Programmaboek 2009-2010 - Cimic

OPLEIDING 

INTERCULTUREEL MANAGEMENT 

Bachelor na Bachelor & 

diverse Postgraduaten 

Programmaboek 

2009-2010

2 BanaBa Intercultureel Management 

Academiejaar 2009-2010

Inhoudsopgave 

I TER INLEIDING 7 

II PROGRAMMAOVERZICHT 11 

III KALENDER 2009-2010 23 

IV INHOUD LEZINGEN EN SEMINARIES 37 

HOOFDPAKKET I 37 

HOOFDPAKKET II 51 

ECONOMIE EN CULTUUR 55 

CULTUUR & INTERNATIONALE SAMENWERKING 65 

CONFLICT, DIPLOMATIE en CULTUUR 74 

CULTUUR & GEZONDHEID 81 

INTERCULTURELE COMMUNICATIE 86 

Sub-Sahara AFRIKA 98 

AZIË 108 

LATIJNS-AMERIKA 115 

EUROPA 123 

CULTUUR EN ZINGEVING 129 

V PERSOONLIJK AFSTUDEERPROJECT 133 

VI PRAKTISCHE AFSPRAKEN 141 

VII DOCENTENLIJST 149 





Voorwoord 

CIMIC wordt 15! 

Al 15 jaar lang vinden mensen de weg naar CIMIC, het kenniscentrum voor interculturaliteit van de 

KHMechelen, met vragen en ambities om ons opleidingenaanbod beter te leren kennen. Allemaal 

mensen met een gezonde kritische blik op de wereld en hun omgeving, die met onze opleidingen 

nog dieper willen ingaan in de reflectie op andere ‘culturele werelden’ om daarmee hun eigen 

‘wereldbeeld’ scherp te stellen. 

Het CIMIC-opleidingenaanbod is in die jaren steeds verder uitgebreid en gedifferentieerd. Al 9 jaar 

lang bieden we kortlopende en op maat gemaakte vormingen aan voor allerlei verenigingen en 

organisaties, van non-profit organisaties, overheidsinstellingen, tot en met bedrijven. Gerichte 

trainingen die concreet ingaan op specifieke vragen over het omgaan met en het managen van 

culturele verschillen op de werkvloer. Sedert een aantal jaren loopt er een postgraduaat 

Interculturele Communicatie en Diversiteitsmanagement voor diegenen die zich in hun 

dagdagelijkse professionele opdracht met vraagstukken omtrent culturele diversiteit 

geconfronteerd weten en doorgaans door hun werkgever worden aangemoedigd om deze 

opleiding te volgen. 

Uiteraard is al die jaren de tweejarige opleiding Intercultureel Management voor CIMIC een 

centraal ankerpunt gebleven dat elk jaar een zestigtal deelnemers weet te boeien, en dit uit alle 

uithoeken van het land en met de nodige verschillen in vooropleiding, leeftijd, professionele en 

sociale achtergronden. Al die mensen gaan op heel actieve manier op zoek naar mogelijkheden 

om de dialoog aan te gaan. In casestudies, lezingen, seminaries, voorstellingen en 

verwerkingsgroepjes bekijken we de dynamieken van traditie en moderniteit, uniformiteit en 

pluraliteit, monoloog en dialoog… We doorbreken de klassieke paradigma’s van de traditionele 

‘management schools’ en proberen ruimte te maken voor perspectieven die interculturele 

ontmoeting en relatiegerichte processen weer mogelijk maken. 

Voor u ligt de vijftiende editie van programmaboek van de CIMIC bachelor na bachelor Intercultureel 

Management. Door het enthousiasme van de deelnemers —en dat van ons eigen team— is het 

programma elk jaar wat aangegroeid en vernieuwd. Ook dit jaar hebben we een aantal nieuwe 

thema’s en lezingen toegevoegd, vaak omwille van actuele verschuivingen, bedenkingen van 

cursisten, vragen van docenten. Ondanks de wijzigingen blijven de eigen visie van de opleiding, 

alsook de originele verwerkingsmethode, helemaal overeind en ongewijzigd. In wat volgt zetten we 

alles nog eens op een rijtje. Ook dit jaar hopen we te kunnen starten met een diverse groep nieuwe 

studenten, waarmee we— daar ben ik van overtuigd— een boeiend en vruchtbaar jaar mee zullen 

beleven. 

Ik ben me er terdege van bewust dat wij enkel dank zij de inzet van onze vele gastdocenten en 

specialisten erin slagen om elk jaar zo’n gevarieerd en boeiend programma in elkaar te knutselen. 

Mijn oprechte dank gaat daarom uit naar de docenten voor hun engagement en hun bereidheid om 

hun kennis en ervaringen met ons te delen. Tegelijk hoop ik dat de ontmoetingen bij CIMIC zowel 

docenten als studenten zal kunnen inspireren en begeesteren. 

Jo Bastiaens 



Een studente aan het woord 

"Ik ben nu bezig met mijn verwerkingsopdracht. 

Waw, dat is echt wel iets intens. Nu ik zo zit te schrijven, besef ik hoe de puzzelstukken 

in elkaar vallen en hoe alles van de lessen gelinkt is aan elkaar en ook een grote impact op mijn 

leven heeft (gehad). 

Het is een prachtig proces. 

Ik denk niet dat ik de afgelopen maanden ooit zo intens geleerd en geleefd heb 

en probeer dit allemaal een beetje te verwoorden, heel boeiend, waarvoor dank!" 

Een studente (april 2009) 



I. TER INLEIDING 

Mission statement CIMIC 

CIMIC bekijkt de diversiteit van culturen als een bron van verrijking voor de mens, de organisatie, en de 

samenleving. Wij zien interculturaliteit als een creatief proces van wederzijdse integratie en vernieuwing. 

De visie van CIMIC vertrekt vanuit een handelingskader waarin vormen van zowel dogmatisch absolutisme 

als cultuurrelativisme in vraag worden gesteld, en dat steeds oog heeft voor de dynamiek van dialoog 

tussen culturen en binnen organisaties. Intercultureel management vraagt om een integrale en globale 

aanpak. Het gaat erom verschillende referentiekaders weten te (h)erkennen, en de bestaande diversiteit 

een plaats te geven en te coachen met oog op een succesvolle verandering. 

Onze missie bestaat erin om organisatorische en individuele vragen op vlak van interculturaliteit aan te 

pakken met een creatief en geïntegreerd aanbod van opleidingen, onderzoek, en op maat gemaakte 

dienstverleningstrajecten. 

Bachelor na Bachelor Intercultureel Management 

De opleiding is een tweejarige, officieel erkende en geaccrediteerde opleiding, aangeboden in de vorm van 

avonden weekendsessies. Ze nodigt deelnemers uit om kritisch te reflecteren over culturen en hun 

betekenis voor globale verhoudingen en sociaal maatschappelijke ontwikkelingen, maar ook en misschien 

vooral voor (inter)- persoonlijke relaties. Het unieke karakter van de opleiding vind je weerspiegeld in de 

eigen visie, de gebruikte werkmethodes en de procesgerichte benadering. Deze opleiding begint op 18/9 

met een residentieel weekend. Modules van deze opleiding kunnen ook afzonderlijk gevolgd worden, als 

onderdeel van een postgraduaat. 

Voor wie bestemt? 

Deze opleiding richt zich in principe tot een breed publiek van gemotiveerde mensen die belangstelling 

hebben voor andere culturen en de interculturele dialoog willen aangaan. 

zij die eraan denken naar een ander continent te vertrekken 

zij die in eigen land intercultureel werken of willen werken 

ngo mensen die vertrekken of teruggekeerd zijn en/of zich willen verdiepen 

migranten en nieuwkomers die de interculturele dialoog willen aangaan 

bedrijfsmensen die weten dat ze binnen bepaalde tijd zullen vertrekken en zich vragen stellen over de 

andere cultuur 

bedrijfsmensen die op de werkvloer een meer divers personeelsbeleid willen voeren. 

al wie de wereld door een breedhoeklens wil bekijken. 

Enz ..... 

Praktische voorwaarden 

Houder zijn van een diploma van een hogeschool of universiteit, en minimaal een jaar werk of andere 

relevante ervaring opgedaan sinds het afstuderen. 



Inhoud BanaBa 

De volledige opleiding omhelst het hoofdpakket rond interculturaliteit, drie modules, drie specialisaties, 

een jaarlijks persoonlijk verwerkingsverslag en op het einde een persoonlijk afstudeerproject. De 

opleiding biedt via de modules en specialisaties maximaal de mogelijkheid om een eigen traject en tempo 

te bepalen. De proces- en groepsmatige verwerking (via intervisie, verwerking, trajectbegeleiding en 

projectwerking) van de lezingen staat centraal in de groepsverwerkingen, en wordt getoetst in persoonlijke 

verwerkingsrapporten en een persoonlijk afstudeerproject (eindwerk of inleefstage) aan het eind van de 

opleiding. 

Hoofdpakket 1ste jaar 

Deze inleidende module biedt de cursisten een introductie tot de verschillende perspectieven op interculturele 

ontmoeting en dialoog. We nemen zowel cultuurfilosofische, antropologische, ethisch economische, ecologische, 

als psychologische invalshoeken in beschouwing. Volgende thema’s komen aan bod: 

tussen traditie en moderniteit 

filosofie van de ontmoeting 

cultuur: recht, economie, milieu, stedelijkheid, .... en ethiek 

cultuur: antropologie, politiek en identiteit 

cultuur: kennis en religie 

relationeel ethische kijk op intermenselijke verhoudingen 

Hoofdpakket 2de jaar 

In het 2 de jaar verdiep je een eigen gekozen intercultureel thema uit en presenteert het aan je 

medestudenten. 

Modules 

Economie en Cultuur 

Deze module gaat in op de relatie tussen cultuur en economie. We bespreken de culturele en 

historische wortels van het economische gedachtegoed, en hebben het over processen van 

economische globalisering, presenteren case studies van marktgerichte zowel als alternatieve 

vormen van economische ontwikkeling, en bekijken kritisch maar constructief de recente 

ontwikkelingen op vlak van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) en diversiteit op de 

werkvloer. 

Cultuur & Internationale Samenwerking 

Deze module beoogt een analyse van actuele ontwikkelingen in de Noord-Zuid verhoudingen. Naast 

een kritische kijk op theorieën en visies op internationale (ontwikkeling) samenwerking en 

humanitaire (nood)hulp, staan we stil bij processen en structuren aan de hand van concrete 

voorbeelden uit de praktijk. 

Conflict, Diplomatie & Cultuur 

In deze module wordt naast het formeel juridische kader van de mensenrechten ook en vooral 

aandacht besteed aan nieuwe, meer informele vormen van internationaal overleg, en in het 

bijzonder nemen we de betekenis van (politieke) cultuur daarin onder de loep. Wat bedoelen we 

met mensenrechten en menselijke waardigheid, hoe gaan we om met postconflictsituaties. We 

hebben het over de politiek van goede bedoelingen (en haar vaak kwalijke resultaten), de opgang 

van het nationalistische en democratische gedachtegoed. 

Cultuur & Gezondheid 

Deze module staat stil bij de culturele factoren in het ontstaan, de beleving en het (eventuele) 



Specialisaties 

herstel van ziekte en gezondheid. We bekijken gezondheid als een sociaal culturele constructie, en 

bestuderen de betekenis (de zin) die mensen uit verschillende culturen geven aan ziek zijn en/of 

gezond zijn, ‘geneeskunde’ vs. ‘geneeskunst’, en de impact van migraties op welzijn en 

welbevinden. 

Interculturele Communicatie 

Deze inleidende module biedt een eerste kennismaking met een aantal basisconcepten en 

methodieken in de interculturele communicatie. We staan stil bij thema’s als taal, inburgering in al 

zijn facetten, sociale cohesie, beeldvorming en representatie, storytelling, ... . In de module is er 

ook een belevingsweekend ‘Brussel multicultureel’. De verwerking staat voor een eigen creatief 

proces. 

Sub-Sahara Afrika 

Kosmologie en wereldbeeld, geschiedenis van het continent, religie, economie, zoomen in op Zuid- 

Afrika, .... We bekijken antropologisch een aantal facetten van de Afrikaanse samenleving, de 

achtergrond(en) van regionale conflicten, hedendaagse kunst in Afrika, .... en veel meer. 

Azië 

Politiek, en historische duiding van een economisch en politiek groeiend continent en cultuur in 

Zuid-Azië, Oost Azië, Zuid-Oost Azië, en het Midden-Oosten. Naast de duiding van de geopolitieke 

belangen zijn er speciale focussen op India/Pakistan, China en Japan , Iran, Joods-Palestijnse 

kwestie, e.a. ... en op een aantal religies in Azië. 

Latijns-Amerika 

Historische duiding van de ontwikkelingen in dit levendig continent, cultuur & etniciteit, 

globalisering & politieke economie, case studies van verschillende landen, gender, Latijns Amerika 

verbeeld in film en literatuur. En hoe zit het met de Latijns-Amerikaanse gemeenschap in België? 

Europa 

Cultuur, literatuur, economie, politieke ontwikkelingen: we maken een tocht door het andere 

Europa met Rusland als belangrijke speler, Midden-Europa en zijn ontwikkelingen en geschiedenis 

in een aantal landen, langs de grenzen van Europa, om te eindigen bij ons, het oude-Europa. 

Cultuur en zingeving 

Westerse kosmologie, joodse mystiek, islam en het feminiene, boeddhisme, postmodernisme, 

oosters-christelijke geloofsbeleving en katholicisme, Afrikaanse zingeving. In deze specialisatie gaat 

het in eerste instantie om het zelf beleven en worden we geconfronteerd met een aantal 

uitzonderlijke persoonlijkheden die ons een heel andere kijk geven op religie of zingeving. 

Hoofdzakelijk in de vorm van inleefweekends. 

De meeste modules en/of specialisaties zijn ook te volgen als aparte postgraduaten. 

Aan de deelnemers wordt wel gevraagd een aantal supplementaire lessen te volgen 

uit het BanaBa-aanbod. 



Aanpak 

Leermethode en verwerking 

De leerinhoud van de modules en persoonlijke verwerking worden verwerkt in zowel individuele als 

groepsrapporten. 

Inhoudelijke verwerking in groep 

De inhoudelijke verwerking gebeurt per module in kleine groepjes. Bij de bespreking van de inhoudelijke 

vragen en opdrachten worden ideeën en invalshoeken samen gelegd met een perspectief om tot dialoog, 

discussie en verdieping van inzicht(en) te komen. De modulebegeleiders en de educatieve medewerker 

begeleiden dit verwerkingsproces. 

Persoonlijke verwerkingsrapportage 

Naast de inhoudelijke verwerking van de lessen in groep, wordt van elke student aan het eind van elk 

programmajaar ook een persoonlijk verwerkingsverslag verwacht. De bedoeling daarvan is studenten 

maximaal aan te moedigen tot zelfreflectie en een beleving van de aangesneden thema’s op basis van de 

eigen ‘context’. 

Persoonlijk afstudeerproject: Interculturele inleefstage of eigen verdiepingsproject 

Voor je eindtraject kan je kiezen tussen de interculturele inleefstage met stageverslag of een persoonlijk 

verdiepingsproject met eindrapport over een interculturele thematiek en/of probleemstelling. In dit 

opleidingsonderdeel komt het er vooral op aan eigen ervaring, eigen praktijk, eigenonederzoek te kaderen 

of te confronteren met een grote theoretisch geheel die je in de andere opleidingsonderdelen werden 

aangeboden. Je kunt ook een vrijstelling bekomen voor de ‘reguliere’ stage indien je een internationale 

migratie of langdurige en intensieve leef- en werkervaring in het buitenland achter de rug hebt. Wél vragen 

we je dan om deze ervaring in een eindrapport te toetsen aan de concepten en referentiekaders van de 

opleiding. 



II. PROGRAMMAOVERZICHT 

Hoofdpakket 1 

Modulebegeleiding: Jo Bastiaens en Guido Minne 

1. WERELBEELDEN: tussen TRADITIE & MODERNITEIT 

1.1. Wereldbeelden en zelfbeelden: CIMIC, jij en de andere. (Thierry Verhelst) 

1.2. Oefeningen in wereldbeelden. Twee woordenschatlessen in lijnen en sferen. (Jean-Pierre Rondas) 

2. FILOSOFIE VAN DE ONTMOETING 

2.1. CIMIC tussen Mythos en Logos. Het dialogisch denken bij Buber & Levinas. (Marc Colpaert ) 

2.2. Erkenning, Identiteit & Verschil. (Bart Van Leeuwen ) 

2.3. Interculturele Intoxicaties. (Erwin Jans ) 

2.4. Het vacuüm van de kosmopoliet – Stemmen over vermenging. (Walter Lootens) 

2.5. Islam en het feminiene. (Durre Ahmed) 

3. Cultuur: ECONOMIE, RECHT, MILIEU, STEDELIJKHEID, .... en ETHIEK 

3.1. Internationale rechtvaardigheid in tijden van globalisering. (Toon Vandevelde) 

3.2. Van eiland tot wereld - over kredieten economische crisis. (Dirk Barrez) 

3.3. Rechtspluralisme en de multiculturele samenleving. (Marie Claire Foblets ) 

3.4. Klimaat, een kwestie van ethiek: bouwstenen voor een duurzaamheidtransitie. (Peter Tom Jones) 

3.5. Beloften en uitdagingen van het stadsleven voor intercultureel burgerschap. (Bart Van Leeuwen) 

3.6. Ethiek van het moeilijk ontmoeten. (Koen Raes) 

4. Cultuur: POLITIEK, ANTROPOLOGIE, IDENTITEIT en ….. LICHAMELIJKHEID 

4.1. Een antropologische benadering - Cultuur, Migratie & familiestructuren: discontinuïteit & verworteling 

in de interculturele hulpverlening. (Antoon Gailly) 

4.2. Etniciteit, politiek en staat in Latijns-Amerika. (Michiel Baud) 

4.3. De politieke antropologie: de ontdekking van de wereld - over Hannah Arendt. (Peter Venmans) 

4.4. Religiebeleving sociologisch bekeken. (Meryem Kanmaz) 

4.5. Islam en Gender (Nawal El Sadaawi) 

4.6. Een theater-, dansvoorstelling over lichamelijkheid: Out of Context. (Alain Platel & les Ballets C de la B) 

5. Cultuur: KENNIS en RELIGIE 

5.1. De Islam (Emilio Platti) 

5.2. Religie en Wetenschap (Paul Van Bendegem) 

5.3. Een mystieke daad van hoop. (Amir Haberkorn) 

6. EEN RELATIONELE KIJK OP INTERMENSELIJKE VERHOUDINGEN 

6.1. Introductie tot de contextuele benadering van Ivan Boszormenyi- Nagy. (Jan Hoet) 

6.2. Het Contextueel weekend: De eigen context en de Ander. (Jan Hoet, Jan Lens & Myriam Steenackers) 

7. VERWERKING en BEGELEIDINGSMOMENTEN 

7.1. Startweekend: vrijdagavond 18/09/09 & zondagochtend 20/09/09 

7.2. Halfwegweekend!: vrijdagavond 27/11/09 & zondagochtend 29/11/09 



7.3. Avond over persoonlijk afstudeerproject: dinsdag 15/12/09 van 19u tot 22u. 

7.4. Verwerkingsdag Hoofdpakket 1: zaterdag 14/02/09 van 11u tot 17u (Jo Bastiaens, Fanny Matheusen 

en Guido Minne) 

7.5. Verwerkingsavond: 15 & 16/06/2010 van 19u tot 22u. (Jo Bastiaens en Guido Minne) 

Hoofdpakket 2 

Modulebegeleiding: Guido Minne 

1. Je eigen THEMATIEK: 

1.1. maken van een eigen paper rond een eigen gekozen interculturele thematiek en presentatie aan 


1.2. Introductie dag: woensdag 30 september 2009 van 19u tot 22u. 

1.3. Papers dienen klaar te zijn tegen vrijdag 02 april 2010 

1.4. Presentatiemomenten: woensdag 28 april; 05, 12, 19, 26 mei; 02 juni 2010. 

Begeleiding: Guido Minne 

2. ISLAM & GENDER (Nawal El Sadaawi) 

3. SLOT VERWERKINSWEEKEND 

Begeleiding: Jo Bastiaens, Fanny Matheusen en Guido Minne. 

Datum: 11, 12 en 13/06/2010 in Ter Helme - Oostduinkerke. 

Opgelet: 

avond over persoonlijk afstudeerproject: 

inleefstages/eindwerken op dinsdag 15/12/09 van 19u tot 22u. 



MODULE 1: Cultuur en Economie 

Modulebegeleiding: Guido Minne. 

1. ALGEMEEN KADER & BASISBEGRIPPEN 

1.1. Inleiding economie: over markten en prijzen, efficiëntie en gelijkheid. (Koen Decancq) 

1.2. Economische paradigma’s, ideologieën en concepten zoals die zich door de tijden heen hebben 

ontwikkeld. (Guido Erreygers) 

1.3. Van eiland tot wereld: De kredieten economische crisis. (Dirk Barrez) 

!! Opgelet: deze les wordt gegeven in 1 ste trimester op 06/10/2009 

1.4. Internationale globalisering als economisch en cultureel gebeuren. (Jos Van Pellicom) 

1.5. Klimaat, een kwestie van ethiek: bouwstenen voor een duurzaamheidtransitie. (Peter Tom 

Jones) 

1.6. De historische wortels van de Derde Wereldproblematiek. ( Guy Vanthemsche) 

1.7. BMW en Jihad. Een economische analyse van identiteit en cultuur”? (Tom Truyts) 

1.8. Kritiek als des-organisatie. (Suzan Langenberg) 

1.9. Meerstemmigheid: organiseren met verschil. (NN) 

2. CASESTUDIES 

2.1. Landbouw, voeding en voedselzekerheid 

“Business as usual?”: wanneer de boer een agrarisch ondernemer wordt… (Joost Dessein) 

2.2. Bedrijven en (bedrijfs)culturen 

2.2.1. Evenredige arbeidsdeelname en diversiteit. (Michiel Van de Voorde) 


2.2.2. Groeien in het buitenland. (Luc De Haes) 

2.2.3. De toegevoegde waarde(n) en valkuilen van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. 

(Peter Wollaert) 

2.2.4. Cultuurparticipatie en (een andere invulling van) arbeid. (Anne Snick) 

2.2.5. ‘Armen weten meer’ – de economische dimensie van het diversiteitsdenken (Paul 

Blondeel) 


2.3 Bedrijfsbezoek. 

3. ILLUSTRATIES WERELDWIJD 

3.1. Markten in een Afrikaanse context: “een kom tomaten en twee kruiken bier”. (Joost Dessein) 


3.2. Economische ontwikkeling en sociale en culturele verklaringen in Zuid- en Oost-Azië. (Patrick Van 

Durme) 

3.3. De ‘comodificatie’ van water. (Johan Verstraete) 

4. VERWERKINGSAVOND. (Guido Minne) 



MODULE 2: Cultuur en Internationale Samenwerking 

Modulebegeleiding: Fanny Matheusen 

1. IDEOLOGIEËN, CONCEPTEN en STRUCTUREN 

1.1. Een Andere globalisering. En hoe dan? – Ontwikkeling en gebrek aan participatie. ( Koen Stuyck) 

1.2. De internationale instellingen en Noord- Zuid verhoudingen (Rudy Demeyer). 

1.3. De historische wortels van de Derde Wereldproblematiek (Guy Vanthemsche). 

1.4. De argumenten van de andersglobalisten. (Stefaan Marysse) 

1.5. De ontwikkelingssamenwerking: een vrije markt. Krijgen we dan ook meer efficiëntie? (Patrick 

Develtere) 

1.6. "De rol van de civiele maatschappij in hulp en ontwikkeling: de 'nieuwe' hulpbenadering 

toegelicht". ( Nadia Molenaers) 

1.7. Van eiland tot wereld – over kredieten economische crisis. (Dirk Barrez) 

!!! Opgelet les al in het 1st trimester. 

1.8. Klimaat, een kwestie van ethiek: bouwstenen voor een duurzaamheidtransitie. (Peter Tom 

Jones) 

1.9. Beeld op het Zuiden. Gespreksavond met verschillende sprekers: Greet Pluymers van VRT, 

Indymedia. 

2. ONTWIKKELINGSSAMENWERKING IN DE PRAKTIJK 

2.1. Lokale besturen: partners in ontwikkeling? (Daan Sanders & Ilse Renard) 

2.2. Het verhaal van de ‘mobileschool’. (Arnoud Raskin) 

2.3. De verloren tuinen van Khajuraho: zaadautonomie als basis voor voedselzekerheid in de wereld. 

(Johan d’Hulster) 

2.4. Fair Trade. (Stefaan Calmeyn) 

2.5. De comodificatie van water. (Johan Verstraete) 

2.6. Multi-actor samenwerking. (Marc Craps en Art Dewulf) 

3. CONFLICT & POST-CONFLICT SITUATIES: Hoe ermee omgaan? 

3.1. Verwerking van trauma’s: stressmanagement in interculturele crisissituaties. (Luc Quintyn) 

3.2. Humanitaire Hulp. (Axel Vande Veegaete) 

4. HEEFT ONTWIKKELINGSSAMENWERKING EEN TOEKOMST? 

4.1. Een kritische kijk op ontwikkelingstheorieën (Jean Bossuyt & Thierry Verhelst) 

4.2. Evaluatiemethodes: outcome mapping (Huib Huyse) 

5. VERWERKINGSAVOND. (Fanny Matheusen) 



MODULE 3: Conflict, Diplomatie en Cultuur 

Modulebegeleiding: Reinout Beyaert. 

1. DE MOBILISERENDE FACTOREN van CONFLICT(en) 

1.1. Conflict: een begripsduiding. (Reinout Beyaert). 

1.2. Politieke zingeving: de kracht van een ideologie (Reinout Beyaert). 

1.3. Political Islam, Peace building, Democracy and Human Rights. (Rouba Al-Fattal). 

1.4. Islam en Gender. (Nawal el Saadawi) 

1.5. Invulling van de nieuwe natie: Nationalisme als emancipatorische en destructieve kracht. (Lodewijk 

Vos). 

2. (WERELD)BURGERSCHAP 

2.1. Civis mundi sum - (wereld)burgerschap. (Ludo Abicht) 

2.2. Democratie en het verdeelde volk. (Kris Deschouwer). 

2.3. Europa: identiteit of ideologie? Geschiedenis van de Europese gedachte. (NN) 

3. MENSENRECHTEN, TERREINDIPLOMATIE en VERZOENING 

3.1. Universele mensenrechten en regionale culturen. (Eva Brems). 

3.2. Gerechtigheid, waarheid en verzoening. (Stef Vandeginste). 

3.3. De burgermaatschappij als actor bij conflict en menselijke veiligheid. (An Vranckx) 

4. CASES 

4.1. Joden/Palestijnen. (Ludo Abicht). 

4.2. Federalisme in Irak. (Bahoz Aras). 

4.3. Cyprus (Nathalie Tocci) 

4.4. Twee lessen uit de specialisaties die ook over conflict gaan: 

Conflicten in Afrika (Kris Berwouts) – Sub-Sahara Afrika. 

Colombië (Helena Ter Ellen) - Latijns-Amerika. 

Gender en gewapend Conflict, gevalstudies uit Latijns-Amerika (An Vranckx) – Latijns- 

Amerika. 

Kosovo (Carl Voet) – Europa. 

Pakistan/Afghanistan (Mark Colpaert) – Azië. 

4.5. Moedertaal, identiteit en kosmopolitisme: een onderzoek naar de rol van taal en taalrechten voor 

de identiteitsvorming in de context van linguïstische heterogeniteit. (Helder De Schutter). 

4.6. België verwerkt haar oorlogsverleden. Bezoek aan Meensel-Kiezegem. 

5. VERWERKINGSAVOND (Reinout Beyaert) 



MODULE 4: Cultuur en Gezondheid 

Modulebegeleiding: Bettina Leysen. 

1. INLEIDING TOT HET THEMA 

1.1. De huidige westerse geneeskunde als product van de moderniteit: historische en filosofische 

inleiding. (Bettina Leysen) 

1.2. Concepten van Interculturele Communicatie. (Gunilla de Graef) 

1.3. Interculturele bemiddeling: theorie en praktijk. (Hans Verrept en Naima Alou Issa) 

2. SPECIFIEKE CASES en CONCEPTEN 

2.1. Traditioneel Islamitische geneeswijzen in Marokko. (Philip Hermans) 

2.2. Hulpverlening aan allochtonen: hoe vreemd is de vreemde? (Louis Ferrant) 

2.3. Ayurveda: de kunst van het leven. (Jamnadas Gohil) 

2.4. Het hedendaags odendom is reeds 5769 jaar oud. (Rachel Dranger) 

2.5. De openbaring van de persoon in de Afrikaanse orale traditie. (Jan Kabuta) 

2.6. Beelden van de sjamaan. (Veerle Declerq) 

2.7. Mindfullness. (Edel Maex) 

2.8. Stress management en psychische gezondheid. (Luc Quintyn) 

3. VERWERKINGSAVOND (Bettina Leysen) 



MODULE 5: Interculturele Communicatie 

Modulebegeleiding: Guido Minne. 

1. CONCEPTEN van INTERCULTURELE COMMUNICATIE 

1.1. Concepten van interculturele communicatie. (Gunilla de Graef) 

1.2. Interculturele gespreksvoering: Het TOPOI-model. (Edwin Hoffman) 

2. TAAL en CULTUUR 

2.1. Hier spreekt men Nederlands: taal en overheid. (Bob Van den Broeck) 

2.2. Taal & Integratie: “Kennis van het Standaardnederlands dreigt het hedendaagse ‘schild en vriend’ te 

worden”. (Piet Van Avermaet) 

3. COMMUNICATIE en INBURGERING 

3.1. Migratie en communicatie. (Didier Vanderslycke) 

3.2. De nieuwe inburgeringtrajecten. (Mirjam Amar) 

3.3. Onderwijs en integratie: een school van gelijkheid? (Ides Nicaise) 

3.4. Evenredige arbeidsdeelname en diversiteit. (Michiel Van De Voorde) 

3.5. Een theatervoorstelling: Belga. (Rachida Lamrabet, Michael De Cock) 

4. SOCIALE COHESIE 

4.1. Wat zegt de wet over raciale discriminatie? (Bart Mondelaers) 

4.2. Beloften en uitdagingen van het stadsleven voor intercultureel burgerschap. (Bart Van Leeuwen) 

4.3. Gekleurde Steden – samenleven van allochtonen en autochtonen (Maarten Van Craen & Kris 

Vancluysen) 

4.4. “Armen weten meer” – de economische dimensie van het diversiteitsdenken. (Paul Blondeel) 

5. MEDIA, STORYTELLING / MONDELINGE GESCHIEDENIS en CULTUUR 

5.1. Introductie in de praktijk(en) van storytelling. (Bart Vandermaesen) 

5.2. Beeld en representatie: de andere kant van de camera. (An Van Dienderen) 

5.3. Media in diversiteit. (Ico Maly) 

6. INTERCULTURELE COMMUNICATIE IN PRAKTIJK 

6.1. Stadsklap Antwerpen. 

6.2. Brussel: multicultureel of intercultureel? (Paul Jacobs en vele anderen) 

7. VERWERKINGSAVOND 



SPECIALISATIE 1: SUB-SAHARA AFRIKA 

Modulebegeleiding: Suzanne Monkasa. 

1. INTRODUCTIE OP HET AFRIKAANSE CONTINENT 

1.1. Het Afrikaans mensen wereldbeeld. (Suzanne Monkasa) 

1.2. Cultuurhistorisch overzicht over politieke ontwikkelingen op het Afrikaanse continent: instellingen, 

rechtssystemen en maatschappelijke evoluties. (Zana Etambala) 

1.3. Spiritualiteit en/in Afrika: het voorbeeld van divinatie. (Knut Graw) 

1.4. Inzoomen op Zuid-Afrika: help, ik ben blank geworden! ( Bram Vermeulen) 

2. AFRIKA VERBEELD / VERTELD 

2.1. Afrika vertelt/d. (Georges Kamanayo) 

2.2. L’art contemporain en Afrique: nouveau marché ou mirage? (Toma Muteba Luntumbue) 

2.3. Het vertekende beeld van de ‘ander’ / bezoek aan het Afrikamuseum van Tervuren. 

2.4. Een tentoonstelling: Persona. Rituele maskers en hedendaagse kunst. 

2.5. Een theatervoorstelling: La Serisse. (Younouss Diallo & Michael De Cock) 

3. EEN ANTROPOLOGISCHE BLIK 

Verhalen over verstedelijking, plattelandsontwikkeling, straatkinderen en migratie. 

3.1. “De slaap neemt geen plaats in”: over straatkinderen in Kinshasa. (Kristien Geenen) 

3.2. Kinshasa: verhalen van de ‘onzichtbare stad’. (Filip De Boeck) 

3.3. Vrouw en domestieke ruimte / Traditie in migratie. (Ann Cassiman) 

De lessen van Joost Dessein en Stella Nyanchama zijn ook (deels) antropologische blikken. 

4. CULTUUR en ECONOMIE in AFRIKA 

4.1. Globalization and Africa: raw material ’s thank or full partnership? (Moïse Essoh) 

4.2. Economic Partnership Agreement within ACP countries. (Mariane Tambwe) 

4.3. Het concept markt in de Afrikaanse context. (Joost Dessein) 

4.4. Gender en ontwikkeling in Afrika (NN) 

5. CONFLICTEN en GEWELD in AFRIKA 

5.1. "Barbaren? Conflicten in Afrika begrijpen". (Kris Berwouts) 

5.2. An anthropological assessment of the economic, social and cultural roots of political violence in Kenya. 

(Stella Nyanchama) 

6. VERWERKINGSAVOND(en) (Suzanne Monkasa) 



SPECIALISATIE 2: AZIË 

Modulebegeleiding: Jo Bastiaens 

1. INDIA 

1.1 Introductie tot Azië en India. (Jo Bastiaens en Marc Colpaert) 

1.2 Grenzeloos Azië weekend: India een “continent” vol tegenstellingen. (Marc Colpaert en Manu Alphonse 

- zondag) 

2. CULTUUR en RELIGIOSITEIT 

2.1 Wie is een Hindoe? (Winand Callewaert) 

2.2 Grenzeloos Azië weekend: Inleiding in het Boeddhisme. (Philippe Cornu - zaterdag) 

2.3 Islam en Gender. (Nawal El Sadaawi) 

2.4. Islam en het feminiene. (Durre Ahmad) 

3. EEN KRUITVAT van CONFLICTEN 

3.1 Joden en Palestijnen. (Ludo Abicht) 

3.2 De balkanisering van Pakistan. (Marc Colpaert) 

3.3 Federalisme voor Irak. (Bahoz Aras) 

4. REVOLUTIE – EVOLUTIE 

4.1 Iran: het gevecht om de eigen identiteit. (Christine Gruwez) 

4.2 Een andere kijk op Iran. (Reza Gholamazidad) 

4.3 Indonesië. (Fridus Steylen) 

4.4 Meisjes, Moslims & Motoren. (Gaea Schoeters en Trui Hanoulle) 

4.5. Economische ontwikkeling en sociale en culturele veranderingen in Zuidoost Azië. (Patick Van Durme) 

5. CHINA & JAPAN: GROOT en/of STERK maar (nog steeds) ONBEKEND 

5.1 China doet er weer toe! (Els Hedebouw) 

5.2 Specificiteit van de Chinese taal en de betekenis voor de Cultuur. (Dirk Derhaeg) 

5.3 Ondernemen in de Chinese cultuur. (Ronny Verlet) 

5.4 Japan: een introductie. (Sarah Van Camp) 

5.5. De zijderoute: een reis door leven en dood (bezoek aan tentoonstelling in KMKG-MRAH) 

6. VERWERKINGSAVOND (Jo Bastiaens) 



SPECIALISATIE 3: LATIJNS - AMERIKA 

Modulebegeleiding: Nele Dutry en Annick Moonen. 

1. INTRODUCTIE OP HET CONTINENT. 

1.1. Inleiding op Latijns - Amerika. (Nele Dutry & Annick Moonen) 

1.2. Historisch kader: het postkoloniale tijdperk tot aan de globalisering: machten en tegenbewegingen & 

Latijns – Amerika van Koude Oorlog tot ALBA . (Alma De Walsche en Raf Stassen) 

1.3. Een cultuur van geweld? Conflict en veiligheid in de regio. (An Vranckx) 

1.4. Inheems voortgaan in de Andes (Koen De Munter) 

1.5. Etniciteit en identiteit in Latijns Amerika vandaag. (NN) 

1.6. Globalisering, mensenrechten en grondstoffen (Daan Janssens) 

1.7. Religie in Latijns- Amerika: over syncretisme en de smeltkroes van religieuze belevingsvormen. (Veerle 

Declercq) 

1.8. Gender en gewapend conflict – gevalstudies uit Latijns-Amerika. (An Vranckx) 

1.9. De Latijns-Amerikaanse literatuur: Carlos Fuentes en de Latijns-Amerikaanse neobarok. (Reindert 

Dhondt) 

1.10. De Latijns-Amerikaanse film. (NN) 

2. LANDEN en/of THEMA SPECIFIEK 

2.1. Brazilië (Greet Wouters) 

2.2. Colombia: lessen in weerbaarheid. (Helena ter Ellen) 

2.3. Guatemala: Leefwereld van de Maya-Achi in Rabinal (Elisabeth Biesemans en Bert Janssens) 

2.4. Ecuador : de politieke, economische en sociale actualiteit in Ecuador en "ideosincracia". (Luc Spanhove) 

2.5. Venezuela (Sophie Blancke) 

3. DE LATIJNS-AMERIKAABSE GEMEENSCHAP IN BELGIË 

3.1. De Latijns-Amerikaanse gemeenschap in België. (Ursula Jaramillo) 

4. VERWERKINGSAVOND. (Annick Moonen en Nele Dutry) 



SPECIALISATIE 4: EUROPA 

Modulebegeleiding: August Thiry. 

1. HET ANDERE EUROPA 

1.1. Orthodoxie & Politiek. (Gust Thiry) 

1.2. Rusland van Jeltsin tot Poetin. (Bert Decraene) 

1.3. Russische literatuur — spiegel van een samenleving. (Gust Thiry) 

2. MIDDEN EUROPA 

2.1. Polen: “Terug in de grote Europese familie?” (Guy Poppe) 

2.2. Tsjechië: “ De tuinman van niemandsland. ( Guus Bauer) 

2.3. Joegoslavië en Kosovo – ervaringen van een reporter ter plaatse. (Carl Voet) 

2.4. Roemenië – twijfelland tussen de Karpaten en de Donau. (Roxanna Hendrickx) 

3. OVER DE GRENS VAN EUROPA 

3.1. De ‘nieuwe’ EU-lidstaten en waar eindigt de EU? (Lukas De Vos) 

3.2. Mechelen aan de Tigris. (Gust Thiry & Melkan Kucam) 

3.3. Meisjes, Moslims & Motoren. ( Gaea Schoeters & Trui Hanoulle) 

4. HET OUDE EUROPA 

4.1. De Europese instellingen (NN) 

4.2. Europa: identiteit of ideologie? Geschiedenis van de Europese gedachte. (NN) 

4.3. Moedertaal, identiteit en kosmopolitisme: een onderzoek naar de rol van taal en taalrechten voor de 

identiteitsvorming in de context van een linguïstische heterogeniteit. (Helder De Schutter) 

4.4. Bezoek aan Meensel Kiezegem: België verwerkt zijn verleden. 

5. VERWERKINGSAVOND (Gust Thiry) 



SPECIALISATIE 5: CULTUURBELEVING, KOSMOLOGIE EN ZINGEVING 

Modulebegeleiding: Marc Colpaert. 

1. Introductie tot de WESTERSE KOSMOLOGIE. (Marc Colpaert) 

2. De MYSTIEKE TRADITIE van het KATHOLICISME. (met Paul De Witte, Veerle Fraeters) 

3. Weekend ISLAMITISCHE GELOOFSBELEVING en MYSTIEK. (Durre Ahmed) 

4. JOODSE TRADITIE en MYSTIEK. (met Julien Kleener, Paul De Witte) 

5. OOSTERS-CHRISTELIJKE GELOOFSBELEVING. (met Thierry Verhelst en Cyrille Vael) 

6. TIBETAANS BOEDDHISME. (met Frans Goetgebuer) 

7. AFRIKAANSE SPIRITUALITEIT. (Ibrahim) 



III. KALENDER 2009-2010 

Opgelet: deze data zijn een momentopname. Er kunnen (en de ervaring leert ons dat het is ‘er zullen’) 

veranderingen in dit schema optreden. Check elke keer op Toledo (uitleg hierover volgt op dinsdag 22 

september 2009 om 18u) of de data kloppen. 

Hoofdpakket 1 

Maand Datum Uur Module Gastdocent 

September 

Oktober 

November 

December 

vr 18 – zon 

20/09/2009 

Startweekend 

vr start om 19u 

za 19/09: 09.30u – 22u. 

zo einde 14u. HPI 

vr: kennismaking 

za: Colpaert 

zo: info over programma 

di 22/09/2009 18u – 19u Iedereen Uitleg gebruik TOLEDO 

di 22/09/2009 19u - 22u HPI Van Leeuwen 

wo 30/09/2009 19u - 22u HPI Vandevelde 

di 06/10/2009 19u - 22u HPI + ECO + IS Barrez 

za 10/10/2009 10u - 17u HPI Gailly 

di 13/10/2009 19u - 22u HPI Gailly 

di 20/10/2009 19u - 22u HPI Colpaert 

za 24/10/2009 10u – 17u HPI Venmans 

di 27/10/2009 19u – 22u HPI Kanmaz 

di 10/11/2009 19u - 22u HPI Raes 

later meegedeeld 10u - 17u HPI + LA Baud 

di 17/11/2009 19u - 22u HPI Rondas 

di 24/11/2009 19u - 22u HPI Rondas 

vr 27 – zon 29/ 

11/2009 

Halfwegweekend! 

vr start om 19u.- 

za 28/11: 09.30u – 22 u. 

zo einde 14u. HPI 

di 01/12/2009 19u - 22u HPI Jans 

za: Verhelst 

vr & zo: 

verwerking & begeleiding 

di 08/12/2009 19u – 22u HPI + AZ Durre Ahmed 

do 03/12/2009 19u - 22u HPI + IC Van Leeuwen 

za 12/12/2009 10u - 17u HPI Platti 

di 15/12/2009 19u - 22u iedereen Info afstudeerproject. 



Januari 

Februari 

April 

Mei - Juni 

di 05/01/2010 19u – 22u HPI Haberkorn 

di 12/01/2010 19u – 22u HPI Lotens 

wo 13/01/2010 Kaaitheater – 20u. HPI Alain Platel (voorstelling) 

za 16/01/2010 10u - 17u HP1 Foblets 

za 23/01/2010 10u - 17u HPI Hoet 

vr 29/01 - zon 


Contextueel weekend. 

19u (vrijdag) 

14u (zondag) HPI Hoet, Lens, Steenackers 

wo 03/02/2009 19u – 22u HPI + IS + ECO Tom Jones 

za 13/02/2009 10u - 17u HPI Verwerking HP1 

wo 21/04/2010 19u – 22u HP1 +HP2+DIP+AZIË Nawal El Sadaawi 

wo 28/04/2010 19u – 22u HP 1 Jean Paul Van Bendegem 

vr 28/05/2010 

HP1 Verslagen binnen 

15/06 16/06/2010 19u – 22u HP1 Verwerkingsavond(en) 



Hoofdpakket 2 

Maand Datum Uur Module Gastdocent 

September - Januari 

April - Mei 

Juni 

di 22/09/2009 18u – 19u HP1 + HP2 Uitleg gebruik TOLEDO 

wo 30/09/2009 19u – 22u HP2 Intro eigen thematiek 

di 15/12/2009 19u – 22u HPI + HP2 Info afstudeerproject: 


HP2 Verslag binnen. 

wo 21/04/2010 19u – 22u HP1 +HP2+DIP+AZIË Nawal El Sadaawi 

wo 28/04/2010 19u - 22u HP2 Presentatiemoment 1 





vr 11/06 - zon 


Slot-verwerkingswk 

19u (vrijdag) 

14u (zondag) HP2 

Matheusen, Bastiaens, 

Minne 



januari 

februari 

maart 

1 ste trim. 

Mei - juni 

Cultuur en Economie (M1) 

Datum Uur Module Gastdocent 

di 05/01/2010 19u - 22u ECO Decancq 

wo 06/01/2010 19u - 22u ECO Erreygers 

di 12/01/2010 19u – 22u ECO Wollaert 

di 19/01/2010 19u - 22u ECO Truyts 

di 26/01/2010 19u – 22u ECO Snick 

wo 27/01/2010 19u – 22u ECO De Haes 

di 02/02/2010 19u - 22u ECO NN 

wo 03/02/2010 19u – 22u ECO + HP1 + IS Tom Jones 

ma 08/02/2010 19u – 22u ECO + IS Vanthemsche 

di 09/02/2010 19u – 22u ECO Langenberg 

za 13/02/2010 10u – 17u ECO Van Pellicom 

di 23/02/2010 19u – 22u ECO Van Pellicom 

di 02/03/2010 19u - 22u ECO Dessein 

di 09/03/2010 19u - 22u ECO + AZIË Van Durme 

di 16/03/2010 19u - 22u ECO + IS Verstraete 

do 01/10/2009 19u – 22u EC + IC Blondeel 

di 06/10/2009 19u – 22u EC + HP1 Barrez 

do 12/11/2009 19u – 22u EC + IC Van de Voorde 

ma 14/12/2009 19u – 22u EC+ AFR Dessein 

vr 28/05/10 ECO Verslag binnen 

di 22/06/2010 19u - 22u ECO Verwerkingsavond 

Opgelet !!! De modele Cultuur en Economie valt voornamelijk in het 2 de trimester; toch zijn er een aantal 

lessen die in andere modules aangeboden worden in het 1 ste trimester die héél belangrijk zijn voor de 

cursisten van Cultuur en Economie om bij te wonen. Ze zijn onderaan in het cursief aangegeven. We gaan 

er van uit dat jullie minstens twee van die lessen in het 1 ste trimester volgen 

!!! Datum BEDRIJFSBEZOEK wordt later meegedeeld. 



