik genieten van mijn vrije tijd. Hobby’s,
camping en kinderen. Dank aan iedereen die er aan heeft meegewerkt dat ik met
plezier kan terugkijken op een mooie tijd bij Medisch Spectrum Twente.
Annie Koiter
Op 15 januari heb ik afscheid genomen van Medisch Spectrum Twente. Ik wil
graag iedereen die daar bij betrokken was heel hartelijk bedanken. Het was
geweldig, ik heb er van genoten. Zo veel collega’s, zulke leuke ontmoetingen,
presentjes, herinneringen. Maar ook heb ik genoten van de goede verzorging, het
heerlijke buffet en niet te vergeten de mooie fotoreportage. Het was meer dan ik
voor mogelijk had gehouden. Ik wens jullie allen het allerbeste en nog veel werkplezier.
Lydia Koelewijn
Langs deze weg willen wij iedereen hartelijk bedanken voor alle lieve cadeautjes,
de vele boeketten en alle aandacht die wij kregen voor ons 25-jarig jubileum.
Het was echt een feestje voor ons, waarvoor dank.
Henderea Wortman en Thera Onrust-van Houten
Onze vertrouwenspersonen
Heb je het gevoel dat je wordt gepest, geïntimideerd of gediscrimineerd? In ons
ziekenhuis wordt ongewenst gedrag niet geaccepteerd! Voor informatie kijk op
www.mstwente.nl/vertrouwenspersonen
Colofon
Hoofdredactie / eindredactie
Marianne Kuipers
Mayke Zwierink-Weustink
Redactie
Astrid Bodewes
Doreth Bertolo
Margje Jeeninga
Angela Siegersma
Wim van Vliet
Fotografie
Medische Fotografie,
tenzij anders vermeld
Redactiesecretariaat
Afdeling Public Relations en
Patiëntenvoorlichting
Ariënsplein 1
Postbus 50 000
7500 KA Enschede
telefoon (053) 4 87 20 22
E-mail: pr@mst.nl
www.mst.nl
Vormgeving / Druk
Afdeling Public Relations en
Patiëntenvoorlichting
Drukkerij Verhaag, Enschede
Kopijsluiting
Kopij voor de eerstvolgende
editie dient uiterlijk
dinsdag 2 juni a.s. bij het
redactiesecretariaat te
worden ingeleverd.