1ste trim 

Januari 

Februari 

Maart 

Mei / Juni 

Cultuur en Internationale Samenwerking (M2) 

di 06/10/2009 19u - 22u IS + HP1+ ECO Barrez 

ma 04/01/2010 19u - 22u IS Stuyck 

za 09/01/2010 10u - 17u IS De Meyer 

ma 11/01/2010 19u - 22u IS Develtere 

ma 18/01/2010 19u - 22u IS Marysse 

ma 25/01/2010 19u - 22u IS Molenaers 

ma 01/02/2010 19u - 22u IS Raskin 

wo 03/02/2010 19u – 22u IS + HP + ECO Tom Jones 

za 06/02/2010 10u - 17u IS Craps & Dewulf 

ma 08/02/2010 19u - 22u IS + ECO Vanthemsche 

wo 10/02/2010 19u – 22u IS Renard & Sanders 

ma 22/02/2010 19u - 22u IS Calmeyn 

wo 24/02/2010 19u - 22u IS Vandeveegate 

ma 01/03/2010 19u - 22u IS Huyse 

za 06/03/2010 10u - 17u IS Verhelst en Bossuyt 

ma 08/03/2010 18u - 22u IS Pluymers, Soete 

za 13/03/2010 10u – 17u IS + GEZ Quintyn 

ma 15/03/2010 19u - 22u IS d'Hulster 

di 16/03/2010 19u – 22u IS + ECO Verstraete 

vr 28/05/2010 IS Verslag binnen 

ma 14/06/2010 19u - 22u IS Verwerkingsavond 



Maart 

April 

Mei 

Juni 

Augustus 

Conflict, Diplomatie en Cultuur (M3) 

di 23/03/2010 19u - 22u DIP Vranckx 

za 27/03/2010 10u - 17u DIP Beyaert 

di 30/03/2010 19u - 22u DIP Al-Fattal 

za 03/04/2010 10u - 17u DIP + EUR Daguitstap 

di 20/04/2010 19u - 22u DIP Vos 

wo 21/04/2010 19u – 22u HP1 + HP2 + DIP + AZIË Nawal El Sadaawi 

do 22/04/2010 19u - 22u DIP + AZIE Abicht (Joden/Palestijnen) 

di 27/04/2010 19u - 22u DIP Abicht (burgerschap) 

di 04/05/2010 19u - 22u DIP Deschouwer 

di 11/05/2010 19u - 22u DIP Vandeginste 

di 18/05/2010 19u - 22u DIP Brems 

za 22/05/2010 10u - 17u DIP + EUR Europese gedachte 

di 25/05/2010 19u - 22u DIP + EUR De Schutter 

di 01/06/2010 19u - 22u DIP + AZIE Aras 

di 08/06/2010 19u - 22u DIP Tocci 

vr 27/08/2010 DIP Verslag binnen 

Wordt later 

meegedeeld 19u – 22u DIP Verwerkingsavond 

Opgelet !!! De module Conflict, Diplomatie en Cultuur valt voornamelijk in het 3 de trimester; toch zijn er een 

aantal lessen die in andere modules/specialisaties aangeboden worden en die héél belangrijk zijn voor de 

cursisten van Conflict, Diplomatie en Cultuur om bij te wonen. Wij nodigen jullie dus uit minstens 2 – naar 

eigen keuze – van de volgende colleges bij te wonen. 

“Barbaren? Conflicten in Afrika begrijpen“ - Kris Berwouts op za 19/12/09 (10u - 13u). 

“Colombia: lessen in weerbaarheid” door Helena Ter Ellen op wo 03/03/10 (19u – 22u). 

“Gender en gewapend Conflict, gevalstudies uit latijns-Amerika” door An Vranckx op do 04/03/10 

(19u – 22u) 

“Joegoslavië en Kosovo: ervaringen van reporter ter plaatse” door Carl Voet op za 29/05/10 (10u – 

17u). 

“De balkanisering van Pakistan” door Marc Colpaert op do 29/04/10 (19u – 22u) 



Januari 

Februari 

Maart 

Juni 

Cultuur en Gezondheid (M4) 

di 05/01/2010 19u - 22u GEZ Leysen 

di 12/01/2010 

(ook op 24/09/09 

van 19u tot 22u) 15u - 18u GEZ De Graef 

di 12/01/2010 19u - 22u GEZ Leysen 

di 19/01/2010 19u - 22u GEZ Verrept & Alou Issa 

wo 20/01/2010 19u - 22u GEZ Ferrant 

di 26/01/2010 19u - 22u GEZ Dranger 

di 02/02/2010 19u - 22u GEZ Hermans 

di 09/02/2010 19u - 22u GEZ Verwerkingsavond 

di 23/02/2010 19u - 22u GEZ Declercq 

di 02/03/2010 19u - 22u GEZ Maex 

di 09/03/2010 19u - 22u GEZ Gohil 

za 13/03/2010 10u - 17u GEZ + IS Quintyn 

di 16/03/2010 19u – 22u GEZ Kabuta 

vr 28/05/2010 GEZ Verslag binnen. 

di 22/06/2010 19u - 22u GEZ Verwerkingsavond 



September 

Oktober 

November 

December 

Maart - April 

Interculturele Communicatie (M5) 

do 24/09/2009 19u - 22u IC De Graef 

za 26/09/2009 10u - 17u IC + PG Hoffman 

do 01/10/2009 19u - 22u IC + ECO Blondeel 

za 03/10/2009 

(1) : 10u – 15u & 

(2) : 15u – 18u. IC 

Vandermaesen (1) 

Van Dienderen (2) 

do 08/10/2009 19u - 22u IC + PG Van Avermaet 

wo 14/10/2009 19u - 22u IC Van den Broeck 

do 15/10/2009 19u - 22u IC + PG Mondelaers 

do 22/10/2009 19u - 22u IC Nicaise 

do 29/10/2009 19u – 22u IC + PG Maly 

vr 30/10 tot 

zo 01/11/2009 vr 19u – zo 14u IC Brussel Weekend 

do 12/11/2009 19u - 22u IC + ECO + PG Van de Voorde 

do 19/11/2009 19u - 22u IC + PG Vanderslycke 

wo 25/11/2009 19u - 22u IC Amar 

Theatervoorstelling van 

do 26/11/2009 20u – 23u IC 

Lamrabet 

do 03/12/2009 19u - 22u IC + HPI Van Leeuwen 

do 10/12/2009 19u - 22u IC Stadsklap 

do 17/12/2009 19u - 22u IC Van Craen & Vancluysen 

vr 19/03/2010 IC Indienen verslagen 

wo 31/03/2010 19u – 22u IC verwerkingsavond 



September 

Oktober 

November 

December 

Maart -April 

Sub-Sahara AFRIKA (S1) 

ma 21/09/2009 19u - 22u AFR Monkasa 

Theatervoorstelling van Younouss 

wo 23/09/2009 20u – 22u AFR 

Diallo en Michael De Cock 

ma 28/09/2009 19u - 22u AFR Zana Etembala 

ma 05/10/2009 19u - 22u AFR Graw 

ma 12/10/2009 19u - 22u AFR Kamanayo 

za 17/10/2009 10u – 17u AFR Museum in Tervuren 

ma 19/10/2009 19u - 22u AFR Verwerkingsavond I 

ma 26/10/2009 19u - 22u AFR NN 

za 31/10/2009 10u – 17u AFR Essoh 

di 10/11/2009 19u - 22u AFR (KVS-Brussel) Geenen, De Boeck 

ma 16/11/2009 19u - 22u AFR De Boeck 

ma 23/11/2009 19u - 22u AFR Cassiman 

ma 30/11/2009 19u – 22u AFR Muteba Luntumbue 

ma 07/12/2009 19u - 22u AFR Tambwe 

ma 14/12/2009 19u - 22u AFR + ECO Dessein 

za 19/12/2009 10u - 13u AFR Berwouts 

za 19/12/2009 14u – 17u AFR Nyanchama 

vr 19/03/2009 AFR Indienen verslagen 

vr 30/04/2009 19u – 22u AFR Verwerkingsavond II 

!!! Datum gastcollege van Bram Vermeuelen over Zuid-Afrika wordt later meegedeeld. 



Maart 

April 

Mei 

Juni 

Augustus - 

September 

AZIË (S2) 

di 08/12/2009 19u - 22u AZIË Durre 

di 09/03/2010 19u - 22u ECO + AZIË Van Durme 

do 25/03/2010 19u - 22u AZIË Colpaert/Bastiaens 

za 27/03/2010 10u - 17u AZIË Azië-WE : Cornu 

zo 28/03/2010 10u - 17u AZIË Azië-WE : Colpaert/Manu Alphonse 

do 01/04/2010 19u - 22u AZIË Callewaert 

wo 21/04/2010 19u - 22u AZIË + HP1 & 2 + DIP Nawal El Sadaawi 

do 22/04/2010 19u – 22u AZIE + DIP Abicht 

do 29/04/2010 19u - 22u AZIË Colpaert 

do 06/05/2010 19u - 22u AZIË Gruwez 

za 08/05/2010 10u - 17u AZIË Steylen 

di 18/05/2010 19u - 22u AZIË Gholamalizad 

do 20/05/2010 19u - 22u AZIË Van Camp 

do 27/05/2010 19u - 22u AZIË Verlet 

za 29/05/2010 10u - 17u AZIË China-dag: Derhaeg & Hedenbouw 

di 01/06/2010 19u - 22u AZIË + DIP Aras 

ma 07/06/2010 19u - 22u AZIË + EUR Schoeters en Hanoulle 


Wordt later mee 

AZIË Indienen verslagen 

gedeeld 19u - 22u AZIË verwerkingsavond 

!!! Datum bezoek aan de tentoonstelling “De zijderoute” wordt later meegdeeld. 



Januari 

Februari 

Maart / 

April 

Mei 

LATIJNS-AMERIKA (S3) 

do 07/01/2010 19u - 22u LAT-AM Dutry & Moonen 

za 09/01/2010 10u - 17u LAT-AM De Walsche & Stassen 

Later meegedeeld 10u - 17u LAT-AM Baud 

do 14/01/2010 19u - 22u LAT-AM Vranckx 

do 21/01/2010 19u - 22u LAT-AM Declercq 

do 28/01/2010 19u - 22u LAT-AM Janssens 

do 04/02/2010 19u - 22u LAT-AM De Munter 

do 11/02/2010 19u - 22u LAT-AM Dhondt 

do 25/02/2010 19u - 22u LAT-AM Biesemans, Janssens 

za 27/02/2010 10u - 17u LAT-AM Jaramillo & NN 

wo 03/03/2010 19u - 22u LAT-AM Ter Ellen 

do 04/03/2010 19u - 22u LAT-AM Vranckx 

do 11/03/2010 19u - 22u LAT-AM Spanhove 

do 18/03/2010 19u - 22u LAT-AM Blancke 

vr 02/04/2010 19u - 22u LAT-AM Wouters 

vr 28/05/2010 LAT-AM Verslag binnen 

24/06/2010 19u - 22u LAT-AM Verwerkingsavond 



Maart 

April 

Mei 

Juni 

Augustus - 

September 

EUROPA (S4) 

ma 22/03/2010 19u - 22u EUR Thiry 

wo 24/03/2010 19u - 22u EUR Decraene 

ma 29/03/2010 19u - 22u EUR Thiry 

za 03/04/2010 10u – 17u EUR + DIP Meensel-Kiezegem 

ma 19/04/2010 19u - 22u EUR Poppe 

ma 26/04/2010 19u - 22u EUR Bauer 

ma 10/05/2010 19u - 22u EUR Hendrickx 

ma 17/05/2010 19u - 22u EUR NN 

za 22/05/2010 10u – 17u EUR + DIP NN 

ma 24/05/2010 19u - 22u EUR De Vos 

di 25/05/2010 19u - 22u EUR + DIP De Schutter 

za 29/05/2010 10u – 17u EUR Voet 

ma 31/05/2010 19u - 22u EUR Thiry, Kucam 

ma 07/06/2010 19u - 22u EUR + AZIE Schoeters, Hanoulle 

vr 27/08/10 EUR Verslagen binnen 

wordt later meegedeeld 

19u - 22u EUR Verwerkingsavond 



Oktober 

November 

December 

Januari 

April 

Mei 

Augustus- 

September 

ZINGEVING & CULTUURBELEVING (S5) 

wo 28/10/2009 19u - 22u ZING Colpaert 

vr 06 - zo 08/11/09 19u (vrijdag) -14u (zondag) ZING De Witte, Fraeters 

vr 04 - zo 06/12/09 19u (vrijdag) -14u (zondag) ZING Durre S. Ahmed 

za 23 - zo 24/01/10 10u (zaterdag) - 14u (zondag) ZING Klener, De Witte 

vr 23 - zo 25/04/10 19u (vrijdag) -14u (zondag) ZING Vael, Verhelst 

vr 14/05 - zo 16/05/10 19u (vrijdag) -14u (zondag) ZING Goetghebeur 

vr 27/08/10 Verwerkingsverslag binnen ZING 

Later meegedeeld Verwerkingsavond ZING Colpaert 

!!! Datum dag over Afrikaanse zingeving wordt later meegedeeld. 





IV. INHOUD LEZINGEN EN SEMINARIES. 

Opgelet: op dinsdag 22 september 09 (vóór de les van Bart Van Leeuwen) van 18u. tot 19u. 

wordt iedereen wegwijs gemaakt in het gebruik van 

Toledo – het studenten informatiesysteem van de KHM. 

Het is belangrijk dat je deze introductie niet mist om vlot ons informatiesysteem 

te kunnen hanteren tijdens het jaar. 

HOOFDPAKKET I. 

Modulebegeleiding: Jo Bastiaens en Guido Minne 

HPI lesmomenten verwerkingsmomenten lesuren verwerkingsuren 

avonden 18 2 54 6 

dagen 6 1 36 6 

weekends 3 33 12 

Totaal 147 contacturen 123 24 

20 studiepunten = circa 500 uren studiebelasting 

Voor eerstejaars. 

coëfficiënt.: 3,4 

Van 18/09/2009 tot 13/02/2010 (+ nog 2 colleges in april 2010) – Verwerkingsrapport binnen op 

28/05/2010 – Verwerkingsavonden: 15 & 16/06/2010. 

Inhoud. 

Deze module biedt de cursisten een brede introductie tot verschillende perspectieven op interculturele 

ontmoeting en dialoog. We nemen zowel cultuurfilosofische, antropologische, ethisch-economische, 

juridische, ecologische, als psychologische invalshoeken in beschouwing. Vanuit deze verschillende 

invalshoeken worden reflectie- en verwerkingsmomenten ingelast waar we ingaan op het wezen van 

interculturaleit en de mogelijkheidsvoorwaarden voor een interculturele ontmoeting met de ander. 

ECTS. 

Via de zogenaamde ECTS (European Credit Transfer System) fiches verduidelijken we de eindcompetenties 

en vaardigheiden die wij achten dat jullie dienen te verwerven of verworven hebben bij/na het volgen van 

dit opleidingsonderdeel. Voor deze module gaat het om volgende eindcompetenties: 

- de studenten kunnen kritisch omgaan met het concept interculturaliteit en kunnen er vanuit verschillende 

invalshoeken en disciplines duiding aan geven; 

- de studenten zijn zich bewust van de eigen context en de eigen culturele referentiekaders; 

- de studenten zijn in staat om vanuit een globaal perspectief een eigen ethische visie te ontwikkelen op 

gangbare cultuurconcepten (e.g. identiteit, etniciteit, alteriteit, cultuurrelativisme en essentialisme, 



zingevingsystemen...) en referentiekaders; 

- de studenten kunnen kritisch reflecteren over culturen en hun betekenis voor globale verhoudingen, sociaal 

maatschappelijke ontwikkelingen én voor inter-persoonlijke relaties; 

- de studenten zijn in staat om gangbare paradigma’s en concepten rond multiculturalisme en interculturele 

diversiteit te problematiseren aan de hand van inzichten vanuit verschillende sociaal wetenschappelijke 

disciplines, gaande van antropologische en cultuurfilosofische tot economische, politieke, ethische en 

psychologische benaderingen; 

- de studenten zijn in staat om de wederzijdse afhankelijkheid van mensen en groepen met een verschillende 

economische, sociale (inclusief familiale), etnische en religieuze achtergrond en een verschillend mensen 

wereldbeeld te situeren in een postkoloniaal gedachtegoed; 

- de studenten beschikken over een aangescherpt creatief en cognitief vermogen om het wederzijds karakter 

van de interculturele ontmoeting te analyseren in concrete situaties en oplossingsstrategieën voor te stellen. 

Overzicht van de colleges van het hoofdpakket1. 

1. TUSSEN MODERNITEIT EN TRADITIE. 

1.1. ‘Wereldbeelden en zelfbeelden: CIMIC, Jij en de Ander’. 

Docent: Thierry Verhelst. 

DATUM: ZATERDAG 28 NOVEMBER 2009 VAN 09.30U. TOT 22U.TIJDENS WEEKEND HALFWEGWEEKEND!: 

DIT WEEKEND VINDT PLAATS IN HET KASTEEL MARIAGAARDE IN HOEPERTINGEN (BIJ BORGLOON: SINT-TRUIDEN) 

Een zaterdag waarbij de aandacht gaat naar een al dan niet systematische benadering van de 

dynamieken en aspecten kenmerkend voor de westerse moderniteit enerzijds, en voor ‘traditionele’ 

samenlevingen anderzijds. We gaan dieper in op kosmologie, epistemologie, sociale, economische en 

politieke organisaties, en proberen binnen de hedendaagse gemengde en steeds veranderende 

culturen, de patronen en modellen (‘ideaal types’) te herkennen die werelden zelfbeelden mee vorm 

geven. 

1.2. Oefeningen in wereldbeelden. Twee woordenschatlessen in lijnen en sferen 

Docent: Jean Pierre Rondas. 

DATUM: DINSDAG 17 & 24 NOVEMBER 2009 VAN 19U. TOT 22U. 

Eerste les: Wereldbeelden van de Achsenzeit tot het Moderne Wereldsysteem. Een lineaire 

(diachronische) benadering. 

Een wereldgeschiedenis in 10 1/2 hoofdstukken en zelfs in drie uur verteltijd is zeker mogelijk, als we 

het instrumentarium maar scherp stellen. Behalve een notie van het concept “Wereldbeeld” hebben 

we nood aan een (juiste) wereldkaart, een (juiste) tijdslijn, en een dialectisch vizier. Die 

dialectiek leren we hanteren. We zetten hem in bij vier manieren om de wereldgeschiedenis te 

bekijken. Het gaat om Europese invalshoeken, maar ze beslaan de hele wereld. 

Vooraf passeren we kort langs de Achsenzeit en het ontstaan van de grote wereldgodsdiensten. 

1. Het eerste vizier komt van de Duitse romantische filosoof Hegel: het historisch verloop kan verteld 

worden als een opeenvolging van these-antithese-synthese. Volgens huidige adepten van Hegel kent 

deze mechaniek en dus ook de geschiedenis ooit een “einde” (Fukuyama). 

2. De tweede benaderingswijze is die van Marx, die uit het verloop van de geschiedenis ook een 

dwingende noodzaak voor de toekomst meende te kunnen afleiden (dialectisch materialisme en 

historisch materialisme). 



3. De derde is die van Samuel Huntington, die de wereldgeschiedenis beschrijft aan de hand van de 

contexten van oorlogen en conflicten (dynastieën, naties, ideologieën, beschavingen). 

4. De vierde en meest complexe benaderingswijze is die van de Amerikaanse historicus en socioloog 

Immanuel Wallerstein. Hij bestudeert het kapitalisme en het kolonialisme als een groot historisch- 

5. dialectisch verlopend “Modern Wereldsysteem”. We kijken eerst naar prekapitalistische kapitalisme 

(Romeinse Rijk) en doorlopen dan de wereldgeschiedenis aan de hand van de aflossingen van Centra 

en Periferieën, vanaf Columbus tot de afbrokkeling van de Amerikaanse hegemonie vandaag. 

In Wallersteins theorie zit ook een verklaring voor de grote Europese burgeroorlog tijdens de “korte 

20 ste eeuw” vervat. We besluiten met een interpretatie van deze twee wereldoorlogen waarvan de 

huidige wereldorde nog altijd de resultante is. 

Deze les levert het materiaal waarmee we in les twee “synchronisch” (en met het oog op de toekomst) 

aan de slag kunnen. 

Tweede les: Wereldbeelden: de strijd der identiteiten. Een sferische (synchronisch-structurele) 

benadering. 

1. De beklaagde verlichting en de beklaagde secularisering. Hoe na het Humanisme van de 

Renaissance (16 de eeuw) ook de historische Verlichting van de 18 de eeuw (Aufklärung, Enlightenment, 

Lumières) haar “licht” deed schijnen in de veronderstelde “duisternis” van het Ancien Régime. Bij de 

Verlichting behandelen we vier begeleidingsverschijnselen: 1. Het chronologische en causale verband 

met de Franse Revolutie; 2. De onmiddellijke tegenspraak met en dialectische opheffing door de 

Romantiek en het Duitse nationalisme; 3. De secularisering en de individualisering; en 4. De Dialectiek 

van de Verlichting, namelijk de pervertering en instrumentalisering van de verlichtingsidealen (cf. de 

opstellen van Horkheimer en Adorno). 

2. Woorden voor de wereld en zijn uitspansel: de sferen van het universum en de kosmos; de bollen 

van de globus en de mundus. Sferen en bollen en hun –ismen: universalisme, kosmopolitisme, 

globalisme, mondialisme. De –ismen en hun processen: universalisering, globalisering, mondialisering, 

kosmopolitisering. 

3. Deze –ismen kunnen slechts fungeren samen met hun pendant: particularisme, culturalisme, 

protectionisme. De processen van nr 2 als telkens herhaalde afwijking van het steeds opnieuw “voor 

de hand liggende” van communauteiten, eigenheden, identiteiten, naties en culturen. De grote 

ideologische oorlog tegen de identiteit. 

4. De opposities gelijkheid – verschil en gelijkheid – vrijheid en links – rechts worden nu geënt op de 

sferen, hun -ismen en hun processen (nr 2) en hun pendant (nr 3). Hier gebeuren de echte 

combinaties en permutaties, waarvan het resultaat telkens weer andere posities zijn van hoe men zich 

tot de wereld verhoudt. Het resultaat is een vlottend raster waarin filosofieën, instituties, politieke 

partijen, economische opties en religies kunnen worden ondergebracht. De cursisten wordt gevraagd 

aan de hand van dit schema na te denken over hun eigen positiebepaling, over de twijfels die daarbij 

onvermijdelijk zullen rijzen, en over de tegenspraken tussen hun zelftoeschrijving en hun handelen. 



5. Drie belangrijke discussiepunten van de laatste twintig jaar kunnen eveneens verhelderd worden 

met behulp van het vlottend raster: 1. De pensée unique: de klacht dat alle menselijke problemen 

worden benaderd vanuit een monopolisch economisme; 2. Het oriëntalisme-occidentalisme debat: het 

westen koloniseert ook geestelijk doordat het de Oriënt in een schema dwingt; 3. Het politiekcorrecte 

denken wat betreft multiculturalisme en de zogenaamde islamofobie. 

2. FILOSOFIE VAN DE ONTMOETING. 

2.1. CIMIC tussen Mythos en Logos. Het dialogisch denken bij Büber en Levinas. 

Docent: Marc Colpaert. (zaterdag) 

DATUM: ZATERDAG 19 SEPTEMBER 2009 VAN 09.30U. TOT 22U.TIJDENS HET STARTWEEKEND. 

DIT WEEKEND VINDT PLAATS IN DE KLUIZERIJ TE AFFLIGHEM. 

Marc Colpaert introduceert ons zaterdag in de wereld van Büber en Levinas en het belang van de 

mythos. De Mythos die wij gaandeweg uit het oog verloren zijn in onze westerse - zogenaamd - 

ontwikkelde wereld ten koste van koning Logos. We staan stil bij het dialogische denken van Martin 

Buber en het appèl van de 'Ander' in de filosofie van Levinas. Wat hebben deze filosofen te vertellen 

over onze hedendaagse multiculturele samenleving? Wat is hun bijdrage tot het debat over 

interculturaliteit? Waar start voor hen de dialoog, en waar stopt dialoog en wordt ontmoeting 

‘oorlog’? 

2.2. Vervolg op Buber en Levinas. 

Docent: Mark Colpaert. 

DATUM: DINSDAG 20 OKTOBER 2009 VAN 19U. TOT 22U. 

Vervolg op de zaterdag introductie van Marc Colpaert over Büber en Levinas tijdens startweekend. 

2.3. Erkenning, identiteit en verschil. 

Docent: Bart Van Leeuwen. 

DATUM: DINSDAG 22 SEPTEMBER 2009 VAN 19U. TOT 22U. 

Wie inzicht wil verkrijgen in de problemen van de multiculturele samenleving zal rekening moeten 

houden met een belangrijke maar complexe vraag: hoe geven we erkenning aan de etnoculturele 

ander? Miskenning kan diep ingrijpen in iemands zelfbegrip (zie ook contextuele visie van Nagy). 

Tegelijk onttrekt een positieve inhoudelijke erkenning (‘waardering’) zich aan het appel van een morele 

plichtenleer. Een positief oordeel is immers niet a priori afdwingbaar. Hoe komen we dan tot een 

erkenning van cultureel verschil? Samen met de spreker zoeken we naar de mogelijkheidsvoorwaarden 

van een verruimde invulling van de notie `respect`: respect, niet alleen in de zin van de erkenning van 

gelijke persoonlijke vrijheid, maar ook van culturele bindingen. Alleen zo wordt een volwaardig 

zelfrespect mogelijk voor alle burgers. 

Vóór de les van Bart Van Leeuwen om 18u vindt er een introductie plaats over het Toledosysteem 

(zie kader boven) 

2.4. Interculturele Intoxicaties. 

Docent: Erwin Jans. 

DATUM: DINSDAG 01 DECEMBER 2009 VAN 19U. TOT 22U. 

Het concept interculturele intoxicatie dat Erwin Jans ons meegaf in zijn essay biedt heel wat meer dan 

een beschrijving van wat er fout loopt in de multiculturele samenleving. Het biedt in eerste instantie 

een vrijwillige intoxicatie met sleutelbegrippen als globalisering, identiteit, 



cultuurrelativisme, hybriditeit, enz. Aan de culturele en artistieke sector – maar niet alleen daar – 

worden dwingende vragen gesteld: zijn de kunstinstellingen te ‘wit’? Moet de artistieke canon worden 

herzien? Welke uitsluitingmechanismen zijn er in de culturele sector werkzaam? In hoeverre wordt de 

houding ten opzichte van de ‘andere’ kunstenaars nog bepaald door een koloniaal paradigma? Is 

artistieke kwaliteit een enkelvoud of een meervoud? Gedaan met de pleinvrees! De samenleving is 

multicultureel of is niet! Intoxicate yourself! 

2.5. Het vacuüm van de kosmopoliet – Stemmen over vermenging. 

Docent: Walter Lotens. 

DATUM: DINSDAG 12 JANUARI 2010 VAN 19U. TOT 22U. 

Onze grote steden, en heel onze samenleving, worden steeds meer kosmopolitische smeltkroezen 

waar naast de bewoners van oudsher heel wat migranten – met of zonder papieren – een nieuw 

onderkomen vinden en zich met elkaar vermengen. Dat moeilijke proces van inburgering, waarbij niet 

alleen de nieuwkomers, maar natuurlijk ook de ingezetenen betrokken zijn, roept veel boeiende 

vragen en controversiële commentaren op. 

In zijn boek “Het vacuüm van de kosmopoliet – Stemmen over vermenging” laat Walter Lotens een 

aantal van die stemmen aan het woord. Het boek vormt een drieluik waarin openhartige verhalen, 

ontmoetingen en beschouwingen op elkaar betrokken worden. 

In een eerste deel vertellen een Tibetaan, een Congolees, een Nederlander, een Turk, een ex- 

Joegoslavische en een Chileen hun verhaal. Hoe leven zij tussen twee culturen? Waarvan dromen zij? 

Welke teleurstellingen hebben ze gekend? 

In het tweede deel verplaatst de auteur zich naar Suriname en Curaçao. In Paramaribo ontmoet hij 

onder meer actrice Alida Nelson en filmregisseur Pim de la Para. Zij geven aan het Antwerpse plaatje 

een Caribische dimensie. Uit deze speurtocht blijkt dan weer dat al die verhuizers niet dezelfde 

mensen zijn, maar dat ze wel dezelfde levensmotieven hebben, of ze nu van Suriname naar Curaçao of 

van Tibet of Kongo naar Antwerpen trekken. 

In het derde deel van zijn boek reageren antropologen, filosofen, sociologen en ecologen op die 

levensverhalen. Zij kunnen immers helpen om het bijzondere te overstijgen, want in hun blikveld ligt 

een breder panorama. 

2.6 Islam en het feminiene. 

Docent: Durre S. Ahmad. 

DATUM: DINSDAGDAG 08 DECEMBER 2009 VAN 19U. TOT 22U. IN ‘T ARSENAAL 

Een Aziatische kijk met Durre Ahmed - professor Communicatie en Psychologie aan de National College 

of Arts, Lahore, Pakistan – over de multiculturele samenleving hier en ginder en over de relatie tussen 

het masculiene en het feminiene in de islamitische en westerse culturen. 

‘An attempt to establish through a rational and empirical framework that Islam is the principal ‘other’ 

in the psychological and religious consciousness of the Western intellectual. Having identified the 

‘other’ in the context of a historical relationship, the next step would be to explore those elements in 

Islam that evoke such strong reactions. One framework for further exploration has been a comparative 

examination of the relationship between masculine and feminine elements within Islam and the West.’ 

Deze les wordt gegeven in het Engels . 

Deze les wordt ook aangeboden aan de deelnemers van de specialisatie Azië. 



3. CULTUUR: ECONOMIE, RECHT, MILIEU, STEDELIJKHEID. EN ETHIEK. 

3.1. Economie, ethiek en cultuur: internationale rechtvaardigheid in tijden van Globalisering. 

Docent: Toon Vandevelde. 

DATUM: WOENSDAG 30 SEPTEMBER 2009 VAN 19U. TOT 22U. 

In deze lezing willen we ingaan op een aantal prangende ethische vragen bij het onrecht in de wereld 

van vandaag. Waarom slagen we er bv. niet in de reusachtige ongelijkheid op wereldschaal te 

reduceren? Hoe valt extreme armoede en hongersnood te rijmen met de mensenrechten en de morele 

gelijkwaardigheid van alle individuen? Kunnen wij verantwoordelijk worden gesteld voor de ellende 

in deze wereld of ligt de fout bij het beleid en de cultuur van de ontwikkelingslanden? Aan welke 

ethische voorwaarden moet een rechtvaardige internationale orde voldoen? Mogen wij ingrijpen in 

het beleid van andere landen om mensenrechten te laten naleven? 

3.2. Van eiland tot wereld: De kredieten economische crisis 

Docent: Dirk Barrez 


Dirk Barrez, bevlogen VRT-journalist, auteur en hoofdredacteur van Pala en die nu al een twaalf 

boeken op zijn naam, neemt ons mee in de wereld van de speculatie, banken, de beurs, kredieten, 

virtuele en reële economie, ….. maar ook in de wereld van rechtvaardigheid, cultuur, publieke 

goederen, milieu, herverdeling, enz … 

Zijn boek: “ Van eiland tot wereld” leest als een gefundeerde aanklacht tegen de almacht van het 

kapitalisme, maar ook als een appèl voor een meer humane samenleving. 

Deze les wordt ook aangeboden aan de deelnemers van de module Cultuur en Economie en 

Internationale Samenwerking. 

3.3. Recht, rechtspluralisme en multiculturaliteit. 

Docent: Marie-Claire Foblets. 

DATUM: ZATERDAG 16 JANUARI 2010 VAN 10U. TOT 17U. 

Met de toenemende culturele diversiteit in de samenleving rijst ook de vraag of, en zo ja onder welke 

voorwaarden, het recht zijn rol als instrument van ordehandhaving en sociale vrede kan blijven spelen. 

Deze analyse is opgebouwd in twee delen. In een eerste deel overlopen we de juridische technieken 

die sinds de naoorlogse periode zijn uitgewerkt om migratievraagstukken en problemen van 

(mogelijke) conflicten tussen culturen, tussen levensbeschouwingen en: of religies aan te pakken. In 

het tweede deel gaan we in op een aantal meer recente ontwikkelingen en experimenten in het recht, 

in België en in het buitenland, die aangeven hoe het recht ook vandaag garant zoekt te zijn van 

maatschappelijke vrede en cohesie in een plurale context. De les biedt een illustratie van en tegelijk 

een kennismaking met het rechtspluralisme in praktijk. Het rechtspluralisme bestudeert de 

uiteenlopende wijzen waarop samenlevingen juridisch vorm geven aan de onderlinge sociale 

verhoudingen tussen cultuurgroepen. Illustraties en beeldmateriaal uit de praktijk zullen worden 

toegespitst op actuele vraagstukken vanuit de multiculturele samenleving. De cursisten worden 

uitgenodigd en aangemoedigd om hun eigen ervaringen met deze thematiek aan bod te brengen. 

3.4. Klimaat, een kwestie van ethiek: bouwstenen voor een duurzaamheidstransitie. 

Docent: Peter Tom Jones 

DATUM: WOENSDAG 03 FEBRUARI 2010 VAN 19U. TOT 22U. 

Het klimaatprobleem is in essentie een rechtvaardigheidsvraagstuk. De mensen en landen die het 

minst verantwoordelijk zijn voor het probleem ondervinden de grootste schade als gevolg van de 

globale opwarming. In jargon spreekt men van klimaatonrechtvaardigheid. In deze lezing tonen we aan 



dat klimaatscepticisme niet alleen wetenschappelijk achterhaald, maar vooral moreel verwerpelijk is, 

als medeoorzaak van de maatschappelijke inertie. We putten daarbij onder andere uit het laatste 

Human Development Rapport van het VN-ontwikkelingsprogramma (UNDP), dat integraal gaat over de 

link tussen ontwikkeling, armoedebestrijding en klimaatwijzigingen. Voorts onderzoeken we kort de 

mogelijkheid om uit de klimaatimpasse te geraken. Dit vereist verandering op vele vlakken, zowel op 

macropolitiek niveau (institutioneel, technologisch, economisch) als op het vlak van ethiek en 

wereldbeeld. Het model van de 4 E's (Encourage, Exemplify, Enable en Engage) doet dienst als kompas 

voor verandering. Dat model toont aan dat alle maatregelen hun oorsprong moeten vinden in een 

ander sociaal-cultureel normstelsel. Daarom besluiten we met een pleidooi voor een ethiek van 

verbondenheid. 

Tegen februari kennen we ook de uitkomst van de Conferentie van Kopenhagen, wat uiteraard een 

invloed zal hebben op de precieze inhoud van de lezing. 

Deze les wordt ook aangeboden aan de deelnemers van de module Internationale Samenwerking 

en Cultuur & Economie. 

3.5 Beloften en uitdagingen van het stadsleven voor intercultureel burgerschap 


DATUM: DONDERDAG 03 DECEMBER 2009 VAN 19U. TOT 22U. 

Sommige theoretici stellen of suggereren dat de geconcentreerde sociale en culturele complexiteit die 

kenmerkend is voor de moderne stad, ertoe bijdraagt dat stedelingen betere sociaal-culturele 

hulpbronnen tot hun beschikking hebben voor de ontwikkeling van specifieke interculturele deugden, 

zoals tolerantie of zelfs een verlangen om contact te maken met het vreemde en onvertrouwde. Dit 

gezichtspunt vertegenwoordigt het ideaal van de stad als een plek van acceptatie en van respect voor 

de culturele ander. Er bestaat echter ook een traditie van urbane theorievorming die het stedelijke 

leven eerder karakteriseert als vervreemdend, anoniem en isolerend. Hoe zijn deze twee 

tegengestelde evaluaties van het stadsleven nu op elkaar te betrekken? Is het mogelijk om het 

positieve potentieel van de stad uit te buiten en tegelijk de cultuur van anonimiteit te verwerpen? Ik 

stel voor om deze valse oppositie achter ons te laten. Intercultureel burgerschap lijkt juist te profiteren 

van bepaalde algemene aspecten van het stadsleven die een negatieve connotatie hebben, zoals de 

“blasé attitude” (Georg Simmel), “urbane flânerie” (Walter Benjamin), of de typische 

“onverschilligheid” van de stedeling (Fran Tonkiss, Louis Wirth). Immers, de taaie loyaliteiten en dikke 

solidariteiten van het rurale platteland zullen eerder punten van conflict opleveren, vooral wanneer 

het vreemdelingen en deviante levensvormen betreft. Stelt een dergelijke benadering ons in staat om 

een moreel minimum van intercultureel burgerschap te formuleren? Zo ja, bestaan er ook vormen van 

intercultureel burgerschap die meer eisen in moreel opzicht van burgers? 

Deze les wordt ook aangeboden aan de deelnemers van de module Interculturele Communicatie. 

3.6. Het moeilijke ontmoeten. 

Docent: Koen Raes. 

DATUM: DINSDAG 10 NOVEMBER VAN 19U. TOT 22U. 

'De leefwereld van mensen is een culturele constructie en ethiek impliceert daarom ook cultuurkritiek. 

Maar de ethiek staat niet los of boven de cultuur. Waarden en normen zijn immers ingebed in sociale 

praktijken. Het zijn geen abstracte oordelen. Zij moeten het handelen kunnen motiveren en dat 

handelen, vindt nooit in een vacuüm plaats.' Een filosofie van het moeilijke 'ontmoeten'... (uit Koen 

Raes, 'Het moeilijke ont-moeten'.) 



4. CULTUUR, POLITIEK, ANTROPOLOGIE, IDENTITEIT en LICHAAMELIJKHEID. 

4.1 Cultuur: een antropologische benadering. 

Cultuur, migratie en familiestructuren: discontinuïteit en verworteling in de interculturele 

hulpverlening. 

Docent: Antoon Gailly. 

DATUM: ZATERDAG 10 OKTOBERBER 2009 VAN 10U.TOT 17U. & DINSDAG 13 OKTOBER 2009 VAN 19U TOT 22U. 

Cultuur, zoals dat concept in de antropologie wordt bestudeerd is een duidelijk wetenschappelijk 

construct waarvoor geen eenduidige definitie bestaat. Hieruit blijkt tevens dat cultuur als dusdanig niet 

kan of mag gereduceerd worden. Een noodzakelijke inleiding voor de studie van cultuur veronderstelt 

dan ook een kuieren doorheen het formeel en materieel object en de interne en externe evolutie van 

de sociale en culturele antropologie. Uit dit alles blijkt dat cultuur duidelijk een semantische 

constructie is. De vraag blijft dan: een semantische constructie van wie en op welk niveau? 

De laatste jaren is duidelijk geworden dat de instroom van migranten in Europa blijvend is. Terwijl het 

besef van de onvermijdelijke ontwikkeling naar een multiculturele samenleving groeit, stelt men vast 

dat migratie een heel ander fenomeen is geworden. Men stelt vast dat migratie een proces is dat nooit 

af is, en geplaatst kan worden op een spanningsveld tussen discontinuïteit en verworteling. 

Vaker blijven migranten in permanent contact met hun thuisland. In deze les wordt o.m. aan de hand 

van culturele metaforen en mythes nagegaan hoe de structuur van de familie overleeft bij migratie 

naar het Westen. Wat is bv. de betekenis van de Oedipusmythe op het sociaal leven de vorming van 

identiteit van migranten? Wat betekent het voor een vader wiens oorsprongscultuur in de migratie 

geconfronteerd wordt met een cultureel andere vader die daar de functie van socialisatie (en vorming) 

vervult? De ervaring met Arabische/moslimculturen in de migratie wijst op problemen met betrekking 

tot scheidings- en hechtingsprocessen. Ten einde deze processen te begrijpen is inzicht nodig in de 

culturele betekende plaats van de vader- en moederfiguur. We gaan na in welke mate de mythe van 

Ibrahim – Ismaël, in vergelijking met de Oedipusmythe, een meerwaarde kan bieden als denkkader 

voor het werken met cultureel ‘anderen’. Migratie, vlucht en allochtoon zijn impliceert een 

discontinuïteit tussen het ‘toen en ginds’ en het ‘hier en nu’. Cultuur als zingevingsysteem kan in een 

bepaalde context, voorbeeld ‘toen en ginds’ een bepaalde mate aan onzekerheid ondervangen. In een 

andere context, het ‘hier en nu’, is het niet evident dat de cultuur van ‘toen en ginds’ in dezelfde mate 

de ervaring van onzekerheid kan ondervangen en dus aan de vraag naar een dergelijk 

zingevingsysteem kan voldoen. Culturele discontinuïteit komt echter niet alleen voor bij allochtonen. 

Iedereen kent perioden van discontinuïteit waarbij het heden niet meer is wat het vroeger was en die 

al dan niet gepaard gaan met zich goed of onwel voelen (voorbeeld: trauma, de diagnose van een 

ernstige ziekte, pensioen, adoptie, huwen, grootvader worden, en andere). In die zin is interculturele 

hulpverlening het begeleidingsproces van discontinuïteit naar continuïteit. Cultuur kan echter niet 

gezien worden als een stel van statische etnografische gegevens, als instrumenten waarover iemand 

moet beschikken om efficiënt aan interculturele hulpverlening te kunnen doen. Cultuur is 

betekenisgeving en biedt de mens een referentiesysteem een middel tot categorisatie om 

eventualiteiten en onzekerheden in categorieën onder te brengen waarbij men kan besluiten dat ‘dit’ 

een ‘ander geval is van’ of ‘een geval lijkend op’ of ‘dezelfde situatie is als’. Dit betekent dat alle 

werkelijkheden sociaal gegenereerd worden vanuit een dynamisch proces waarbij gebeurtenissen en 

ervaringen omgezet worden tot het delen met anderen, tot een sociaal erkend gebeuren. Cultuur 

wordt dan steeds opnieuw en opnieuw gecreëerd in de interacties tussen individuen, in sociaal 

verband. Dit brengt continuïteit in iemands wereld, of het nu deze wereld betreft of het hiernamaals. 

Binnen deze visie krijgt cultuur een plaats in de hulpverlening ongeacht het etnisch of cultureel 

toebehoren van de hulpvrager. Interculturele hulpverlening als de creatie van betekenisgeving, 



continuïteit na discontinuïteit is dan niet langer een exotisch specialisme ten behoeve van allochtonen. 

Er is niet langer behoefte om migranten, asielzoekers, mensen zonder papieren of blanken als aparte 

doelgroepen te zien die een gespecialiseerde hulpverlening nodig hebben (hoewel de aard en 

betekenis van discontinuïteit verschillen). 

4.2 Etniciteit, politiek en staat in Latijns Amerika. 

Docent: Michiel Baud. 

DATUM: WORDT LATER MEEGEDEELD. 

We beogen een analyse van de vraag wat nu eigenlijk onder de veel gebruikte term `etniciteit' moet 

worden verstaan. Wat zijn de gevolgen van de etnische verscheidenheid in Latijns Amerika en de 

Caraïben? Wat zijn de interpretatie en het gebruik van het begrip in de loop van de geschiedenis door 

verschillende etnische en sociale groepen? Wat betekent etniciteit in de Latijns Amerikaanse 

samenleving en voor politieke verhoudingen? Door wie wordt er belang aan gehecht? Geeft de nadruk 

op de etnische verhoudingen ons wel een juist inzicht in de complexe werkelijkheid van het continent? 

Bij het beantwoorden van die vragen zullen wijzelf ook niet buiten schot kunnen blijven. Welke relaties 

tussen etniciteit en identiteit kunnen wij in ons eigen leven terugvinden? En wat betekent dat? 

Deze les wordt ook aangeboden aan de deelnemers van de specialisatie Latijns-Amerika. 

4.3. De ontdekking van de wereld – over Hannah Arendt. 

Docent: Peter Venmans. 

DATUM: ZATERDAG 24 OKTOBER 2009 VAN 10U. TOT 17U. 

Dertig jaar na haar dood is de naam van Hanah Arendt ( 1906 – 1975) niet meer weg te denken uit het 

politieke en intellectuele debat. Haar teksten over Israël en Amerika, over het kwaad in de wereld, over 

terrorisme en wereldvreemdheid, maar ook over de kracht van de democratie blijven verrassend 

actueel. Recente vertalingen van Over revolutie, Over geweld, Eichmann in Jeruzalem en Arendts 

briefwisseling met Martin Heidegger, de monumentale biografie van Elisabeth Young-Bruehl zette 

Peter Venmans er toe aan een bevattelijke inleiding op het leven, werk en de impact van Hannah 

Arendt op het hedendaagse denken en dit aan de hand van belangrijke gebeurtenissen, ontmoetingen 

en ervaringen in haar leven, te schrijven als noodzakelijke aanvulling. De kennismaking met Arendt is 

onmisbaar voor al wie in deze denkster geïnteresseerd is, maar ook voor wie zich intellectueel 

betrokken voelt bij de grote morele en politieke vragen van deze tijd. Arendt’s ervaringen lopen 

opvallend gelijk met de meest dramatische gebeurtenissen van de vorige eeuw zoals de 

machtsovername door de nazi’s, de Endlösung, de Koude Oorlog en de burgerrechtenbeweging in de 

VS. 

4.4. De religiebeleving van moslims in België. 

Docent: Meryem Kanmaz. 


Moslims worden vaak in het defensief gedrongen. Ze moeten reageren op de associaties met de 

beelden over het Midden-Oosten die onze huiskamers binnendringen. Daar wordt verschillend op 

gereageerd. Er zijn er die zich moedeloos voelen en zich terugtrekken. Deze mensen denken dat ze er 

niets kunnen aan veranderen. Anderen doen wel pogingen om actief te reageren. Zo zijn er veel 

moskeeën die de deuren openzetten voor het brede publiek en die uitleg willen geven over de islam en 

hun activiteiten. Zij willen begrip doen ontstaan en nemen bijvoorbeeld deel aan multiculturele fora. 

Nog anderen worden kwaad. Je hoeft geen diepgelovige te zijn om kwaad te worden over dergelijke 

kwetsende associaties. Er zijn jongeren die bijvoorbeeld niet sterk praktiserend zijn maar zichzelf wel 

als moslims zien en heftig kunnen reageren bij de minste aanleiding. Wat ik heb vastgesteld, over de 

jaren dat ik met deze onderwerpen bezig geweest ben, is dat de islam steeds opnieuw geassocieerd 



wordt met de Arabische wereld. Dit is eigenlijk vreemd, gezien de brandhaarden in het verleden elders 

lagen, denk maar aan Iran, Afghanistan en Pakistan. Ook de Turken worden niet sterk met de idee van 

een dreigende islam geassocieerd. De Arabieren zijn vandaag geworden wat de joden in de 19e eeuw 

waren. 

4.5. Islam en Gender 

Docent: Nawal el Saadawi. 

DATUM: WOENSDAG 21APRIL 2010 VAN 19U. TOT 22U. 

Nawal el Saadawi is een Egyptische gynaecologe, moslimfeministe, politiek activiste en 

schrijfster. Haar werk bevat toneelstukken en werken over de religieus opgelegde plichten van 

vrouwen in Abrahamitische religies, geweld tegen vrouwen en mensenrechtenactivisme en 

feminisme. Ondanks talrijke moeilijkheden die zij ondervond in eigen land heeft Nawal el 

Saadawi een enorme invloed uitgeoefend op het denken van vrouwen wereldwijd, en dit reeds 

vier decennia lang. Zij ontving verschillende internationale prijzen en een aantal eredoctoraten. 

Eén van haar gevleugelde uitspraken is: “Gevaar heeft deel uitgemaakt van mijn leven sinds het 

moment waarop ik een pen heb vastgenomen en begon te schrijven. Niets is gevaarlijker dan de 

waarheid in een wereld die liegt.” 


Deze les wordt ook aangeboden aan de deelnemers Hoofdpakket 2, de module Conflict, Diplomatie 

& Cultuur en de specialisatie Azië. 

4.6. Out of Context 

Alain Platel / les ballets C de le B 

DATUM: WOENSDAG 13 JANUARI 2010 OM 20U00 IN HET KAAITHEATER BRUSSEL. 

Het lichaam in staat van extase. “Het lichaam in staat van hysterie” is één van de thema’s die vaker 

opduiken in het werk van regisseur en choreograaf Alain Platel. Hysterie niet als een ziekte maar – 

zoals Platel het zelf verwoordt – “als uitdrukking van een overgevoeligheid voor het Grote Leven”. 

Waar woorden ontbreken om onze innerlijke gevoelswereld uit te drukken, neemt het lichaam het 

immers van hen over. Sinds Vsprs ontwikkelt Alain Platel in zijn dansvoorstellingen een lichaamstaal die 

daarop is gebaseerd. Nu komt hij naar het Kaaitheater met de wereldpremière van Out of Context, een 

voorstelling over het lichaam in staat van extase. 

Het kijken naar een lichaam in staat van opwinding of hysterie wekt bij de toeschouwer vaak ongemak 

of zelfs angst op. In Out of Context gaat Alain Platel samen met acht dansers – allen virtuoze 

lichaamskunstenaars – op zoek naar manieren om de intimiteit tussen toeschouwers en performers te 

vergroten, en de schroom om te kijken te doen afnemen. Daarmee bevraagt hij ook de rol en betekenis 

van het lichaam en lichamelijkheid in onze Westerse Christelijke traditie. Een echte confrontatie. 

5. CULTUUR, KENNIS EN RELIGIE. 

5.1. Islam. 

Docent: Emilio Platti. 

DATUM: ZATERDAG 12 DECEMBER 2009 VAN 10U. TOT 17U. 

'Islam geeft de westerse mens meer dan ooit de indruk volslagen vreemd te zijn. Dat vreemde heeft 

twee polen: het fascinerende en het weerzinwekkende, de droom en het schrikbeeld, het exotische en 

het vijandelijke... Het vreemd-zijn voedt ook de polarisaties.' Een poging om de complexiteit en de 

eenvoud, maar tegelijk ook de positieve uitdaging van de islam te zien en het ethisch appèl te 

bespreken dat ervan uitgaat. 



5.2. Religie en wetenschap. 

Docent: Paul Van Bendegem. 

DATUM: WOENSDAG 28 APRIL 2010 VAN 19U. TOT 22U. 

Religie en wetenschap hebben elk hun eigen aard. Waar de ene over spreekt, is waar de andere over 

zwijgt. Terwijl de wetenschap spreekt over de verschijnselen die we waarnemen in de wereld, richt de 

religie zich tot een werkelijkheid die zij 'God' noemt. De wetenschap analyseert waarneembare feiten, 

de religie wijst naar de ultieme bestemming van het bestaan. 

5.3. Een mystieke daad van hoop. 

Docent: Amir Haberkorn. 

DATUM: DINSDAGDAG 05JANUARI 2010 VAN 19U. TOT 22U. 

‘In de wereld lijkt alles grondig fout te lopen, en toch moeten we kunnen blijven hopen dat het niet zo 

zal verder gaan’, vertelt Amir Haberkorn, lid van de stuurgroep van de Unie van de Progressieve Joden 

van België, in een gesprek met de Standaard van 20 september 2005. Hij typeert zichzelf als een 

joodse, linkse leek. ‘Of zeg maar een optimistische pessimist’. Vanwaar het optimisme, vanwaar de 

daadkracht en de overtuiging dat verandering mogelijk is? Een gesprek over religie en cultuur, 

humanisme, en werken aan een meer rechtvaardige wereld. 

“Mijn interventie is een getuigenis gebaseerd op een persoonlijke ervaring, ondersteund door 40 jaar 

politiek en sociaal engagement waarbij de grote “verhalen” van de XXste eeuw werden doorkruist 

(zionisme, socialisme, communisme). 

Mijn onderzoeksvragen behandelen enkele gevoelige thema’s zoals: 

Is sociaal engagement nog leefbaar vandaag? 

Verschillende percepties: hoe voelt een Jood zich in België/Vlaanderen, hoe zien “de Vlamingen” 

“de Joden”? 

Blijft er iets over van het christelijk racisme? 

Welke clichés moet men overbruggen om een reële verhouding met “de anderen” aan te gaan? 

Kan mijn ervaring een element zijn voor een discussie over het samenleven, het samenkomen van 

verschillende culturen? 

Is een dergelijk discussie zinnig zonder de sociale, economische achtergrond ervan te onderstrepen. 

Als ik kan bijdragen tot een opbouwende reflectie rond deze thema’s, zou ik vinden dat ik in mijn 

opzet geslaagd ben. Ik kan alleen maar hopen dat het om die reden is dat CIMIC mij heeft 

uitgenodigd als gastdocent.” dixit Amir Haberkorn. 

6. EEN RELATIONEEL-ETHISCHE KIJK OP INTERMENSELIJKE RELATIES. 

6.1. Introductie tot de contextuele benadering van Ivan Boszormenyi-Nagy. 

Docent: Jan Hoet. 


De contextuele benadering, ontwikkeld door de Hongaars-Amerikaanse psychiater Ivan Boszormeny- 

Nagy vormt een uniek referentiekader om de constructieve en destructieve dynamieken die zich op 

inter-persoonlijk, intergenerationeel en samenlevingniveau voordoen, vanuit een relationeel-ethisch 

gezichtspunt te begrijpen. Men moet hierbij niet denken aan een stelsel van morele normen, maar aan 

onze diepste motivationele drijfveren, geworteld in loyaliteit. Ze zijn gericht op het behoud of het 

herstel van vertrouwen, rechtvaardigheid, billijkheid in de balans van geven en ontvangen met de 

betekenisvolle anderen. Deze lezing biedt enerzijds een overzicht van een aantal basisconcepten uit de 

contextuele visie, maar wil daarnaast ook een voorbereiding zijn op het verwerkingsweekend ‘je eigen 



context en de Ander’ dat er op volgt, en waar we dieper ingaan op kernvragen naar identiteit en 

motivatie in je eigen leven. 

6.2. Contextueelweekend ‘je eigen context en de Ander’. 

Docenten: Jan Hoet, Jan Lens & Myriam Steenackers. 

Begeleiding: Jo Bastiaens, Fanny Matheusen & Guido Minne 

DATUM: VRIJDAG 29, ZATERDAG 30 & ZONDAG 31 JANUARI 2010 VAN 19U. (VRIJDAG) TOT 14U. (ZONDAG). 

WEEKEND GAAT DOOR IN LA FORESTA (VAALBEEK VLAK BIJ LEUVEN). 

Na de theoretische kennismaking met Nagy en zijn relationeel-ethische visie op intermenselijke 

verhoudingen, proberen we tijdens het verwerkingsweekend in het Zuid- Limburgse Hoepertingen de 

contextuele benadering concreet toe te passen op je eigen grootfamilie en je eigen ervaring van 

vreemdelingschap. De familie waartoe je behoort, is voor een ieder de meest basale leerschool 

geweest over wie ànders is, de vreemde. En al lijkt het niet zo, toch blijven we ook in onze Westerse 

samenleving deel uitmaken van onze "extended family", zij het veeleer ongewild en op meer 

onzichtbare wijze. In de interculturele ontmoeting werkt deze eigen familiale en culturele achtergrond 

vanzelfsprekend door. Tijdens dit verwerkingsweekend gaan we deze invloeden op het eigen leven en 

handelen van meer nabij exploreren. We zorgen er voor dat dit voor iedereen veilig blijft, in het volste 

respect voor ieders loyaliteiten en ànders zijn t.o.v. elkaar. Wat we beogen is een verdieping van je 

eigen stamboom, die jouw eigen geschiedenis is. En wie zijn geschiedenis kent, krijgt beter zicht op de 

eigen culturele vanzelfsprekendheden en op zijn toekomst. 

7. WEEKENDS - PERSOONLIJK ONTWIKKELINGSPLAN EN PERSOONLIJKE VERWERKINGS- 

MOMENTEN en -VERSLAG. 

10 studiepunten zijn gespreid over 2 persoonlijke verwerkingsverslagen over de twee jaar. 

Opgelet: 

Iedere student is verplicht jaarlijks een persoonlijk verwerkingsverslag in te dienen. Je kunt 

dit doen op twee momenten, zijnde: ten laatste tegen vrijdag 25/06/2010 of ten laatste 

tegen vrijdag 27/08/2010. 

Het hoofdpakket is in vele opzichten een zes maanden durende reis die je maakt in groep, maar ook 

individueel. Drie weekends zijn ankerpunten en we ruimen dan ook telkens tijd in om stil te staan bij 

het (persoonlijk) traject. Tevens vragen we jullie een persoonlijk logboek bij te houden die op het 

einde van ieder jaar de basis kan vormen van een persoonlijk verwerkingsverslag. 

Naast de inhoudelijke verwerking van de lessen in groep, verwachten we dus ook dat je persoonlijk je 

ervaringen binnen de opleiding verwerkt. We polsen hiermee naar de wijze waarop je individueel deze 

‘stof’ hebt ervaren en er zin aan geeft (bv. wat vind jij zelf en waarom; wat betekent dit voor jou, wat 

draag je mee in je persoonlijk leven, je relaties, je professioneel leven, enz…). De bedoeling met andere 

woorden is om jullie maximaal aan te moedigen tot zelfreflectie en een beleving van de aangesneden 

thema’s op basis van je eigen professionele en/of persoonlijke ‘context’. Eigen verhalen, 

kennis, ervaringen en ideeën worden niet alleen gerespecteerd, maar ook aangemoedigd en 

gewaardeerd. 



In concreto: 

a) In eerste instantie vragen we dat je vanaf dag 1 een logboek bijhoudt van je eigen eerste 

indrukken bij de lessen en de gesprekken in je groepje. Bijv. wat heeft je geraakt in deze les, wat 

draag je mee? Deze dagboeken hoef je niet in te dienen als werkstuk, ze zijn immers persoonlijk. 

b) Wel vragen we dat je op het einde van elk jaar (in juni) een persoonlijk verwerkingsessay schrijft 

waarin je de betekenis van een jaar CIMIC voor je persoonlijke, relationele en/of professionele 

leven tracht neer te schrijven. Wat heb je zelf vanuit je eigen invalshoek meegedragen uit de 

opleiding? Je kunt voor het schrijven van dit essay teruggrijpen naar je eigen dagboek, maar ook 

naar de procesoriëntatie vragen die we meegeven bij een aantal van de lezingen. Ook kan je 

terecht voor feedback en begeleiding bij één van de modulebegeleiders of een hiertoe 

aangeduide coach. 

Voor de helderheid even de weekends op een rijtje: 

7.1. Weekend I: Startweekend. 

Begeleiding: Jo Bastiaens, Guido Minne en Fanny Matheusen 

DATUM: VRIJDAG 18, ZATERDAG 19 EN ZONDAG 20 SEPTEMBER 2009 VANAF 19U. (VRIJDAG) TOT 14U.(ZONDAG). 

DIT WEEKEND VINDT PLAATS IN DE KLUIZERIJ TE AFFLIGHEM. 

Vrijdagavond leren we elkaar beter kennen. We beogen ook een algemene introductie over het 

opzet en de visie van de opleiding en we gaan in op jullie persoonlijk traject door te starten met 

jullie eigen POP (persoonlijk ontwikkelingsplan). 

Marc Colpaert introduceert ons zaterdag in de wereld van Büber en Levinas en het belang van de 

mythos. 

Op zondagochtend maken we op speelse wijze kennis met de verschillende modules en 

specialisaties uit de opleiding. We proberen je traject vast te leggen voor dit eerste jaar. 

7.2. Weekend II: Halfwegweekend! 

Begeleiding: Guido Minne en Fanny Matheusen. 

DATUM: VRIJDAG 27, ZATERDAG 28 EN ZONDAG 29 NOVEMBER 2009 VANAF 19U. (VRIJDAG) TOT 14U.(ZONDAG). 

DIT WEEKEND VINDT PLAATS IN MARIAGAARDE IN HOEPERTINGEN (BIJ BORGLOON: SINT-TRUIDEN) 

Vrijdagavond overlopen we de eerste maanden van de opleiding: wat is blijven hangen, welke zijn 

de vragen die het bij jullie oproept, wat houden jullie er alvast aan over. 

En tenslotte hoe staat het met jullie dagboek en je eigen POP. 

Zaterdag neemt Thierry Verhelst ons mee in zijn verhaal over wereldbeelden. 

Zondag nemen we de tijd om de verwerkingsopdracht erbij te nemen en er aan te werken. 

6.2. Weekend III: Contextueelweekend ‘je eigen context en de Ander’. 

Docenten: Jan Hoet, Jan Lens & Myriam Steenackers. 


DATUM: VRIJDAG 29, ZATERDAG 30 & ZONDAG 31 JANUARI 2010 VAN 19U. (VRIJDAG) TOT 14U. (ZONDAG). 

WEEKEND GAAT DOOR IN LA FORESTA (VAALBEEK VLAK BIJ LEUVEN). 

Zie eerder. 



7.3. Infoavond over PERSOONLIJK AFSTUDEERPROJECT: inleefstages/eindwerken 

Begeleiding: Jo Bastiaens en Guido Minne. 


Op die avond geven we meer gedetailleerde uitleg over het wat en hoe van jullie persoonlijk 

afstudeerproject. Nieuw vanaf dit jaar is dat jullie de keuze hebben tussen een binnen- of buitenlandse 

inleefstage met stageverslag of een eigen onderzoeksproject met een eindwerk. We nodigen ook een 

reeks ex-cursisten uit om te getuigen over hun ervaring(en) met inleefstages in het buitenland. We gaan 

ook in op jullie concrete vragen hierover. 

7.4.Verwerkingsdag Hoofdpakket 1. 

Begeleiding: Fanny Matheusen, Jo Bastiaens en Guido Minne. 

DATUM: ZATERDAG 13 FEBRUARI 2009 VAN 10U. TOT 17U. 

De ervaring leert ons dat het contextueel weekend een beklijvende ervaring biedt voor vele cursisten, 

maar soms ook allerlei vragen oproept naar verdere duiding en verwerking. Met deze extra 

sessie willen we enerzijds de link met de opleiding en het grondthema interculturaliteit verder 

expliciteren, maar anderzijds ook ingaan op de concrete beleving van het weekend. Een dag waar het 

contextuele gedachtegoed ook voor jezelf een interculturele context krijgt. Sommigen stellen zich 

vragen over de plaats die dit weekend in de opleiding inneemt, voor anderen was het een heel intens 

moment, nog anderen blijven met vragen zitten hoe dit alles een plaats kan krijgen in hun persoonlijk 

leven. Op de vervolgdag proberen we aan de hand van creatieve methodieken samen met jou te 

zoeken waar je deze ervaring kan plaatsen in jouw traject binnen de opleiding en/of in jouw fase in het 

leven. 

Tevens nemen we de tijd om terug te reflecteren op het geen dit hoofdpakket voor je betekend heeft 

en hoe je hier ook verder mee aan de slag kunt in de verwerkingsopdracht en je eigen leven. We gaan 

dus ook aan de slag met je eigen POP (persoonlijk ontwikkelingsplan). 

7.5. VERWERKINGSAVOND. 

Begeleiding: Jo Bastiaens, Guido Minne 

DATUM: DINSDAG 15 & WOENSDAG 16 JUNI 2010 VANAF 19U. 

Verwerkingsrapport moet binnen zijn uiterlijk op vrijdag 28 mei 2010. Op deze verwerkingsavond 

krijgen jullie feedback op het door jullie ingediende verwerkingsrapport van het hoofdpakket. De 

verwerkingsavond gebeurt met je verwerkingsgroepje waarmee je aan het verwerkingsrapport hebt 

gewerkt. Tussentijdse verwerkingen zijn voorzien tijdens weekend II: Halfwegweekend! en op zaterdag 

13/02/2010. 

Let op !!! aanwezig zijn op deze verwerkingen is verplicht! 



HOOFDPAKKET II. 

Modulebegeleiding: Guido Minne 

Maken van een eigen paper rond eigen gekozen interculturele thematiek en presentatie aan 


HPII lesmomenten verwerkingsmomenten lesuren verwerkingsuren 

avonden 7 1 21 3 

dagen 0 0 0 0 

weekends 1 15 



Voor tweedejaars. 

coëfficiënt.: 3,2 

Heel het jaar: Voorbereidingsbijeenkomst op woensdag 30 september 2009. 

Papers dienen klaar te zijn tegen vrijdag 02 april 2010 

Presentatiemomenten woensdag 28 april; 05, 12, 19, 26 mei; 02 juni 2010. 

1 slot verwerkingsweekend (vrijdag tot zondag - 11, 12 en 13 juni 2010). 

Inhoud. 

Na in het eerste jaar via een hele reeks gastcolleges een basis gekregen te hebben in diverse aspecten van 

de interculturele ontmoeting en/of dialoog - cultuurfilosofische, antropologische, ethisch-economische, 

juridische, ecologische, en psychologische invalshoeken werden in beschouwing genomen – gaan jullie nu 

zelf aan de slag. In het hoofdpakket II zetten we jullie eigen invalshoek(en) in de picture en dagen jullie uit 

die ook te presenteren aan jullie medestudenten. Opdracht is het maken van een eigen paper rond een 

eigen gekozen interculturele thematiek en een presentatie aan de medestudenten. Vorm een groepje liefst 

van twee, maximaal drie personen, kies een thema – die we op wo 30/09/2009 van 19u tot 22u gezamenlijk 

bespreken – en ga aan de slag (cfr. 1. JE EIGEN THEMATIEK). Denk er om dat ook de individuele inbreng 

zichtbaar moet zijn, dit veel meer dan dit in de groepsverwerkingen het geval is. 

ECTS- competenties. 

ECTS zijn de leerpunten en vooral de bekwaamheden die wij achten dat jullie dienen te verwerven of 

verworven hebben bij/na het volgen van dit opleidingsonderdeel. 

- zie ECTS-competenties hoofdpakket I; 

- de studenten zijn in staat een presentatie te geven over een interculturele thematiek(en), die ze ook 

diepgaand kunnen uit werken in een paper. 



1. JE EIGEN THEMATIEK. 

Begeleiding: Guido Minne. 

DATUM: INTRODUCTIE: WOENSDAG 30 SEPTEMBER 2009 VAN 19U. TOT 22U. 

Presentaties: woensdag 28/04/2010, 05/05/2010, 12/05/2010, 19/05/2010, 26/05/2010, 02/06/2010 

van 19u tot 22u. 

In heel de opleiding werden jullie overstelpt met een eindeloze reeks lezingen van gastdocenten – 

ieder op zich met een eigen expertise en ervaring(en). In Hoofdpakket II gaan we op zoek naar jullie 

eigen expertise, ervaring(en) en voorkeuren. Dus even geen bijkomende gastcolleges, jullie zijn niet 

langer toehoorder maar nemen zelf het woord. In kleine groepjes (maximaal bestaande uit drie 

personen) kiezen jullie een eigen thematiek verbonden met het begrip interculturaliteit. Deze 

thematiek kan een inhoudelijk gegeven zijn, een belangwekkende stem/persoon, een land/regio, een 

(eigen beleefde) case, een (reeks) niet CIMIC-lezing(en) die jullie gevolgd hebben, een boek dat jullie 

gelezen hebben, een kunstproject, enz ..... waarvan het de bedoeling is dat jullie dat uitdiepen in een 

paper (die ingediend te worden uiterlijk tegen vrijdag 02/04/2010) en die jullie dan in één of andere 

vorm zullen presenteren aan jullie mede studenten na de paasvakantie. Presentatiemomenten zijn 

voorzien op: woensdag 28/04/2010, 05/05/2010, 12/05/2010, 19/05/2010, 26/05/2010, 02/06/2010. 

Dus jullie krijgen veel vrijheid om zelf aan de slag te gaan. Belangrijk is dat in dit groepswerk ook de 

individuele bijdragen duidelijk zichtbaar zijn zowel in de paper als in jullie presentatie. En even 

belangrijk is dat jullie slagen een eigen thematiek uit te diepen en te presenteren zodat jullie 

medestudenten er ook iets aan hebben. 

Op woensdag 30/09/09 zullen we samen de thema’s, het vormen van groepjes en de werkwijze die 

jullie gaan hanteren bespreken zodat jullie definitief aan de slag kunnen. We verwachten dan snel een 

concreet voorstel over dit alles - te sturen naar guido.minne@khm.be. 

2. ISLAM & GENDER 





vrouwen in Abrahamitische religies, geweld tegen vrouwen en mensenrechtenactivisten en 


Saadawi een enorme invloed uitgeoefend op het denken van vrouwen wereldwijd, en dit al vier 

decennia lang. Zij ontving verschillende internationale prijzen en een aantal eredoctoraten. Eén 

van haar gevleugelde uitspraken is: “Gevaar heeft deel uitgemaakt van mijn leven sinds het 

moment waarop ik een pen heb vastgenomen en begon te schrijven.. Niets is gevaarlijker dan 

de waarheid in een wereld die liegt.” 

Deze les wordt gegeven in het Engels. 

Deze les wordt ook aangeboden aan de deelnemers Hoofdpakket1, de module Conflict, Diplomatie 

& Cultuur en de specialisatie Azië. 

3. Infoavond over PERSOONLIJK AFSTUDEERPROJECT: inleefstages/eindwerken 

Begeleiding: Jo Bastiaens en Guido Minne. 


Op die avond geven we meer gedetailleerde uitleg over het wat en hoe van jullie persoonlijk 

afstudeerproject. Nieuw vanaf dit jaar is dat jullie de keuze hebben tussen een binnen- of buitenlandse 

inleefstage met stageverslag of een eigen onderzoeksproject met een eindwerk. We nodigen ook een 



eeks ex-cursisten uit om te getuigen over hun ervaring(en) met inleefstages in het buitenland. We gaan 

ook in op jullie concrete vragen hierover. 

4. SLOT VERWERKINGSWEEKEND IN OOSTDUINKERKE. 


DATUM: VRIJDAG 11, ZATERDAG 12 & ZONDAG 13 JUNI 2010 VAN 19U. (VRIJDAG) TOT 14U. (ZONDAG). WEEKEND 

GAAT DOOR IN TER HELME IN OOSTDUINKERKE. 

We sluiten af met een verwerkingsweekend. Geen gewoon weekend, uiteraard. Laten we het een 

overgangsweekend noemen, om niet het woord ‘laatste’ te moeten gebruiken: de overgang tussen 

twee jaren CIMIC en wat je daarvan meeneemt in je verdere professionele en/of persoonlijke leven. 

Hoe we de opleiding mooi kunnen afronden, zonder er uiteraard een finaal punt achter te (willen) 

zetten. Want we weten ondertussen dat ‘leren’ en verwerken altijd doorgaan… Samen met 

modulebegeleiders uit de opleiding bespreken we hoe en wat je nu in die twee jaar gehoord, gelezen 

en verwerkt hebt, en wat voor impact de opleiding op jou heeft gehad en/of nog zal hebben. De 

persoonlijke verwerkingsrapportjes staan hierbij centraal. Vooral zullen we stilstaan bij de vraag hoe 

we dit alles kunnen meenemen en doorgeven in ‘de wijde wereld’. Kortom, een weekend waar we 

stilstaan bij persoonlijke integratie- en transformatieprocessen… 


5. PERSOONLIJK VERWERKINGSVERSLAG. 

10 studiepunten zijn gespreid over 2 persoonlijke verwerkingsverslagen over de twee jaar. 

Opgelet: 

Iedere student is verplicht jaarlijks een persoonlijk verwerkingsverslag in te dienen. Je kunt 

dit doen op twee momenten, zijnde: ten laatste tegen vrijdag 25/06/2010 of ten laatste 

tegen vrijdag 27/08/2010. 

Naast de inhoudelijke verwerking van de lessen in groep, verwachten we ook dat je persoonlijk je 





thema’s op basis van je eigen 

Professionele en/of persoonlijke ‘context’. Eigen verhalen, kennis, ervaringen en ideeën worden niet 

alleen gerespecteerd, maar ook aangemoedigd en gewaardeerd. 

In concreto: 

a) In eerste instantie vragen we dat je vanaf dag 1 een logboek bijhoudt van je eigen eerste indrukken 

bij de lessen en de gesprekken in je groepje. Bijv. wat heeft je geraakt in deze les, wat draag je 

mee? Deze dagboeken hoef je niet in te dienen als werkstuk, ze zijn immers persoonlijk. 



) Wel vragen we dat je op het einde van elk jaar (in juni) een persoonlijk verwerkingsessay schrijft 

waarin je de betekenis van een jaar CIMIC voor je persoonlijke, relationele en/of professionele 

leven tracht neer te schrijven. Wat heb je zelf vanuit je eigen invalshoek meegedragen uit de 

opleiding? Je kunt voor het schrijven van dit essay teruggrijpen naar je eigen dagboek, maar ook 

naar de procesoriëntatie vragen die we meegeven bij een aantal van de lezingen. Ook kan je terecht 

voor feedback en begeleiding bij één van de modulebegeleiders of een hiertoe aangeduide coach. 

c) Slot verwerkingsweekend: Je persoonlijke verwerking krijgt daarnaast een bijzondere plaats tijdens 

het slot verwerkingsweekend in je tweede jaar, waar we stilstaan bij de vraag naar wat je van de 

opleiding meeneemt in je eigen (reis)koffer. Maar daarover hadden we het eerder … 



MODULE 1: CULTUUR EN ECONOMIE. 

Modulebegeleider: Guido Minne. 

ECO lesmomenten verwerkingsmomenten lesuren verwerkingsuren 

avonden 16 1 48 3 

dagen 2 0 12 0 




coëfficiënt: 5,9 

Voor eerste en tweedejaars. 

Bij onvoldoende inschrijvingen (minder dan vijf) behouden we ons het recht voor om de module 

niet te laten doorgaan. 

Van 05/01/2010 tot 16/03/2010 – verwerkingsrapport binnen op 28/05/2010 – Verwerkingsavond 

op dinsdag 22/06/2010 

Ook mogelijk als Postgraduaat Cultuur en Economie. 

Voor deelnemers aan het Postgraduaat Cultuur en Economie zijn de volgende lessen van de 

BanaBa verplicht. 

di 29/09/2009 19u – 22u 

do 01/10/2009 19u – 22u 

Internationale rechtvaardigheid in 

tijden van globalisering 

Economische dimensie van het 

HP1 Vandevelde 

diversiteitsdenken. EC + IC Blondeel 

di 06/10/2009 19u – 22u Over kredieten economische crisis. EC + HP1 Barrez 

do 12/11/2009 19u – 22u Evenredige arbeidsdeelname. EC + IC Van de Voorde 

ma 14/12/2009 19u – 22u Afrikaanse markten. EC+ AFR Dessein 

+ zes andere lezingen 

* Tevens minstens zes voordrachten uit aanbod van KAURI of lezingen elders aangeboden 

(= 12 contacturen). 

Naast de groepsverwerking zullen de postgraduaat cursisten tevens een persoonlijke verwerking 

krijgen o.a. gebaseerd op de bijkomende lessen. 

PG: 25 studiepunten: 63 + 27 contacturen – studietijdbelasting: 625 uur. (Coëff.: 6,9) 

Inhoud 

Wat ons in deze module vooral zal bezighouden is de vraag naar de relatie tussen economie en cultuur: in 

hoeverre is de economie, in zijn verscheidenheid van vormen, ‘ingebed’ (“embedded”) in de culturele en 

sociale onderbouw van gemeenschappen? Karl Polany beschreef in de jaren 1950 het kapitalisme als een 

historische anomalie omdat, terwijl eerdere economische stelsels “ingebed” werden in een netwerk van 

sociale relaties, deze relatie met de ingang van het kapitalisme wordt omgekeerd: sociale relaties worden 



voortaan gedefinieerd door economische wetmatigheden. Zijn overtuiging – overigens wel gecontesteerd 

door heel wat ‘klassieke’ economen — was dat sociale regels van reciprociteit (ruileconomie), retributie 

en gemeenschapsverplichtingen historisch heel wat meer frequent voorkwamen dan marktrelaties. Door de 

“great transformation” van de industriële revolutie zouden alle vormen van economische interacties met de 

ander ten gronde zijn veranderd. Naast structurele transformaties van de relatie cultuur en 

economie staan we ook stil bij de globalisering van economieën en de gevolgen daarvan voor economische, 

organisatorische en culturele ontwikkelingen. De onderliggende ethische discussies en 

morele vraagstellingen – wat is een rechtvaardige economie? Kunnen kernwaarden een plaats krijgen in 

een op winst gestoelde markt? Hoe definiëren we armoede en ongelijkheid? Wat moeten we verstaan 

onder internationaal management, maatschappelijk verantwoord ondernemen? En is het zinvol en/of 

aangewezen dat bedrijven rekening zouden houden met andere culturele waarden en zingevingsystemen? 

Zo ja, hoe?... — zijn nooit ver weg. 

ECTS. 




- de student is zich bewust van de geglobaliseerde wereld waarin hij/zij in leeft en van de economische 

impact ervan; 

- de student kan zich een beeld vormen en een eigen kritische analyse maken van de verschillende 

economische paradigma’s, ideologieën en concepten zoals die zich door de tijden heen hebben ontwikkeld; 

- de student is vertrouwd met concepten van diversiteitmanagement en weet deze toe te passen in de eigen 

professionele context; 

- de student is in staat om het gangbare economisch paradigma kritisch te bevragen; 

- de student beschikt over de analytische vaardigheden om economische en sociale ongelijkheden zowel 

binnen de eigen samenleving als in een geglobaliseerde context van Noord Zuid relaties te duiden. 

Overzicht van de colleges van de module Cultuur & Economie. 

1. ALGEMEEN KADER & BASISBEGRIPPEN. 

1.1 Wat is economie? Over markten en prijzen, efficiëntie en gelijkheid. 

Docent: Koen Decancq. 


Cursisten maken kennis met een aantal grondbegrippen van het economische denken, in het bijzonder 

van het westers (klassieke) economisch stelsel en het marktmechanisme. Naast de 

belangrijke grondbegrippen, denktechnieken en theorieën (van Smith via Keynes tot de institutionele 

en andere “nieuwe” economieën) komen ook de doeleinden en instrumenten van het economisch 

handelen aan bod. Wat is een markt & hoe ontstaan prijzen? Wanneer werkt een markt (niet)? Is een 

markt verwerpelijk? We werpen ook een licht op economische benaderingen van ongelijkheid in 

België en wereldwijd. Allemaal vragen waar het marktmechanisme een eigen invulling aan gegeven 

heeft die vandaag de dag geen enkele samenleving of persoon nog onberoerd laat. 



1.2. Economische paradigma’s, ideologieën en concepten zoals die zich door de tijden heen 

hebben ontwikkeld. 

Docent: Guido Erreygers. 

DATUM: WOENSDAG 06 JANUARI 2010 VAN 19U. TOT 22U. 

De cursus biedt een breed overzicht van de evolutie van het economisch denken en gaat te gronde in 

op de door de verschillende economen geleverde bijdrage, de gehanteerde concepten en de 

coherentie van hun denksysteem. In de inleiding wordt aangegeven wat de belangrijkste bronnen zijn 

voor de geschiedenis van het economisch denken. Deel I behandelt de ‘preklassieke’ periode, met 

vooral aandacht voor auteurs als Petty, Mandeville en Cantillon, en de fysiocraten. Deel II gaat over de 

periode van de ‘klassieke politieke economie’. Het werk van Adam Smith, Thomas Robert Malthus, 

David Ricardo, John Stuart Mill en Karl Marx wordt besproken. Er wordt eveneens aandacht besteed 

aan de inzichten van Jeremy Bentham en de vroege socialisten (Saint-Simon, Fourier, Owen, …). In Deel 

III komt de ‘neoklassieke’ periode aan bod. Hier gaat het over de neoklassieke voorlopers (Cournot, 

Dupuit, Gossen), de neoklassieke revolutie (Jevons, Menger, Walras), de Historische School, het 

ontstaan van de welvaartseconomie, de theorie van het algemeen economisch evenwicht, enzovoort. 

Ook het werk van John Maynard Keynes in het interbellum komt aan bod. In de mate van het mogelijke 

wordt ook verwezen naar de meer recente geschiedenis van het economisch denken. 




Dirk Barrez, bevlogen VRT-Journalist, auteur en hoofdredacteur van Pala en nu al een twaalf boeken op 

zijn naam, neemt ons mee in de wereld van de speculatie, banken, de beurs, kredieten, virtuele en 

reële economie, ….. maar ook in de wereld van rechtvaardigheid, cultuur, publieke goederen, milieu, 

herverdeling, … Zijn boek “ Van eiland tot wereld” leest als een gefundeerde aanklacht tegen de 

almacht van het kapitalisme, maar ook als een appèl voor een meer humane samenleving. 

* Deze les wordt ook aangeboden aan de deelnemers van HoofdpakketI in het 1 ste trimester. 

1.4. Internationale globalisering als economisch en cultureel gebeuren. 

Docent: Jos Van Pellicom. 

DATUM: ZATERDAG 13 FEBRUARI 2010 VAN 10U. TOT 17U. & DINSDAG 23 FEBRUARI 2010 VAN 19U. TOT 22U. 

Positief of negatief? Onontkoombaar en onomkeerbaar? Weinig fenomenen beheersen dermate de 

actualiteit als de processen van de globalisering. Economie en technologie spelen een belangrijke rol, 

maar het geheel kan niet begrepen worden zonder ruime aandacht te besteden aan een breed 

maatschappelijk kader. We gaan na welke invloed de globalisering het leven van mensen in het Zuiden 

en het Noorden beïnvloeden en discussiëren over de wenselijkheid en de mogelijkheden om deze 

dynamiek bij te sturen. 





















Deze les wordt ook aangeboden aan de deelnemers van Hoofdpakket1 en de module Internationale 

Samenwerking. 

1.6. De historische wortels van de Derde Wereldproblematiek 

Docent: Guy Vanthemsche. 

DATUM: MAANDAG 08 FEBRUARI 2010 VAN 19U. TOT 22U. 

Dit opleidingsonderdeel legt de klemtoon op de evolutie vanaf het einde van de 18e eeuw tot nu. 

Kernvraag hierbij is: hoe transformeerde het moderne kapitalisme de samenlevingen in Latijns- 

Amerika, Azië en Afrika? Enerzijds wordt die problematiek belicht vanuit de verschillende impulsen die 

uitgingen van het kapitalistische 'Westen' (handel, kapitaalsstromen, politieke contacten); anderzijds 

wordt ingegaan op de wijze waarop die gebieden deze impulsen verwerkt 

hebben (evolutie van de demografie, van de familiestructuren, van de migratorische bewegingen, van 

de verstedelijking, van de agrarische structuren en producties, van de industrialisatie, enz....). 

* Deze les wordt ook aangeboden aan de deelnemers Internationale Samenwerking. 

1.7. BMW en Jihad. Een economische analyse van identiteit en cultuur”? 

Docent: Tom Truyts. 


Status, groepsidentiteit, consumptie en het verband ertussen, daarnaar doet de econoom Tom Truyts 

onderzoek. Consumptie communiceert. Wanneer consumenten een goed kopen, hechten ze meestal 

belang aan twee soorten eigenschappen: de eigenlijke intrinsieke kwaliteiten van hun keuze enerzijds 

en wat deze keuze communiceert over hun identiteit naar toeschouwers anderzijds. Dit geldt net zo 

goed voor ontwikkelingseconomieën als voor postindustriële samenlevingen, waarin merken, reclame, 

design, lifestyle en identiteit de economie en cultuur naar een verbazingwekkende verscheidenheid 

sturen. De betekenis van goederen wordt in essentie bepaald door twee oorspronkelijke 

mechanismen: distinctie en conformiteit. Sociale distinctie beduidt dat consumenten zich van anderen 

van een ‘lagere’ kwaliteit (bv. rijkdom, productiviteit, intelligentie, fysieke kwaliteiten) proberen te 

onderscheiden. Via conformiteit proberen mensen hun lidmaatschap van een sociale groep (in de 

ruimste zin van het woord) te bevestigen. Met deze twee eenvoudige mechanismen kunnen we de 

dynamiek van culturen en van culturele conflicten begrijpen. 

1.8. Kritiek als des-organisatie. 

Docent: Suzan Langenberg. 

Datum: dinsdag 09 februari 2010 van 19u. tot 22u. 

De grote verhalen – liberalisme, katholicisme, communisme, islamisme – hebben de mens gestuurd en 

impliciet een mening opgelegd. Een onpersoonlijk perspectief van de wereld is opgedrongen, gemeten 

aan een ideale maat, inherent aan dat specifieke verhaal dat ieder van ons steeds voorafgaat. De vraag 

naar kritische waarde van onze eigen mening hebben we niet onafhankelijk geleerd te stellen. Omdat 

die er niet toe deed, geen meerwaarde bood aan heersende verhalen, geen universeel geldige 

uitspraken zou kunnen opleveren en bovendien heersende ‘ordes’ zou kunnen tegenspreken? Het 



consequent uitsluiten van persoonlijke kritiek – door die vorm van ervaringsgericht kennen naar het 

plan van het irrationele verbannen – heeft de perceptie op de wereld in een trechter van macht en 

geld, van enge (economische) ratio en beheersing gezogen. Het is precies die trechterrationaliteit die 

gedurende de Verlichting als heilzame weg van de waarheid is gekozen en tegelijkertijd een 

onoverbrugbare kloof heeft geslagen tussen datgene wat er perfect aan beantwoordt en de 

uitzondering, de afwijking die het tegelijkertijd produceert. De welvaartstaat is uit deze dichotomie 

ontwikkeld. Hij is ook het gevolg van een explosieve technologische ontwikkeling die zich heeft 

voltrokken dankzij een verengd gebruik van de ratio: het kenbaar, beheersbaar en maakbaar maken 

van de wereld om ons heen. Welvaart is gelijkgeschakeld met de intrinsieke logica van het kapitaal: 

enkel het ‘meer’ dan voorheen kan bevredigen en tot ‘survival’ leiden. Zou een spirituele beleving in de 

21 ste eeuw een ervaring kunnen genereren die de kloof tussen existentiële moraal en anonieme 

waarheid kan overbruggen? 

1.9. Meerstemmigheid: organiseren met verschil. 

Docent: NN 

DATUM: DINSDAG 02 FEBRUARI 2010 VAN 19U. TOT 22U. 

Maatschappelijke diversiteit is een uitdaging voor elke organisatie. We introduceren het begrip 

meerstemmigheid en gaan na wat dit betekent. Organiseren met verschil vergt open vizieren, 

dialogische samenwerking en een politieke betrokkenheid. Open vizieren veronderstellen dat we 

verschil en verschillen niet stereotyperen maar opvatten als iets wat tegelijk alledaags en vreemd is. Bij 

meerstemmig organiseren komt het erop aan nieuwe vormen van samenwerken te ontwikkelen waarin 

we verschil de motor van communicatie laten zijn en niet het te vermijden schrikbeeld. Verschil 

toelaten en stimuleren via meerstemmigheid vergen een politieke wil van alle stemmen. Een lezing 

met talrijke voorbeelden uit te praktijk. 

2. CASE STUDIES: 

2.1. LANDBOUW, VOEDING en VOEDSELZEKERHEID. 

“Business as usual?” : wanneer de boer een agrarisch ondernemer wordt… 

Docent: Joost Dessein. 

DATUM: DINSDAG 02 MAART 2010 VAN 19U. TOT 22U. 

De duurzaamheidgedachte is populairder dan ooit en richtlijnen over economische, ecologische en 

sociale duurzaamheid – vaak in deze volgorde - geven vorm aan het beleid op alle niveaus, en in alle 

sectoren. Deze sessie belicht duurzaamheid in de voedselproductie en –consumptie. De Vlaamse 

landbouw is een erg fragiele sector waarin het duurzaamheidparadigma echter uitermate kritisch 

wordt gevolgd. Als de grootste vormgever van de ruimte met relatief weinig betrokkenen, is hij tegelijk 

zowel een marginale sector als de voeder/moeder van de samenleving. Is landbouw eigenlijk wel nodig 

in een verstedelijkt Vlaanderen en een mondiale economie? Kan een samenleving zonder landbouw? 

Welke betekenis geeft/heeft landbouw? En willen we een idyllisch platteland – koeien in de wei? Of is 

het platteland net een ruimte voor experiment en innovatie? 



2.2 BEDRIJVEN EN (BEDRIJFS)CULTUREN. 

2.2.1. Evenredige arbeidsdeelname en diversiteit 

Docent: Michiel Van De Voorde 

DATUM: WOENSDAG 12 NOVEMBER 2009 VAN 19U. TOT 22U. 

Hoewel de arbeidsdeelname van allochtonen, gedefinieerd als burgers met een andere dan de EU-15 

of EU-27 nationaliteit, sterk gegroeid is sinds 1999, kunnen we niet om een aantal frappante 

vaststellingen heen: 

* Ondanks de sterke afname van de nationaliteitskloof en de groei van de arbeidsdeelname van 

allochtonen, blijft de kloof toch nog erg groot. Vooral de kloof bij vrouwen van allochtone herkomst is 

zorgwekkend. 

* Ook in Europees perspectief scoort Vlaanderen en bij uitbreiding heel België slecht, zoals ook in de 

recente Oeso-studie Jobs for Immigrants nog eens werd benadrukt. 

* Vertaald naar het afgesproken groeiscenario van 2002 scoort Vlaanderen over de jaren 2002-2007 

tegen de ondergrens van dat scenario. 

* De aanwezigheid van allochtonen bij de werkzoekenden is tussen 2000 en 2005 zowel absoluut als 

relatief toegenomen. Het aantal allochtonen in de werkloosheid nam af sinds 2005, in vergelijking met 

de andere kansengroepen was deze daling sterker en sneller, vooral bij jongeren van Maghrebijnse en 

Turkse origine. Maar vaak gingen ze aan de slag via uitzendwerk of met tijdelijke contracten. De 

huidige crisis maakt hen dan ook tot eerste slachtoffers. 

Ondanks de overheveling van de bevoegdheid m.b.t. de tewerkstelling van personen met een 

handicap van het domein welzijn naar werk en ondanks meer beleidsaandacht, resulterend is een 

nieuw actieplan in 2008, verbetert de positie van de groep arbeidsgehandicapten veel te traag. 

* De arbeidsdeelname van personen met een arbeidshandicap is gestegen, maar de kloof met de totale 

werkzaamheidgraad blijft zeer groot, vooral voor laaggeschoolde vrouwen binnen deze doelgroep en 

voor 50 +’ers. 

* De laatste 5 jaar scheppen we onvoldoende extra banen voor mensen met een arbeidshandicap: we 

halen met moeite de onderkant van het streefscenario van 2003. 

* De werkloosheidsgraad van personen met een arbeidshandicap is sinds 2000 toegenomen, met een 

zeer sterke toename bij 50 +’ers. 

Vergrijzing en ontgroening beginnen langzamerhand maar steeds sterker zichtbaar en voelbaar te 

worden in bedrijven, sectoren en regio’s. En toch: 

* Hoewel de arbeidsdeelname van 50+’ers de laatste jaren fors is toegenomen, blijft de Europese 

benchmark voor 55+’ers (50% aan het werk) voor Vlaanderen en België nog lange tijd buiten bereik. 

*De stijging van de werkzaamheidgraad van 50+’ers hangt in grote mate samen met de verhoogde 

arbeidsdeelname bij vrouwen. 

* Laaggeschoolde ouderen staan uiterst zwak op de arbeidsmarkt. 

* De aanwezigheid van 50+’ers in de werkloosheid is in absolute en relatieve zin sterk toegenomen. 

Wie dit leest kan maar één conclusie trekken: het ambitieuze Vlaamse beleid van evenredige 

arbeidsdeelname en diversiteit faalt. Of --- 

Michiel Van de Voorde werpt in zijn college een licht op het verleden, het heden en de toekomst van 

het Vlaamse beleid betreffende evenredige arbeidsdeelname en diversiteit. Hij overloopt kort de 

geschiedenis van het betreffende beleid, gaat vervolgens in op de kenmerken ervan en sluit af met een 

blik op de krachtlijnen voor 2009-2010. Volgens hem zullen we in elk geval een tandje moeten 

bijsteken. 



* Deze les wordt ook aangeboden aan de deelnemers van de module Interculturele Communicatie in 

het 1 ste trimester. 

2.2.2.Groeien in het buitenland. 

Docent: Luc De Haes 


Met uw bedrijf de internationale toer opgaan klinkt veel eenvoudiger dan het in de dagelijkse 

werkelijkheid is. Veel bedrijfsleiders of managers hebben het uit bouwen van hun onderneming in het 

buitenland ooit onderschat of blijven zelfs steeds weer dezelfde fouten maken. Maar het kan heel 

anders. Luc De Haes, internationaal actief als consulent en trainer, haalt uit zijn rijk gevulde loopbaan 

heel wat concrete inzichten en bruikbare praktijken om efficiënt en effectief om te gaan met de 

mogelijkheden en beperkingen van het zakendoen in andere culturen. 

In zijn boek “Groeien in het buitenland” beschrijft hij in een eerste deel zes uitgewerkte cases van 

toonaangevende Vlaamse ondernemers. Daarop volgend en uitgaand van de empirisch gegroeide 

aanpak van Luc De Haes, brengen de auteur en de journalist een zeer leesbaar, maar ook gedegen en 

praktisch bruikbare gids voor het zakendoen, de aardbol rond. Het boek sluit af met een sterke 

gevalstudie bij Siemens. 

2.2.3.De toegevoegde waarde(n) en valkuilen van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen 

(MVO). 

Docent: Peter Wollaert. 


Maatschappelijk verantwoord ondernemen is de afgelopen 10 jaar een steeds belangrijker 

gespreksonderwerp geworden in het Belgische bedrijfsleven. Verantwoord ondernemen betekent dat 

ondernemingen verantwoordelijkheid opnemen voor de gevolgen van hun bedrijfsactiviteiten, zowel 

voor alle aspecten van het productieproces (arbeidsomstandigheden, veiligheid, impact op milieu, 

enzovoorts) als voor de mogelijk schadelijke gevolgen van het consumeren van de producten (roken, 

alcohol, verpakking, te veel suikers, enzovoorts). Het houdt ook in dat bedrijven transparant opereren 

en hun bedrijfsactiviteiten in alle openheid toelichten aan de consument. Het is een vorm van 

ondernemen die de belangen van de ‘stakeholders’ (de belanghebbenden) op een strategische wijze 

tracht te integreren in het management van het bedrijf. Een overzicht van de belangrijkste thema’s en 

discussiepunten en een kritische analyse van de stand van zaken in België. 

2.2.4. Cultuurparticipatie en (een andere invulling van) arbeid. 

Docent: Anne Snick 


Duurzaam ondernemen berust op het streven naar de zgn ‘triple bottom line’, een business-strategie 

die tegelijk resultaten op financieel, ecologisch en sociaal vlak nastreeft, en de bedrijfsbelangen in 

evenwicht brengt met de belangen van het milieu en de samenleving. Door de financiële crisis is het 

voor iedereen duidelijk dat het eenzijdig streven naar kortetermijnwinst niet tot duurzame 

economische resultaten leidt. Ook het belang van een ecologische insteek voor duurzame 

bedrijfsresultaten dringt steeds meer door. 

De sociale dimensie daarentegen blijkt moeilijker vorm te geven: de armoede en uitsluiting in onze 

samenleving blijft onaanvaardbaar hoog. De gangbare economie ziet de (potentiële) werknemer 

immers als een ‘productiefactor‘ die de privé-winst van de aandeelhouders moet maximaliseren. 

Daarbij wordt de notie ‘arbeid’ gereduceerd tot ‘productieve’ arbeid, met klemtoon op 

(kosten)efficiëntie, beheersbaarheid en stroomlijning. Bepaalde groepen beantwoorden niet aan dit 



ideaalbeeld van de werknemer, en hebben dus geen (duurzame) toegang tot het socio-economische 

leven; rentabiliteitsstreven leidt tot uitsluiting. 

Om ‘sociale duurzaamheid’ vorm te geven, dient dan ook vertrokken te worden van een invulling van 

arbeid die participatie van alle burgers voorop stelt. Tot nu toe wordt arbeid gereduceerd tot wat de 

economische belangen van de bedrijven (op korte termijn) dient, terwijl participatie eerder naar het 

socio-culturele domein wordt verwezen (cultuur en burgerschap). Binnen Flora, een netwerk van 

organisaties actief op het vlak van vorming en tewerkstelling met laaggeschoolde vrouwen, wordt 

gezocht naar een andere invulling van arbeid. Om “arbeid” als inrijpoort voor maatschappelijke 

doelstellingen te gebruiken, is op zich al redelijk eigenzinnig. Of je moet bereid zijn om steeds tegen de 

stroom in te zwemmen. Als netwerk biedt Flora de organisaties een platform dat de microeconomische 

(rentabiliteit)logica waarin ze gevat zitten, overstijgt, en creëert een forum waarop 

maatschappelijke thema‘s als gelijke kansen, armoedebestrijding en participatie op de agenda worden 

gehouden. Het door Flora ontwikkelde model van arbeid vertrekt van de vraag wat de samenleving 

nodig heeft om goed te functioneren, en hoe die taken aan bepaalde groepen worden toegewezen (of 

ontzegd). Daarbij wordt (opnieuw) een brug geslagen tussen (cultuur)participatie en arbeid. 

2.2.5. ‘Armen weten meer’ – de economische dimensie van het diversiteitsdenken 

Docent: Paul Blondeel 

DATUM: DONDERDAG 01 OKTOBER 2009 VAN 19U. TOT 22U. 

Diversiteit wordt meestal geassocieerd met verschillende etnische culturen en minder met 

(uitwisseling tussen) groepen die sociaaleconomisch ongelijk zijn of gewoon met mensen die 

achtergesteld zijn. Deze blinde vlek is jammer en onnodig. De rijkdom van het diversiteitsdenken is 

zeker nuttig voor wie werkt met kwetsbare groepen en kansengroepen; het adagio van 

nieuwsgierigheid en respect gelden er onverkort. Omgekeerd kan de expertise van verenigingen waar 

armen het woord nemen en van armen zelf, sterker worden aangewend in de Vlaamse 

diversiteitpraktijk. In deze sessie schetst de docent hoe kwetsbaar genoemde groepen over generaties 

heen belangrijke bijdrages leveren aan de buurten en steden waar ze wonen en werken. Arme en 

kwetsbare groepen houden belangrijke delen van de maatschappelijke en economische ‘machinerie’ 

gaande; ze werken letterlijk ‘op de vloer van de stad’; weten hoe hun stad werkt, wat er mankeert, wat 

er nodig is. Vaak zeggen ze het ook maar wordt het weg gezet als ‘gezeur’ of erger. Hoe kunnen we de 

essentiële bijdrage van achtergestelde groepen weer zichtbaar maken? Hoe houden armen zelf om 

hun sociale en fysieke omgeving op orde? Wat hebben wij van hen te leren? Bij de verschuiving van 

onze blik, wijst de docent op een aantal hinderlijke gewoontes uit het (lokaal) 

sociaal werk; hij beschrijft een aantal werken praktijkervaringen waar de omkering wel begint te 

lukken, o.a. in het culturele en het sociaalartistieke veld. 

* Deze les wordt ook aangeboden aan de deelnemers van de module Interculturele Communicatie in 

het 1 ste trimester. 

2.3. BEDRIJFSBEZOEK. 

DATUM: NOG TE BEPALEN VAN 10 TOT 17U. 

Informatie volgt later. 



3. ILLUSTRATIES WERELDWIJD. 

3.1. Markten in een Afrikaanse context: “Een kom tomaten en twee kruiken bier.” 


DATUM: MAANDAG 14 DECEMBER 2009 VAN 19U. TOT 22U. 

Natuurlijk is een markt een plaats waar mensen bijeenkomen om goederen te kopen en te verkopen, 

en natuurlijk wil iedereen ‘een koopje doen’. Maar is ‘een koopje’ ook altijd het goedkoopste? Welke 

drijfveren sturen de handelingen van de marktganger? Hoe ‘irrationeel’ kan koopgedrag zijn? 

Of is het enkele irrationeel voor de blanke waarnemer? En gelden dezelfde waarderingscriteria voor 

tomaten en sorghumbier? We verplaatsen ons naar een kleine dorpsmarkt in Noord-Ghana, en gaan na 

welke principes de markt ordenen. Wat betekent een markt voor de lokale boeren, voor de 

handelaars en voor de consumenten? Welke niet-commerciële dimensies heeft een markt? Wat is de 

rol van de autochtone gezagsdragers zoals de landpriester en de imam? En als we zien hoe de lokale 

bevolking een nieuwgebouwde marktinfrastructuur negeert, wat leren we dan over interculturele 

communicatie en over moderniteit(en)? De lezing benadrukt het belang om in een interculturele 

samenwerking universeel veronderstelde begrippen zoals markt, economie, winst of efficiëntie vanuit 

een cultuureigen referentiekader in te vullen 

* Deze les wordt ook aangeboden aan de deelnemers van de specialisatie Afrika. 

3.2. Economische ontwikkeling en sociale en culturele veranderingen in Zuidoost Azië. 

Docent: Patrick Van Durme. 


We bespreken de sociaal-culturele aspecten van industriële ontwikkeling in Azië en proberen te 

verklaren en te verduidelijken aan de hand van theoretische achtergrond (Nieuwe Institutionele 

Economie) en met concrete voorbeelden. We proberen inzicht te verwerven over de kenmerken van 

het arbeidsaanbod en de rol van gewoonten, waarden en sociale instituties voor het ontstaan van 

gesegmenteerde arbeidsmarkten. Welke organisatievormen van industriële ontwikkeling vindt men 

terug en hoe zijn zij ontstaan? Aan de hand van concrete voorbeelden in de textielsector in 

Bangladesh, India en Zuid Korea maken we duidelijk welke elementen hebben bijgedragen tot de 

ontwikkelingen van de industriële districten. Kortom, een les over het belang van een samengaan van 

socio-economische, geografische en culturele factoren. 

* Deze les wordt ook aangeboden aan de deelnemers van de specialisatie Azië. 

3.3. De comodificatie van water. 

Docent: Johan Verstraete. 


Water is een kostbaar en levensnoodzakelijk goed. Zonder water komt het voortbestaan van het hele 

ecosysteem Aarde in gevaar. Water is niettemin eindig, en haar geografische spreiding hoogst ongelijk. 

Een normale toegang tot zuiver drinkwater is vandaag niet verzekerd voor 900 miljoen mensen en 2,5 

miljard mensen beschikken over geen sanitair systeem of hebben geen aansluiting op rioleringen. We 

bespreken de voornaamste tendensen die het globale debat betreffende watervoorziening vandaag de 

dag beheersen: enerzijds de privatiseringstendens, anderzijds de opvatting die uitgaat van een recht op 

water. 

* Deze les wordt ook aangeboden aan de deelnemers van de module Internationale Samenwerking. 



4. VERWERKINGSAVOND. 

DATUM: DINSDAG 22 JUNI 2010 VAN 19U. TOT 22U. 


krijgen jullie feedback op het door jullie ingediende verwerkingsrapport van de module Cultuur en 

Economie. De verwerkingsavond gebeurt met je verwerkingsgroepje waarmee je aan het 

verwerkingsrapport hebt gewerkt. 




MODULE 2: CULTUUR EN INTERNATIONALE SAMENWERKING. 

Modulebegeleider: Fanny Matheusen. 

IS lesmomenten verwerkingsmomenten lesuren verwerkingsuren 

avonden 15 1 46 3 

dagen 4 0 24 0 



15 studiepunten = 375 circa uren studiebelasting 


Voor eerste en tweede jaars. 

Bij onvoldoende inschrijvingen (minder dan vijf) nemen we ons het recht voor om de module niet 

te laten doorgaan. 

Van 04/01/2010 tot 16/03/2010 – verwerkingsrapport binnen op 28/05/2010 – Verwerkingsavond 

op maandag 14/06/2010. 

Ook mogelijk als Postgraduaat Internationale Samenwerking. 

Deelnemers aan het Postgraduaat Internationale Samenwerking dienen de volgende lessen 

verplicht ook te volgen: 

29/09/09 19u tot 22u Internationale rechtvaardigheid in tijden 

HP1 Vandevelde 

28/11/09 09.30u tot 22u 

van globalisering 

Wereldbeelden HP1 Verhelst 

17 & 24/11/09 19u tot 22u Wereldbeelden HP1 Rondas 

wordt later 

Etniciteit, politiek en staat in Latijns- HP1 + LA Baud 

meegedeeld 

Amerika 

13/02/10 10u tot 17u Internationale globalisering als economisch 

en cultureel gebeuren 

ECO Van Pellicom 

23/02/10 19u tot 22u Internationale globalisering als economisch 

en cultureel gebeuren 

ECO Van Pellicom 

23/03/2010 19u tot 22u De Burgermaatschappij als actor bij conflict 

en menselijke veiligheid 

DIPL Vranckx 

27/04/2010 19u tot 22u Wereldburgerschap DIPL Abicht 

Naast de groepsverwerking zullen de postgraduaatcursisten tevens een persoonlijke verwerking 


25 studiepunten: 73 + 39 contacturen – studietijdbelasting: 625 uur. (Coëff.: 5,6) 

Inhoud 

Het concept van menselijke ontwikkeling (in tegenstelling tot dat van een meer beperkte en gereduceerd 

tot louter economische ontwikkeling) is een cultureel bepaalde visie op economische en sociale 

vooruitgang. Armoede betekent in dit concept niet alleen een gebrek aan essentiële goederen en diensten, 

maar ook een gebrek aan mogelijkheden om een bevredigender en waardevoller bestaan te kiezen. Dit 

impliceert dat er gekozen kan worden voor een ander soort ontwikkelingsstrategie. De recente vergroting 

van keuzemogelijkheden op de vrije markt, evenals de verbreiding van democratische instituties en 



medezeggenschap in bedrijven, hebben individuen, groepen en verschillende culturen in staat gesteld zelf 

hun keuze te bepalen. Er zijn verschillende indicatoren voor de kwaliteit van het bestaan gesuggereerd, 

zoals een lange levensduur, goede gezondheid, adequate voeding, onderwijs en toegang tot de verzamelde 

kennis op de wereld, afwezigheid van seksediscriminatie, politieke en sociale vrijheden, autonomie, 

toegang tot macht, het recht om deel te hebben aan het cultureel leven van een gemeenschap, 

medezeggenschap in belangrijke beslissingen die van invloed zijn op leven en werken van de burgers, 

enzovoort ... Het mag duidelijk zijn dat iedere reeks kwantitatieve indicatoren het concept “menselijke 

ontwikkeling” noodzakelijkerwijze versmalt. Toch zijn wij van mening dat vooral deze elementen van belang 

zijn volgens de tweede visie op ontwikkeling, die vooral gericht is op het ontwikkelen van vaardigheden van 

de mens en het vergroten van diens keuzemogelijkheden en niet alleen op het vergroten van de materiële 

productie. De rol die cultuur speelt in de twee bovenvermelde interpretaties van ontwikkeling is 

verschillend. In de visie die economische groei benadrukt, speelt cultuur geen 

fundamentele, maar een instrumentele rol: zij kan economische groei ondersteunen of hinderen.” We 

onderzoeken kritisch begrippen als “Ontwikkeling” en “Internationale Samenwerking”. 

ECTS. 




- de student beschikt over de nodige analytische vaardigheden om economische en sociale ongelijkheden in 

de geglobaliseerde context van Noord Zuid relaties te duiden; 

- de student kan kritisch reflecteren over het internationale gebeuren in het algemeen, en over de concepten 

ontwikkeling en ontwikkelingssamenwerking in het bijzonder; 

- de student is vertrouwd met de ideologieën, concepten en structuren van de internationale 

ontwikkelingssamenwerking, alsook van de kritische debatten daarover; 

- de student kan ontwikkelingsproblemen analyseren en mogelijke oplossingen/of 

samenwerkingsstrategieën kritisch evalueren; 

- de student heeft een grondige notie over en van de werking van NGO’s en kan deze zowel constructief als 

kritisch evalueren. 

Overzicht van de colleges van de module Internationale Samenwerking. 

1. IDEOLOGIEËN, CONCEPTEN EN STRUCTUREN. 

1.1. Een Andere globalisering … En hoe dan?” – Ontwikkeling en gebrek aan participatie. 

Docent: Koen Stuyck. 

DATUM: MAANDAG 04 JANUARI 2010 VAN 19U. TOT 22U. 

De globalisering is een proces van horten en stoten dat onomkeerbaar ingrijpt op de verhoudingen 

tussen mensen en volkeren overal ter wereld. Door de exponentiële verdichting van de relaties lijkt het 

wel of we met zijn allen steeds dichter op elkaars lip gaan zitten. Bovendien worden de gevolgen van 

de ongecontroleerde economische groei van de laatste decennia de laatste jaren pijnlijk duidelijk, zo 

duidelijk dat niemand ze nog kan negeren: we spreken van een mondiale voedselcrisis, klimaatcrisis, 

financiële crisis en de zogenaamde “strijd tussen beschavingen.” En deze vier plagen 

zijn zo verweven dat je ze eigenlijk nog moeilijk los kan zien van elkaar. Het is niet overdreven te stellen 

dat deze gigantische mallemolen waar we in terecht gekomen zijn het resultaat is van slechts twee 

haken en ogen in het mondiale systeem: de onevenredigheid in de relaties en het gebrek aan 

democratische controle op de ‘uitvoerende machten’ van deze wereld. Hoe is het 



zover kunnen komen? Een historische analyse aangevuld met een korte vooruitblik. 

1.2. De internationale instellingen en Noord-Zuid verhoudingen. 

Docent: Rudy De Meyer. 


Een overzicht van het aandeel van Zuid en Noord in wereldbevolking, wereldhandel, 

wereldinkomen. 

Een overzicht van de handelsstromen en financiële stromen; cases i.v.m. schuldenlast 

Bespreking van het belang van geopolitieke verhoudingen. 

Een overzicht van belangrijke trends die zich de jongste jaren sterk hebben doorgezet, zoals: 

globalisering, differentiëring binnen de groep derdewereldlanden, enz… 

Wegwijs raken in het instrumentarium: Internationale instellingen zoals het IMF, de VN, de 

Wereldbank, de nieuwe Wereldhandelsorganisatie, grote transnationale bedrijven... 

Zicht krijgen op voor- en nadelen van structurele aanpassingsprogramma's; het al dan niet 

hanteren van sociale clausules; de discussie rond criteria i.v.m. duurzame ontwikkeling. 

1.3. De historische wortels van de Derde Wereldproblematiek 

Docent: Guy Vanthemsche. 


Dit opleidingsonderdeel legt de klemtoon op de evolutie vanaf het einde van de 18e eeuw tot nu. 

Kernvraag hierbij is : hoe transformeerde het moderne kapitalisme de samenlevingen in Latijns- 

Amerika, Azië en Afrika ? Enerzijds wordt die problematiek belicht vanuit de verschillende impulsen die 

uitgingen van het kapitalistische 'Westen' (handel, kapitaalsstromen, politieke contacten); anderzijds 

wordt ingegaan op de wijze waarop die gebieden deze impulsen verwerkt hebben (evolutie van de 

demografie, van de familiestructuren, van de migratorische bewegingen, van de verstedelijking, van de 

agrarische structuren en producties, van de industrialisatie, enz....). 

* Deze les wordt ook aangeboden aan de deelnemers Cultuur & Economie. 

1.4. De argumenten van de andersglobalisten 

Docent: Stefaan Marysse. 


Deze lezing wil tegelijk een breed en tegelijk diepgaand inzicht geven in de argumentatie van deze 

relatief nieuwe sociale tegenbeweging. Vermits het gaat om een lappendeken van oude sociale 

bewegingen (vakbonden en allerlei antikapitalistische groeperingen) en nieuwe elementen (nietgouvernementele 

organisaties, mensenrechtenactivisten, migrantenorganisaties, religieuze groepen 

enz.), is een eenduidige argumentatie zo goed als onmogelijk. Ook inhoudelijk zijn de argumenten 

bijzonder heterogeen, gaande van karikaturale aanvallen op 'de macht van het kapitaal' (Klein, 2000) 

over gesofisticeerde filosofische traktaten (Hardt & Negri, 2000) tot genuanceerde analyses 

(Mittelman, 2000). In deze lezing proberen we vooreerst te omschrijven wat die mondiale 

tegenbeweging verstaat onder globalisering en wat ze als nieuw beschouwt in een proces dat vijf 

eeuwen geleden begon met de expansie van de westerse dominantie en de daaropvolgende 

ontplooiing van het kapitalisme 'zonder grenzen'. Voorts bekijken we de grote thema's rond de 

vermeende gevolgen van de globalisering: toenemende armoede en uitsluiting te midden van 

toegenomen wereldwelvaart, toenemende politieke onmacht tegenover economische 

machtsconcentratie, toenemende roofbouw op een eindig milieu door de mythe van de oneindige 

groei, en tenslotte de implicaties voor lokale culturen en zingevingsystemen. Tenslotte gaan we in op 

een aantal mogelijke antwoorden van dit proces van globalisering en zijn tegenbeweging. De les focust 

vooral op de actuele realiteit in het Afrikaanse continent. 



1.5. De ontwikkelingssamenwerking: een vrije markt. Krijgen we dan ook meer efficiëntie? 

Docent: Patrick Develtere. 


De ontwikkelingssamenwerking staat op een kruispunt. Enerzijds zijn er grote internationale akkoorden 

die richting geven aan de ontwikkelingssamenwerking en de nadruk leggen op de cruciale rol van de 

ontvangende landen, de nood aan coördinatie en het streven naar concrete resultaten. 

Anderzijds zien we dat de ontwikkelingssector verder fragmenteert. Steeds meer nieuwe initiatieven 

worden genomen door allerlei overheidsdepartementen en actoren die vroeger niet betrokken waren 

bij de ontwikkelingssamenwerking. Ook nieuwe spelers zoals China en India komen op het terrein en 

hebben geen boodschap aan de vele afspraken. Ontwikkelingssamenwerking lijkt wel een vrije markt 

waar iedereen mag doen wat hij wil. Hoe kunnen de specialisten van de ontwikkelingssamenwerking 

omgaan met deze nieuwe initiatieven en initiatiefnemers? 

1.6. "De rol van de civiele maatschappij in hulp en ontwikkeling: de 'nieuwe' hulpbenadering 

toegelicht". 

Docent: Nadia Molenaers. 


Ontwikkelingshulp lijkt altijd veel eenvoudiger dan het in feite is. Armoede, natuurrampen en honger 

roepen een emotionele reflex van medeleven op, zoals verdrukking, uitbuiting en marginalisering een 

reflex van solidariteit opwekken. Maar met reflexen verander je weinig aan de grond van de zaak. 

Zodra mensen, organisaties en overheden écht iets willen doen aan de complexe problemen die 

samengevat worden in een simpel woord als "onderontwikkeling", begint een verhaal dat weinigen 

nog willen horen en nog minder mensen coherent en te gronde kunnen vertellen. Gelukkig zijn er 

uitzonderingen. 

In Ontwikkelingshulp faalt, doen Nadia Molenaers en Robrecht Renard een meer dan lovenswaardige 

poging om de technische aspecten van de ontwikkelingssamenwerking begrijpbaar uit te leggen én de 

controverses helder te verwoorden, zonder zucht naar sensatie maar ook zonder vergoelijkend te zijn 

voor de goede doelen organisaties. De lezer moet een inspanning leveren om mee te stappen in de 

verklaring van het centrale begrip van de ontwikkelingssamenwerking vandaag, de Poverty Reduction 

Strategy Paper: een beleidsverklaring waarin de nationale overheid in overleg met niet- 

gouvernementele actoren bepaalt welke prioriteiten ze legt in het bestrijden van armoede en hoe ze 

die prioriteiten wil realiseren. De beloning van die inspanning is inzicht in een mondiale realiteit waarin 

al snel meer dan 50 miljard euro per jaar rondgaat. En die realiteit is dus wat tegenstrijdiger dan de 

zwart-wit tekening van good guys en bad guys die wel eens gehanteerd wordt. Een citaat maakt dat 

duidelijk: 'Nationale ngo's klaagden dikwijls dat ze de financiële middelen niet hadden om zich toe te 

leggen op de PRSP, dat ze van de internationale ngo's en de andere donoren wel geld 

kunnen krijgen, maar dan vooral voor concrete ontwikkelingsacties en veel minder voor lobbying en 

studiewerk. Dat is een punt van kritiek waar we veel sympathie voor hebben, zeker als je tijdens 

een zelfde missie een aantal nationale en internationale ngo's bezoekt en de schrijnende verschillen 

ziet in behuizing en uitrusting. En dan hebben we het nog niet eens over de loonverschillen.' 




Dirk Barrez, bevlogen VRT-journalist, auteur en hoofdredacteur van Pala en die nu al een twaalf 

boeken op zijn naam, neemt ons mee in de wereld van de speculatie, banken, de beurs, kredieten, 



virtuele en reële economie, ….. maar ook in de wereld van rechtvaardigheid, cultuur, publieke 

goederen, milieu, herverdeling, enz … 

Zijn boek: “ Van eiland tot wereld” leest als een gefundeerde aanklacht tegen de almacht van het 

kapitalisme, maar ook als een appèl voor een meer humane samenleving. 

Deze les wordt ook aangeboden aan de deelnemers van Hoofdpakket1 en de module Cultuur en 

Economie. 



















Deze les wordt ook aangeboden aan de deelnemers van Hoofdpakket1 en de module Cultuur & 

Economie. 

1.9. Beeld op het Zuiden: Gespreksavond. 

Docenten: een gespreksavond met Greet Pluymers van de VRT, en Han Soete van Indymedia. 

DATUM: MAANDAG 08 MAART 2010 VAN 18U TOT 22U. 

In de wereld van vandaag worden veel verschillende strategieën ontwikkeld om de bedreigingen van 

de globalisering het hoofd te bieden, en tegelijk de mogelijkheden ervan optimaal te benutten. Eén van 

die strategieën is het benadrukken van de diversiteit aan culturen en van de onherleidbaarheid van die 

diversiteit tot de commerciële eenheidscultuur die de globalisering volgens velen produceert. 

Een andere bestaat erin om de (eveneens geglobaliseerde) informatiekanalen te bewerken, de 

bevolking te voorzien van eerlijke informatie, vaak tegen de stroom in van het snelle, steeds selectieve, 

doorgaans spectaculaire en vaak onjuiste beeld dat de media ons voorschotelen. Met andere woorden, 

te werken aan beeldvorming. Maar hoe pakken we dat best aan? Welke strategieën, welke media, en 

voor welk publiek? Wanneer zijn beelden ‘vormend’ en onder welke criteria? 

2. ONTWIKKELINGSSAMENWERKING IN DE PRAKTIJK. 

2.1. Lokale besturen: partners in ontwikkeling? 

Docenten: Daan Sanders en Ilse Renard. 


Steeds meer komt de eigen rol van lokale besturen op de voorgrond in het kader van 

ontwikkelingssamenwerking. Het sluit aan bij de wereldwijde tendens naar decentralisering: in 



Latijns-Amerika, in Oost- en Centraal-Europa en andere delen van de wereld werden de 

afgelopen jaren lokale verkiezingen georganiseerd en werden lokale besturen in het zadel 

geholpen. Deze jonge besturen worstelen met tal van problemen en zijn vaak “vragende 

partij” voor samenwerking en ondersteuning. Kunnen Belgische steden en gemeenten hierin 

een rol spelen? En zo ja, wat voor een rol zou dat zijn en hoe pakt men dat aan in de praktijk? 

2.2. Ervaringen van het initiatief ‘Mobiele School’. 

Docent: Arnoud Raskin. 


Met haar productbenadering heeft de ‘mobileschool’ al sinds een aantal jaren zijn eigen weg gevolgd in 

de zgn. ‘Noord-Zuid sector’. Van in het prille begin werd doelbewust afstand genomen van de 

institutionele benadering van de straatkinderen en werd integendeel steeds uitgegaan van de harde 

realiteit (context) van het dagelijkse leven op de straat. Geen belerend vingertje dit keer, maar wel 

aandacht voor de eigenwaarde en het zelfrespect van het kind, en voor sensibilisatie in het Noorden. 

Een verhaal met een eigen logica, uiteraard geen toverformule, maar wel om te horen. 

2.3. De verloren tuinen van Khajuraho: Zaadautonomie als basis voor voedselzekerheid in de 

wereld. 

Docent: Johan d’Hulster. 

DATUM: MAANDAG 15 MAART 2010 VAN 19U. TOT 22U. 

Johan d’Hulster van biodynamisch tuinbouwbedrijf de Akelei in Schriek neemt ons mee naar de 

verloren tuinen van Khajuraho in Madya Pradesh India. Drie jaar geleden ontstond er een band tussen 

hem en Intach, een organisatie in India die intensief bezig is met duurzame ontwikkeling in deze streek. 

Speerpunten in hun samenwerking zijn het herstel van de natuurlijke en historische omgeving, 

biodiversiteit en zaadteelt herintroduceren. In India is Navdanya de organisatie die boeren 

bij dit laatste actief ondersteunt. Vandana Shiva, mede-oprichter van Navdanya zegt hierover het 

volgende: Vandaag wordt onze zaadautonomie bedreigd, en zo ook de biodiversiteit en de overleving 

van boeren. Multinationals belemmeren de vermeerdering en voortplanting van zaden. 

Zaadautonomie is niet alleen een zaak van boeren. Zaadautonomie raakt aan de fundamenten van 

onze ecologische overlevingskansen, aan onze rechten als mens, aan onze vrijheden als mens. Als we 

de vrijheid van zaden verliezen, verliezen we het leven.” 

2.4. Fair Trade. 

Docent: Stefaan Calmeyn. 


Stefaan Calmeyn van de Producentendienst van Oxfam-Wereldwinkels komt ons de principes en 

handelingspraktijken van Fair Trade uit de doeken doen. Als je het verhaal achter de (h)eerlijke 

producten van Oxfam-Wereldwinkels wil leren kennen, is deze les een aanrader. Er wordt ook ingegaan 

op de bredere evoluties binnen de Fair Trade wereld. Stefaan werkt al geruime tijd voor de 

Producentendienst en is daar specifiek verantwoordelijk voor de relaties met de partners in Oost- 

Afrika. Daarbij hoort, naast de contacten in functie van de handel, ook het beheer van een 

ondersteuningsprogramma aan zes producentenorganisaties in Uganda, Tanzanië en Ethiopië. Indien 

mogelijk zal Stefaan zich laten vergezellen door een partner uit het Zuiden.” 



2.5. De comodificatie van water. 

Docent: Johan Verstraete. 


Water is een kostbaar en levensnoodzakelijk goed. Zonder water komt het voortbestaan van het hele 

ecosysteem Aarde in gevaar. Water is niettemin eindig, en haar geografische spreiding hoogst ongelijk. 

Een normale toegang tot zuiver drinkwater is vandaag niet verzekerd voor 900 miljoen mensen en 2,5 

miljard mensen beschikken over geen sanitair systeem of hebben geen aansluiting op rioleringen. We 

bespreken de voornaamste tendensen die het globale debat betreffende watervoorziening vandaag de 

dag beheersen: enerzijds de privatiseringstendens, anderzijds de opvatting die uitgaat van een recht op 

water. 

* Deze les wordt ook aangeboden aan de deelnemers van de module Cultuur en Economie. 

2.6. Multi-actor samenwerking. 

Docent: Marc Craps 1 & Art Dewulf 2 

DATUM: ZATERDAG 06 FEBRUARI 2010 VAN 10U. TOT 17U. 

Het hoeft geen betoog meer dat de wereld gekenmerkt wordt door een grote mate van complexiteit. 

Ecologische, economische, financiële en sociale problematieken zijn intens met elkaar verweven. Ze 

kunnen slechts duurzame oplossingen krijgen als diverse maatschappelijke actoren rekening houden met 

hun onderlinge afhankelijkheid. Ook in het domein van de ontwikkelingssamenwerking wordt terecht 

opgeroepen tot meer samenwerking en afstemming tussen internationale organisaties, overheden, 

NGO’s, kennisinstellingen en lokale gemeenschappen. Dikwijls ontbreekt het echter niet alleen aan goede 

wil maar ook aan competenties om een constructieve omgang met verschillen en conflicten mogelijk te 

maken. In deze sessie zullen we werken met een multi-actor simulatie die gebaseerd is op een reële 

gevalstudie in het Zuiden, het beheer van het Podocarpus Nationaal Park in Ecuador. De deelnemers 

dienen zich met één van de betrokken actoren te identificeren en leren door te reflecteren over hun 

ervaringen met actoren die andere perspectieven hanteren en andere belangen nastreven. De nadruk ligt 

daarbij op de onderliggende sociale processen en relationele vaardigheden die nodig zijn om vruchtbare 

samenwerkingsrelaties tot stand te laten komen. 

1 Centrum Duurzaam Ondernemen, Hogeschool-Universiteit Brussel & 2 Leerstoelgroep Bestuurskunde, Wageningen 

Universiteit. 

3. CONFLICT & POST-CONFLICT SITUATIES: HOE ERMEE OMGAAN? 

3.1. Verwerking van trauma’s: stress management in interculturele crisissituaties. 

Docent: Luc Quintyn. 

DATUM: ZATERDAG 13 MAART 2010 VAN 10U. TOT 17U. 

Ernstige en langdurige gevolgen van schokkende gebeurtenissen zijn een belangrijk aandachtveld in de 

psychologie geworden. De psychische en sociale consequenties van zeer ingrijpende gebeurtenissen 

vormen een belangrijk thema in de gezondheidszorg, zowel in preventie en voorlichting als in 

advisering, consultatie en therapie. Tegelijk zijn er praktische implicaties voor het 

mensen die in conflictsituaties terecht komen als hulpverlener, journalist of diplomatiek medewerker. 

Voornamelijk vanuit ervaringen met slachtoffers van internationale conflictsituaties (bv. de Vietnam 

veteranen in de V.S.) dat het thema onder de aandacht van psychologen is gekomen. In deze sessie 

gaan we in op de het begrip en de definitie van ‘posttraumatisch stressstoornis’ en illustreren het 

concept aan de hand van concrete praktijksituaties in de (internationale) hulpverlening, het werk met 

vluchtelingen, en de (interculturele) gezondheidszorg. 



* Deze les wordt aangeboden aan de deelnemers van met module Cultuur & Gezondheid. 

3.2. Humanitaire Hulp. 

Docent: Axel Vande Veegaete. 


- Noodhulp als concept: definiëring van een aantal begrippen. 

- Relatie noodhulp, ontwikkeling en kwetsbaarheid. 

- Noodhulp in een gewijzigde wereldcontext. 

- Rol van de media en de negatieve beeldvorming over het Zuiden. 

- Groeiende noodhulpbudgetten en de belangrijkste factoren bij de hulpverlening. 

- Kritische bedenkingen bij noodhulp en de gedragscode voor noodhulp. 

- Het Internationaal Humanitair Recht. 

4. HEEFT ONTWIKKELINGSSAMENWERKING NOG EEN TOEKOMST? 

4.1. Een kritische kijk op ontwikkelingstheorieën?. 

Docent: Jean Bossuyt & Thierry Verhelst. 


Voormiddag: Analyse van het concept ontwikkeling en van de praktijk en de historiek van de 

ontwikkelingssamenwerking. Een kritische kijk vanuit een intercultureel/interdisciplinair perspectief op 

de heersende ontwikkelingstheorieën. Verklaring van het etnocentrisme als algemeen verschijnsel en 

als kenmerk van ontwikkelingssamenwerking. Ontwikkelingssamenwerking gaat al 40 jaar mee, en de 

roep om het instituut te hervormen klinkt steeds luider. Naast de al vaak vastgestelde kloof tussen de 

grote ambities (structurele armoedebestrijding, mensenrechten, duurzame ontwikkeling) en 

de werkelijkheid op het terrein, loert een meer fundamentele, want principiële, kritiek die de 

onevenwichtige machtsverhoudingen tussen ‘partners’ in Noord en Zuid in vraag stelt. Vragen over 

de aard van dat partnerschap, het omgaan met de zogeheten culturele factor, het nog steeds 

opvallende eenrichtingsverkeer, het soms manifeste gebrek aan wederkerigheid bereiken meer en 

meer de agenda van kleine en grote donoren. Om reële invloed uit te oefenen op de machtsprocessen 

die onderontwikkeling in stand houden, heeft de sector nood aan nieuwe strategieën en 

organisatievormen waarin de verstoorde balans van ‘geven en ontvangen’ in een nieuw daglicht wordt 

gesteld. We gaan op zoek naar mogelijke pistes voor de toekomst, bekijken kritisch wat er gebeurt (en 

wat niet), en gaan na in hoeverre de ‘Noord Zuid beweging’ een antidotum kan zijn voor ongelijke 

machtsverhoudingen. 

In de namiddag reageren Verhelst en Bossuyt op de vragen van de cursisten i.v.m. 

ontwikkelingssamenwerking. 

4.2. Evaluatiemethodes: outcoming mapping. 

Docent: Huib Huyse. 


De ruime meerderheid van de programma’s van NGO's, bilaterale en multilaterale organisaties wordt 

ontwikkeld en opgevolgd via het logisch kader, een tool die origineel werd ontworpen voor het beheer 

van onder meer infrastructuurprojecten. De toepassing van het logisch kader is al enkele jaren het 

onderwerp van discussie in de ontwikkelingssector, vooral dan met betrekking tot het gebruik 

bij programma’s met een sterke sociale of politieke component. De kritieken focussen vooral op het 

feit dat monitoring en evaluatie via het logisch kader zelden leidt tot relevante leerprocessen, en dat 



het onvoldoende de complexiteit en onvoorspelbaarheid van sociale veranderingsprocessen kan 

bevatten. Sinds een vijftal jaar zit er echter beweging in het debat en duiken er een aantal alternatieve 

systemen op. Outcome Mapping wordt sinds kort naar voor geschoven als een belangrijk alternatief, 

en verschillende Belgische ontwikkelingsorganisaties (BTC, Vredeseilanden, VVOB,..) experimenteren 

met de toepassing ervan. Wat zijn nu eigenlijk de basisprincipes van Outcome Mapping, in welke zin 

verschilt deze aanpak van het logisch kader, en wat zijn de ervaringen van organisaties die deze 

methode gebruiken? Al deze elementen komen aan bod in de sessie van Huib Huyse, 

onderzoeksmanager aan HIVA/KULeuven,en expert op het vlak van monitoring en evaluatie systemen. 


Docent: Fanny Matheusen 

DATUM: MAANDAG 14 JUNI VAN 19U. TOT 22U 


krijgen jullie feedback op het door jullie ingediende verwerkingsrapport van de module Internationale 

Samenwerking. De verwerkingsavond gebeurt met je verwerkingsgroepje waarmee je aan het 





MODULE 3: CONFLICT, DIPLOMATIE EN CULTUUR. 

Modulebegeleider: Reinout Beyaert. 

DIPL lesmomenten verwerkingsmomenten lesuren verwerkingsuren 

avonden 14 1 42 3 

dagen 3 0 18 0 








Van 23/03/2010 tot 08/06/2010 – Verwerkingsverslagen binnen tegen 27/08/2010 – 

verwerkingsavond wordt later meegedeeld. 

Ook mogelijk als Postgraduaat Conflict, Diplomatie en Cultuur. 

Voor deelnemers aan het Postgraduaat Conflict, Diplomatie & Cultuur zijn de volgende lessen van 

de BanaBa verplicht. 

Later 

meegedeeld 10u – 17u 

Etniciteit, politiek en staat in 

Latijns-Amerika HP + LA Baud 

za 19/12/09 10u – 13u Conflicten in Afrika begrijpen! 

Colombia: lessen in 

AFR Berwouts 

wo 03/03/10 19u – 22u weerbaarheid. LAT Ter Ellen 

do 04/03/10 19u – 22u Gender en gewapend conflict. 

Stressmanagement in 

LAT Vranckx 

za 13/03/10 10u – 17u interculturele crisissituaties IS + GEZ Quintyn 

do 29/04/10 19u – 22u De balkanisering van Pakistan. AZ Colpaert 

ma 

De nieuwe EU-lidstaten en 

24/05/10 19u – 22u waar eindigt Europa? 

Joegoslavië: ervaringen van 

EU Lukas De Vos 

za 29/05/10 10u – 17u reporter ter plaatse. EU Voet 

Naast de groepsverwerking zullen de postgraduaat cursisten tevens een persoonlijke verwerking 


25 studiepunten: 63 + 33 contacturen – studietijdbelasting: 625 uur. (Coëff.: 6,5 ) 

Inhoud 

Meer en meer worden politici, ambtenaren en al wie met internationale betrekkingen te maken heeft in 

hun werk geconfronteerd met de factor 'cultuur'. Het besef groeit dat onderhandelaars en bemiddelaars 

zich zowel in oorlogs- als in vredestijd zich beter (anders) moeten voorbereiden om succesvol te zijn. Vooral 

bij internationale conflicten is een gebrekkige en/of eenzijdige benadering (vanuit een louter westerse visie 



of bepaalde belangengroep) een euvel dat voor de wereldvrede een bedreiging kan worden. We bekijken 

formele zowel als informele vormen van diplomatie. Welke referentiekaders hanteren we? Hoe gaan wij 

zelf met conflicten om? Hoeveel weten en begrijpen we van de geschiedenis van onze mede- of 

tegenstanders? Hoe staan we tegenover andere vormen van verhouding tussen staat, recht en burger? 

Waar houden politiek en diplomatie zich mondiaal mee bezig? Welke rol spelen de media, de 

noodhulporganisaties, de internationale instellingen? We kijken niet alleen naar conflictsituaties maar 

nemen ook de postconflictsituaties in beschouwing Welke verwerkingsmechanismen en nieuwe (politieke) 

oriënteringen zijn nodig om tot een duurzame vredesopbouw te komen? 

ECTS. 




- de student beschikt over de nodige analytische vaardigheden om internationale machtsverhoudingen in de 

wereld te duiden; 

- de student is vertrouwd met het formeel juridische kader van de mensenrechten en is in staat daarover 

kritisch te reflecteren; 

- de student heeft inzicht in begrippen als conflicthantering, -preventie, verzoeningtechnieken en kan 

mobiliserende factoren bij het tot stand komen van conflicten duiden: politiek/ideologie, religie en etniciteit/ 

nationalisme; 

- de student herkent de betekenis van politieke ideologieën en referentiekaders voor andere culturen zowel 

als voor de eigen cultuur; 

- de begrijpt het belang en de betekenis van culturele en psychologische benaderingen voor het omgaan met 

conflicten, zowel in het heden als in het verleden; 

- de student is bewust van en constructief kritisch tegenover de eigen plaats in de wereld, en beschikt over 

de nodige kennis om tot een actief wereldburgerschap te komen; 

Overzicht van de colleges van de module Conflict, Diplomatie en Cultuur. 

1. DE MOBILISERENDE FACTOREN BIJ CONFLICT(EN) 

1.1. Conflict, een begripsduiding. 

Docent: Reinout Beyaert. 


Geen twee conflictsituaties zijn identiek en toch willen we eruit leren, vooral om te voorkomen; 

stabiliteit en harmonie staan immers hoger aangeschreven en sinds 9/11 is de bezorgdheid om 

duurzame veiligheid angstiger en dwingender. Maar bepaalt ons moreel referentiekader niet mee hoe 

onze kennisopbouw verloopt in verband met conflicten, conflictpreventie en conflictmediëring? En 

bepaalt onze rationaliteit niet mee hoe we conflicterende partijen identifieren? Hebben 

conflictsituaties eenzelfde betekenis voor de betrokkenen als persoon en als lid van een etnie, 

religieuze gemeenschap of sociaal-economisch afgelijnde groep? Valt met een klassieke diplomatieke 

invalshoek het effect van conflicten op de symbolische ruimte te duiden? Biedt de bottom-up 

benadering van “terrein-diplomatie” hier soelaas? En wat met conflict als motor van sociale 

verandering? Een inleidende les tot de module. 



1.2. Politieke zingeving: de mobiliserende kracht van een ideologie. 



Wereldbeschouwingen, mensbeelden, maatschappijmodellen,... de kijk op de wereld is veelal een 

mengeling van vermeend-objectieve en al dan niet bewust subjectieve, morele overtuigingen. 

Wanneer is er sprake van een ideologie? Hoe werkt dat in conflictsituaties? Kunnen we daar dan toch 

iets met het concept ” vals bewustzijn? Een les over mythos en logos, over houvast en valkuilen. 

1.3. Political Islam, Peace building, Democracy and Human Rights. 

Docent: Rouba Al-Fattal. 


The lecture aims to explore the importance of religion in conducting diplomacy, the space religion 

opens for peace building, the possibility of having an Islamic democracy in the Middle East, the forms 

this democracy might adopt, the West’s seriousness in fostering that democracy, the advantages that 

might accompany it, the external/internal challenges it could pose and how they can be mended. In 

particular, it is contended that Western democracy promotion directed towards assisting democratic 

transition in Middle Eastern countries is failing, due to an omniscient rhetoric-political will gap that has 

consistently dogged the West’s democratization policy and reduced their credibility to fulfill the goals 

that their rhetoric typically inspires. In essence, the democracy promotion image of the West has been 

typically inflated, while the political will of actors remains severely deflated and constrained by their 

interests’ agenda. It has been argued that the West fears an Islamic democracy that might infringe 

upon minority rights in the region. However, it is more likely that the West fears an Islamic democracy 

that would be hostile towards it, or would work against its interests. Unless this rhetoric-will gap is 

acknowledged and efforts are made for both sides to communicate sincerely what they expect and 

fear from an Islamic democracy, both democracy promotion and peace building on a global scale will 

continue to suffer unfulfilled commitments that will render cooperation beyond the round tables 

unattainable. 

De les wordt gegeven in het Engels. 






vrouwen in Abrahamitische religies, geweld tegen vrouwen en mensenrectenactivisme en 


Saadawi een enorme invloed uitgeoefend op het denken van vrouwen wereldwijd, en dit 

reeds vier decennia lang. Zij ontving verschillende internationale prijzen en een aantal 

eredoctoraten. Eén van haar gevleugelde uitspraken is: “Gevaar heeft deel uitgemaakt van 

mijn leven sinds het moment waarop ik een pen heb vastgenomen en begon te schrijven.. Niets 

is gevaarlijker dan de waarheid in een wereld die liegt.” 

* Deze les wordt gegeven in het Engels. 

* Deze les wordt ook aangeboden aan de deelnemers Hoofdpakket 1 & 2; specialisatie Azië. 



1.5. Invulling van de nieuwe natie: Nationalisme als emancipatorische en destructieve kracht. 

Docent: Lodewijk Vos. 

DATUM: DINSDAG 20 APRIL 2010 VAN 19U. TOT 22U. 

Het nationalisme heeft zich in de afgelopen twee eeuwen gemanifesteerd als een revolutionaire kracht 

in Europa, maar het heeft zelf ook zeer verscheiden vormen aangenomen. Voor de enen steunt de 

natie op de deelname van alle burgers aan het publieke leven. Voor anderen is de natie de uitdrukking 

van een vooraf bestaande volksgemeenschap. We bekijken de vormen, het optreden en de gevolgen 

van het nationalisme tot vandaag. 

2. (WERELD)BURGERSCHAP. 

2.1. Civis mundi sum - (Wereld)burgerschap. 

Docent: Ludo Abicht. 

DATUM: DINSDAG 27 APRIL 2010 VAN 19U. TOT 22U. 

Toen de bekeerde jood en christelijke apostel Saul/Paulus trots verklaarde: “Civis romanus sum”, wisten 

hij en zijn vervolgers heel precies wat hij daarmee bedoelde. Als burger van het Romeinse rijk bezat hij 

bepaalde onvervreemdbare rechten waarmee zijn aanklagers en rechters rekening moesten houden. 

Vandaag vinden we een vergelijkbare trots terug in de vaak gehoorde uitspraak: “I am an American 

citizen”. Met andere woorden: niet alleen beschik ik over dezelfde onvervreemdbare grondwettelijke 

rechten als alle andere Amerikaanse staatsburgers, maar wanneer je mij raakt, daag je de macht van de 

hele VSA uit. Kunnen we ons voorstellen dat iemand zich met dezelfde overtuiging “Europees burger” 

zou noemen of moeten we daarvoor wachten op de plechtige invoering van de 

Europese grondwet? En wanneer dat al niet het geval is met het Europese burgerschap, wat kan dan 

een uitspraak als “ik ben wereldburger” in feite betekenen? 

2.2. Democratie en het verdeelde volk. 

Docent: Kris Deschouwer. 

DATUM: DINSDAG 4 MEI 2010 VAN 19U. TOT 22U. 

Democratie is een eenvoudig principe: besturen door rekening te houden met de wensen en 

verwachtingen van de bevolking. Maar het principe om zetten in de praktijk is niet altijd eenvoudig. 

Het komt immers zelden of nooit voor dat 'de bevolking' één enkele visie heeft over hoe er bestuurd 

moet worden. De regel van de meerderheid is een handige manier om het probleem op te lossen. 

Maar wat als er permanente minderheden zijn in een verdeelde bevolking? Is democratie dan niet 

meer mogelijk? Of moet democratie dan wat creatiever zijn? We bekijken dit aan de hand van concrete 

voorbeelden uit onder meer Noord-Ierland, Cyprus, Zwitserland, de Europese Unie en ... België. 

2.3. De Europa: identiteit of ideologie. Geschiedenis van de Europese gedachte. 

Docent: NN 

DATUM: ZATERDAG 22 MEI 2010 VAN 10U. TOT 17U. 

In deze les behandelen we aspecten van de Europese geschiedenis toegespitst op de ideeën en de 

vormgeving van Europa, en van de plaats van de Europese Unie binnen Europa als geheel. Aandacht 

gaat uit naar de Europese culturele erfenis, de beeldvorming over Europa en denkbeelden over de 

Europese identiteit. Daarnaast worden de opvattingen van politieke filosofen, schrijvers en 

commentatoren over Europa geanalyseerd. Ook de achterliggende veronderstellingen over culturele 

identiteit en de manier waarop deze doorwerken in actuele discussies komen aan de orde. We hopen 

een kritische reflectie te bieden op de keuzen die gemaakt zijn in het verloop van het Europese 

integratieproces en meer inzicht te verschaffen in de steeds weer oplaaiende debatten over de aard en 

de toekomst van de samenwerking. 



* Deze les wordt ook aangeboden aan de deelnemers specialisatie Europa. 

3. MENSENRECHTEN, TERREINDIPLOMATIE en VERZOENING. 

3.1. Universele rechten en regionale culturen. 

Docent: Eva Brems. 


Mensenrechten zijn per definitie universeel: het zijn de rechten van alle mensen, waar ook ter wereld. 

Toen in 1948 de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens werd gestemd, ging men uit een 

van een abstracte, universele mens. Tussen echte, concrete mensen zijn er echter enorme verschillen 

wat betreft hun waarden, normen en ervaringen. Vandaag argumenteren velen in Afrika, Zuidoost Azië 

en de Islamwereld dat het mensbeeld waarop de internationale mensenrechten gemodelleerd zijn, te 

weinig rekening houdt met andere culturen dan die van het dominante Westen. Moeten de 

mensenrechten herzien worden om écht universeel (multicultureel) te zijn? Of moeten culturele 

tradities zich in alle omstandigheden aanpassen aan wat de mensenrechtennormen voorschrijven? 

Hoe kunnen we omgaan met conflicten tussen universele mensenrechten en cultuurspecifieke regels 

en praktijken? 

3.2. ‘Gerechtigheid, Waarheid, en Verzoening’. 

Docent: Stef Vandeginste. 


Na een politieke transitie kan een staat en haar samenleving op uiteenlopende manieren omgaan met 

het verleden. Aan de hand van een aantal concrete voorbeelden worden verschillende modellen 

voorgesteld. Deze vormen grosso modo variaties op drie thema's: gerechtigheid (via vervolging en 

bestraffing), waarheid en verzoening. Een aantal krijtlijnen liggen vast in het internationaal recht. Er 

wordt nader ingegaan op de politieke transities en postconflict wederopbouw in Zuid-Afrika en 

Rwanda." 

3.3. De burgermaatschappij als actor bij conflict en menselijke veiligheid. 

Docent: An Vranckx. 


Internationale betrekkingen zijn niet langer uitsluitend de zaak van beroepsdiplomaten in dienst van 

staten. De globalisering deed niet alleen grenzen tussen staten vervagen. Ze gaf meer-dan-staten de 

mogelijkheid om grensoverschrijdend actief te zijn én om daar de voor hen nuttige diplomatie rond te 

voeren. Respectabele bedrijven, maar ook illegale gewapende organisaties, hebben niet zelden 

volwaardig PR- teams op strategische lobbyposten. Ook de burgermaatschappij doet aan 

“parallelle diplomatie”, en netwerkt vlot over de grenzen heen om zijn campagnes maximaal gehoor te 

geven. In deze bijdrage wordt stilgestaan bij enkele van die “Advocacy campagnes”, die specifiek 

betrekking hebben op gewapende conflicten en menselijke veiligheid. 

4. CASES. 

4.1. Joden en Palestijnen. 


DATUM: DONDERDAG 22 APRIL 2010 VAN 19U. TOT 22U. 

Over de geschiedenis en complexiteit van de Joods Palestijnse 'kwestie’ en actuele ontwikkelingen. 

Praten over het Israëlisch-Palestijns conflict glijdt maar al te vaak af naar een pro- en contradiscussie. 



Helaas ontbreken dikwijls historisch inzicht en gefundeerde achtergrondinformatie voor een goed 

onderbouwde argumentatie. De situatie is dan ook te complex om snel en in zwart-wit termen uit te 

leggen. In deze les krijgt u een algemeen historisch overzicht, chronologisch opgebouwd, en bedoeld 

als ‘kapstok’ voor de gedetailleerde thema-uitwerkingen: 1948: an-Nakba en Israël, vluchtelingen, 

kolonies, landbouw en water, arbeid en economie, Jaren ‘90: vredesproces?, internationaal, Palestijnse 

samenleving, Israëlische samenleving, en Jeruzalem. 

* Deze les wordt ook aangeboden aan de deelnemers van de specialisatie Azië. 

4.2. IRAK: The federal system in Iraq. Hopes, facts, and realities. 

Docent: Bahoz Aras. 


In deze sessie bekijken we de mogelijkheden maar ook de beperkingen van een federaal systeem, i.c. 

voor Irak. Wat is een federalistisch systeem? Welke types bestaan er? Biedt federalisme een oplossing 

voor politieke systemen gekenmerkt door een constellatie van groepen die in religieus, etnisch, 

cultureel of sociaal opzicht diepgaand van elkaar verschillen? Kan het federalistische systeem effectief 

werken in een land als Irak, gelet op de context van een feitelijke burgeroorlog en de voor de hand 

liggende beperkingen (i.e. religieuze conflicten, internationale inmenging, ongelijke verdeling van 

economische middelen…)? Een seminarie vol uitdagende perspectieven en stellingen… 

* Les wordt gegeven in het Engels. 

* Deze les wordt ook aangeboden aan de deelnemers van de specialisatie Azië 

4.3. Cyprus. 

Docent: Nathalie Tocci (o.v.) 


Wordt later meegedeeld. 

4.4. Keuzeles uit andere modules/Specialisaties 

Kies zelf twee lessen uit het volgende aanbod: 

“Barbaren? Conflicten in Afrika begrijpen“ - Kris Berwouts op za 19/12/09 (10u - 13u): specialisatie 

Sub-Sahara Afrika. 

“Colombia: lessen in weerbaarheid” door Helena Ter Ellen op wo 03/03/10 (19u – 22u): 

specialisatie Latijns-Amerika 

“Gender en gewapend Conflict, gevalstudies uit latijns-Amerika” door An Vranckx op do 04/03/10 

(19u – 22u): specialisatie Latijns-Amerika 

“Joegoslavië en Kosovo: ervaringen van reporter ter plaatse” door Carl Voet op za 29/05/10 (10u – 

17u): specialisatie Europa 

“De balkanisering van Pakistan” door Marc Colpaert op do 29/04/10 (19u – 22u): specialisatie Azië 

4.5. Moedertaal, identiteit en kosmopolitisme: een onderzoek naar de rol van taal en 

taalrechten voor de identiteitsvorming in de context van linguïstische heterogeniteit. 

Docent: Helder De Schutter. 


Helder de Schutter werkt over taalpolitiek, nationalisme en federalisme. Hij heeft interesse in 

hedendaagse politieke filosofie, in de geschiedenis van het politieke denken en in continentale 

taalfilosofie. In zijn proefschrift “ Language, Identity and Justice”, ontwikkelde hij een politiekfilosofische 

fundering van taalrechten en taalpolitiek vandaag, en legde hij de geschiedenis bloot van 

het denken over taal in de geschiedenis van de politieke filosofie. 



4.6. BELGIE VERWERKT HAAR OORLOGSVERLEDEN. 

DATUM: ZATERDAG 03 APRIL 2010 – UUR WORDT LATER NOG MEEGEDEELD. 

België verwerkt haar oorlogsverleden: een begeleid bezoek aan het vredesmuseum van Meensel 

Kiezegem. We bekijken ook samen de reportage van Maurice Dewilde over deze geschiedenis uit de 

tweede wereldoorlog. 

* Deze daguitstap wordt ook aangeboden aan de deelnemers van de specialisatie EU 



DATUM: DATUM NOG TE BEPALEN VAN 19U. TOT 22U. 

Verwerkingsrapport moet binnen zijn uiterlijk op vrijdag 27 augustus 2010. Op deze verwerkingsavond 

krijgen jullie feedback op het door jullie ingediende verwerkingsrapport van de module Conflict, 

Diplomatie en Cultuur. De verwerkingsavond gebeurt met je verwerkingsgroepje waarmee je aan het 





MODULE 4: CULTUUR EN GEZONDHEID. 

Modulebegeleider: Bettina Leysen. 

GEZ lesmomenten verwerkingsmomenten lesuren verwerkingsuren 

avonden 11 2 33 6 

dagen 1 1 6 0 




Coëfficiënt : 8,3 

Voor eerste en tweede jaar. 

Bij onvoldoende inschrijvingen (minder dan vijf) nemen we ons het recht voor om de module niet te laten 

doorgaan. 

De helft van de lessen wordt ook gevolgd door studenten van het postgraduaat 

“Verpleegkunde/Vroedkunde en andere Culturen” van de KHM. 

Van 05/01/2010 tot 16/03/2010 – Verwerkingsverslag binnen tegen 28/05/2010 – verwerkingsavond: 

22/06/2010. 

Ook mogelijk als Postgraduaat Cultuur en Gezondheid. 

Voor deelnemers aan het Postgraduaat Cultuur en Gezondheid zijn de volgende lessen van de BanaBa 

verplicht. 

za 

Verworteling in de 

10/10/2009 10u – 17u interculturele hulpverlening HP1 Gailly 

di 

Verworteling in de 


di 

19u – 22u. interculturele hulpverlening HP1 Gailly 


di 

19u – 22u. Wereldbeelden HP1 Rondas 


za 

19u – 22u. Wereldbeelden HP1 Rondas 


za 

09.30u – 22u Wereldbeelden HP1 Verhelst 

23/01/2010 10u – 17u De contextuele benadering HP1 Hoet 

Naast de groepsverwerking zullen de postgraduaat cursisten tevens een persoonlijke verwerking krijgen o.a. 

gebaseerd op de bijkomende lessen. 

25 studiepunten: 45 + 30 contacturen – studietijdbelasting: 625 uur. (Coëff.: 8,3) 

Inhoud. 

Cultuur is de bril, waardoor we de werkelijkheid waarnemen, haar interpreteren en er zin aan geven. Nietwesterse 

culturen zullen de begrippen ziekte en genezing veelal anders invullen dan de op ratio gestoelde 

klassieke westerse geneeskunde. Jammer genoeg krijgen deze culturele aspecten in de klassieke 

(para)medische opleiding nog veel te weinig aandacht. Deze module beoogt niet alleen feitenkennis over 



welzijn en on-welzijn zijn in andere culturen over te brengen, maar wil op de eerste plaats een 

cultuursensitieve houding aanleren. Daarom kan deze module ook voor cursisten, die niet uit de 

hulpverlening komen, interessant zijn. 

ECTS. 




- de student is vertrouwd met historische en antropologische achtergrond van de huidige westerse 

geneeskunde, en weet deze te duiden als product van de moderniteit; 

- de student staat open voor, en toont respect voor de andere manier(en) waarop andere culturen omgaan 

met gezondheid; 

- de student is zich bewust van de mogelijkheden en beperkingen van interculturele bemiddeling in de 

gezondheidssector; 

- de student kan concrete cases analyseren en duiden in een interculturele context; 

Overzicht van de colleges van de module Cultuur en Gezondheid. 

1. INLEIDINGEN TOT HET THEMA: 

1.1. De huidige Westerse Geneeskunde als product van de Moderniteit: historische en 

filosofische inleiding. 

Docent: Bettina Leysen. 

DATUM: DINSDAG 05 & 12 JANUARI 2010 VAN 19U. TOT 22U. 

Onze huidige geneeskunde is een product van de moderniteit, waarin wetenschappelijkheid het "nec 

plus ultra" is, als we de op bewijzen gebaseerde medische wetenschap mogen geloven. Wat wij als 

gezond, ziek, gehandicapt of afwijkend beschouwen is echter sterk cultureel en historisch bepaald. 

Wereldbeeld, ontologie (o.a. vooronderstellingen over de werkelijkheid), epistemologie 

(vooronderstellingen over kennis en waarheid) en de kijk op het individu, de maatschappij, zeden en 

religie bepalen immers de visie op ziekte en handicap en hun remedie. Het is immers de cultuur, 

waarin ziekte en handicap optreden, die bepaalt of deze aandoeningen als stigma’s of tekens van 

uitverkiezing ervaren worden. Aan de hand van voorbeelden, liefst van de cursisten zelf, proberen we 

tot een aantal begripsbepalingen te komen. 

1.2. Concepten van Interculturele Communicatie. 

Docent: Gunilla de Graef. 

DATUM: DINSDAG 12 JANUARI 2010 VAN 15U. TOT 18U 

We bespreken samen enkele basisconcepten uit de interculturele communicatie, maar houden zelf de 

teugels in handen en bekijken sterktes en zwaktes van de aangereikte modellen. We verkennen Geert 

Hofstede, Edward Hall’s nabijheidtheorie en Pinto’s mazenwerk. Hoe definiëren zij “cultuur”, welke 

dimensies van verschil vinden zij relevant, en hoe kunnen wij daar mee omgaan? Verder is het de 

bedoeling van deze sessie dat we ook even interactief gaan inzoomen op de “verschillende talen” die 

we hanteren (verbaal, non-verbaal, sociaal…). 

Deze les kan ook worden gevolgd in de module interculturele communicatie (eerste semester) en wordt 

hier speciaal aangeboden aan de studenten van de KHM postgraduaat “opleiding verpleegkunde en 



andere culturen”. (deze les is dus facultatief voor CIMIC-ers die de module interculturele communicatie 

al volgden, en verplicht voor de andere CIMIC- studenten en voor de studenten van het postgraduaat 

verpleegkunde en andere culturen). 

1.3. Interculturele bemiddeling: theorie en praktijk 

Docent: Hans Verrept & Naima Alou Issa. 


Kunnen interculturele bemiddelaars in de ziekenhuizen de brug slaan tussen hulpzoekende mensen uit 

andere culturen en autochtone zorgverstrekkers? Deze mensen worden ingezet om de 

toegankelijkheid en de kwaliteit van de zorg voor allochtonen te verhogen. Centraal staan daarbij het 

omgaan met de taal en de sociaal-culturele barrières die de samenwerking tussen hulpverlener en 

allochtone patiënt bemoeilijken. We gaan dieper in op het takenpakket van de interculturele 

bemiddelaars en de knelpunten die met hun werk verbonden zijn. Dat gebeurt onder meer aan de 

hand van een gedetailleerde analyse van een interventie van een Berbers intercultureel bemiddelaar. 

2. SPECIFIEKE CASES EN PRAKTIJKEN 

2.1. Traditionele Islamitische geneeswijzen in Marokko. 

Docent: Philip Hermans. 


In Marokko gaan mensen ervan uit dat veel ziekten door demonen en magie worden veroorzaakt. 

Genezing zoeken zij bij genezers die islamitische elementen in hun behandeling betrekken. Zij reciteren 

bijvoorbeeld koranverzen, schrijven amuletten, aanroepen Allah en Islamitische heiligen of doen aan 

handoplegging en exorcisme. Mensen van Marokkaanse afkomst die in België wonen, doen ook soms 

beroep op deze genezers. Het is niet altijd duidelijk hoe men als westers therapeut hiermee moet 

omgaan en wat men van zo een aanpak mag verwachten. Aan de hand van onder meer videobeelden 

leren we een aantal van deze praktijken kennen. We analyseren de rituelen en zoeken 

een verklaring voor het succes van deze genezers alsook voor steun en de eventuele beterschap die 

hun cliënten hierbij ondervinden. 

2.2. Hulpverlening aan allochtonen: hoe vreemd is de vreemde? 

Docent: Dr. Louis Ferrant. 


De aanwezigheid van migranten is in onze samenleving zo opvallend geworden dat het niet alleen de 

politieke agenda bepaald, maar dat het ook voor artsen een uitdaging is geworden in hun dagelijkse 

praktijk. Twintig jaar geleden was deze groep ook aanwezig, maar wegens de economische en politieke 

conjunctuur was er geen sprake van een probleem. 

In deze bijdrage proberen we een antwoord te vinden op volgende vragen: 

* Welke aandachtspunten zijn belangrijk voor de huisarts die via anamnese en onderzoek een betere 

kwaliteit van zorg wil bereiken? 

* Welke middelen en communicatiebevorderende vaardigheden heeft hij nodig om dit doel te 

bereiken? 

* In welke mate kan antropologie ook een hulpmiddel zijn in de dagelijkse praktijk? Zie bv. 

Chronische buikpijn zonder oorzaak, depressie in andere culturen... 

* Culturele verschillen in onze gezondheidszorg: muur of venster? 



2.3. AYURVEDA: de kunst van het leven. 

Docent: Jamnadas Gohil. 


In de Indische cultuur staan dharma (religie) en darshana (één van de invalshoeken op het leven of 

filosofie) nauw verbonden met elkaar. Ayurveda is een Indische manier om de existentie te benaderen. 

Ayurveda houdt zich bezig met geneeskunde en lang leven. Omdat deze wetenschap alle aspecten van 

fysiologische en psychologische ziektes behandelt, is het hoofddoel de verbetering van fysieke en 

psychologische gezondheid. In Ayurveda vindt men een opsomming van preventieve en genezende 

medicijnen. Ook chirurgie ontbreekt hierin niet. Ayurveda gaat er van uit dat een gezond lichaam het 

middel bij uitstek is om allerlei levensactiviteiten te kunnen ontplooien. Deze holistische 

benadering maakt het mogelijk om van het leven te kunnen genieten en vormt de basis van een 

eventuele spirituele groei. 

2.4. Het hedendaags jodendom is reeds 5769 jaar oud. 

Docent: Rachel Dranger. 


Na een inleiding over de joodse geschiedenis en de joodse kalender wordt er ingegaan op gebruiken in 

het Jodendom om ten slotte te eindigen met de gezondheidszorg. Hoe kan de hulpverlening inspelen 

op de patiënt en zijn familie ? Voor de niet-jood komen vele praktijken vreemd over, maar in wezen 

komt het hier op neer dat het begrip LEVEN centraal staat. 

2.5. De openbaring van de persoon in de Afrikaanse orale literatuur. 

Docent: Ngo Semzara Kabuta. 


De Afrikaanse samenleving is ingebed in een in wezen orale traditie en overlevering. Dit wil zeggen dat 

de overdracht van ideeën niet op het schrift berust. Mensbeelden, problemen en oplossingen, 

strategieën, betekenis van de natuur, de zin van het leven (en dus van de dood) worden mondeling van 

de ene generatie op de andere overgedragen via verhalen en narratieve symbolen. In deze lezing 

wordt het beeld van de mens en de plaats die hij in het universum inneemt toegelicht en geïllustreerd 

aan de hand van een bijzonder helend verhaal, namelijk het lofdicht. 

2.6. Beelden van de SJAMAAN: Magiër, Genezer, Charlatan? 

Docent: Veerle Declerq. 


De fascinatie voor sjamanen neemt wereldwijd gestadig toe en gaat gepaard met een stereotiep beeld 

waarin sjamanen aanzien worden als vreemd uitgedoste tovenaars, primitieve genezers, 

medicijnmannen of vrouwen. Ze worden verder snel geassocieerd met een wereld van trommels, 

dansen, trance, geesten, hallucinaties, enz., tegenwoordig zelfs met begrippen als 'neosjamanisme' en 

'stadssjamaan'. 

Maar klopt dit beeld wel? Wat is eigenlijk een sjamaan? Hoe universeel is het sjamanisme? Wat is de 

rol van de sjamaan in het welzijn van individu en groep in een lokale gemeenschap? 

Wat is de verhouding van sjamanen tot religie, spiritualiteit, ziek zijn en heling/genezing? We duiden 

het verband tussen gezondheid en religie en gaan dieper in op de holistische verbinding van inheemse 

culturen met de wereld van de geesten. 



2.7. MINDFULLNESS. 

Docent: Edel Maex. 


Mindfulness, zo luidt het nieuwe basiswoord voor wie beter wil leren omgaan met de onvermijdelijke 

stress van het leven. Mindfulness vindt zijn oorsprong in boeddhistische meditatietechnieken. In plaats 

van voortdurend toe te leven naar doelen die ver in de toekomst liggen, betekent Mindfulness met een 

milde open aandacht aanwezig zijn bij wat nu is. In Mindfulness leer je hoe je steeds weer de rust en 

helderheid in jezelf kunt opzoeken. Ook wanneer het leven je deze rust niet gunt, leer je zo goed 

mogelijk om te gaan met wat zich aandient. Edel Maex, psychiater in het ZNA Middelheim, Antwerpen, 

geeft al jaren, aan steeds grotere groepen mensen, trainingen in Mindfulness. 

2.8. Verwerking van trauma’s: stress management in collectieve crisissituaties. 

Docent: Luc Quintyn. 


Ernstige en langdurige gevolgen van schokkende gebeurtenissen zijn een belangrijk aandachtveld in de 

psychologie geworden. De psychische en sociale consequenties van zeer ingrijpende gebeurtenissen 

vormen een belangrijk thema in de gezondheidszorg, zowel in preventie en voorlichting als in 

advisering, consultatie en therapie. Tegelijk zijn er praktische implicaties voor mensen die in 

conflictsituaties terecht komen als hulpverlener, journalist of diplomatiek medewerker. Voornamelijk 

via ervaringen met slachtoffers van internationale conflictsituaties (bv. de Vietnam veteranen in de 

V.S.) is het thema onder de aandacht van psychologen is gekomen. In deze sessie gaan we in op de het 

begrip en de definitie van ‘posttraumatisch stressstoornis’ en illustreren het concept aan de hand van 

concrete praktijksituaties in de (internationale) hulpverlening, het werk met vluchtelingen, en de 

(interculturele) gezondheidszorg. 


Docent: Bettina Leysen. 

DATUM: DINSDAG 22 JUNI 2010 VAN 19U TOT 22U. 

Aan de hand van het boek: ‘Een arts van de wereld. Etnische diversiteit in de medische praktijk’ (Conny 

Seelman et al, Bogn, Stafleu, van Loghum) bespreken we een interventie in de culturele hulpverlening. 

Verwerkingsrapport moet binnen zijn uiterlijk op vrijdag 28 mei 2010. 

Een tussentijdse verwerking is gepland op dinsdag 09/02/2010. 

Op deze verwerkingsavond van 22/06/2010 krijgen jullie feedback op het door jullie ingediende 

verwerkingsrapport van de module Cultuur & Gezondheid. De verwerkingsavond gebeurt met je 

verwerkingsgroepje waarmee je aan het verwerkingsrapport hebt gewerkt. 




MODULE 5: INTERCULTURELE COMMUNICATIE. 

Modulebegeleider: Guido Minne. 

IC lesmomenten verwerkingsmomenten lesuren verwerkingsuren 

avonden 14 1 42 3 

dagen 2 0 13 0 




coëfficiënt : 5,1 




Van 24/09/2009 tot 17/12/2009 – verwerkingsrapport binnen op vrijdag 19/03/2009 – 

Verwerkingsavond op woensdag 31/03/2010 van 19u – 22u. 

CIMIC organiseert sinds 2007 ook een Postgraduaat Interculturele Communicatie en 

Diversiteitsmanagement. Deze opleiding richt zich tot mensen die vanuit hun professionele 

context geconfronteerd worden met interculturele vragen en op zoek zijn naar de concretisering 

van het begrip diversiteit in hun eigen werksituatie. In dit postgraduaat trachten we al te boude 

veralgemeningen en vereenvoudigde communicatiemodellen achter ons te laten en te vertrekken 

vanuit de concrete realiteit van de steeds veranderende interculturele communicatieprocessen. 

Informatie: gunilla.de.graef@khm.be 

Inhoud 

De globalisering van onze samenleving, parallel met een reeks andere historische ontwikkelingen, resulteert 

in een verhoogd belang van ‘cultuur’. In combinatie met een ideologisch dogma dat cultuur een belangrijk 

goed is – iets wat beschermd en gerespecteerd en onder geen beding ‘afgenomen’ mag worden - leidt dit 

tot het toekennen van een zeer centrale plaats aan elementen als ‘eigenheid’, ‘identiteit’, ‘traditie’, 

‘afkomst’. Echter, ondanks de inflatie van deze begrippen en ondanks de proliferatie aan trainingscursussen 

en publicaties, blijft dit domein in de greep van de grootst denkbare terminologische en theoretische 

vaagheid. In deze module trachten we al te boude veralgemeningen en vereenvoudigde 

communicatiemodellen achter ons te laten en te vertrekken vanuit de concrete realiteit van de steeds 

variabele en onregelmatige interculturele communicatieprocessen. We overlopen een aantal theoretische 

concepten van interculturele communicatie. Stellen vragen bij de focus of verbondenheid van taal en 

integratie als een soort dogma. Overlopen het huidige inburgeringbeleid en de factoren (onderwijs, arbeid) 

die dit beïnvloeden. Staan stil bij het vraagstuk van de sociale cohesie en de “nieuwe” stedelijke 

samenleving(en). Wat betekent beeldvorming in dit alles en hoe geven we een stem aan de stemloze 

(storytelling)? Uiteindelijk gaan we ook de praktijk(en) op zoeken, o.a. in een Busselweekend op zoek naar 

de positieve energieën in de onderbuik van de stad, en bezoeken we Stadsklap – een inburgeringtraject -in 

Antwerpen 



ECTS. 




- de student is vertrouwd met de basisconcepten van de interculturele communicatie; 

- de student kan de complexiteit van interculturele communicatieprocessen duiden vanuit verschillende 

perspectieven en referentiekaders; 

- de student is in staat om oplossingsstrategieën uit te werken voor een optimale communicatie; 

- de student kan de aangeboden concepten van interculturele communicatie toepassen in de eigen 

professionele en persoonlijke omgeving; 

- de student is in staat om maatschappelijke en persoonlijke processen van interculturele beeldvorming, 

Stereotypering en vooroordelen te herkennen, te beschrijven en kritisch te beoordelen vanuit een ethisch 

relationeel en dialogisch referentiekader; 

- de student aanvaardt de andere als een coherent maar een meervoudig individu en gaat tactvol om met 

onverwachte reacties; 

- de student kan de eigen ervaringen met interculturele leersituaties en beproefde oplossingen 

communiceren met collega’s, vakgenoten, en leken; 

- de student weet beter om te gaan met de kracht van de interculturele diversiteit in zijn/haar eigen 

werkomgeving en leefsituatie; 

- de student is vertrouwd met het principe en de praktijk(en) van het storytelling en/of orale/mondelinge 

geschiedenis; 

Overzicht van de colleges van de module Interculturele Communicatie. 

1. CONCEPTEN VAN INTERCULTURELE COMMUNICATIE. 

1.1. Concepten van interculturele communicatie. 

Docent: Gunilla de Graef. 

DATUM: DONDERDAG 24 SEPTEMBER 2009 VAN 19U. TOT 22U. 

We bespreken samen enkele basisconcepten uit de interculturele communicatie, maar houden zelf de 

teugels in de hand en bekijken sterktes en zwaktes van de aangereikte modellen. We verkennen Geert 

Hofstede, Edward Hall’s nabijheidtheorie en Pinto’s mazenwerk. Hoe definiëren zij ‘cultuur’, welke 

dimensies van differentie vinden zij relevant, en hoe kunnen wij daar mee omgaan? Verder is het de 

bedoeling van deze sessie dat we ook even interactief gaan inzoomen op de ‘verschillende talen’ die 

we hanteren (verbaal, non-verbaal, sociaal,…). 

* Deze les kan ook worden gevolgd in de module Cultuur en Gezondheid en wordt als dusdanig ook 

aangeboden op dinsdag 12/01/2010. 

1.2. Interculturele gespreksvoering: HET TOPOI MODEL. 

Docent: Edwin Hoffman. 

DATUM: ZATERDAG 26 SEPTEMBER 2009 VAN 10U. TOT 17U. 

Interculturele communicatie vertrekt in wezen van inter-persoonlijke communicatie, maar geeft 

expliciete aandacht aan de culturele factoren die van invloed zijn op de communicatie en tot 

misverstanden kunnen leiden. Deze culturele factoren hangen niet alleen samen met iemands 

nationale of etnische achtergrond, maar evenzeer met geslacht, leeftijd, sociale klasse, opleiding, 

seksuele voorkeur, beroep, religie en sociaalgeografische afkomst. We bekijken aan de hand van 



concrete voorbeelden vijf gebieden waar zich in communicatie cultuurverschillen en misverstanden 

kunnen voordoen: Taal (verbale en non-verbale taal waarmee mensen zich uitdrukken), Ordening (de 

opvattingen van mensen); Personen (wie zijn de gespreksdeelnemers en hoe is hun onderlinge 

relatie?), Organisatie (organisatorische context en structurele machtsverhoudingen waarbinnen het 

gesprek plaatsvindt) en Inzet (onderliggende motieven, beweegredenen en bedoelingen van 

deelnemers aan een gesprek) (= TOPOI-model). 

Opdracht bij de les van Edwin Hoffman: 

Beschrijving van een praktijksituatie en dilemma’s 

Om zo goed mogelijk te kunnen aansluiten bij uw praktijk willen we u de gelegenheid geven mogelijke 

dilemma’s en/of één praktijksituatie te beschrijven ten aanzien van het omgaan met culturele 

verschillen: 

* De dilemma’s betreffen (algemene) knelpunten of problemen die u ervaart in uw praktijk of gehoord 

hebt van collega’s of medewerkers. 

* De praktijksituatie betreft een gesprekssituatie waarin volgens u sprake is van culturele verschillen. 

Het kan een situatie zijn die gespeeld heeft en waarover u (achteraf) niet tevreden bent of een situatie 

die nog komt. 

Schrijf kort op wie aanwezig zijn, wat de kwesties/onderwerpen zijn, wat er gezegd/gedaan is door 

betrokken partijen en wat verder van belang is. 

Schrijf ook op wat uw leervraag is met betrekking tot de ingebrachte dilemma’s en praktijksituatie. 

Deze les wordt ook gevolgd door de deelnemers aan het Postgraduaat Interculturele Communicatie en 

Diversiteitmanagement. 

2. TAAL EN CULTUUR. 

2.1. Hier spreekt men Nederlands: Taal en Overheid. 

Docent: Bob Van den Broeck. 

DATUM: WOENSDAG 14 OKTOBER 2009 VAN 19U. TOT 22U. 

Het principe van grondwettelijke taalvrijheid. Taal en overheid: In welke taal moeten ambtenaar de 

burger te woord staan? Het belang van sociaal tolken. Het voorbeeld van New York. Moeten 

ambtenaren Nederlands kennen? Welk kennisniveau is er vereist? Taal als hoeksteen van de 

samenleving: inburgering- en inwerkingdecreet. Is een taaleis gerechtvaardigd bij sociale huisvesting? 

Slagen in een (taal)toets als toegangsvoorwaarde confer het Nederlandse model. De België-route als 

gevolg van dit beleid. De noodzaak aan een Europese gedragen visie. 

2.2. Taal & Integratie: “Kennis van het Standaardnederlands dreigt het hedendaagse ‘schild en 

vriend’ te worden”. 

Docent: Piet Van Avermaet. 


“Dat minister Vandenbroucke gelijke kansen krachtig beklemtoont in zijn beleid, valt enkel toe te 

juichen. Dat hij hierbij de nadruk op taal legt, meer bepaald op de kennis van het Standaardnederlands, 

is echter problematisch. Deze klemtoon dreigt de achterstand van leerlingen die het gewoon zijn een 

andere taal of een andere taalvariant te spreken, te vergroten in plaats van te verkleinen” zegt 

sociolinguïst Piet Van Avermaet. Hij en Jan Blommaert bekritiseren in het recent verschenen “taal, 



Onderwijs en de Samenleving” het naar hun zeggen onrealistische taalbeleid van de minister van 

Onderwijs Frank Vandenbroucke. De grootste kritiek van Van Avermaet luidt dat de minister het begrip 

taal verengt tot slechts één varianten het Standaardnederlands, en daarbinnen bovendien sterke 

klemtoon legt op aspecten als spelling en grammatica. In de samenleving worden er een heleboel 

taalvarianten gebruikt die allemaal hun belang hebben, afhankelijk van de context. Eén norm opleggen 

die zogezegd overal succes zou garanderen dreigt meer dan ooit het hedendaagse ‘schild en vriend’ te 

worden. Het is een soort uitsluitingmechanisme. Alle andere taalvarianten worden als minderwaardig 

gebrandmerkt. 



3. COMMUNICATIE en INBURGERING. 

3.1. Migratie en Communicatie. 

Docent: Didier Vanderslycke. 

DATUM: DONDERDAG 19 NOVEMBER 2009 VAN 19U. TOT 22U. 

Migraties zijn van alle tijden. Heel concrete, vaak materiële oorzaken en persoonlijke motieven vormen 

de aanleiding: een te sterke bevolkingsgroei, armoede, natuurrampen, oorlog en 

onderdrukking. Steeds hebben mensen gezocht naar een plek waar het leven beter en veiliger werd 

geacht. In deze lezing bespreken we de complexiteit van het fenomeen migratie, en gaan we dieper in 

op een aantal communicatieve aspecten. Eerst en vooral staan we stil bij ons taalgebruik en de 

verschillende doelpublieken als we het hebben over migranten: allochtonen, nieuwe migranten, 

nieuwe Belgen, asielzoekers, vluchtelingen, vluchtende, mensen zonder wettig verblijf, of etnischculturele 

minderheden. Vervolgens: waarom migreren mensen eigenlijk, en wat is het belang daarvan 

voor ons "vreemdelingen- en/of integratiebeleid"? We stellen immers vast dat dit 

vreemdelingenbeleid" eigenlijk een korf omvat met een veelheid van beleidsdomeinen: gaande van de 

wetgeving m.b.t. de toegang, het verblijf en de verwijdering van het grondgebied, het politioneel 

beleid, het bijstandsbeleid... tot en met het welzijnsbeleid, het onderwijsbeleid en het mediabeleid. 

We bekijken van dicht bij de meest courante 'ordeningsmodellen' van culturele diversiteit — 

segregatie; segmentatie; assimilatie; integratie met behoud van eigenheid; inpassing/inburgering; en 

intercreatie/interculturele samenlevingsopbouw — en passen deze toe op de Belgische 

vreemdelingenwet en de drie sporenbenadering van het Vlaamse Minderhedenbeleid. Bij wijze van 

besluit bespreken we een aantal, dat een vernieuwde aanpak van het vreemdelingen- en 

integratiebeleid vorm kunnen geven. 

* Deze les wordt ook gevolgd door de deelnemers aan het Postgraduaat Interculturele Communicatie 

en Diversiteitmanagement. 

3.2. De nieuwe inburgeringtrajecten. 

Docenten: Mirjam Amar. 

DATUM: WOENSDAG 25 NOVEMBER 2009 VAN 19U. TOT 22U. 

Mensen uit het buitenland die nieuw zijn in Vlaanderen of Brussel, hebben sinds enkele jaren recht op 

een inburgeringtraject. Sommige nieuwkomers zijn zelfs verplicht zo een traject te volgen. Dat bepaalt 

het Vlaamse inburgeringdecreet van februari 2003 dat van kracht is sinds 1 april 2004. Acht 

onthaalbureaus in Vlaanderen en Brussel organiseren inburgeringtrajecten voor nieuwkomers. De 

onderdelen van het traject zijn een basiscursus Nederlands, een cursus maatschappelijke oriëntatie 

(MO), een pakket loopbaanoriëntatie. Nieuwkomers die een inburgeringtraject volgen worden ook 

begeleid door een trajectbegeleider. Doel van het inburgeringtraject: ervoor zorgen dat nieuwkomers 

zo snel mogelijk zelfstandig hun weg vinden en actief aan de samenleving deelnemen. 



Op 14 juli 2006 keurde de Vlaamse regering een aantal wijzigingen goed aan het inburgeringdecreet. 

Met ingang van 2007 zijn ook oudkomers doelgroep van inburgering en worden meer nieuwkomers 

verplicht een traject te volgen. De administratieve boete voor wie zich niet aan de inburgeringplicht 

houdt, is van kracht sinds het voorjaar van dit jaar. 

Meer inhoudelijk dan werd recent een nieuwe interactieve methodiek ontwikkeld waar de 

leerkrachten MO mee werken om meer nog dan vroeger te kunnen inspelen op de werkelijke 

behoeftes van de inburgeraars. 

Begin juli van dit jaar trad de nieuwe minister van inburgering aan: Geert Bourgeois. Het nieuwe 

regeerakkoord zet in op inburgering en kondigt alvast de ontwikkeling aan van een evaluatietest voor 

de cursus maatschappelijke oriëntatie én van een voorbereidend pakket inburgering voor kandidaatinwijkelingen 

in het land van herkomst. Inburgering: een sector in beweging. Een avond helemaal 

toegespitst op de actualiteit. 

3.3. Onderwijs en integratie 

Docent: Ides Nicaise. 


De schoolse achterstand van allochtone jongeren is een politiek gevoelig onderwerp. Ook binnen de 

wetenschappelijke wereld bestaat hierover een controverse, die niet volledig vrij is van ideologische 

kleuring. De etnische, raciale en biologische verklaringen leven in sommige milieus nog steeds voort. 

Anderen zoeken verklaringen in een school-arme of schoolvijandige cultuur. Als reactie op de 

biologische en etnisch-culturele ‘inferioriteit’-theorieën heeft een derde groep onderzoekers dan weer 

de nadruk gelegd op sociaaleconomische achterstelling van etnische minderheden als oorzaak van hun 

zwakke schoolprestaties. Toch verklaart de socio-economische achterstelling van allochtonen niet de 

totale kloof. Dat brengt ons tot alweer twee alternatieve hypothesen: de interactieve 

acculturatietheorie en de structurele discriminatietheorie. 

Met de interactieve acculturatietheorie verwijzen Bourhis e.a. (1997) naar culturele factoren, maar niet 

vanuit een hiërarchische waardeschaal: zelfs tussen evenwaardige culturen kan er, naargelang de 

omstandigheden, een harmonieuze integratie ontstaan, een segregatie of zelfs uitsluiting, afhankelijk 

van de houdingen die zowel bij de immigranten als bij de autochtone gemeenschap leven t.a.v. de 

eigen en de andere cultuur. We concretiseren deze mechanismen met een focus op de rol van taal en 

godsdienst als katalysatoren van interculturele fricties. Vervolgens worden uit de analyse besluiten 

getrokken voor beleid en praktijk 

3.4. Evenredige arbeidsdeelname en diversiteit. 

Docent: Michiel Van de Voorde. 

DATUM: DONDERDAG 12 NOVEMBER 2009 VAN 19U. TOT 22U. 

Hoewel de arbeidsdeelname van allochtonen, gedefinieerd als burgers met een andere dan de EU-15 

of EU-27 nationaliteit, sterk gegroeid is sinds 1999, kunnen we niet om een aantal frappante 

vaststellingen heen: 

* Ondanks de sterke afname van de nationaliteitskloof en de groei van de arbeidsdeelname van 

allochtonen, blijft de kloof toch nog erg groot. Vooral de kloof bij vrouwen van allochtone herkomst is 

zorgwekkend. 

* Ook in Europees perspectief scoort Vlaanderen en bij uitbreiding heel België slecht, zoals ook in de 

recente Oeso-studie Jobs for Immigrants nog eens werd benadrukt. 

* Vertaald naar het afgesproken groeiscenario van 2002 scoort Vlaanderen over de jaren 2002-2007 

tegen de ondergrens van dat scenario. 



* De aanwezigheid van allochtonen bij de werkzoekenden is tussen 2000 en 2005 zowel absoluut als 

relatief toegenomen. Het aantal allochtonen in de werkloosheid nam af sinds 2005, in vergelijking met 

de andere kansengroepen was deze daling sterker en sneller, vooral bij jongeren van Maghrebijnse en 

Turkse origine. Maar vaak gingen ze aan de slag via uitzendwerk of met tijdelijke contracten. De 

huidige crisis maakt hen dan ook tot eerste slachtoffers. 

Ondanks de overheveling van de bevoegdheid m.b.t. de tewerkstelling van personen met een 

handicap van het domein welzijn naar werk en ondanks meer beleidsaandacht, resulterend is een 

nieuw actieplan in 2008, verbetert de positie van de groep arbeidsgehandicapten veel te traag. 

* De arbeidsdeelname van personen met een arbeidshandicap is gestegen, maar de kloof met de totale 

werkzaamheidsgraad blijft zeer groot, vooral voor laaggeschoolde vrouwen binnen deze doelgroep en 

voor 50 +’ers. 

* De laatste 5 jaar scheppen we onvoldoende extra banen voor mensen met een arbeidshandicap: we 

halen met moeite de onderkant van het streefscenario van 2003. 

* De werkloosheidsgraad van personen met een arbeidshandicap is sinds 2000 toegenomen, met een 

zeer sterke toename bij 50 +’ers. 

Vergrijzing en ontgroening beginnen langzamerhand maar steeds sterker zichtbaar en voelbaar te 

worden in bedrijven, sectoren en regio’s. En toch: 

* Hoewel de arbeidsdeelname van 50+’ers de laatste jaren fors is toegenomen, blijft de Europese 

benchmark voor 55+’ers (50% aan het werk) voor Vlaanderen en België nog lange tijd buiten bereik. 

*De stijging van de werkzaamheidsgraad van 50+’ers hangt in grote mate samen met de verhoogde 

arbeidsdeelname bij vrouwen. 

* Laaggeschoolde ouderen staan uiterst zwak op de arbeidsmarkt. 

* De aanwezigheid van 50+’ers in de werkloosheid is in absolute en relatieve zin sterk toegenomen. 

Wie dit leest kan maar één conclusie trekken: het ambitieuze Vlaamse beleid van evenredige 

arbeidsdeelname en diversiteit faalt. Of --- 

Michiel Van de Voorde werpt in zijn college een licht op het verleden, het heden en de toekomst van 

het Vlaamse beleid inzake evenredige arbeidsdeelname en diversiteit. Hij overloopt kort de 

geschiedenis van het betreffende beleid, gaat vervolgens in op de kenmerken ervan en sluit af met een 

blik op de krachtlijnen voor 2009-2010. Volgens hem zullen we in elk geval een tandje moeten 

bijsteken. 


Diversiteitmanagement en een keuze les voor de studenten die de module Cultuur & Economie volgen. 

3.5. Een theatervoorstelling: Belga 

Docent: Rachida Lamrabet en Michael De Cock.. 

DATUM: DONDERDAG 26 NOVEMBER 2009 VAN 20U. TOT 23U IN ‘T ARSENAAL. 

NA DE VOORSTELLING NA BESPREKING MET DE AUTEUR EN REGISSEUR. 

BELGA: de historische context. De eerste georganiseerde migrantenstroom van Marokko naar België 

kwam begin jaren zestig op gang. De geschiedenis is bekend: na de mijnramp in Marcinelle wilde de 

Italiaanse overheid geen werkkrachten meer sturen. De Belgische regering moest noodgedwongen 

elders gaan rekruteren. Zo kwam ze in Marokko terecht. De eerste Marokkaanse migranten hadden 

niet de intentie lang te blijven. Hooguit een jaar of twee. De vrouwen bleven 

achter in het thuisland. Veel geld verdienen en dan weer naar huis. Dat was het plan. Dat het anders 

liep is intussen genoegzaam bekend. 

BELGA: een verhaal over droom en realiteit, vroeger en nu. Deze migratiegeschiedenis is niet enkel 

een historisch gegeven maar ook een verhaal met zijn wortels in de jaren zestig en zeventig van de 

vorige eeuw. En een verhaal dat tot vandaag het leven/samenleven in onze steden bepaalt. 



Met deze voorstelling willen we het over vandaag hebben, door terug te graven naar de eerste 

verhalen en dromen van de eerste avonturiers die naar hier kwamen. 

BELGA gaat over de jonge Berber die in de jaren 60 vol verwachting in België arriveert. Hij komt om te 

werken! Aangetrokken door sprookjesachtige beloften hoopt hij snel en bemiddeld terug te 

keren naar zijn vaderland. Al gauw beseft hij echter dat hij in België zijn verdere toekomst zal 

moeten uitbouwen. Zijn vrouw komt. De kinderen komen. Ze groeien op in de Westerse maatschappij. 

Een maatschappij met andere normen en waarden dan die waar hij vandaan komt. 

Ooit... zo maakt hij zichzelf wijs, keren ze allemaal terug. Maar voor de kinderen, de kleinkinderen, is er 

geen weg terug. 

BELGA gaat over de dromen van gastarbeiders, hun bijdragen tot onze maatschappij, zowel sociaal als 

economisch... en over hun eenzaamheid, zoveel jaren later. 

Om het verhaal nog efficiënter en aangrijpender te vertellen wordt het eerste deel, de jonge 

'gastarbeider', in het Berbers gespeeld. De tweede, zijn zoon en nieuwe Belg, praat Nederlands/Frans. 

Beide worden op het podium geobserveerd door een oudere Marokkaanse man die zijn leven verteld 

ziet op de scène. 

Rachida Lamrabet (1970) is geen onbekende meer in de literaire wereld. Met haar verhaal Mercedes 

207 won ze in 2006 de Kif Kif Literatuurprijs 'Kleur de Kunst!'. Met Vrouwland wint Rachida Lamrabet 

de Debuutprijs 2008 (een initiatief van Boek.be). De jury noemt haar een belangrijke nieuwe stem in 

het Vlaamse literaire landschap. Intussen verscheen ook haar tweede boek, Een kind van God. 

Momenteel werkt Rachida, op vraag van ‘t ARSENAAL aan haar eerste theatertekst: BELGA. Lamrabet is 

behalve auteur ook juriste voor het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding 

(CGKR). 

4. SOCIALE COHESIE. 

4.1. Wetgeving en praktijk m.b.t. raciale discriminatie in de arbeidssfeer. 

Docent: Bart Mondelaers. 


Onder Europese impuls is de voorbije jaren een uitgebreid wetgevend kader betreffende gelijke 

behandeling in arbeid en beroep tot stand gekomen naar Angelsaksisch voorbeeld. Het belang van 

deze regelgeving voor de praktijk blijkt onder meer uit het feit dat in het Verenigd Koninkrijk 

momenteel al meer discriminatieclaims ingediend worden dan ontslagbetwistingen. 

Dit seminarie besteed aandacht aan de verschillende vormen van (raciale) discriminatie die door de 

wet op de werkvloer verboden worden, de bewijsregeling, rechtsbescherming, herstel en sanctionering 

ervan. De concepten uit de regelgeving worden toegelicht aan de hand van Europese en Belgische 

rechtspraak en geïllustreerd aan de hand van concrete praktijksituaties uit de klachtenbehandeling 

door het Centrum. Daarnaast wordt aangegeven wat het management preventief 

kan doen om het risico op discriminatie zoveel mogelijk te vermijden (non discriminatieclausules, 

interne klachtenprocedure). 

* Deze les wordt ook gevolgd door de deelnemers aan het Postgraduaat Interculturele Communicatie 

en Diversiteitmanagement. 



4.2. Beloften en uitdagingen van het stadsleven voor intercultureel burgerschap. 



Sommige theoretici stellen of suggereren dat de geconcentreerde sociale en culturele complexiteit die 

kenmerkend is voor de moderne stad, ertoe bijdraagt dat stedelingen betere sociaal-culturele 

hulpbronnen tot hun beschikking hebben voor de ontwikkeling van specifieke interculturele deugden, 

zoals tolerantie of zelfs een verlangen om contact te maken met het vreemde en onvertrouwde. Dit 

gezichtspunt vertegenwoordigt het ideaal 

van de stad als een plek van acceptatie en van respect voor de culturele ander. Er bestaat echter ook 

een traditie van urbane theorievorming die het stedelijke leven eerder karakteriseert als 

vervreemdend, anoniem en isolerend. Hoe zijn deze twee tegengestelde evaluaties van het stadsleven 

nu op elkaar te betrekken? Is het mogelijk om het positieve potentieel van de stad uit te buiten en 

tegelijk de cultuur van anonimiteit te verwerpen? 

Ik stel voor om deze valse oppositie achter ons te laten. Intercultureel burgerschap lijkt juist te 

profiteren van bepaalde algemene aspecten van het stadsleven die een negatieve connotatie hebben, 

zoals de “blasé attitude” (Georg Simmel), “urbane flânerie” (Walter Benjamin), of de typische 

“onverschilligheid” van de stedeling (Fran Tonkiss, Louis Wirth). Immers, de taaie loyaliteiten en dikke 

solidariteiten van het rurale platteland zullen eerder punten van conflict opleveren, vooral wanneer het 

vreemdelingen en deviante levensvormen betreft. Stelt een dergelijke benadering ons in staat om een 

moreel minimum van intercultureel burgerschap te formuleren? Zo ja, bestaan er ook vormen van 

intercultureel burgerschap die meer eisen in moreel opzicht van burgers? 

* Deze les wordt ook aangeboden aan de deelnemers van Hoofdpakket1. 

4.3. GEKLEURDE STEDEN: het samenleven van autochtonen en allochtonen. 

Docent: Maarten Van Craen en Kris Vancluysen 


Vlaanderen telt heel wat gekleurde steden. Elke dag worden ze nog kleurrijker. Die evolutie roept 

vragen op over het integratieproces en de sociale cohesie in onze samenleving. Hoeveel contact 

hebben autochtonen en allochtonen met elkaar? In welke mate verschillen hun waardeoriëntaties? En 

welke impact hebben die factoren op de wederzijdse beeldvorming, discriminatiegevoelens en het 

vertrouwen in de overheid? Om op die vragen een antwoord te kunnen geven, trokken Kris 

Vancluysen, Maarten Van Craen en Johan Ackaert (Universiteit Hasselt) naar Antwerpen, Gent en 

Genk. Daar interviewden ze 960 inwoners van Turkse, Marokkaanse en Vlaamse afkomst. Op basis van 

deze informatie analyseren de onderzoekers in dit boek hoe autochtonen en allochtonen het 

samenleven in Vlaanderen ervaren. 

4.4. ‘Armen weten meer’ – de economische dimensie van het diversiteitsdenken. 

Docent: Paul Blondeel 


Diversiteit wordt meestal geassocieerd met verschillende etnische culturen en minder met 

(uitwisseling tussen) groepen die sociaaleconomisch ongelijk zijn of gewoon met mensen die 

achtergesteld zijn. Deze blinde vlek is jammer en onnodig. De rijkdom van het diversiteitsdenken is 

zeker nuttig voor wie werkt met kwetsbare groepen en kansengroepen; het adagio van 

nieuwsgierigheid en respect gelden er onverkort. Omgekeerd kan de expertise van verenigingen waar 

armen het woord nemen en van armen zelf, sterker worden aangewend in de Vlaamse 

diversiteitpraktijk. In deze sessie schetst de docent hoe kwetsbaar genoemde groepen over generaties 

heen belangrijke bijdrages leveren aan de buurten en steden waar ze wonen en werken. Arme en 

kwetsbare groepen houden belangrijke delen van de maatschappelijke en economische ‘machinerie’ 



gaande; ze werken letterlijk ‘op de vloer van de stad’; weten hoe hun stad werkt, wat er mankeert, wat 

er nodig is. Vaak zeggen ze het ook maar wordt het weg gezet als ‘gezeur’ of erger. Hoe kunnen we de 

essentiële bijdrage van achtergestelde groepen weer zichtbaar maken? Hoe houden armen zelf om 

hun sociale en fysieke omgeving op orde? Wat hebben wij van hen te leren? Bij de verschuiving van 

onze blik, wijst de docent op een aantal hinderlijke gewoontes uit het (lokaal) sociaal werk; hij 

beschrijft een aantal werken praktijkervaringen waar de omkering wel begint te lukken, o.a. in het 

culturele en het sociaalartistieke veld. 

* Deze les wordt ook aangeboden aan de deelnemers van de module Cultuur en Economie. 

5. MEDIA, STORYTELLING, MONDELINGE GESCHIEDENIS en CULTUUR. 

5.1. Introductie in de praktijk(en) van storytelling. 

Docent: Bart Vandermaesen. 


De afgelopen jaren is in Vlaanderen (in navolging van de Angelsaksische landen) een grote 

belangstelling gegroeid voor immaterieel erfgoed, vooral dan in de vorm van mondelinge geschiedenis 

en persoonlijke verhalen. In deze les verkennen we dit domein, blikken we terug op de historiek van 

deze interesse, en bekijken we de mogelijkheden en beperkingen van dit bronnenmateriaal. 

Vervolgens maken we kennis met de concrete aanpak van het verzamelen en verwerken van 

mondeling bronnenmateriaal (interviewtechnieken, randvoorwaarden, transcriberen,…). 

Aan de hand van een aantal praktijkvoorbeelden bekijken we tenslotte op welke manieren dit 

materiaal ontsloten kan worden naar een doelpubliek toe, en verkennen we verdere 

toepassingsmogelijkheden. 

5.2. BEELD EN REPRESENTATIE: de andere kant van de camera 

Docent: An Van. Dienderen. 


We weten hoe geconstrueerd documentaires zijn, dat ze niet “echt” zijn, niet de realiteit weergeven. 

Maar dan plots zijn er programma’s als “Toast Cannibal”, “Allez Allez Zimbabwe”, “Peking Express”, 

“Worlds apart” die de discussie over de authenticiteit van de beelden opnieuw ter discussie stellen. 

Het discours over de “authenticiteit”, “echtheid” of “realiteitskarakter” van documentaires kunnen we 

als kijker nooit in schatten. En dat is geen relativistische, postmoderne opvatting, dat is 

een feitelijke observatie. Hoe komt het dan dat dit discours steevast de kop opsteekt? Het is deze 

vraag die de lezing inspireert om een aantal veronderstellingen over format van de documentaire in 

vraag te stellen en te zoeken naar wat er precies voeding aan geeft. Door documentaires te benaderen 

vanuit de praktijk, vanuit de interacties tussen ‘auteur’, ‘kijker’ en ‘ander’ en via voorbeelden van 

documentaire televisie en “creatieve” documentaires wordt het verhaal van de andere kant van de 

camera – die van maker – belicht. 

5.3. MEDIA IN DIVERSITEIT. 

Docent: Ico Maly. 


Bij het horen van ‘diversiteit in de media’ denken velen spontaan aan het aantal ‘allochtonen’ die op 

onze scherm te zien zijn. Of beter gezegd aan de onderrepresentatie van minderheidsgroepen in onze 

media. Diversiteit in de media wordt dan herleid tot een louter kwantitatief probleem. We blijven 

hangen bij een aspect van dit thema: namelijk waarom zijn er zo weinig allochtonen in de media actief? 

En hoe kunnen we meer allochtonen warm maken om een journalistieke opleiding te volgen en te 

solliciteren in de media. Dit is echter niet de enige invalshoek om dit thema te behandelen, misschien 



nog belangrijker is de vraag hoe het zit met de kwalitatieve dimensie van diversiteit in de media. Hoe 

berichten de media over diversiteit. Hoe staat het met de kwaliteit van de berichtgeving over 

diversiteit en allochtonen? Beide dimensies van diversiteit in de media zullen in deze gastles behandeld 

worden, maar het zwaartepunt zal liggen op de kwalitatieve dimensie. 



6. INTERCULTURELE COMMUNICATIE IN PRAKTIJK. 

6.1. Stadsklap. 


DEZE LES GAAT DOOR IN HET ATLASGEBOUW – CARNOTSTRAAT, 110 IN 2000 ANTWERPEN. 

Inburgering is meer dan het louter aanleren van onze taal. Dat heeft de actualiteit van de laatste 

maanden en jaren meer dan eens aangetoond. Communiceren, elkaar begrijpen en vooral met elkaar 

leven, vergt veel meer. Cultuur en herkomst kleuren heel sterk de manier waarop we met elkaar 

omgaan. Nieuwkomers laten kennismaken met het reilen en zeilen van de Vlaamse samenleving is dan 

ook een belangrijk aspect van het inburgeringtraject dat vandaag wordt aangeboden aan nieuwkomers 

in Vlaanderen en dit naast het aanleren van de taal en de begeleiding naar de arbeidsmarkt. Via de 

cursus Maatschappelijke Oriëntatie krijgen nieuwkomers uitleg over het hoe, wat en waarom van 

onze maatschappij. Het is een wegwijs, een handboek, een kompas om de weg te vinden in de Vlaamse 

samenleving. (…) 

Stadsklap als methodiek om de dialoog op gang te brengen. 

De dialoog met de Antwerpenaar was al van bij de start van het onthaalbureau geïntegreerd in de 

lessen Maatschappelijke Oriëntatie. Onder de vorm van de toenmalige ‘Belgen- bezoeken’ 

organiseerde het onthaalbureau groepsgesprekken met Antwerpenaren. In 2004 startte het 

onthaalbureau een samenwerking op met VormingPlus. Sindsdien organiseren we samen Stadsklap. 

Gaandeweg werd Stadsklap inhoudelijk verfijnd en opengesteld voor verschillende doelgroepen. 

Stadsklap in een formeel ontmoetingsmoment tussen inburgeraars en externen. Het is geen 

vrijblijvende babbel. De gespreksbegeleiders zien erop toe dat de deelnemers alle kansen krijgen om 

zoveel mogelijk thema’s bespreekbaar te maken enerzijds. Anderzijds geven zij zelf extra impulsen aan 

het gesprek zodat het gesprek meer diepgang krijgt 

6.2. Brussel-Weekend Interculturele Communicatie. 

Begeleiding: Guido Minne. 

Docenten: Paul Jacobs en vele anderen. 

DATUM: VRIJDAG 30, ZATERDAG 31 OKTOBER & ZONDAG 1 NOVEMBER 2009 VAN 19U. (VRIJDAG) TOT 14U. (ZONDAG). 

WEEKEND GAAT DOOR IN DE WATERMAN, BRUSSEL. 

“Moordadige identiteiten” van de Libanese romanschrijver en essayist Amin Maalouf, moet volgens de 

auteur zelf gelezen worden als een weerslag van de ongerustheid toen de wereld niet meer verdeeld 

volgens ideologische tegenstellingen, maar verdeeld werd naar identiteit. 

* Een weekend in Brussel rond interculturele communicatie, multiculturalisme en interculturaliteit. 

Met Paul Jacobs gaan we vooral op zoek naar “diversiteit in de diversiteit”. 

* Daarnaast ook de stad als een plaats voor interculturele ontmoeting. We duiken onder in de 

onderbuik van de stad en ontmoeten er een reeks positieve energieën. 



* Dit weekend krijgen jullie ook een opdracht: ga op zoek (in groepjes van twee) naar “een verborgen 

verhaal” in/uit Brussel. 

Enkele rode draden door dit weekend: 

- Op vrijdagavond een ontmoeting met Paul Jacobs – een meer dan boeiende en intrigerende persoon 

als verpersoonlijking van een veel gelaagde identiteit. Vertrekkend van het werk van Amin Maalouf 

confronteert hij ons met onze eigen “stereotyperingen” en “hokjesdenken”. Jacobs daagt ons uit en 

stelt ons de vraag of we nog steeds de veiligheid en (on)wetenschappelijke zekerheid nodig hebben, 

en/of het ontvluchten van het interculturele (religieuze) in termen als diversiteit, gender en sexuele 

geaardheidtalk daar ook kwalijke uitingen van zijn. 

- Zaterdag bezoeken we organisaties als City Mine(d) met hun project Micronomics. 

CITY MINE(d) is een platform voor culturele, sociale en economische projecten in en voor de 

stad. Het brengt verschillende groepen samen, realiseert artistieke projecten op publieke 

plaatsen en organiseert workshops en debatten rond stedelijke thema's. Hierbij streeft het naar 

het bevorderen van politieke inspraak en economische herverdeling. 

City Mine(d) koppelt het lokale en kleinschalige aan het internationale, het artistieke aan het 

politieke, creativiteit aan academisch onderzoek, en stedelijke ontwikkeling aan experiment en 

innovatie. Website:www.citymined.org 

City Mine(d) werkt voornamelijk in Brussel (°1997), Londen, Barcelona (°2002) en Milaan 

(°2009). De projecten ontwikkelen zich momenteel langs drie assen: PRECARE, KRAX en 

MICRONOMICS. 

Micronomics is constant op zoek naar mensen met activiteiten die moeilijk als job te benoemen zijn, 

die op kleine schaal dingen maken en uitproberen, of die op een eerlijke manier verkopen, ruilen of 

kennis doorgeven. Op het Micronomics Festival kan u kennismaken met mensen die overgegaan zijn 

tot actie. Het gaat om activiteiten als boekbinden, massage techniek, computer reparatie, fotografie, 

ruilprojecten, hergebruik-ateliers, mode en design; maar ook kinderbibliotheken, mediatheken, muziek 

tot zelfs cateringinitiatieven. 

Hoewel deze initiatieven vaak onzichtbaar blijven in het beeld dat pers en politiek van de economie 

schetsen, stelt Micronomics vast dat mensen deze initiatieven niet alleen ontwikkelen om zich uit te 

leven, maar dat het voor sommigen een manier van overleven is geworden, en dat ze bovendien 

ideeën aanreiken om duurzamer te produceren en te consumeren. Initiatiefnemers vind je niet enkel in 

een creatieve middenklasse, maar variëren van mensen zonder papieren tot overheidsfunctionarissen, 

van bankbedienden tot welzijnswerkers. 

We gaan ook langs bij het stad-erfgoedproject “Brussel behoort ons toe/Bruxelles nous appartient”. 

Deze organisatie heeft er zijn taak van gemaakt om zoveel mogelijk mensen aan te zetten om 

gesprekken met elkaar aan te gaan en op te nemen, om die opnamen zorgvuldig bij te houden en om 

ze zoveel mogelijk te verspreiden. De gesprekken – anoniem – zijn voor iedereen beschikbaar op hun 

website: www.bna-bbot.be of in hun verhalenwinkel. De gesprekken zorgen ook voor artistieke 

uitwassen van alle slag, een nieuw soort creatie dat leidt tot en nieuw imaginair Brussel. 

En we brengen een bezoek aan Centrum West. 

Jeugdhuis Centrum West vzw is één van de 8 Brusselse WMKJ’s (werkingen met maatschappelijk 

kwetsbare jeugd). Zij zijn actief in een buurt die gekenmerkt wordt door een hoge 

werkeloosheidsgraad en slechte onderwijscijfers. Ze zien het als onze taak om jongeren in die buurten 

en dus in dergelijke situatie een zinvol vrijetijdsaanbod aan te bieden. Ze wensen via het jeugdwerk bij 



te dragen tot de emancipatie van kinderen en jongeren in een maatschappij die hen niet altijd gunstig 

gezind is, door hen sociaal weerbaar te maken zodat ze een actieve rol kunnen spelen in dat proces. 

Het feit dat hun jongeren zeer vaak problemen hebben op school en vaak de trechter in tuimelen en zo 

ook op de arbeidsmarkt niet aan de bak lijken te komen, heeft niet louter individuele oorzaken, er zijn 

ook maatschappelijke oorzaken. Het is niet altijd de schuld van de jongere! Er zijn ook 

maatschappelijke oorzaken maar jij, als jongere, kan er wel iets aan doen! Het is allerminst onze 

ambitie om als jeugdwerk dé emancipatiebeweging zelf te zijn. Ze geloven er wel in dat ze via hun 

jeugdwerk kunnen bijdragen aan de emancipatiebeweging. Ze zien het als één van hun taken jongeren 

af te leveren die vooruit willen en wensen te ‘bougeren’ voor hun gemeenschap, hun wijk. 

Ze staan open voor alle kinderen en jongeren in de wijk die geïnteresseerd zijn in hun project. 

Om deze doelstelling te kunnen realiseren, werken we volgens volgende principes: emancipatorisch 

werken, buurtgericht, netwerkgericht, aandacht voor welzijn, signaalfunctie en voorzetten geven tot 

structurele verbeteringen. 

- Op zaterdagavond ontmoeten we met Paul Jacobs een aantal allochtone politieagenten en gaan met 

hen in gesprek. We gaan in op de diepere problematiek(en), de wordingsgeschiedenis, de fouten, het 

onbeleid en geen plaats noch interesse, ... 

Zondagvoormiddag 

We bekijken samen de documentaire Nous/Autres en hebben nadien een gesprek over “diversiteit in 

diversiteit. 

Documentaire Nous/Autres. Nedjma Hadj over deze documentaire: “Toen ik aan de Ieperlaan 

woonde, in de Chicagobuurt, heb ik samen met Giovanni Cioni een documentaire gemaakt. 

Nous/Autres, opgebouwd rond twee oude Brusselaars van joodse afkomst uit het centrum. Helga, die 

Duitsland was ontvlucht, en Jan, die Frankrijk was ontvlucht. Ik wilde weten wat ‘Brusselaar zijn’ voor 

hen betekende, hoe zij stonden tegenover al de veranderingen die ze hebben gezien. Ik had hen leren 

kennen in Het Anker, een ontmoetingsplek waar oudere mensen overdag een koffie of een biertje 

kunnen komen drinken. Het interesseerde me heel erg hoe ze stonden tegenover al die nieuwkomers 

in Brussel, omdat het een instroom is die blijkbaar nooit stopt. Het trof me hoe verbitterd ze erop 

reageerden. Enerzijds voelde ik vriendschap voor hen, anderzijds kon ik niet snappen dat mensen die 

aan den lijve hadden ondervonden wat het betekent om balling te zijn, nieuwe Brusselaars als 

indringers beschouwden. Dat ze zelfs de discussie niet wilden aangaan met de andere.” 

Gesprek met o.a. Paul Jacobs, Nedjma Hadj, Abdelhay Ben Abdellah, Nadia Fadil, e.a. 

Belangrijk is dat jullie ook een opdracht mee krijgen . 

Ga – in een groepje van twee - op zoek naar een (verborgen) verhaal in/van de stad. Wees dus heel het 

weekend alert en/of blijf zondagmiddag nog wat hangen, op zoek naar ....” je verborgen verhaal”. En 

leg het op één of ander wijze vast voor de slotverwerkingsavond. 

7. VERWERKINSGAVOND. 

Docent: Guido Minne. 

DATUM: WOENSDAG 31 MAART 2009 VAN 19U. TOT 22U. 

Verwerkingsrapport moet binnen zijn uiterlijk op vrijdag 19/03/ 2010. Op deze verwerkingsavond 

krijgen jullie feedback op het door jullie ingediende verwerkingsrapport van de module Interculturele 

Communicatie. De verwerkingsavond gebeurt met je verwerkingsgroepje waarmee je aan het 


Let op !!! aanwezig zijn op deze verwerkingen is verplicht !!! 



SPECIALISATIE 1: SUB - SAHARA AFRIKA. 

Modulebegeleider: Suzanne Monkasa. 

AFR lesmomenten verwerkingsmomenten lesuren verwerkingsuren 

avonden 13 2 39 6 

dagen 3 0 18 0 






Bij onvoldoende inschrijvingen (minder dan vijf) nemen we het recht voor om de specialisatie niet 



Verwerkingsavond op 30/04/2010. 

Ook mogelijk als Postgraduaat Sub-Sahara Afrika. 

Deelnemers aan het Postgraduaat Sub-Sahara Afrika dienen de lessen rond wereldbeelden uit het 

Hoofdpakket1 van Thierry Verhelst (28/11/09 – 10u tot 22u) en Jean-Pierre Rondas (17 & 24/11/09 

– 19u tot 22u) verplicht ook volgen. Tevens verwachten we dat postgraduaat cursisten minstens 

ZES andere colleges kiezen uit de rest van het BanaBa-aanbod. Naast je 

groepsverwerkingsopdracht zal hierover naar een persoonlijke verwerking van deze extra colleges 

gevraagd worden. 

20 studiepunten: 60 + 33 extra contacturen – studietijdbelasting: 500 uur. (coëf.: 5,2) 

Inhoud 

“SCHUDDEN AAN DE KOKOSBOOM.” (1) 

Op een algemene manier kunnen we stellen dat cultuur in brede zin een terrein van sociale en 

organisatievernieuwing vormt, waarvan bepaalde aspecten van de Afrikaanse samenleving, haar culturele 

expressievormen, waaronder o.m. haar muziek en haar literatuur bijzonder sterke getuigenissen zijn. Met 

de Afrika module schrijft u zich in een exploratie van de diversiteit van het continent, de verhoudingen 

tussen cultuur –culturen- en domeinen van de Afrikaanse samenleving(en) in een plurkdisciplinair 

perspectief: antropologie, politiek, geschiedenis bewegingen en dynamieken van sociale veranderingen, 

artistieke en culturele producties, sociale economie, “gender’ en processen van politieke deelname... 

Evenveel domeinen van activiteiten van Afrikanen die vragen oproepen en die gelegenheden geven voor 

verrijkende discussies, debatten en uitwisselingen. 

(1) De uitdrukking is ontleend aan Edem Kodjo (Togo) 



ECTS. 




- de student is vertrouwd met de kosmologie van het Afrikaanse mensen wereldbeeld; 

- De student kan de brede politieke, economische en maatschappelijke context in Afrika duiden aan de 

hand van een aantal case studies die aan bod kwamen in de module; 

- De student weet de brede stromingen, actuele ontwikkelingen en problemen op het Afrikaanse 

continent te vertolken; 

- De student kent en herkent hoe vooroordelen en stereotypes van de Afrikaanse cultuur in media en 

beeldvorming worden bestendigd; 

- De student is in staat om de actualiteit van de ontwikkelingen op het continent te situeren vanuit een 

postkoloniale erfenis en gedachtegoed; 

Overzicht van de colleges van de specialisatie Sub-Sahara Afrika. 

1. INTRODUCTIE OP HET AFRIKAANSE CONTINENT. 

1.1. Het Afrikaanse mensen wereldbeeld. 

Docent: Suzanne Monkasa. 

DATUM: MAANDAG 21 SEPTEMBER 2009 VAN 19U. TOT 22U. 

De ‘kosmovisie van de Afrikaan’, bestaat die? En hoe zou die dan van ‘onze visie’ verschillen? Welke 

universele mythes vinden we en waar leggen we de noodzakelijke connecties, de dwarsverbindingen 

die er voor kunnen zorgen dat de trein niet ontspoord… We kijken en luisteren naar een ‘sprekend’ 

verhaal over Afrikaanse oraliteit, mythologie en kosmologie en verwonderen ons over de gelijkenissen 

en verschillen met beelden van ‘onze’ schriftcultuur. We denken ook samen na wat het kan betekenen 

om echt globaal of transnationaal te denken… 

1.2. Cultuur-historisch overzicht over politieke ontwikkelingen op het Afrikaanse continent: 

instellingen, rechtssystemen en maatschappelijke evoluties. 

Docent: Zana Etembala. 

DATUM: MAANDAG 28 SEPTEMBER 2009 VAN 19U. TOT 22U. 

Deze cursus heeft een dubbele doelstelling. Ten eerste wenst zij een inleiding te zijn tot de algemene 

kennis van de politieke geschiedenis van Sub - Sahara Afrika. Ook de periode waarin de Europese 

mogendheden, met Portugal op kop, hun eerste commerciële, religieuze en politieke contacten starten 

langs de Afrikaanse kusten, vanaf het einde van de 15 de eeuw, komt kort aan bod. Er is natuurlijk een 

veel ruimere presentatie van de kolonisering van het continent vanaf het einde van de 19 de eeuw. 

Ook de dekolonisering en het postkoloniale tijdperk krijgen de nodige brede aandacht. Ten tweede 

tracht deze cursus enig inzicht te bieden in de maatschappelijke mutaties die de regio heeft ondergaan 

door die de Westerse politieke dominantie. Urbanisering en industrialisering metamorfoseerden totaal 

de lokale vormen van bestuur en samenleving. Enerzijds is er zowel aandacht voor de externe of 

exogene politieke dynamiek als voor de interne of endogene. Anderzijds is er ook belangstelling voor 

de lokale kracht tot integratie van nieuwe of vreemde elementen in de autochtone samenleving. 



1.3. Spiritualiteit en/in Afrika: het voorbeeld van divinatie 

Docent: Knut Graw. 

DATUM: MAANDAG 05 OKTOBER 2009 VAN 19U. TOT 22U. 

Religieuze, rituele of spirituele praktijken spelen een belangrijke rol in hedendaagse Afrikaanse 

samenlevingen. Niet anders dan elders lijkt de Webersche formule van modernisering en secularisering 

hier niet op te gaan. Het beeld dat hierbij ontstaat is bijzonder complex. Enerzijds omwille van het feit 

dat zich in de specifieke lokale context vaak een veeltal invloeden en tradities ontmoeten en anderzijds 

omdat het beeld van religie in Afrika vaak onderworpen is aan exotiserende beeldvorming en 

discoursen die het begrijpen van de praktijken in kwestie eerder in de weg staan dan ze te bevorderen. 

Via de studie van divinatorische praktijken in Senegal en Gambia wordt in deze lezing getracht een 

genuanceerd beeld te schetsen van de betekenis van religieuze praktijken in hedendaagse Afrikaanse 

settings. Gebruikmakende van enkele gevalstudies en een fenomenologische analyse van divinatorische 

consultaties wordt getoond hoe de waarzegger door verschillende mantische technieken erin slaat de 

situatie van de persoon te doorgronden en rituele aanbevelingen uit te spreken. Het uitvoeren van de 

aanbevolen rituele handelingen moet het individu in staat stellen momenten van crisis te overkomen en 

zijn doelen te verwezenlijken. 

De werking van divinatie toont zich daarmee niet primair als een abstracte zoektocht naar kennis maar 

als een omvattende culturele praktijk van hermeneutische en symbolische transformatie. 

1.4. Inzoomen op Zuid-Afrika: “help ik ben blank geworden!” 

Docent: Bram Vermeulen. 

DATUM: DATUM WORDT LATER MEEGEDEELD VAN 19U. TOT 22U. 

De achttienjarige boerenzoon Johan Nell, een kind van Zuid-Afrika na de apartheid, loopt op een 

maandagochtend een krottenwijk binnen en opent zonder een woord te zeggen het vuur op de zwarte 

bewoners. Er vallen vier doden, onder wie een moeder, haar baby en een kind van tien jaar oud. Het is 

halfdrie in de middag, lichtbewolkt, 29 graden. De moordenreeks verandert het dorp Swartruggens in 

een typisch Zuid-Afrikaans slagveld. 

Op zoek naar het waarom van de moord probeert Bram Vermeulen grotere vragen te beantwoorden 

over de plaats van de blanken in het zuiden van Afrika aan het begin van de 21ste eeuw. Tegen de 

achtergrond van het felle integratiedebat in Nederland kijkt hij naar een kant van de wereld waar de 

blanken in de minderheid zijn. Hoe zijn zij geslaagd in de aanpassing aan hun omgeving? Wat voedt 

hun angst en hun onzekerheid? Welke onuitroeibare misverstanden maken hun integratie in dit 

continent ruim vier eeuwen na aankomst zo moeilijk? 

Help, ik ben blank geworden is een ontdekkingstocht door een land waarin niemand ontsnapt aan de 

stereotypen verbonden aan een huidskleur. Ook de schrijver niet. Ergens tussen Nederland en Zuid- 

Afrika verkeerde hij in de twilightzone, het schemerdonker van twee multiculturele drama’s. Hij was 

ongeneeslijk blank geworden. 

Bram Vermeulen was zeven jaar lang de correspondent in Zuidelijk Afrika voor NRC Handelsblad, 

nrc.next, het NOS-Journaal, de VRT en de Wereldomroep. Hij is verkozen tot Journalist van het Jaar 

2008. 

2. AFRIKA VERBEELD/VERTELD 

2.1. Afrika VERTELT/D. 

Docent: Georges Kamanayo 


Afrika vertelt/d is een cultureel erfgoedproject dat het koloniale erfgoed in Brussel en Vlaanderen wil 

inventariseren en ontsluiten, door middel van wetenschappelijke publicaties, publiekswerking en 



culturele projecten. De historische banden tussen Vlaanderen en het voormalig Belgische Afrika 

verklaren grotendeels waarom sommige Vlamingen (een deel van) hun leven hebben doorgebracht in 

Centraal Afrika en waarom mensen afkomstig uit die regio nu in Brussel en Vlaanderen leven. Afrika 

vertelt/d verzamelt getuigenissen van wat we voor het gemak Vlaamse Afrikanen en Afrikaanse 

Vlamingen zullen noemen, waarin ze herinneringen ophalen en spreken over persoonlijke ervaringen, 

op basis van een aantal thema’s. Momenteel staan al een tiental getuigenissen rond het thema 

métissage online. Georges Kamanayo vertelt uit eigen ervaringen in een les die Afrika verbindt met het 

‘eigen’ erfgoed... 

2.2. L’art contemporain en Afrique: nouveau marché ou mirage?. 

Docent: Toma Muteba Luntumbue. 

DATUM: MAANDAG 30 NOVEMBER 2009 VAN 19U. TOT 22U. 

Art contemporain. Réflexion sur le marqueur identitaire ou comment négocier sa différence. 

Il est désormais acquis, depuis le début des années quatre vingt-dix, que le territoire de l’art 

contemporain déborde largement les limites des pays occidentaux et de leur périphérie. On a pris acte 

de la vacuité des modèles exotisants et de la diversité des formes d’activités qui sur la planète peuvent 

relever de l’art contemporain. 

Nous assistons aujourd’hui à un échange généralisé des ressources théoriques et des gestes artistiques. 

Il est de plus en plus hasardeux, compte tenu du nomadisme des artistes, de soutenir l’idée d’une 

spécificité nationale dans les productions plastiques. 

Si pour autant, on ne peut définitivement conclure à une homogénéisation des cultures, la question de 

l’identité hante notre époque de la mondialisation. Ne serait-il pas d’ailleurs plus approprié, comme 

l’affirme Zygmunt Bauman, plutôt que de parler d’identité, parler " d’identification ", une activité 

interminable, toujours incomplète, inachevée et ouverte, dans laquelle nous sommes tous engagés, par 

nécessité autant que par choix. L’artiste, comme tout individu, aura peu de chances de voir cesser les 

tensions, les confrontations et les conflits que cette activité produit. 

Est-il nécessaire de se spécifier " ethniquement " à travers son œuvre, ne fus que pour répondre à la 

fameuse dialectique de l ‘" inclusion-exclusion "? 

Le marqueur identitaire constitue-t-il encore un argument et une posture négociable pour l’artiste ? 

L’authenticité, pour un artiste, ne correspond-t-elle pas davantage à une prise en compte de sa réalité 

immédiate ? 

Les in het Frans. 

2.3. Het vertekende beeld van de ‘ander’. 

Docent: Suzanne Monkasa, e.a. 

DATUM: ZATERDAG 17 OKTOBER 2009 VAN 10U. TOT 13U. IN HET AFRIKAMUSEUM TE TERVUREN. 

In hoeverre bepalen etnografische of volkskundige musea “onze” beeldvorming van en over nietwesterse 

culturen? De museologische logica en de bijhorende enscenering getuigen vaak nog 

onverminderd van een éénzijdig klassiek of modernistisch geloof in een “absolute, alziende blik” op 

mens en wereld. Zo vertelt het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika ons vandaag meer over de 

“koloniale blik”, dan over de volkeren en fenomenen uit Afrika, dat het beweert in beeld te brengen. 

Wat moeten we trouwens met dat (politiek) zeer geladen koloniale erfgoed? 

De ochtendsessie gaat door in het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika in Tervuren waar we, ons 

opmaken voor een unieke museologische rondleiding in het museumstuk dat zelf museum is 

geworden. 



2.4. PERSONA: rituele maskers en hedendaagse kunst. 

DATUM: ZATERDAG 17 OKTOBER 2009 VAN 14U. TOT 17U. IN HET AFRIKAMUSEUM TE TERVUREN. In deze 

tentoonstelling worden 180 maskers getoond. Meer dan 100 komen uit de wereldberoemde eigen 

collectie, andere worden uitgeleend door het Musée du quai Branly in Parijs, het Etnografisch Museum 

van Stockholm, het Pigorini Museum in Rome en enkele grote Belgische privé-verzamelaars. De 

maskers dialogeren met werk van hedendaagse Afrikaanse kunstenaars: Sammy Baloji, Moustapha 

Dime, Romuald Hazoumé, El Loko, Angèle Etoundi Essamba, Abdoulaye Konaté, Ndary Lô, Aimé 

Mpane, Aimé Ntakiyica, Yinka Shonibare, Barthélémy Toguo, Dominique Zinkpé. In de tentoonstelling 

staat het thema identiteit centraal: een masker kan ‘identiteiten’ verbergen en onthullen. Bij de 

traditionele maskers transformeert de maskerdrager zich in een andere persoon of in een godheid of 

geest, soms zelfs in een dier. De hedendaagse kunstwerken en installaties roepen vragen op over 

identiteit, zelfrespect en het beeld over de Andere. Deze tentoonstelling bezoeken we in de namiddag. 

2.5. Een theatervoorstelling : Serisse 

Docent: Younouss Diallo en Michael De Cock. 

DATUM: WOENSDAG 23 SEPTEMBER 2009 VAN 20U. TOT 23U IN ‘T ARSENAAL. 

Twee jaar geleden richtte acteur en theatermaker Younouss Diallo in zijn geboorteland Senegal FOTTI 

op, een structuur die jonge Senegalese acteurs opleidt en professionaliseert. 

Michael De Cock, directeur en artistiek leider van ’t ARSENAAL werd als eerste uitgenodigd om in 

Senegal een workshop te geven. Diallo en De Cock werkten er in februari 2008 en januari 2009 rond 

scènes uit De Kersentuin van Tsjechov. 

Het bleek een goede keuze. Afrikaanse, jonge acteurs voelden zich ontzettend aangesproken door een 

tekst van een Russische auteur, meer dan 100 jaar geleden bedacht. 

De vragen die in De Kersentuin gesteld worden, hoewel een eeuw geleden geformuleerd in Rusland, 

zijn vandaag relevanter dan ooit. Ze gaan niet meer over Rusland, dat toen volop in verandering was 

waarbij cruciale keuzes gemaakt moesten worden, maar gaan - door een hedendaagse en 

internationale bril gelezen - over problemen als globalisering, markteconomie en liberalisering. 

Moet je vasthouden aan het verleden zoals Tsjechovs Ljoebow, of inzetten op de toekomst zoals 

Lopachin in De Kersentuin? Wat is er gepermitteerd in het kader van de vooruitgang? Wat is 

vooruitgang? Hoeveel van je persoonlijk leven mag je op de helling zetten in het kader van de 

vooruitgang? In hoeverre hebben we ons verleden en onze roots nodig om onszelf te kunnen zijn? 

De keuzes en dilemma's waarmee Tsjechovs personages geconfronteerd worden, zijn ook de keuzes 

van vandaag. Tijdens een economische crisis. Wat zijn de oplossingen vandaag? Hoe moeten we 

omgaan met deze situatie? 

Samen met een gemengde ploeg wereldburgers, zowel Afrikaans als West-Europees, gaan Diallo en De 

Cock aan de slag met materiaal uit De Kersentuin. Niet om hun ultieme versie van het stuk te laten zijn. 

Maar om de tekst vertrekpunt van debat, discussie en theater te laten zijn. 

We beginnen bij La Cerisaie of De Kersentuin en komen uit bij SERISSE. 

Bedoeling is om het via SERISSE over globalisering te hebben, economie, kansen en gevaren. 

Niet op een academische manier, maar op de soms warme, soms poëtische manier die Tsjechov ons 

aanreikt. Deze problemen bespreken en bespreekbaar maken is één van de hoofddoelen van SERISSE. 

Een uiterst gedurfde onderneming wordt dit project. Met een repetitie- en speelperiode in Senegal en 

één in Mechelen. Een ontmoeting tussen spelers, theatermakers en denkers... dat zal het worden. 



3. EEN ANTROPOLOGISCHE BLIK 

Verhalen over verstedelijking, plattelandsontwikkeling, straatkinderen en migratie. 

3.1. De slaap neemt geen plaats in: over straatkinderen in Kinshasa. 

Docent: Kristien Geenen, Filip De Boeck, e.a. 

DATUM: DINSDAG 10 NOVEMBER 2009 VAN 19U. TOT 22U. (GECOMBINEERD MET BEZOEK AAN DE TENTOONSTELLING 

“DE SLAAP NEEMT GEEN PLAATS IN” IN DE KVS-BRUSSEL. 

Wie ronddoolt, ondergaat het aan den lijve: in Kinshasa speelt het leven zich af langs de kant van de 

weg. De Kinois, zoals men de inwoners van de hoofdstad noemt, hebben elk stukje leegstand, van 

braakliggende berm tot beschikbare vluchtheuvel, ingepalmd. Dag en nacht gonst het in deze marge 

van de bedrijvigheid. Koken en eten, wassen en plassen, verkopen en herstellen, lesgeven en 

vergaderen, vrijen en ruziën, bidden en rouwen... al deze activiteiten vinden plaats onder de blote 

hemel. Kappers- en kruidenierszaken, garages en schrijnwerkerijen, bars en bordelen, ze gedijen 

allemaal in openbare plaatsen. Bij deze invasie van de publieke ruimtes nemen straatkinderen een 

voorname plaats in. Ze groeperen zich in bendes en schuimen dusdanig de straat af op zoek naar een 

plaats om zich (tijdelijk) te nestelen. De straat is hun habitat, ze gaan naadloos in dit urbane kader op. 

Ze strijken schijnbaar eender waar neer want, zo beweren ze, “de slaap neemt geen plaats in”. De 

bendes zijn niet meer uit Kinshasa’s straatbeeld weg te denken. 

Het project “De slaap neemt geen plaats in” omvat twee luiken, een tentoonstelling enerzijds en een 

publicatie anderzijds. De tentoonstelling is opgebouwd rond één centraal thema: de straatbendes van 

Kinshasa. Foto's, schilderijen, collage's, een video en geluidsfragmenten evoqueren elk op 

eigenzinnige wijze de bijzondere leefwereld van deze straatjongeren in de Congolese hoofdstad. De 

documentaire foto's bieden de toeschouwer een directe toegang tot het dagelijkse reilen en zeilen van 

de straatbendes. De schilderijen van de populaire schilders uit Kinshasa lichten op haast didactische 

wijze alledaagse taferelen uit hetzelfde milieu toe, hierbij illustreren ze het clichébeeld dat omtrent 

straatbendes hangt. En de auditieve omlijsting tenslotte, met onder meer een bijdrage door de bendes 

zelf, roept de straatsfeer levendig op. Het interdisciplinaire samenspel loodst het publiek Kinshasa 

binnen. 

De begeleidende publicatie verdiept de reflectie over het centrale thema van de tentoonstelling. 

Aanzet is het wetenschappelijk onderzoek dat fotografe/antropologe Kristien Geenen voerde naar 

straatbendes in Kinshasa, meer bepaald naar de manier waarop deze met de publieke ruimte omgaan. 

De bijdragen plaatsen het geheel in een ruimere context. Ze geven duiding bij onderwerpen als 

(straat)jongeren, populaire schilderkunst en de stad Kinshasa. De auteurs zijn Lieve Joris, Yoka Lye, 

Filip de Boeck, Joseph Ibongo, Didier Katende en Kristien Geenen. In deze uitgave van Academia Press 

zijn eveneens de tentoongestelde werken opgenomen (de geluidsfragmenten uitgezonderd). 

In de marge van “De slaap neemt geen plaats in”, en in samenwerking met CIMIC en het IARA , vindt 

een conferentie plaats, en dit op 10 november 2009, tevens in KVS. Aangekondigde sprekers zijn 

Chéri-Cherin, Filip de Boeck, Bertin Boki en Kristien Geenen. 

Tijdens de dag krijgen we ook een unieke preview van een documentaire film van Filip De Boeck: 

Cemetery State. 

Het kerkhof van Kintambo is één van de oudste en grootste begraafplaatsen van Kinshasa, hoofdstad 

van de DRCongo. Mettertijd werd het ingepalmd door de stad, en groeiden er sloppenwijken rond. Eén 

daarvan is het overbevolkte Camp Luka, ook wel ‘De Staat’ genoemd. En ofschoon de stadsautoriteiten 



de overvolle begraafplaats reeds lang geleden sloten, zijn de inwoners van Camp Luka nooit gestopt 

hun doden daar te begraven. De film volgt een groep van doodgravers op de begraafplaats van 

Kintambo, en analyseert hoe begrafenissen en rouwrituelen voor de jongeren van Kinshasa momenten 

zijn geworden van revolte en verzet tegen de bestaande sociale en politieke orde. 

3.2. KINSHASA: verhalen van de ‘onzichtbare stad’. 

Docent: Filip De Boeck. 


De voortdurende herontdekking van de Centraal Afrikaanse urbane leefwereld gaat niet gepaard met 

een Weberiaanse ‘entzauberung', maar vindt echter plaats in een zich koortsachtig wijzigend, vaak 

obsessioneel maar steeds vitalistisch caleidoscoop van een veelheid van simultaan bestaande 

presentaties en zelfrepresentaties. In deze lezing bekijken we Kinshasa als een enorm spiegelhuis, dat 

de verschillende vernislagen van zijn bewogen geschiedenis — de palimpsest van kolonisatie, de-, re- 

en neokolonisatie — probeert te doorbreken. We zien hoe de bevolking van een stad waar 

toenemende armoede, honger, fysiek, psychisch en symbolisch geweld deel uitmaakt van de dagelijkse 

realiteit, de fricties en breuken van het postkolonialisme, van moderniteit én traditie, probeert te 

overstijgen. We stellen vast dat paradigma’s van verzet tegen de hegemonieën van de staat, het geld, 

de markt… er niet langer in slagen de complexiteit van de Congolese hoofdstad te schetsen. Deze stad 

staat constant bloot aan processen van destructie en regeneratie; haar bewoners nemen deel, 

activeren en ondergaan. Het lijkt alsof de continue en soms chaotische grensovergangen tussen deze 

twee extreme krachten—destructie en regeneratie—precies de (culturele) energiebron aanlevert die 

Kinshasa toelaat om sociaal te overleven en zichzelf te vernieuwen. 

3.3. Wonen in Noord-Ghana tussen dorp en stad 

Docent: Ann Cassiman. 


In deze lezing gaan we dieper in op de dynamische aspecten van wonen in Noord-Ghana (meer 

bepaald bij de Kasena), op de veranderingen die zich in de materiële en sociale structuren van het 

wonen manifesteren, en op de flexibiliteit en souplesse van traditionele praktijken van bouwen en 

wonen in confrontatie met de invloeden van een stedelijke moderniteit: hoe nieuwe bouwelementen 

worden geïntegreerd, hoe architectuur ook een hefboom is geworden voor de inwoners van ruraal 

Noord-Ghana om zich in te schrijven in bredere politieke, economische en culturele stromingen door 

middel van bvb. het vertalen van het cultural heritage discours, de vermarkting en toeristificatie van 

traditionele materiële cultuur, of de NGO-isering van de lokale identiteit. 

De lessen van Joost Dessein en Stella Nyanchama zijn ook deels antropologische blikken. 

4. CULTUUR EN ECONOMIE IN AFRIKA 

4.1. Globalization and Africa: raw material ’s thank or full partnership? 

Docent: Moïse Essoh 


By the way globalization is actually moving up, the great majority of African countries have not enough 

strength or even sovereignty to defend their own interest. Africa is seen by the major groups of 

countries fighting in the area of the economic globalization (Western countries, Asian growing 

economies, Arabians petroleum’s economies), as a raw material’s tank rather than a full partnership in 

this globalization process. 



This status leads to a great difficulty to develop significantly most of African countries, since being a 

raw material’s tank, in the globalized financial and economic system today, is the most fragile place in 

the system. It leads also to the maintain of dictatorships and violence-based regime over the continent, 

supported by the so-called "international community" to insure African’s role in the system, but with a 

severe lack of respect of human rights, and lack of concern by the struggle for a real development. The 

consequences are then numerous, including an important unemployment rate, predominance of 

informal economy, conflicts, important migration movement towards more developed countries, etc… 

This analysis of the situation should lead to the research of specifics and best solutions for Africa to 

avoid this unstopped diving to underdevelopment. 

4.2. Economic Partnership Agreement within ACP countries. 

Docent: Mariane Tambwe. 

DATUM: MAANDAG 07DECEMBER 2009 VAN 19U. TOT 22U. 

Wat zijn de evoluties en waar staan we vandaag in de economische relaties van de Europese Unie met 

Afrika? 

The Cotonou Agreement is a treaty between the European Union and the African, Caribbean and 

Pacific Group of States ('ACP countries'). It was signed in June 2000 in Cotonou, the largest city in 

Benin, by 79 ACP countries and the then fifteen Member States of the European Union. It entered into 

force in 2003 and is the most recent agreement in the history of ACP-EU Development Cooperation. 

The Cotonou Agreement is aimed at the reduction and eventual eradication of poverty while 

contributing to sustainable development and to the gradual integration of ACP countries into the world 

economy. The revised Cotonou Agreement is also concerned with the fight against 

impunity and promotion of criminal justice through the International Criminal Court. The Cotonou 

Agreement wishes to give a stronger political foundation to ACP-EU development cooperation. 

Therefore, political dialogue is one of the key aspects of the arrangements and addresses new issues 

which have previously been outside the scope of development cooperation, such as peace and 

security, arms trade and migration 

Furthermore, the element of good governance has been included as an 'essential element' of the 

Cotonou Agreement, the violation of which may lead to the partial or complete suspension of 

development cooperation between the EU and the country in violation. It was furthermore agreed that 

serious cases of corruption, including acts of bribery, could trigger a consultation process and possibly 

lead to a suspension of aid. Background Through the Lomé Conventions and the Cotonou Agreement, 

ACP countries benefited from a privileged access to the European market. The relations between the 

EU and ACP countries now have to conform to WTO rules, as the waiver obtained at the WTO is due to 

expire on December 31, 2007. EPAs are also part of a wider strategy of the EU seeking to redefine its 

trading relations with external partners in order to reinforce its presence on the international 

economic scene, and are supposed to foster integration of ACP countries into world trade. In this 

context, in some of the ACP countries and also in Brussels civil society and NGO’s decided to organize a 

campaign in January 2009 against the EPA. 

- A reminder about Cotonou Agreement. 

- EPA agreement: quid? 

- The impact on populations of Africa (Southern, Eastern, Western and Central Africa). 



4.3. Het concept markt in de Afrikaanse context: “ Een kom tomaten en twee kruiken bier.” 


DATUM: MAANDAG 14 DECEMBER 2009 VAN 19U. TOT 22U. 

Natuurlijk is een markt een plaats waar mensen bijeenkomen om goederen te kopen en te verkopen, 

en natuurlijk wil iedereen ‘een koopje doen’. Maar is ‘een koopje’ ook altijd het goedkoopste? Welke 

drijfveren sturen de handelingen van de marktganger? Hoe ‘irrationeel’ kan koopgedrag zijn? 

Of is het enkele irrationeel voor de blanke waarnemer? En gelden dezelfde waarderingscriteria voor 

tomaten en sorghumbier? We verplaatsen ons naar een kleine dorpsmarkt in Noord-Ghana, en gaan 

na welke principes de markt ordenen. Wat betekent een markt voor de lokale boeren, voor de 

handelaars en voor de consumenten? Welke niet-commerciële dimensies heeft een markt? Wat is de 

rol van de autochtone gezagsdragers zoals de landpriester en de imam? En als we zien hoe de lokale 

bevolking een nieuwgebouwde marktinfrastructuur negeert, wat leren we dan over interculturele 

communicatie en over moderniteit(en)? De lezing benadrukt het belang om in een interculturele 

samenwerking universeel veronderstelde begrippen zoals markt, economie, winst of efficiëntie vanuit 

een cultuureigen referentiekader in te vullen. 

Les simultaan met de deelnemers aan de module Economie. 

4.4. Gender en ontwikkeling in Afrika 

Docent: NN. 


5. CONFLICTEN EN GEWELD IN AFRIKA 

5.1. Barbaren? Conflicten in Afrika begrijpen." 

Docent: Kris Berwouts. 


Aan de hand van recente voorbeelden, vooral in Midden-Afrika, wordt getracht te begrijpen waarom 

er in Afrika zoveel conflicten zijn geweest sinds de onafhankelijkheid, waarom ze zo complex zijn en 

hoe conflicten in één land zich verstrengelen met die in een ander land. Er wordt bekeken hoe een 

Neokoloniale politiek en het reduceren van Afrika tot pion op het schaakbord van de Koude Oorlog 

maakten dat de uitbouw van de postkoloniale staat nooit een ernstige kans kreeg en leidde tot de 

implosie van samenlevingen en staten. De straffeloosheid en de geweldcultuur die daarvan het gevolg 

zijn, creëren een ideaal klimaat voor parallelle circuits voor de ontginning van grondstoffen. Wat een 

vicieuze cirkel van blind Afrikaans geweld lijkt, vindt uiteindelijk zijn oorzaken en hefbomen in de 

internationale politiek en handel. 

Deze les is ook opgenomen als een keuze mogelijkheid voor de module Conflict, Diplomatie en 

Cultuur. 

5.2. An anthropological assessment of the economic, social and cultural roots of political 

violence in Kenya. 

Docent: Stella Nyanchama. 


Al jaren tracht mevrouw Nyanchama een alternatieve blik op geweld in Afrika te presenteren aan de 

studenten. Dit jaar zou ze graag haar visie delen omtrent de in 2008 Kenyaanse postelectoraal 

conflicten onder de titel "An anthropological assessment of the economic, social and cultural roots of 

political violence in Kenya" en een debat te stimuleren over "comparative assessment" omtrent 

vergelijkbare situaties (Zimbabwe o.a.). 



Mevrouw Nyanchama is een Belgische van Kenyaanse herkomst. Ze heeft een licenciaatsdiploma 

pedagogie behaald van de VUB & een licenciaat antropologie behaald aan de KUL. Ze was gedurende 

jaren werkzaam als academisch assistente aan het Departement Sociale en culturele antropologie in 

Leuven. Ze deed haar antropologisch veldwerk in Kenya & werkte vooral met vrouwen rond thema's 

zoals de positie van de vrouw in de samenleving, ruimtelijk ordening, geneeskunde, macht(loosheid) & 

geweld. Ze heeft hierover verschillende artikels gepubliceerd maar is nog bezig met het schrijven van 

haar doctoraat. 

In haar college zal ze trachten te spreken vanuit haar ervaringen als antropologe die binnen de eigen 

gemeenschap onderzoek heeft gedaan. Ze deelt ook haar visie mee over de wijze waarop Afrika 

vandaag de weerslag ondergaat van hedendaagse cultuurcontacten. 

6. VERWERKINSGAVOND. 

VERWERKINSGAVOND. 

Docent: Suzanne Monkasa. 

DATUM: 19 OKTOBER 2009 EN OP 30 APRIL 2010 TELKENS VAN 19U. TOT 22U. 

Er zijn twee verwerkingsmomenten voorzien: één tussentijdse op 19 oktober 2009 van 19u tot 22u en 

een slotverwerkingsavond vrijdag 30 april 2010 van 19u tot 22u. 

Het verwerkingsrapport moet binnen zijn uiterlijk op vrijdag 19/03/ 2010. Op de slot- 

verwerkingsavond krijgen jullie feedback op het door jullie ingediende verwerkingsrapport van de 

specialisatie Afrika. De verwerkingsavond gebeurt met je verwerkingsgroepje waarmee je aan het 


Let op !!! aanwezig zijn op deze verwerkingen is verplicht 



SPECIALISATIE 2: AZIË. 

Modulebegeleider: Jo Bastiaens 

AZI lesmomenten verwerkingsmomenten lesuren verwerkingsuren 

avonden 14 1 42 3 

dagen 4 0 24 0 






Bij onvoldoende inschrijvingen (minder dan vijf) nemen we onshet recht voor om de specialisatie 



Verwerkingsavond op wordt later meegedeeld. 

Ook mogelijk als Postgraduaat Azië. 

Deelnemers aan het Postgraduaat Azië dienen de lessen rond wereldbeelden van Thierry Verhelst 

(28/11/09 – 10u tot 22u) en Jean-Pierre Rondas (17 & 24/11/09 – 19u tot 22u) verplicht ook te te 

volgen. Tevens verwachten we dat postgraduaat cursisten minstens ZES andere colleges kiezen uit 

de rest van het BanaBa-aanbod. Naast je groepsverwerkingsopdracht zal hierover naar een 

persoonlijke verwerking van deze extra colleges gevraagd worden. 

20 studiepunten: 69+ 33 contacturen – studietijdbelasting: 500 uur. (Coëff.: 4,9) 

Inleiding 

Het is onverantwoord om over Azië te spreken als ware het een geïntegreerde cultuur. Sociale, culturele, 

politieke en economische verschillen zijn zo immens groot dat zelfs een geografische opdeling tussen Zuid- 

Azië, Oost- Azië, en Zuid- Oost Azië, in sociaal-politiek, economisch of cultureel opzicht vaak kant noch wal 

raken. Wat heeft het boeddhistische Thailand immers gemeen met het islamitische Indonesië; of, waar 

plaats je tot de verbeelding sprekende landen als Sikkim, Nepal, Papoea-Nieuw-Guinea, of zelfs Iran? Het 

lijkt er sterk op dat de diversiteit aan Aziatische culturen en subculturen onze verbeeldingskracht zodanig 

overstijgt dat we dreigen overgeleverd worden aan allerlei gemeenplaatsen en vaak exotiserende (en 

grotendeels onjuiste) beelden uit de dagelijkse media. Edward Said had het er al over in zijn boek 

‘Orientalism’, waar hij deze exotiserende (en tegelijk demoniserende) beeldvorming over ‘het Oosten’ 

bespreekt in de Westerse literatuurgeschiedenis. Kortom, eerder dan een heel continent te willen ‘coveren’ 

met een tiental lezingen, kozen we voor een aantal brede thema’s die naar onze bescheiden mening 

insteken bieden voor een verdere exploratie van een continent vol tegenstrijdigheden; waar 

vredelievendheid samengaat met (al dan niet ingehouden) geweld, waar sensitiviteit voor het spirituele 

samengaat met een revolutionaire drang om te veranderen, en waar, laat het ons niet vergeten, de 

meerderheid van de mensheid leeft. We bekijken achtereenvolgens de thema’s cultuur en religiositeit, 

kruitvat van conflicten; revolutie-evolutie; China: groot, maar nog steeds onbekend. 



ECTS. 




- de student is vertrouwd met de belangrijkste religieuze stromingen en zingevingsystemen die in Azië 

ontstonden; 

- de student is in staat om de brede politieke, economische en maatschappelijke context in geselecteerde 

Aziatische culturen te duiden aan de hand van case studies en landen die aan bod kwamen in de module; 

- de student weet de brede stromingen, actuele ontwikkelingen en problemen op het Aziatische continent te 

duiden en een plaats te geven in de wereld van vandaag; 

- de student is in staat om de actualiteit van de ontwikkelingen op het continent te situeren vanuit een 

postkoloniale erfenis en gedachtegoed. 

Overzicht van de colleges van de specialisatie AZIË. 

1. INDIA 

1.1. Introductie tot INDIA. 

DOCENT: Marc Colpaert. 

DATUM: DONDERDAG 25 MAART 2010 VAN 19U. TOT 22U. 

Een algemene inleiding over de politieke geschiedenis van het subcontinent. Wat waren de 

breuklijnen, in welke mate zijn de gevolgen ervan verwerkt en wat zijn de grote uitdagingen voor de 

toekomst? Een voorbereiding op het seminarie met Manu Alphonse op 9 mei. 

1.2. INDIA EEN “CONTINENT” VOL TEGENSTELLINGEN. 

Docenten: Manu Alphonse, Marc Colpaert, ea. 

DATUM: ZONDAG 28 MAART 2010 VAN 10U. TOT 17U. 

Een hele zondag staan we stil bij een ‘wonderlijk’ en ‘verbijsterend’ land: India. Vanuit verschillende 

perspectieven en met als Indiase gastsprekers Fr. Manu Alphonse (Social Watch, Loyola College, 

Chennai) trachten we inzicht te krijgen in de grote politieke, socio-economische en culturele 

veranderingsprocessen die India sinds de globalisering (1991) ondergaat en teweeg brengt. De 

overgrote meerderheid van het miljard inwoners zien nog steeds geen positieve effecten van die 

globalisering. India is niet zo ‘shining’ als men denkt. 

2. CULTUUR EN RELIGIOSITEIT. 

2.1. Grenzeloos India: wie is een hindoe?. 

Docent: Winand Callewaert. 


Puttend uit de eeuwenoude traditie vindt de hindoe zingeving in een diep inzicht in zijn zelf als Zelf, en 

een relatie met een persoonlijke God naar keuze. Tegelijk weet de hindoe zich bepaald door daden uit 

vorige levens. Met dit fundament kan de hindoe allicht de uitdaging van de 21ste eeuw en zijn 

consumptie bekoringen aan. Winand Callewaert, India-specialist bij uitstek, vertelt in zijn boek “India 



Betoverende Verscheidenheid” onder meer grote verhalen, verwoordt de levensvragen van de hindoe 

en wandelt rond in tempels. Ook worden het Boeddhisme en de islam in India - dat bekend 

staat als een overwegend hindoeïstische land - uitgebreid ter sprake gebracht. Een intrigerende leer- 

en leeservaring. 

2.2. Inleiding in het BOEDDHISME. 

Docent: Philippe Cornu. 


Veel Aziatische landen zijn sinds heugenis sterk beïnvloed door de leer en de levenshouding van de 

Boeddha. De cultuur van landen als Myanmar, Thailand, Sri Lanka, Tibet, Japan, China, India zijn er voor 

een groot deel door bepaald. Maar de invloed van het Boeddhisme reikt nu ook tot bij ons en is nog 

nooit zo groot geweest. Philippe Cornu biedt een magistraal overzicht over en inzicht in het 

boeddhisme. Hij is de veel geprezen auteur van ‘Dictionnaire Encyclopedique du Bouddhisme’, ‘Guide 

du Bouddhisme Tibétain’, ‘Le Miroir du Coeur’, ‘La Terre du Bouddha’. Philippe Cornu woont en werkt in 

Parijs. 

* Deze les wordt gegeven in het Frans. 


DOCENT: Nawal El Sadaawi. 


Nawal el Saadawi is een Egyptische gynaecologe, moslimfeministe, politiek activiste en schrijfster. Haar 

werk bevat toneelstukken en werken over de religieus opgelegde plichten van vrouwen in 

Abrahamitische religies, geweld tegen vrouwen en mensenrectenactivisme en feminisme. Ondanks 

talrijke moeilijkheden die zij ondervond in eigen land heeft Nawal el Saadawi een enorme invloed 

uitgeoefend op het denken van vrouwen wereldwijd, en dit al vier decennia lang. Zij ontving 

verschillende internationale prijzen en een aantal eredoctoraten. Eén van haar gevleugelde uitspraken 

is: “Gevaar heeft deel uitgemaakt van mijn leven sinds het moment waarop ik een pen heb 

vastgenomen en begon te schrijven.. Niets is gevaarlijker dan de waarheid in een wereld die liegt.” 


Deze les wordt ook aangeboden aan de deelnemers Hoofdpakket1, Hoofdpakket 2, de module Conflict, 

Diplomatie & Cultuur. 

2.4. Islam en het feminiene. 

Docent: Durre S. Ahmad. 

DATUM: DINSDAG 08 DECEMBER 2009 VAN 19U. TOT 22U. IN ’T ARSENAAL. 

Een ‘open avond’ met Durre Ahmed professor Communicatie en Psychologie aan de National College 

of Arts, Lahore, Pakistan, over de relatie tussen het masculiene en het feminiene in de islamitische en 

westerse culturen. 

‘An attempt to establish through a rational and empirical framework that Islam is the principal ‘other’ 

in the psychological and religious consciousness of the Western intellectual. Having identified the 

‘other’ in the context of a historical relationship, the next step would be to explore those elements in 

Islam that evoke such strong reactions. One framework for further exploration has been a comparative 

examination of the relationship between masculine and feminine elements within Islam and the West.’ 


Deze les wordt ook aangeboden aan de deelnemers Hoofdpakket1. 



3. EEN KRUITVAT VAN CONFLICTEN. 

3.1. Joden & Palestijnen. 


DATUM: DONDERDAG 22 APRIL 2010 VAN 19U. TOT 22U 

Over de geschiedenis en complexiteit van de Joods Palestijnse 'kwestie’ en actuele ontwikkelingen. 

Praten over het Israëlisch-Palestijns conflict glijdt maar al te vaak af naar een pro- en contradiscussie. 

Helaas ontbreken dikwijls historisch inzicht en gefundeerde achtergrondinformatie voor een goed 

onderbouwde argumentatie. De situatie is dan ook te complex om snel en in zwart-wit termen uit te 

leggen. In deze les krijgt u een algemeen historisch overzicht, chronologisch opgebouwd, en bedoeld 

als ‘kapstok’ voor de gedetailleerde thema-uitwerkingen: 1948: an-Nakba en Israël, vluchtelingen, 

kolonies, landbouw en water, arbeid en economie, Jaren ‘90: vredesproces?, internationaal, Palestijnse 

samenleving, Israëlische samenleving, en Jeruzalem. 

Deze les wordt ook aangeboden aan de deelnemers van de module Conflict, diplomatie & Cultuur. 

3.2. De balkanisering van Pakistan. 

Docent: Marc Colpaert. 

DATUM: DONDERDAG 29 APRIL 2010 VAN 19U. TOT 22U. 

De geschiedenis van Pakistan is een geschiedenis van kommer en kwel. Politiek, sociaal, economisch en 

religieus is het land in een zodanige crisis geraakt dat weinige geloven dat het nog ooit goed komt. Na 

de moord op Benazir Buttho is de verwarring groter dan ooit. Welke kant moet het op? En wat denken 

de mensen over de toekomst van hun land dat uit verscheurdheid werd geboren en sinds 1948 de 

speelbal is geweest van de internationale geopolitiek. Wie regeert er eigenlijk: Saudi-Arabië, India, de 

USA, Iran, China, El Quaida, of de Taliban? Een poging tot het leggen van een puzzel met regionale én 

wereldwijde implicaties. 


Cultuur. 

3.3. Federalisme voor IRAK? 

Docent: Bahooz Aras. 


In deze sessie bekijken we de mogelijkheden maar ook de beperkingen van het federale systeem voor 

Irak. Wat is een federalistisch systeem? Welke types bestaan er? Biedt federalisme een oplossing voor 

politieke systemen gekenmerkt door een constellatie van groepen die in religieus, etnisch, cultureel of 

sociaal opzicht diepgaand van elkaar verschillen? Kan het federalistische systeem effectief werken in 

een land als Irak, gelet op de context van een feitelijke burgeroorlog en de voor de hand liggende 

beperkingen (i.e. religieuze conflicten, internationale inmenging, ongelijke verdeling van economische 

middelen…)? Een seminarie vol uitdagende perspectieven en stellingen… 

Deze les wordt ook aangeboden aan de deelnemers van de module Conflict, Diplomatie & Cultuur. 



4. EVOLUTIE – REVOLUTIE. 

4.1.- 4.2. IRAN: het gevecht om de eigen identiteit. 

Docent: Christine Gruwez / Reza Gholamalizad. 

DATUM: DONDERDAG 06 MEI 2010 VAN 19U. TOT 22U: CHRISTINE GRUWEZ 

DINSDAG 18 MEI 2010 VAN 19U. TOT 22U: REZA GHOLAMALIZAD. 

Iran als veelvolkerenstaat heeft een unieke cultuur, maar ook een geschiedenis die nog steeds haar 

schaduwen vooruit werpt. 2500 jaar ononderbroken koningschap laten zich ook vandaag nog gelden. 

En toch doorstond het land glansrijk de veroveringen door de Arabieren en later door de Turkmeense 

volkeren en Mongolen en kwamen er hoogtepunten op alle gebied. Ook aan de Islam heeft Iran een 

geheel eigen gezicht gegeven. De confrontatie met de moderniteit zorgt echter voor nieuwe 

uitdagingen. Sinds 1850 is er een zoeken naar democratie dat niet enkel op de oude theocratische 

modellen botst maar evengoed op de belangen van de Westerse naties, die al meer dan een eeuw de 

olierijkdommen van het land willen kunnen controleren. Zal Iran het spoorzoeken naar de eigen 

identiteit verder kunnen volgen? 

We bespreken in opeenvolgende sessies: 

a) Een overzicht van de politieke geschiedenis tot aan het begin van de Revolutie: met aandacht 

voor de spanningspunten: theocratie, staat en religie, nationalisme, eigen cultuur versus 

externe invloeden. 

b) Een analyse van de meest recente geschiedenis. De grondwet. Rechten van de vrouw. 

Mensenrechten. Regionale politieke situatie. Actuele politieke ontwikkelingen, en blik op de 

toekomst. 

4.3. INDONESIË. 

Docent: Fridus Steijlen. 


In de eerste plaats overlopen we enkele stukken geschiedenis van Indonesië: de dekolonisatiestrijd, de 

opkomst van het nationalisme, WO II, de oude orde van Sukarno, het bewind van Soeharto, 35 jaar 

militaire dictatuur en de omwenteling vanaf 1997. Daarna gaan we in op het decentralisatiebeleid, de 

daaruit voortvloeiende machtsverschuivingen op regionaal vlak en de economische consequenties. 

Deze laatste brengen spanningen mee die kort besproken worden. Tot slot bekijken we de Islam in 

Indonesië, haar geschiedenis en recente ontwikkelingen, o.a. radicale groeperingen en hun 

(veronderstelde) verbindingen met het internationale terrorisme. 

4.4. Meisjes, Moslims & Motoren 

Docenten: Gaea Schoeters en Trui Hanoule. 

DATUM: MAANDAG 07 JUNI 2010 VAN 19U. TOT 22U. 

Met de motor naar Iran? Twee meisjes? Is dat niet gevaarlijk? Waarom net daar naartoe? Het korte 

antwoord: uit nieuwsgierigheid. Omdat ze niet geloven dat moslimlanden gevaarlijker zijn dan andere. 

In 1939 stappen twee Zwitserse schrijfsters: Annemarie Schwarzenbach en Ella Maillart, in een Ford en 

rijden naar Afghanistan. Bijna 70 jaar later pikken Gaea en Trui hun spoor weer op en reizen op hun 

motor door Europa, Turkije, Iran, Turkmenistan, Oezbekistan, Kirgizstan, Tadzjikistan, Jemen, Oman, de 

Verenigde Arabische Emiraten, en stellen verbaasd vast hoe weinig er veranderd is in de wereld. 

“Meisjes, Moslims & Motoren” begint als een eerlijk relaas van moedige reizigers. Dat zou op zich al de 

moeite zijn: een vrouwelijke kijk op een wereld die doorgaans doorheen een mannenbril wordt 

weergegeven. Maar daarnaast doen de reisschrijvers/-fotografen hun voordeel met hun ontmoetingen 

van alledag, met de gebruikelijke excentriciteiten en absurditeiten van het verre en ongekende 

buitenland. 



Deze les wordt ook aangeboden aan de deelnemers aan de specialisatie Europa. 

4.5. Economische ontwikkeling en sociale en culturele veranderingen in Zuidoost Azië. 

Docent: Patrick Van Durme. 


We bespreken de sociaal-culturele aspecten van industriële ontwikkeling in Azië en proberen te 

verklaren en te verduidelijken aan de hand van theoretische achtergrond (Nieuwe Institutionele 

Economie) en met concrete voorbeelden. We proberen inzicht te verwerven over de kenmerken van 

het arbeidsaanbod en de rol van gewoonten, waarden en sociale instituties voor het ontstaan van 

gesegmenteerde arbeidsmarkten. Welke organisatievormen van industriële ontwikkeling vindt men 

terug en hoe zijn zij ontstaan? Aan de hand van concrete voorbeelden in de textielsector in 

Bangladesh, India en Zuid Korea maken we duidelijk welke elementen hebben bijgedragen tot de 

ontwikkelingen van de industriële districten. Kortom, een les over het belang van een samengaan van 

socio-economische, geografische en culturele factoren. 

Les simultaan met de deelnemers aan de module Cultuur en Economie. 

5. CHINA & JAPAN: GROOT EN STERK, MAAR (NOG STEEDS) ONBEKEND. 

5.1. CHINA doet er weer toe!! 

Docent: Els Hedebouw. 


CHINA-DAG. 

We gaan verder in op de politieke en maatschappelijke ontwikkelingen van een land dat volgens 

sommigen bepalend zal zijn voor de toekomst van de wereldbevolking. De tijd dat China als een 

‘slapende reus’ werd beschreven lijkt lang voorbij. Zal het land ook de wereld doen beven, zoals 

Napoleon ooit voorspelde? 

In deze sessie bespreken we: 

o Een overzicht van de moderne Chinese geschiedenis vanaf ongeveer 

einde van de Qing-dynastie (1644-1911). 

o Een schets van de grote politieke, sociale en economische 

veranderingen die tot stand kwamen sinds het uitroepen van de Volksrepubliek in 1949. 

o Actuele problemen: groeiende ongelijkheid tussen de regio’s en tussen stad en platteland; 

tegenstelling tussen Han-Chinezen en andere volkeren in China; de bevolkingspolitiek; de man - vrouw 

verhouding; relaties met Taiwan, Hong Kong ed. 

5.2. Specifiteit van de Chinese taal en betekenis voor de Cultuur. 

Docent: Dirk Derhaeg 


CHINA-DAG. 

Tekst wordt later meegedeeld. 

5.3. Ondernemen in de Chinese Cultuur. 

Docent: Ronny Verlet. 

DATUM: DONDERDAG 27 MEI 2010 VAN 19U. TOT 22U. 

Het is nu wel overduidelijk dat China haar rol in de wereld heeft ingenomen. 

Niettegenstaande de rol die China nu al speelt in de wereldeconomie blijft China voor de meeste 

Westerlingen een grote onbekende. Wil je met succes zaken doen met de Chinezen zal je vooral eerst 

moeten diep graven in de filosofische kronkels van de Chinses taal, cultuur en denken. 



Gebaseerd op dit inzicht brengt de presentatie een praktsiche benadering voor zakenlui en andere 

profesionelen die met China acteren. 

5.4. JAPAN: een introductie. 

Docent: Sarah Van Camp. 

DATUM: DONDERDAG 20 MEI 2010 VAN 19U. TOT 22U. 

Het opzet van dit seminarie is om historische en politieke achtergronden van de Japanse 

cultuur te verkennen. We bespreken o.m. de rol van de keizer doorheen de geschiedenis, en 

de bekentenis daarvan voor de Japanse politieke cultuur. Daarnaast gaan we in op een aantal 

basisconcepten belangrijk voor interculturele communicatie in Japan en met Japanners 

(Japanse taal, non-verbale communicatie en omgangsvormen op het werk). We bespreken 

begrippen uit de Japanse werkethiek en zakencultuur. 

5.5. De zijderoute: een reis door leven en dood. 

Docent: wordt later meegedeeld. 

DATUM: WORDT LATER MEEGEDEELD. - KONINKLIJK MUSEUM VOOR KUNST & GESCHIEDENIS – JUBELPARKMUSEUM TE 

BRUSSEL. 

Tweeduizend jaar geleden waren Europa en Azië met elkaar verbonden door een netwerk van 

handelsroutes. Net zoals vandaag reisden lands die wegen niet alleen zijde en andere luxegoederen 

maar ook ideeën, technologieën en vormen van geloof. Zij werden uitgewisseld door handelslui, 

missionarissen, ambachtslui, soldaten... De uitvindingen van de Chinezen veranderden het aanschijn 

van de wereld: denk maar aan de productie van zijde, het maken van papier, de drukkunst, porselein... 

China absorbeerde op zijn beurt ideeën en technologieën die het land binnenkwamen: het paardrijden, 

het boeddhisme, het maken van glas, de zilver- en goudbewerking... De tentoonstelling toont facetten 

van dit verhaal van intense culturele en technologische uitwisselingen in de premoderne wereld en 

introduceert de bezoeker en passant in de spectaculaire landschappen en in de bevolkingsgroepen in 

Noordwest-China. U maakt een tocht die zowel historisch als geografisch is. Het historische verhaal 

gaat over de opkomst van de zijderoute in de 2de eeuw v. Chr. - en over China's pogingen om er de 

controle over te verwerven - tot het hoogtepunt van het Mongoolse rijk in de 14de eeuw. Ook de 

huidige zijderoute komt aan bod. Het geografische verhaal voert de bezoeker van Xi'an - dat gedurende 

het grootste deel van China's geschiedenis de hoofdstad was - in westelijke richting door bergpassen 

naar woestijnen, hoge bergen en steppegebieden. Kashgar aan de westgrens van het moderne China is 

het eindpunt. De meeste objecten op de tentoonstelling zijn afkomstig uit graven. Er wordt dan ook 

niet alleen het verhaal verteld van het leven van mensen in het Chinese deel van de zijderoute, maar 

ook het verhaal van de dood en van wat mensen verwachtten van het leven na de dood. 


Docent: Jo Bastiaens. 

DATUM: WORDT LATER MEEGEDEELD 

Verwerkingsrapport moet binnen zijn uiterlijk op vrijdag 27/08/ 2010. Op de slotverwerkingsavond 

krijgen jullie feedback op het door jullie ingediende verwerkingsrapport van de specialisatie Azië. De 

verwerkingsavond gebeurt met je verwerkingsgroepje waarmee je aan het verwerkingsrapport hebt 

gewerkt. 




SPECIALISATIE 3: LATIJNS-AMERIKA. 

Modulebegeleider: Annick Moonen en Nele Dutry. 

LA lesmomenten verwerkingsmomenten lesuren verwerkingsuren 

avonden 12 1 36 3 

dagen 3 0 18 0 






Bij onvoldoende inschrijvingen (minder dan vijf) nemen we ons het recht voor om de specialisatie 



Verwerkingsavond op donderdag 24/06/2010. 

Ook mogelijk als Postgraduaat Latijns-Amerika. 

Deelnemers aan het Postgraduaat Latijns-Amerika dienen de lessen rond wereldbeelden van 

Thierry Verhelst (28/11/09 – 10u tot 22u) en Jean-Pierre Rondas (17 & 24/11/09 – 19u tot 22u) 

verplicht ook volgen. Tevens verwachten we dat postgraduaat cursisten minstens ZES andere 

colleges kiezen uit de rest van het BanaBa-aanbod. Naast je groepsverwerkingsopdracht zal 

hierover naar een persoonlijke verwerking van deze extra colleges gevraagd worden. 

20 studiepunten: 57 + 33 contacturen – studietijdbelasting: 500 uur. (coëf.: 5,5) 

Inhoud 

We verkennen het Latijns-Amerikaanse continent vanuit twee sporen: het historische en het cultureeletnische. 

Vanuit het historische perspectief reflecteren we over de volgende vragen: hoe zwaar weegt de 

koloniale erfenis? Wat is het verschil tussen de koloniale en postkoloniale periode? In hoeverre is het 

huidige Latijns-Amerika gevangene van zijn eigen verleden? En welke tegenstromen proberen een eigen 

koers uit te zetten? Vanuit het cultureel-etnische perspectief, kijken we terug op verzwegen genocide(s), 

onderdrukking, ontkenning of gedwongen assimilatie… en stellen we vast dat ondanks alles de inheemse 

culturen niet verdwenen zijn. Hoe “anders” zijn deze “pueblo’s originarios”, de oorspronkelijke bewoners 

van het Latijns-Amerikaanse continent? Waaraan danken ze hun vitaliteit, authenticiteit en 

overlevingskracht? En welke rol hebben etniciteit en culturele identiteit nog te spelen in de geglobaliseerde 

21 e eeuw? 

ECTS. 






- de student kan vanuit het concept van cultuur-etnische identiteit duiding geven aan de geschiedenis en de 

politieke actualiteit van het Latijns Amerikaanse continent; 

- de student is in staat om de brede politieke, economische en culturele context in geselecteerde Latijns 

Amerikaanse landen te duiden aan de hand van case studies die aan bod kwamen in de module; 

- de student weet de brede stromingen, ontwikkelingen en problemen op het continent te duiden en een 

plaats te geven in de geglobaliseerde wereld; 

- de student is in staat om de actualiteit van de ontwikkelingen op het continent historisch te situeren vanuit 

een postkoloniale erfenis en gedachtegoed. 

Overzicht van de colleges van de specialisatie Latijns-Amerika. 

1. ALGEMENE INLEIDING TOT HET CONTINENT 

1.1. Introductie op het Latijns-Amerikaans continent. 

Docent: Nele Dutry & Annick Moonen. 

DATUM: DONDERDAG 7 JANUARI 2010 VAN 19U. TOT 22U. 

Om het continent ruimer te kaderen, starten we de module met een inleidende avond. Tijdens deze 

avond zullen we enerzijds op een interactieve manier samen bespreken welke kennis er in de groep 

aanwezig is over dit complexe en veelzijdige continent. Daarenboven duiden we de rode draden van 

deze module en geven een aanzet naar het historisch en cultureel-etnisch perspectief. 

1.2. Historisch kader: het postkoloniale tijdperk tot aan de globalisering: machten en 

tegenbewegingen & Latijns – Amerika, van Koude Oorlog tot ALBA . 

Docent: Alma De Walsche en Raf Stassens. 


Historisch kader. Van het koloniale tijdperk tot aan de globalisering: machten en tegenbewegingen. 

(Raf Stassen) 

De veroveringen, de kolonisatie, de slavernij, de onafhankelijkheidsoorlogen en zoveel andere 

schokkende ervaringen zadelden de Latijns-Amerikanen – een negentiende-eeuws begrip van Franse 

imperialistische huize – op met een vaak traumatisch, maar rijk historisch bewustzijn. Latijns Amerika 

was de eerste succesvolle kolonisering door Europese machten op een ander continent. Dit was 

bepalend voor de totstandkoming van het continent zoals we het vandaag kennen en van de 

wereld in zijn geheel. De vroege mondialisering van Latijns Amerika, zowel in demografisch, cultureel 

als economisch opzicht zijn hier een voorbeeld van. 

Het rijke culturele patrimonium van het continent steunt op een veelzijdige inbreng, niet alleen uit 

Spanje en Portugal, maar ook uit andere Europese landen als Holland, Frankrijk en uit de grote 

Italiaanse en Duitse immigratie. Het verwijst zelfs naar sterke banden met Afrika en met het Midden- 

en Verre Oosten. Als dusdanig tekent Latijns-Amerika zich uit als een continent, dat sinds het eerste 

contact met Europa met de métissage, de multiculturaliteit en fusie geconfronteerd werd. 

Wordt dit verleden als een tragedie van Europees onbegrip voor de ‘andere’ en vooral - en niet ten 

onrechte – als een ‘aderlating’ met economische uitbuiting en sociale achterstelling voorgesteld, dan 

komt de laatste jaren toch meer het accent te liggen op het langdurig verzet en de verwezenlijkingen op 

institutioneel en juridisch vlak. 



Een kennismaking met de geschiedenis van Latijns Amerika met verwijzingen naar identiteit, revoluties, 

natievorming, modernisering en sociale mobilisatie om de ervaringen en processen die de regio hebben 

gevormd te helpen begrijpen. 

Latijns – Amerika, van Koude Oorlog tot ALBA (Alma De Walsche) 

De twintigste eeuw wordt wel eens “de Amerikaanse eeuw” genoemd. Dat is zeker van toepassing op 

Latijns-Amerika. Sinds de Monroedoctrine (1826) al gaan de VS ervan uit dat “Amerika toebehoort aan 

de Amerikanen” en dus ook Latijns-Amerika. Wisselende politieke en economische ideologieën werden 

uitgevonden om de achtertuin of “patio trasero” te beheersen. 

Na WO II en de Cubaanse revolutie was dat de doctrine van de Nationale Veiligheid, die 

verantwoordelijk was voor de militaire dictaturen van Chili, Argentinië, Uruguay, Paraguay, Brazilië en 

Bolivia. Wie zich verzette tegen de heersende orde, werd als dissident beschouwd en als 

communistisch gevaar, en werd geëlimineerd. Het was een periode van linkse guerrilla's en rechtse 

repressie, die in Colombia voortduurt tot op vandaag. De FARC is nog steeds een restant uit die vroege 

jaren zestig. 

In de jaren tachtig keerde Latijns-Amerika terug naar de democratie en dat betekende een reële 

verademing. Toch is de weg naar reële democratie nog lang, zoals blijkt uit de recente militaire 

staatsgreep in Honduras, eind juni. 

Economisch gezien waren de jaren tachtig een ramp, het continent ging ten onder aan zijn 

buitenlandse schuldenlast. Het IMF en de Wereldbank kwamen de landen ter hulp met pakketten 

nieuw geld, gekoppeld aan structurele aanpassingsmechanismen in de lijn van het neoliberale model. 

Die neoliberale aanpak lokte tegenreacties uit die het felst tot uitdrukking kwamen in de opstand van 

de Zapatisten in Mexico, de crash van Argentinië, de gasoorlog van Bolivia of het fenomeen Chávez in 

Venezuela. De ALBA, Alternativa Bolivariana, is een reactie op het gedroomde project van de VS om 

van de beide Amerika's één markt te maken, de ALCA (Area de Libre Comercio de las Americas). 

De 21ste eeuw wordt gekenmerkt door niuewe generaties presidenten, wel eens links of populistisch 

genoemd. Wat deze vooral gemeen hebben is het streven naar soevereiniteit en naar grotere politieke 

en economische onafhankelijkheid van de VS. Het is voor Latijns-Amerika de eeuw van de tweede 

onafhankelijkheid. 

Dit gaat echter niet zonder slag of stoot. Sinds de val van de muur en het wegvallen van het 

communistisch gevaar hebben de VS de oorlog tegen de drugs gebruikt voor inmenging in Latijns- 

Amerika. Dat was het geval in Bolivia, maar is vandaag vooral het sterkt in Colombia, met het 

zogenaamde Plan Colombia. Colombia is daarmee de sterkste steunpilaar van VS-aanwezigheid in de 

regio, wat voor heel wat ongenoegen en spanningen zorgt. 

1.3. Een cultuur van geweld? Conflict en veiligheid in de regio. 

Docent: An Vranckx. 


Latijns-Amerika kende in zijn geschiedenis relatief weinig 'echte oorlogen tussen staatslegers'. Latijns- 

Amerika besteedt trouwens minder dan enige andere regio ter wereld aan defensie. Dit neemt 

niet weg dat in de jongste eeuwen bijzonder veel slachtoffers vielen, ondermeer in burgeroorlogen en 

in nieuwe vormen van georganiseerd geweld, die de regio nu zelfs tot de meest onveilige ter wereld 

maken - in de zin dat mensen (doch vooral: jonge mannen) er het grootste risico lopen te worden 

vermoord. Deze bijdrage schetst de evolutie van deze veiligheidsproblematiek, achterhaalt motieven 

die Latijns-Amerikaanse burgers tot het plegen van dodelijk geweld aanzetten, en identificeert 

dadergroepen waarin ze zich verenigen (van guerrillabewegingen over doodseskaders tot private 

legers van drugkartels). Daarbij worden ook remedies overlopen die de jongste decennia werden 

ingezet om de veiligheid in de regio te verhogen. In dat verband moet ook de 'war on drugs' vermeld, 



waarvoor men in de Verenigde Staten budgetten vrijmaakt om de Latijns-Amerikaanse productie van 

illegale narcotica te stremmen. 

1.4. Inheems voortgaan in de Andes. 

Docent: Koen De Munter. 

DATUM: DONDERDAG 04 FEBRUARI 2010 VAN 19U. TOT 22U. 

Vertrekkende vanuit de Aymara als bevolkingsgroep in Bolivia, schetst de gastspreker een beeld van 

hoe traditie en moderniteit samengaan in de Andes. Vanuit veldonderzoek bij de stedelijke Aymara in 

El Alto van Bolivia, bevestigt de gastspreker dat traditie en culturele waarden levend kunnen blijven in 

snel veranderende contexten. De Aymara slagen erin om in een stedelijke omgeving een interculturele 

dialoog aan te gaan en zo hun eigenheid te behouden. Het vermogen om nieuwe elementen binnen te 

brengen in en aan te passen aan het bestaande culturele erfgoed, laat hun toe om hun etnische en 

culturele identiteit te behouden, in wat hij noemt “een beweging van culturele getijden”. 

Sleutelbegrippen zoals “contextualiseren” en “reciprociteit” voeren ons naar het hart van 

het inheemse handelen, niet gelegen in een geromantiseerd verleden, maar als een levende, 

hedendaagse praktijk. Als antropoloog kijkt Koen de Munter naar het optreden van Evo Morales als 

eerste inheemse president van het Bolivia en de betekenis die dit heeft voor de inheemse beweging 

van het hele continent. 

1.5. Etniciteit in Latijns Amerika vandaag. 

Docent: Michiel Baud, directeur CEDLA, Amsterdam. 

DATUM: WORDT LATER MEEGEDEELD. 

We beogen een analyse van de vraag wat nu eigenlijk onder de veel gebruikte term `etniciteit' moet 

worden verstaan. Wat zijn de gevolgen van de etnische verscheidenheid in Latijns Amerika en de 

Caraïben? Wat zijn de interpretatie en het gebruik van het begrip in de loop van de geschiedenis door 

verschillende etnische en sociale groepen? Wat betekent etniciteit in de Latijns Amerikaanse 

samenleving? Door wie wordt er belang aan gehecht? Geeft de nadruk op de etnische verhoudingen 

ons wel een juist inzicht in de complexe werkelijkheid van het continent? Bij het beantwoorden van 

die vragen zullen wijzelf ook niet buiten schot kunnen blijven. Welke relaties tussen etniciteit en 

identiteit kunnen wij in ons eigen leven terugvinden? En wat betekent dat? Om deze thematiek 

inzichtelijk te maken zal er ondermeer gebruik worden gemaakt van videobeelden. 

Les simultaan met deelnemers Hoofdpakket I en van de module Conflict, Diplomatie en Cultuur. 

1.6. Globalisering, mensenrechten en grondstoffen. 

Docent: Daan Janssens. 


CATAPA is een opstartende vrijwilligersbeweging vol jong bruisend engagement. Ze werken rond 

(anders)globalisering en duurzame ontwikkeling in Latijns Amerika en focussen hierbij op de 

grondstoffenproblematiek. Metalen, mineralen, gas, petroleum e.a. grondstoffen zullen in de 21ste 

eeuw dé sleutel zijn voor Latijns Amerika om zich verder te verarmen dan wel te ontwikkelen. De 

huidige (neoliberale) grondstoffenpolitiek zorgt in elk geval voor verdere marginalisering van de lokale 

bevolking en veroorzaakt een tweede koloniseringsgolf. De impact van mijnbouw op sociaal, 

economisch, cultureel en ecologisch vlak is vaak desastreus en fundamenteel onrechtvaardig. De 

economische politiek die dit toelaat wordt in het Westen ontwikkeld, de negatieve gevolgen zijn voor 

het Zuiden. CATAPA reflecteert en informeert hierover maar trekt vooral ten strijde om de boeren bij 

te staan om dit tegen te gaan. 



1.7. Religie in Latijns-Amerika: over syncretisme en de smeltkroes van 

religieuze belevingsvormen. 

Docent: Veerle Declercq. 


We willen de aandacht vestigen op het feit dat er in geen werelddeel een dergelijke smeltkroes van 

religieuze belevingsvormen leeft als in Mexico, Midden- en Zuid-Amerika. Ondanks de eeuwenlange 

verwoede strijd voor het kruis en het verguizen van de oorspronkelijke religies, heeft de katholieke 

kerk in de meeste landen nooit een exclusieve plaats kunnen veroveren. Naast de invloeden van zwart- 

Afrika en de boeiende syncretische religies die tot op de dag van vandaag heel actief aanwezig zijn in 

die landen waar de slaven massaal toestroomden, gaan we eveneens dieper in op meer 

oorspronkelijke religieuze elementen en waarden van het continent. 

Daarbij denken we niet alleen aan de specifieke culturen van de inheemse bevolking van bijvoorbeeld 

Mexico en Midden-Amerika, maar ook aan de talrijke andere culturen die doorspekt zijn van 

animistische, spiritistische en sjamanistische elementen. Ondanks de massale uitroeiing van de 

inheemse bevolking ten gevolge van de kolonisatie en de erbarmelijke werkomstandigheden, zijn de 

religieuze belevingsvormen van deze oorspronkelijke culturen nog steeds sterk aanwezig en mogen ze 

niet onderschat worden naast de impact van de katholieke kerk. Bepaalde waarden en gewoontes, 

ceremonies, (genezings)rituelen en de kosmologische visie van deze ‘verguisde’ religies, vinden we in 

de verschillende hedendaagse culturen terug en leven een eigen bestaan of werden vermengd met 

invloeden uit het katholicisme. Naar het einde van de les toe focussen we ons ook nog op de huidige 

en sterk groeiende invloed van protestante bewegingen in Latijns-Amerika. 

1.8. Gender en conflict – gevalstudies uit Latijns-Amerika. 

Docent: An Vranckx 


Gewapende strijd is niet aldoor en alleen een mannenzaak geweest in de Latijns-Amerikaans recente 

geschiedenis. Meerdere verzetsbewegingen zetten vrouwen in de vuurlinie en benutten hun logistieke 

talenten. Nog veel couranter maakten ze slachtoffers onder vrouwen, ook zij die niet zelf rechtstreeks 

bij de strijd betrokken waren: als geliefde, moeder of dochter van een man die wél meestreed. In het 

enige Latijns-Amerikaanse land waar tot vandaag een gewapend conflict aansleept, Colombia, 

trachtten vrouwen met allerlei burgerinitiatieven weerstand te bieden aan de 'logica' van het 

gewapend geweld, en werden aldus een factor voor vredesopbouw. Die transformatie blijkt een 

'positief neveneffect' van de conflictsituatie, die vrouwen de jongste decennium grotere 

verantwoordelijkheid toeschoof in hun gemeenschappen zowel als in hun gezin. 

In deze bijdrage wordt ook stilgestaan bij minder hoopgevende berichten uit Centraal-Amerika. De 

burgeroorlogen die deze regio de voorbije decennia troffen mogen dan beëindigd zijn, de 

geweldindicatoren blijven er bijzonder hoog, inclusief dodelijk partnergeweld. 

1.9. Carlos Fuentes en de Latijns-Amerikaanse neobarok. 

Docent: Reindert Dhondt. 


In de Nieuwe Wereld lag de Europese barok aan de basis van een idiosyncratische traditie die in de 

twintigste eeuw een heropleving kende onder de vorm van een ‘neobarok’. In het eerste luik van deze 

lezing gaan we dieper in op de theorievorming rond de New World Baroque als cultuurideologie en 

postkoloniale esthetica. Veeleer dan een nostalgisch teruggrijpen naar de historische barok uit de 

zestiende en zeventiende eeuw, is er in de Latijns-Amerikaanse literatuur sprake van een terugkeer van 

de barok op basis van een aantal structurele overeenkomsten. De verschillende benaderingen van de 

literaire neobarok zullen vervolgens geïllustreerd worden aan de hand van het oeuvre van de 



Mexicaanse auteur Carlos Fuentes, die in een essay uit 1982 beweerde dat het auteurschap van zijn 

kortverhaal Aura (1962) aan de zeventiende-eeuwse prozaïst en dichter Francisco de Quevedo y 

Villegas toekomt. De primaire teksten zullen samen met aanvullende achtergrondlectuur op voorhand 

ter beschikking worden gesteld. 

1.10. De Latijns-Amerikaanse film. 

Docent: NN 

DATUM: ZATERDAG 27 FEBRUARI 2010 VAN 14U. TOT 17U. - IN HET LATIJNS-AMERIKAANS CENTRUM IN ANTWERPEN 


* Na de les vertoning van een Latijns-Amerikaanse film 

2. LANDEN en/of THEMA SPECIFIEK. 

2.1. Brazilie: 

Docent: Greet Wouters. 

DATUM: VRIJDAG 02 APRIL 2010 VAN 19U. TOT 22U. 

Binnen het Latijns-Amerikaanse continent neemt Brazilië een speciale plaats in. Niet alleen omwille van 

de Portugese taal, maar ook vanwege de toch wel verschillende koloniale geschiedenis, de omvang van 

het land en het belangrijke economische en culturele potentieel. Maar net zoals vele andere Latijns- 

Amerikaanse landen, is Brazilië ook een kampioen van de ongelijkheid, met grote groepen uitgesloten 

mensen: de Sem Casa (daklozen), de Sem Papéis (mensen zonder papieren), de Sem Terra (boeren 

zonder grond)… Sedert haar aantreden onder President Lula in januari 2003 is de Braziliaanse regering 

niet langer het resultaat van een ‘pakt tussen elites’. Graag werd het nieuwe linkse bestuur in binnen- 

en buitenland voorgesteld als een politiek en sociaal experiment. Toch is ook deze regering het 

resultaat van een krachtenspel dat bepaald wordt door electorale en strategische overwegingen van de 

PT, de Braziliaanse arbeiderspartij en haar bondgenoten. Ondertussen zijn we vijf jaar verder. Lula 

werd in 2006, niet zonder een parcours met verschillende hindernissen, herverkozen. Het land 

besturen, torenhoge verwachtingen van de verarmde bevolking inlossen en tegenstrijdige belangen 

verzoenen, het blijft een allesbehalve evident verhaal. 

2.2. Colombia – lessen in weerbaarheid. 

Docent: Helena Ter Ellen. 


Colombia roept vrijwel automatisch associaties op met geweld, drugs en mensenrechtenschendingen. 

Het is dan ook bijna het enige land in Latijns-Amerika waar een gewapend conflict, begonnen tijdens 

de jaren van de Koude Oorlog, nog steeds niet beëindigd is. Wie door Colombia reist en zich beperkt 

tot de grote steden, merkt hier misschien weinig van; wie het binnenlandse nieuws aandachtig volgt, 

merkt echter al snel dat het conflict nog dagelijks slachtoffers maakt. Helena ter Ellen verbleef tussen 

april 2003 en april 2004 een jaar als internationaal waarnemer voor Peace Brigades in Colombia. 

Sindsdien keert ze regelmatig terug en heeft ze ook diverse reportages gemaakt. Ze brengt in deze les 

niet alleen een analyse van het conflict, maar vertelt ook over hoe mensen en gemeenschappen 

hiermee omgaan en proberen te overleven te midden van angst en geweld. Colombia is immers niet 

alleen één van de meest gewelddadige landen van Latijns-Amerika, het is ook een land waar een 

ongekend aantal vredesinitiatieven en vormen van geweldloos verzet opbloeien. 


Cultuur. 



2.3. Leefwereld van de Maya-Achi in Rabinal, Guatemala. 

Docenten: Elisabeth Biesemans en Bert Janssens. 

DATUM: DONDERDAG 25 FEBRUARI 2010 VAN 19U. TOT 22U. 

Op 29 december 1996 ondertekenen het leger, de regering en het verzet in Guatemala de 

Vredesakkoorden. Hiermee wordt officieel een einde gesteld aan 36 jaar “Gewapend Conflict”. De VN- 

Waarheidscommissie bestempelde deze periode echter resoluut als een doelbewuste genocide 

tegen de indiaanse bevolking van het land, de Maya’s. Wat dreef het Guatemalteekse leger om de 

hoofdzakelijk weerloze boerenbevolking systematisch te willen uitroeien? Wie zijn die “subversieve” 

Maya’s waartegen de militairen zo hard van leer trokken? Elisabeth Biesemans en Bert Janssens 

woonden en werkten van 1998 tot 2005 in één van de door de genocide zwaarst getroffen gebieden 

van Guatemala. Zij brengen u een geanimeerde en boeiende getuigenis over de geschiedenis, tradities 

en culturele veerkracht van de Maya-Achi in Rabinal, Baja Verapaz. Het geheel wordt ondersteund 

door een indrukwekkende selectie foto-, film- en geluidsmateriaal zodat ook u even ondergedompeld 

wordt in de beklijvende leefwereld van de Maya’s vroeger, nu en in de toekomst. 

2.4. Ecuador: de politieke, economische en sociale actualiteit in Ecuador en "ideosincracia”. 

Docent: Luc Spanhove. 


Het eerste deel van de uiteenzetting gaat over de politieke, economische en sociale actualiteit 

in Ecuador. 

In heel Latijns-Amerika is er al een paar jaar een golf van progressieve regimes, waaronder de landen 

die deel uitmaken van de ALBA die het "socialisme van de XXIste eeuw" verkondigen. In Ecuador voert 

president Rafael Correa een eigenzinnige "burgerrevolutie". Tegenstanders zien in hem echter een 

populist. De huidige regering wil de vorige decennia van neoliberalisme ombuigen naar een solidaire 

en duurzame economie en meer staatsmiddelen investeren in de sociale sectoren, zoals onderwijs en 

gezondheidszorg. Het beleid botst daarom met de traditionele partijen en met de oligarchische 

belangengroepen. 

In het tweede deel zal het gaan over de typische eigenschappen van Ecuador en de Ecuadoranen. Wat 

moet men weten als men een tijdje in het land verblijft? Wat moet men vermijden? Wat bedoelt men 

met de "viveza criolla"? De leuke en minder leuke kantjes van de Ecuadoraanse maatschappij. 

2.5. Venezuela: 

Docent: Sophie Blancke 


In 2008 verbleef Blancke in Venezuela. Ze was er uitgezonden door Geneeskunde voor het Volk en 

Geneeskunde voor de Derde Wereld. Sinds President Chavez daar in 1999 tot president verkozen is, 

gebeuren heel veel interessante dingen op sociaal vlak. Voor vele arme mensen in het Zuiden is 

Venezuela een baken van hoop. Blancke was nieuwsgierig om te zien hoe dat daar nu concreet in zijn 

werk gaat. Doordat ze mocht meewerken aan een onderzoeksproject dat gezondheidszorgsystemen 

van verschillende landen met elkaar vergelijkt, had ze een erg interessante toegangspoort tot de 

Venezolaanse samenleving. Ze werkte 2 weken in Caracas en 2 weken in Maracay, de hoofdstad van 

de naburige deelstaat. Haar taak in het onderzoeksproject was vragenlijsten af te nemen bij alle 

verschillende soorten gezondheidswerkers: onderhoudspersoneel, gezondheidspromotoren, 

verpleegkundigen, artsen, directie, leidinggevende in het ministerie, etc. 

Onderweg van en naar haar werk op de busjes had ze heel veel boeiende ontmoetingen, toevallig 

waren er op 23 november ook nog lokale verkiezingen wat de politieke discussies op straat natuurlijk 

nog veel levendiger maakten. Na een inleiding over de historische achtergrond van Venezuela, vertelt 



Blancke graag aan de hand van foto’s over die ontmoetingen met de gewone Venezolaan(se) op straat 

(en in hun gezondheidspostjes.) 

Meer info vind je nu al op haar blog die ze toen bijhield: http://www.intal.be/nl/blogs/sofieblancke/en-hoe-was-het-venezuela-wat-deed-jij-daar-precies 

“ 

3. DE LATIJNS-AMERIKAABSE GEMEENSCHAP IN BELGIE. 

3.1. De Latijns-Amerikaanse gemeenschap in België. 

Docent: Ursula Jaramillo 

DATUM: ZATERDAG 27 FEBRUARI 2010 VAN 10. TOT 13U. - IN HET LATIJNS-AMERIKAANS CENTRUM IN ANTWERPEN. 



Docent: Annick Moonen en Nele Dutry 

DATUM: DONDERDAG 24 JUNI 2010 VAN 19U. TOT 22U. 

Verwerkingsrapport moet binnen zijn uiterlijk op vrijdag 28/05/ 2010. Op de slotverwerkingsavond 

krijgen jullie feedback op het door jullie ingediende verwerkingsrapport van de specialisatie Latijns- 

Amerika. De verwerkingsavond gebeurt met je verwerkingsgroepje waarmee je aan het 





SPECIALISATIE 4: EUROPA. 

Modulebegeleider: Gust Thiry 

EUR lesmomenten verwerkingsmomenten lesuren verwerkingsuren 

avonden 12 3 36 3 

dagen 3 0 18 0 






Bij onvoldoende inschrijvingen (minder dan vijf) nemen we ons het recht voor om de specialisatie 



Verwerkingsavond op wordt later meegedeeld. 

Ook mogelijk als Postgraduaat Europa. 

Deelnemers aan het Postgraduaat Europa dienen de lessen rond wereldbeelden van Thierry 

Verhelst (28/11/09 – 10u tot 22u) en Jean-Pierre Rondas (17 & 24/11/09 – 19u tot 22u) verplicht 

ook te te volgen. Tevens verwachten we dat postgraduaat cursisten minstens ZES andere colleges 

kiezen uit de rest van het BanaBa-aanbod. Naast je groepsverwerkingsopdracht zal hierover naar 

een persoonlijke verwerking van deze extra colleges gevraagd worden. 

20 studiepunten: 57 + 33 contacturen – studietijdbelasting: 500 uur. (coëf.: 5,5) 

Inhoud 

Het voormalige Oost-Europa is dicht bij en toch relatief onbekend en vreemd. Het is steeds meer en 

nadrukkelijk ook aanwezig bij ons. Dus geen ver van ons bed show. In deze module vertrekken we van een 

uitgebreid inzicht in de culturele en politieke betekenis van Orthodoxie en zoemen in eerste instantie in op 

de voormalige uiteengevallen Sovjet-Unie en het huige Rusland. Voorts komen landen aan bod als Polen, 

Tsjechië, Roemenië, het uiteengevallen Joegoslavië, Kosovo. In een aantal onder hen is de transitie bloedig 

verlopen. Wat leren wij hieruit? Tenslotte belanden we aan in het “oude Europa”. Bestaat er zo iets akls 

“een Europese identiteit” – en zo ja: wat betekent dat dan. Werpen een licht op betekenis en werking van 

de (nieuwe) Europese instellingen. Ook gaan we in op de vraag: waar liggen de nieuwe grenzen van de EU? 

En staan we stil bij getuigenissen in een andere wereld – Oost-Europa hier: Mechelen aan de Tigris. Om te 

eindigen staan we stil bij “taalrechtvaardigheid” in ons eigen land en gaan op zoek naar (vergeten, 

verborgen) verhalen uit onze eigen geschiedenis in Meensel Kiezegem. 

Cultuur, literatuur; economie; politieke ontwikkelingen in de (ex-Oost)-Europese landen komen aan bod. 

ECTS. 






- de student is vertrouwd met de belangrijkste politieke stromingen en actuele ontwikkelingen in Rusland en 

Oost Europa; 

- de student is in staat om de brede politieke, economische en maatschappelijke context van geselecteerde 

landen te duiden aan de hand van case studies die aan bod kwamen in de module; 

- de student weet de brede stromingen, actuele ontwikkelingen en problemen in Oost Europa historisch te 

duiden en er een plaats aan te geven in de wereld van vandaag; 

- de student is in staat om de actualiteit van de ontwikkelingen op het continent te situeren vanuit een 

gedeeld historisch erfgoed; 

- de student heeft een notie van de betekenis en werking van de eigen Europese instellingen en kan de meest 

prangende uitdagingen waarvoor het “nieuwe” Europa zich geplaatst ziet, kaderen; 

- de student is in staat ook de veranderingen in eigen land genuanceerd te benaderen en te duiden in een 

breder perspectief. 

Overzicht van de colleges van de specialisatie Europa. 

1 HET ANDERE EUROPA 

1.1 Orthodoxie & politiek 

Docent: Gust Thiry. 


Is de orthodoxie het cement van oostelijk Europa?, vraagt A.Thiry zich af. In zijn lezing geeft hij een 

cultuurhistorische context, bespreekt hij de Russische orthodoxie, en gaat hij na wat de relatie is tot de 

perifere gebieden. Tot slot bevraagt hij de Griekse ‘Grote Idee’ en hij kijkt wat er achter de 

kloostermuren van Athos te vinden is. 

1.2. Rusland van Jeltsin tot Poetin. 

Docent: Bert Decraene. 


In zijn eerste toespraak tot de natie als president van de Russische Federatie veegde Vladimir Poetin de 

vloer aan met de erfenis die hij van zijn voorganger Boris Jeltsin heeft gekregen. Zonder Jeltsin vooral 

te noemen belastte de fidele troonsopvolger tsaar Boris met alle zonden van Israël. Het Russische volk 

wordt met uitsterven bedreigd, de goede economische resultaten van de laatste maanden zijn slechts 

schijn, het vorige regime was populistisch en veel te ‘sociaal’. Hoe het nieuwe Rusland van Poetin eruit 

zal zien is voorlopig nog koffiedik kijken, maar vast staat dat het weinig met dat van zijn voorganger 

gemeen zal hebben. De voormalige KGB-kolonel wil een ‘stabiele democratie’ en een ‘sterke staat’. 

Wat dat betekent krijgen de Russen stilaan door: het Kremlin heeft de ‘oligarchen’ de oorlog verklaard, 

de media moeten in de pas lopen, sociale vrijgevigheid wordt uit de woordenlijst geschrapt, het land 

wordt weer sterk centraal vanuit het Kremlin bestuurd en de naaste medewerkers van Poetin zijn 

militairen of zoals hun meester gepokt en gemazeld in de geheime diensten. Intussen blijft de oorlog in 

Tsjetsjenië een etterende wonde en van de beloofde politieke oplossing is tot dusver niets in huis 

gekomen. 



1.3. Russische literatuur: spiegel van een samenleving. 



Aan de hand van een citatenbundel drie uur dwalen door twee eeuwen Russische literatuur. Van 

Poesjkin tot Perestrojka. De hoogtepunten van de Russische letteren worden doorgelicht. Welke 

baanbrekende werken hebben de Russische samenleving (r)evolutionair beïnvloed? Hoe hebben ze dat 

gedaan? En was dat een verandering ten goede? Ketters en rebellen, zij verwoordden Rusland. Het 

beeld was niet altijd fraai, maar het leidt én lijdt een hardnekkig leven. Zoals het grote literatuur 

betaamt. 

2. MIDDEN EUROPA 

2.1. POLEN: “TERUG IN DE GROTE EUROPESE FAMILIE?” 

Docent: Guy Poppe. 

DATUM: MAANDAG 19 APRIL 2010 VAN 19U. TOT 22U. 

Polen. Een land dat eeuwenlang de speelbal was van internationale belangenconflicten en machtige 

buren. Van de Poolse delingen in de achttiende eeuw tot de conferentie van Jalta in 1945, toen 

het onder controle van de Soviet-Unie kwam, zijn de grenzen van Polen voortdurend geschonden en 

verschoven. Polen is ook het land dat het tij in Oost- en Centraal-Europa laat keren. De oprichting van 

de vrije vakbond Solidariteit in 1980 brengt de eerste barsten in het communistische systeem teweeg. 

Negen jaar later is Polen het eerste land uit de invloedssfeer van de Sovjet-Unie met een nietcommunistische 

premier. Voor de Polen kan het daarna niet vlug genoeg gaan met de terugkeer naar 

de Europese wortels, vandaag de dag zowel politiek als economisch gesymboliseerd in het Poolse 

lidmaatschap van de Europese Unie. Die aansluiting betekent niet dat de Polen een heilig geloof 

hebben in de EU of blind zijn voor de te verwachten saneringsslag bij de boeren. Maar geleidelijk aan 

haalt realiteitszin het op cynisme en achterdocht. 

Polen is zijn patriottisme blijven koesteren en in het huidige politieke landschap is een 

ultranationalistische partij, waar van ook de president lid is, een van de sterkhouders maar het is ook 

een land met een sterk groeiende economie, dat zich klaarmaakt om een deel van de uit de jaren 

tachtig en negentig daterende diaspora weer een plaats onder eigen dak te gunnen. Zes jaar na de 

toetreding is het zonneklaar dat Polen een buitenbeentje is waarmee ze binnen de EU rekening moeten 

houden. 

2.2. Tsjechië: “De tuinman van niemandsland”. 

Docent: Guus Bauer. 

DATUM: MAANDAG 26 APRIL 2010 VAN 19U. TOT 22U. 

Guus Bauer, ‘de Amsterdamse schrijver met Boheemse ziel’, schreef met De tuinman van 

niemandsland, een tijdloos sprookje over ‘een familie in het land in het midden’. Daarmee bedoelt de 

schrijver enerzijds Tsjechië, maar het verhaal is ook een metafoor over hoe een volk omgaat met 

voortdurende bezetting, zo legt hij uit. “Ik ben vaak verbaasd over wat de personages in mijn boek 

deden.” 

Bauer is geen onbekende in de boekenwereld. Hij schreef al 31 boeken en delen van een vorig boek 

(De lokkende diepte) werden in Tsjechië verfilmd door Milos Forman (Amadeus). Desondanks vindt hij 

het niet erg als mensen denken dat De tuinman van niemandsland zijn literaire debuut is. “Zo zie ik het 

zelf ook. Dit is het eerste boek van de vernieuwde Guus Bauer. Ik heb misschien niet altijd de literaire 

smaak gehad om dingen niet te publiceren, maar dat is vooral omdat ik gedreven ben. Dit is hoe ik 

voortaan literair ga schrijven.” 

Bauer vertelt in de roman met een licht absurdistische inslag over een familie op een heuvel bij een 



klein dorpje. “Het wordt er eerder donker en het haar van de broers groeit sneller. Ironisch noem ik ze 

halve wilden.” Het dorpje staat volgens Bauer voor Tsjechië dat van alle kanten en door de eeuwen 

steeds weer werd bezet, door Tartaren, Zweden, Oostenrijkers, nazi’s en de Russen. Ik heb geprobeerd 

de bitterzoete ironie te verwoorden die ik voelde in de 25 jaar dat ik in dat land kom. De Tsjechen 

hebben altijd een dergelijk instelling gehad van bezet ons maar en wij buigen wel mee, en als het zover 

is zwiepen we twee keer zo hard terug. Himmler zei ook tijdens de bezetting door de nazi’s: ‘Je kunt 

beter de Polen of Russen hebben, want die knakken op een bepaald moment.’” 

Toch noemt Bauer de indringers en bezetters net als het dorpje niet bij naam. “Ik vind het niet zo erg 

dat het voor de lezers niet duidelijk is over welke periode het gaat. De epiloog legt dat uit, maar het 

gaat ook over de hele achtbaan van de Tsjechische geschiedenis; 1918, 1938, 1948 en 1968; steeds een 

jaar met een acht. En tenslotte is er nog een zoektocht die autobiografisch is. Een vrouw gaat op zoek 

naar haar voorvaderen in het dorpje dat ze niet meer kan vinden. Het wordt duidelijk dat haar familie 

uit het dorpje Lidice komt, dat door de nazi’s in zijn geheel van de kaart is geveegd. Die vrouw is mijn 

ex-vrouw die echt niets anders had dan één brief van haar moeder. Met mijn fictief gezin met zeven 

broers heb ik haar een familie willen geven.” 

Bauer putte veel inspiratie uit de interviews die hij met andere schrijvers hield. “Waar ik trots op ben, 

is dat velen van hen beamen dat dit boek een geslaagde oefening in verbeelding is. Ik ben er achter 

gekomen dat associatief schrijven datgene is wat ik goed kan. Het belangrijkste aan dit boek is dat het 

een aparte toon heeft, die niet alles uitlegt maar ook veel aan de fantasie van de lezer overlaat.” En 

dan zonder dat het onbegrijpelijk wordt voor de lezer, hoopt Bauer. “Ik hoop dat het me is gelukt om 

die balans te vinden. Ik wil dat de lezer meegaat in het verhaal en dat hij moet nadenken over wat een 

passage betekent. Een tekst heeft namelijk ook een bepaalde adem en dat mystieke past wel bij het 

onderwerp. Het heten ook niet voor niets kafkaëske situaties, hoewel die tegenwoordig meer in 

Nederland voorkomen dan in Tsjechië.” 

2.3. Joegoslavië en Kosovo – de ervaringen van een reporter ter plaatse. 

Docent: Carl Voet. 


"Wat maakt het Kosovaarse separatisme ten aanzien van Joegoslavië politiek en moreel acceptabeler 

dan het Servisch separatisme tegenover Bosnië-Herzegovina? Waarom is een één gemaakt Groot- 

Albanië aanvaardbaarder dan een één gemaakt Groot-Servië? " Carl Voet wil niet het grote gelijk van 

één van de beide betrokken - en sinds begin 1998 ook strijdende - partijen bewijzen. Doel van het 

seminarie is dat men zich realiseert dat ook in dit conflict elke consequente benadering tot 

ongewenste consequenties voert. Omdat nationalisme meer problemen creëert dan het oplost. 


Cultuur. 

2.4. Roemenië – twijfelland tussen de Karpaten en de Donau 

Docenten: Roxana Hendrickx. 

DATUM: MAANDAG 10 MEI 2010 VAN 19U. TOT 22U. 

In Roemenië worstelt men de laatste 20 jaar met het spel van democratisering. Het land blijft echter 

kampen met politieke, economische en sociale problemen waarin de complexe Roemeense identiteit 

ook een belangrijke rol speelt. Hoewel Roemenië gedeeltelijk een Balkan-land is, verschilt het toch in 

veel opzichten van de omringende landen. Via een kort overzicht van de belangrijke elementen die 

samen hebben bijgedragen tot de Roemeense identiteit en cultuur komen wij aan in het heden. Wat 

leeft vandaag in het land? Wat definieert Roemenië, Roemenen en hun cultuur? Hoeveel weet men 

eigenlijk over Roemenië? Hoe past dit beeld in de EU-context? Een sociaal-culturele sketch van 

Roemenië, anno 2010. 



3. OVER DE GRENS VAN EUROPA 

3.1. Waar eindigt de Europese Unie? 

Docent: Lukas De Vos. 


De Europese Unie zal nooit meer dezelfde zijn. De recente en nog te verwachten uitbreidingen zullen 

ongetwijfeld een impact hebben, niet alleen op de Europese besluitvorming—met of zonder Europese 

grondwet—maar misschien vooral op onze definitie van wat Europees is, haar politieke geografie, haar 

financieel en economisch stelsel, haar demografie en haar sociaal weefsel, kortom haar cultuur. En 

waar eindigt de Europese Unie? Bij de islam? Of bij de Oeral? Wat zijn de kosten en baten van de 

uitbreiding, voor de Europese Unie en voor de nieuwe en nog te verwachten aspirant-leden? 

3.2. MECHELEN AAN DE TIGRIS’. 

Docenten: Gust Thiry en Melkan Kucam. 


August Thiry schetst het ontstaan en de evolutie van het Aramese en Assyrische christendom in 

Mesopotamië, een verhaal van 20 eeuwen geloofsbeleving. Die oude Christelijke cultuur dreigt nu te 

verdwijnen in haar thuisland, maar ze leeft verder in Europa, in Vlaanderen, in Mechelen. Melkan 

Kucam, geboren in Zuid-Oost Turkije, vertelt over de religieuze eigenheid van zijn Christelijke 

gemeenschap, de Assyrische vluchtelingen in Mechelen. Ze noemen zich de oudste Christenen en ze 

geloven dat ze ook als volk zonder land in de diaspora de taal van Jezus spreken. 

3.3. Meisjes, Moslims & Motoren 

Docenten: Gaea Schoeters en Trui Hanoule. 

DATUM: MAANDAG 07 JUNI 2010 VAN 19U. TOT 22U. 

Met de motor naar Iran? Twee meisjes? Is dat niet gevaarlijk? Waarom net daar naartoe? Het korte 

antwoord: uit nieuwsgierigheid. Omdat ze niet geloven dat moslimlanden gevaarlijker zijn dan andere. 

In 1939 stappen twee Zwitserse schrijfsters: Annemarie Schwarzenbach en Ella Maillart, in een Ford en 

rijden naar Afghanistan. Bijna 70 jaar later pikken Gaea en Trui hun spoor weer op en reizen op hun 

motor door Europa, Turkije, Iran, Turkmenistan, Oezbekistan, Kirgizstan, Tadzjikistan, Jemen, Oman, de 

Verenigde Arabische Emiraten, en stellen verbaasd vast hoe weinig er veranderd is in de wereld. 

“Meisjes, Moslims & Motoren” begint als een eerlijk relaas van moedige reizigers. Dat zou op zich al de 

moeite zijn: een vrouwelijke kijk op een wereld die doorgaans doorheen een mannenbril wordt 

weergegeven. Maar daarnaast doen de reisschrijvers/-fotografen hun voordeel met hun ontmoetingen 

van alledag, met de gebruikelijke excentriciteiten en absurditeiten van het verre en ongekende 

buitenland. 

4. HET OUDE EUROPA 

4.1. De Europese instellingen 

Docent: NN 





4.2. Europa: identiteit of ideologie? Geschiedenis van de Europese gedachte. 

Docent: NN 


In deze les behandelen we aspecten van de Europese geschiedenis toegespitst op de ideeën en de 

vormgeving van Europa, en van de plaats van de Europese Unie binnen Europa als geheel. Aandacht 

gaat uit naar de Europese culturele erfenis, de beeldvorming over Europa en denkbeelden over de 

Europese identiteit. Daarnaast worden de opvattingen van politieke filosofen, schrijvers en 

commentatoren over Europa geanalyseerd. Ook de achterliggende veronderstellingen over culturele 

identiteit en de manier waarop deze doorwerken in actuele discussies komen aan de orde. We hopen 

een kritische reflectie te bieden op de keuzen die gemaakt zijn in het verloop van het Europese 

integratieproces en meer inzicht te verschaffen in de steeds weer oplaaiende debatten over de aard en 

de toekomst van de samenwerking. 

* Deze les wordt ook aangeboden aan de deelnemers module Conflict, Diplomatie en Cultuur. 

4.3. Moedertaal, identiteit en kosmopolitisme: een onderzoek naar de rol van taal en taalrechten 

voor de identiteitsvorming in de context van een linguïstische heterogeniteiit. 

Docent: De Schutter 


Helder de Schutter werkt over taalpolitiek, nationalisme en federalisme. Hij heeft interesse in 

hedendaagse politieke filosofie, in de geschiedenis van het politieke denken en in continentale 

taalfilosofie. In zijn proefschrift “ Language, Identity and Justice”, ontwikkelde hij een politiekfilosofische 

fundering van taalrechten en taalpolitiek vandaag, en legde hij de geschiedenis bloot van 

het denken over taal in de geschiedenis van de politieke filosofie. 

* Deze les wordt ook aangeboden aan de deelnemers van de module Conflict, Diplomatie en Cultuur 

4.4. BELGIE VERWERKT HAAR OORLOGSVERLEDEN. 

DATUM: ZATERDAG 03 APRIL 2010 – UUR WORDT LATER NOG MEEGEDEELD. 

België verwerkt haar oorlogsverleden: een begeleid bezoek aan het vredesmuseum van Meensel 

Kiezegem. We bekijken ook samen de reportage van Maurice Dewilde over deze geschiedenis uit de 

tweede wereldoorlog. 

* Deze daguitstap wordt ook aangeboden aan de deelnemers van de module Conflict, Diplomatie en 

Cultuur 



DATUM: WORDT LATER MEEGEDEELD 2010 VAN 19U. TOT 22U. 

Verwerkingsrapport moet binnen zijn uiterlijk op vrijdag 27/08/2010. Op de slotverwerkingsavond 

krijgen jullie feedback op het door jullie ingediende verwerkingsrapport van de specialisatie Europa. De 

verwerkingsavond gebeurt met je verwerkingsgroepje waarmee je aan het verwerkingsrapport 

hebt gewerkt. 




SPECIALISATIE 5: ZINGEVING EN CULTUURBELEVING. 

Modulebegeleider: Marc Colpaert. 

ZIN lesmomenten verwerkingsmomenten lesuren verwerkingsuren 

avonden 1 1 3 3 

dagen 1 0 6 0 





Enkel te volgen voor tweedejaars. 

Bij onvoldoende inschrijvingen (minder dan vijf) nemen we ons het recht voor om de specialisatie niet te 

laten doorgaan. 

Van 28/10/2009 tot 16/05/2010 – verwerkingsrapport binnen op vrijdag 27/08/2010 – Verwerkingsavond 

wordt later meegedeeld. 

Inhoud 

Reizen in andere culturen brengen ons steeds weer in contact met oude mythen en religieuze verhalen. Het 

lezen van die voor ons overwegend onbekende mythen, maakt ons vermogen om schoonheid en betekenis 

te ontdekken opnieuw wakker. Het helpt ons om ook in onze eigen cultuur te gaan grasduinen naar soms 

onvermoede verhalen en tradities. In de kennismaking met en beleving van de 'andere' verhalen, komen we 

tot een ‘herkennismaken’ met 'eigen' tradities en verhalen. Vandaag de dag is er in de wereld van het 

religieuze veel in beweging. Jong en oud blijken op zoek naar 'zin', reizen in alle richtingen en worden 

daarbij met de beleving van zingevingsystemen (en zo ook met zichzelf) geconfronteerd. Vandaar dat onze 

opleiding de kans wil bieden om zowel 'vreemde' als 'eigen' zingevingsystemen te laten ervaren. 

ECTS. 




- de student is zich bewust van de grote religieuze tradities en zingevingsystemen; 

- de student is in staat om de verschillende religieuze tradities en mensen wereldbeelden te duiden; 

- de student staat open voor de symboliek van religieuze tradities, mythes en verhalen, 

- de student is in staat om perspectieven te verwoorden voor een interreligieuze dialoog en kan dat ook 

duiden. 



Overzicht van de colleges van de specialisatie Zingeving. 

1. INTRODUCTIE TOT DE WESTERSE KOSMOLOGIE. 

Docent: Marc Colpaert. 

DATUM: WOENSDAG 28 OKTOBER 2009 VAN 19U. TOT 22U. 

Een beknopt overzicht van hoe het Westen geprobeerd heeft om in een eigen kosmovisie het 

religieuze te verzoenen met de zich ontwikkelende ratio. Van Copernicus tot Whitehead en Gianni 

Vattimo: in vogelvlucht. Een korte introductie ook in de aanpak van de module zingeving. 

2. WEEKEND: DE MYSTIEKE TRADITIE VAN HET KATHOLICISME. 

Docenten: Paul De Witte, Veerle Fraeters 

DATUM: VRIJDAG 06, ZATERDAG 07 & ZONDAG 08 NOVEMBER 2009 VAN 19U (VRIJDAG) TOT 14U (ZONDAG). WEEKEND 

GAAT DOOR IN ABDIJ ROOSENBERG TE WAASMUNSTER. 

Zaterdag: "Een woord in de nacht" 

Na een korte inleiding op het Johannes evangelie als "conflicttekst", wagen we ons aan een lezing van het 

derde hoofdstuk, het nachtelijk gesprek met Nicodemus. Dit gesprek wil gelezen worden als een zoektocht 

van de auteur (genoemd Johannes) om als messiaanse jood en volgeling van Jezus en als voorganger van 

een christelijke gemeenschap, in het reine te komen met zijn eigen Joodse traditie waaraan hij trouw wil 

blijven. 

Op zondag ochtend introduceert Veerle Fraeters ons in de mystieke wereld van Hadewijch. Hadewijch is de 

eerste vrouw in Europa geweest die het heeft gewaagd de mystieke minne te zingen in pure liefdespoëzie. 

Hadewijch is een gepassioneerd en compromisloos dichteres, haar poëzie is complex, gevoelig en ingenieus, 

haar lied is direct en intens. In haar poëtische minneliederen bezingt ze liefde en wanhoop, ellendige 

verlatenheid en het verlangen naar vereniging. 

3. WEEKEND: ISLAMITISCHE GELOOFSBELEVING. 

Docent: Durre Ahmed. 

DATUM: VRIJDAG 04, ZATERDAG 05 & ZONDAG 06 DECEMBER 2009 VAN 19U (VRIJDAG) TOT 14U (ZONDAG). 

WEEKEND GAAT DOOR IN DE KLUIZERIJ TE AFFLIGHEM. 

To the extent that the audience is primarily western en Christian, Durre Ahmed will build on the 

existing knowledge and to that extent, some comparative material is desirable. During the weekend 

will be dealt with the following topics: 

Text and image: The Bible and the Quran, Mohammed and Christ 

‘The Sufi Path’: Exercices, Reading of selections of Rumi, discussion 

Film(s): ‘Legacy of the prophet’ 

Past, Present and Future: Carl Jung’s understanding of Islam, problems and prospects. 

Languages of the Self: Art and Aesthetics in Islam and Christianity. 

4. WEEKEND: JOODSE TRADITIES & MYSTIEK. 

Docenten: Paul De Witte, Julien Klener 

DATUM: ZATERDAG 23 & ZONDAG 24 JANUARI 2010 VAN 10U (ZATERDAG) TOT 14U (ZONDAG). WEEKEND GAAT DOOR 

IN JEUGDHERBERG SCOUTEL TE ANTWERPEN. 

Weekend over het Joodse wereldbeeld en de Joodse tradities met medewerking van Julien Klener en 

Paul De Witte. 



5. WEEKEND CHRISTELIJK-ORTHODOXE GELOOFSBELEVING. 

Docent: Cyrille Vael, Thierry Verhelst. 

DATUM: VRIJDAG 23, ZATERDAG 24 & ZONDAG 25 APRIL 2010 VAN 19U (VRIJDAG) TOT 14U (ZONDAG). WEEKEND GAAT 

DOOR IN DE ABDIJ TE CHEVETOGNE 

Een weekend in het klooster van Chevetogne met introducties in de Christelijk orthodoxe 

belevingswereld door pater Cyrille Vael en door Thierry Verhelst. Een reflectie over en beleving van de 

orthodoxe kosmologie en de Byzantijnse ritus. 

6. WEEKEND: TIBETAANS BOEDDHISME. 

Docent: Frans Goetghebuer. 

DATUM: VRIJDAG 14, ZATERDAG 15 & ZONDAG 16 MEI 2010 VAN 19U (VRIJDAG) TOT 14U (ZONDAG). WEEKEND GAAT 

DOOR IN YEUNTEN LING TE HUY. 

Meditatie vormt een weg naar ons bewustzijn van waaruit wat als werkelijkheid geldt 

geprogrammeerd wordt. Dit weekend, dat doorgaat in het Tibetaans instituut in Huy, zal de 

deelnemers in de gelegenheid stellen kennis te maken met het hoe en waarom van de 

meditatiepraktijk. Er zijn ook praktijksessies voorzien, evenals een rondleiding in het instituut en 

momenten voor gesprek en uitwisseling van gedachten en ervaringen. Iedereen mag tevens 

deelnemen aan de dagelijkse rituelen in het boeddhistische centrum. Een weekend doormaken samen 

met lama’s om van binnen uit te ervaren waar het in het boeddhisme om te doen is. 

7. AFRIKAANSE SPIRITUALITEIT. 

Docent: Ibrahim 

DATUM: WORDT LATER MEEGEDEELD 

Tekst wordt later meegdeeld 


Docent: Marc Colpaert 

DATUM: WORDT LATER MEEGEDEELD VAN 19U. TOT 22U. 

Verwerkingsrapport moet binnen zijn uiterlijk op vrijdag 27/08/2010. Op de slotverwerkingsavond 

krijgen jullie feedback op het door jullie ingediende verwerkingsrapport van de specialisatie Zingeving. 

De verwerkingsavond gebeurt met je verwerkingsgroepje waarmee je aan het verwerkingsrapport hebt 

gewerkt. 






V. Persoonlijk Afstudeerproject 

Informatieavond over persoonlijk afstudeerproject op 

di 15 december 2009 van 19u tot 22u. 

Voor het behalen van het diploma Intercultureel Management is 

naast het succesvol doorlopen van het hoofdpakket in het 1 ste en het 2 de jaar, 

het volgen van drie modules en drie specialisaties 

en het indienen van een jaarlijkse persoonlijk verwerkingsverslag, 

ook het invullen van een persoonlijk afstudeerproject een voorwaarde. 

Centraal bij je afstudeerproject is dat je een verband legt tussen je eigen ervaring(en), je eigen praktijk en/of 

je eigen onderzoek met een groter theoretisch geheel dat je aangeboden hebt gekregen in de vele 

gastcolleges die je in die twee jaar CIMIC gevolgd hebt. De studenten hebben de keuze om een persoonlijk 

afstudeerproject te realiseren via een eigen verdiepingsproject over een interculturele thematiek met 

eindwerk of via een binnen- of buitenlandse inleefstage met stageverslag. 

Bijgaand wordt toegelicht in welke vorm en via welke kanalen dit kan ingevuld worden. We beperken ons 

hierbij tot de formele voorwaarden en mogelijkheden. Een meer inhoudelijk georiënteerd informatiemoment 

wordt geprogrammeerd op dinsdagavond 15 december 2009. 

Het spreekt voor zich – en we raden dat trouwens ten zeerste aan - dat je voordien en/of daarbuiten ook 

contact kunt opnemen met de educatieve medewerker (guido.minne@khm.be) om over je plannen i.v.m. je 

persoonlijk afstudeerproject te spreken. 

In beide opties dient iedere student een schriftelijk voorstel in te dienen dat vooraf besproken wordt, 

geëvalueerd en goedgekeurd door de opleidingsverantwoordelijken van CIMIC. 

V.1. Eigen verdiepingssproject over een interculturele thematiek met eindwerk 

A. Algemeen 

Indien je als afstudeerproject voor het eigen verdiepingsproject kiest, is het belangrijk dat je eerst een zeer 

duidelijk en afgelijnd onderwerp kiest en binnen dit thema zeer helder bepaalt op welke specifieke vragen je 

een antwoord wenst te vinden, en hoe je dat zal aanpakken We raden daarom ten zeerste aan eerst een 

uitgewerkt en geschreven voorstel te maken waarbij je aangeeft welk thema je wenst uit te diepen, 

verduidelijkt welke je concrete vraagstelling is (wat wil ik precies te weten komen, en van waar die vraag?) en 

hoe je je daarin zal gaan verdiepen (bv. een onderzoek, een grondige studie van de literatuur, een evaluatie…), 

en met welke methodieken. Het voorstel wordt vervolgens besproken met de educatieve medewerker van 

CIMIC. Ook andere medewerkers van CIMIC kunnen worden geraadpleegd bij de keuze van je 

verdiepingsproject. Zo hebben onze medewerkers van de dienstverlening tal van mogelijke thema’s en 

onderzoekspistes die zij tegenkomen in hun dagelijkse praktijk met het werkveld. Het is misschien een 



ijkomend voordeel dat deze thema’s verbonden zijn met praktijk(en), dat verhoogd in sterke mate de kans - 

en kan zo een meerwaarde betekenen - dat je eindwerk ook daadwerkelijk nuttig is voor al dan niet bestaande 

praktijk(en). 

Het belangrijkste is dat voor je aan je onderzoeksproject begint we samen kunnen nagaan of het realistisch is 

betreffende methodiek(en) en tijdsbesteding. Betreffende dit laatste willen we je toch een indicatie geven. Het 

afstudeerproject vertegenwoordigt 10 studiepunten. Dit betekent in onderwijstermen dat we van een 

studietijdbelasting van 250 à 300 uur uitgaan, zijnde tussen de 6 à 8 weken werk (dit is gelijklopend met de 

tijdsbesteding die we ook vragen bij de optie inleefstage). 

Hierin zitten vervat: 

Formuleren van de eigen vraag naar verdieping en/of onderzoek. 

Het creëren, uitwerken en neerschrijven van een theoretisch kader/concept over het door jou 

gekozen thema met de daaraan verbonden literatuurstudie. 

Het uitwerken van een onderzoekssubject en methodiek. 

De uitvoering van het project zelf 

De analyse van de onderzoeksresultaten. 

Het formuleren van een helder besluit. 

Het neerschrijven van dit alles in een eindwerk. 

Het eigen verdiepingsproject kan in principe tot maximaal 4 jaar na je eerste inschrijving voor de opleiding 

ingediend worden, tenzij er een uitzondering toe gestaan wordt om dwingende redenen door de 

opleidingsverantwoordelijken van CIMIC. Maar we raden je aan om al tijdens je eerste jaar CIMIC na te denken 

over mogelijke thema’s en trajecten. Mocht je alsnog er voor kiezen je eindwerk na de tweede zit van je 

tweede jaar in te dienen, dan veronderstelt dit dat je voor het jaar dat je afstudeert (dus je eindwek indient), je 

inschrijft als regulier student. Het inschrijvingsgeld voor een eindwerk jaar bedraagt momenteel: 123,60 € 

(forfaitair bedrag) + 168 € (afstudeerproject = 10 studiepunten – dus zonder bijkomende modules en/of 

specialisaties). Dus het is financieel belangrijk dat je inschrijving voor het afstudeerproject valt in het jaar dat je 

ook daadwerkelijk je eindwerk/stageverslag indient. Deadlines zijn telkens 1 ste zittijd: laatste vrijdag van mei; 2 de 

zittijd: laatste vrijdag van augustus. 

B. Concreet 

Doel 

Na een intense, maar vaak toch eerder conceptueel-theoretische benadering van interculturaliteit en 

interculturele processen van ontmoeting en dialoog, wordt de cursist uitgenodigd vanuit een eigen vraag naar 

verdieping een zelf gekozen thema verder te onderzoeken, concreet te maken en te betrekken op al dan niet 

bestaande praktijk(en). Waar in de opleiding groepsverwerkingen dikwijls centraal hebben gestaan, 

verwachten we hier van de student een persoonlijk verdiepingsproject te ontwikkelen en e realiseren. 

De student wordt dus gevraagd om een zelf gekozen verdiepingsvraag systematisch en plantmatig uit te 

werken, het project ook daadwerkelijk uit te voeren en resultaten te analyseren en te interpreteren in het licht 

van gangbare praktijken. Zij/hij betrekt kennis uit verschillende disciplines bij het onderzoek om zo een 

bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van kennis in/over de gekozen interculturele thematiek en de daarmee 

gerelateerde praktijk. Zij/hij is in staat om op wetenschappelijk (theoretisch kader) verantwoorde manier te 

rapporteren over hun project en de resultaten daarvan. 



Behalve de voorwaarde op vlak van tijdsbesteding (circa 6 à 8 weken) stellen we ook een aantal 

minimumvoorwaarden waarmee we de kwaliteit en het vormende aspect van het onderzoeksproject willen 

garanderen. Zo verwachten we vooral dat: 

Het project dat je ontwikkelt niet in het verlengde staat van je baan in België waarbij eigen 

voordeel en/of voordeel van je werkgever centraal staat; 

Je als voorbereiding tenminste die colleges die in verband staan met je zelf gekozen thematiek 

hebt gevolgd; 

Je rond het door jou gekozen thema een deel eigen literatuurstudie verricht; 

Je in je onderzoeksproject een brug probeert te slaan tussen een theoretisch concept/model 

en de praktijk; 

En dat je daarom in je eindwerk een stuk(je) eigen onderzoek verricht en verwerkt; 

Je komt tot een heldere besluitvorming en aanbevelingen. 

Omschrijving van enkele mogelijke pistes 

Je hebt zelf een thema gekozen en hebt een duidelijke visie op het subject dat je verder wilt 

onderzoeken en de methode waarop je dat wilt doen. Voor je aan de slag gaat, bespreek je dit 

met de CIMIC-opleidingsverantwoordelijke(n) die samen met jou zal nagaan of het realistisch 

is, wie je het best eventueel hierin kan begeleiden (soort mentor). Samen bepalen jullie een 

heel concreet werkplan. 

Je neemt contact met CIMIC en samen met de medewerkers van de dienstverlening en 

onderzoek overloop je een lijst van mogelijke onderzoeksonderwerpen. Je kiest hier zelf een 

thema uit en zoals in voorgaande wordt een werkplan opgemaakt. 

Je kunt je aansluiten bij een bestaand onderzoeksproject (kan ook van externe onderzoek 

instellingen of organisaties zijn). Hier zal het belangrijk zijn dat we samen nagaan wat je eigen 

inbreng is in een groter geheel en hoe je dit toch tot een persoonlijk afstudeertraject kunt 

invullen. 

Bij dit alles is het belangrijk dat het initiatief/thema waar je instapt niet in het verlengde staat van je baan in 

België waarbij eigen voordeel en/of voordeel van je werkgever centraal staat. 

Soorten thema’s 

Een veelheid van thema’s in verschillende sectoren kunnen aan bod komen zoals o.a. in de educatieve, de 

sociale en/of welzijn- , de gezondheid, de economische, de filosofische en/of psychologische, de culturele 

en/of de ecologische sector,; maar ook via vele verschillende invalshoeken zoals beleid t.a.v. inburgering, 

diversiteit, migratie, opleiding, participatie, ontwikkelingssamenwerking, enz .... . 

ECTS. 



dit opleidingsonderdeel. Voor dit opleidingsonderdeel gaat het om volgende 

eindcompetenties: 

- de student is in staat de competenties verworven in de opleiding en verbonden aan het eigen gekozen 

traject ook aan de praktijk te toetsen; 



- de student is in staat via een literatuurstudie een theoretisch kader/concept rond een interculturele 

vraagstelling uit te werken; 

- de student kan zelfstandig een werkplan maken en uitvoeren: is in staat een eigen culturele vraagstelling te 

formuleren, een eigen onderzoeksproject te ontwikkele, de gepaste methodieken, en de systematische 

uitvoering van de studie/project te verzekeren; 

- de student kan omgaan met dynamiek in werkprocessen en kan een zelfstandige bijdrage leveren tot de 

ontwikkeling van kennis; 

- de student heeft een systematische aanpak, interpreteert modellen en kan zelfstandig kritisch reflecteren en 

logisch redeneren; 

- de student kan rond een gegeven interculturele thematiek interdisciplinair werken; 

- de student is in staat om de behaalde resultaten theoretisch te kaderen en concrete aanbevelingen en 

conclusies te formuleren voor de praktijk, m.a.w. kan rapporteren over onderzoek en resultaten. 

C. Het Eindwerk 

Het rapport omvat de volgende onderdelen: 

1. Korte beschrijving van je thema, je vraagstelling en de achtergrond daarvan 

2. Omschrijving en creëren van een theoretisch kader over je thema 

1. geef een duidelijke beschrijving van het theoretisch kader waarbinnen je verdiepingsproject 

zich situeert; 

2. werk een eigen (korte) literatuurstudie uit: dit betekent dat je nagaat wat er eerder al rond je 

thema gepubliceerd werd, welke meningen, interpretaties en discours daarond leven, en hoe je 

dat vertaalt in je eigen theoretisch kader; 

3. geef indien er rond je thema verschillende discours bestaan deze verschillen aan en duid je 

eigen positionering. 

4. Maak link met je eigen vraagstelling 

3. Toelichting en concrete beschrijving van het project 

beschrijf heel concreet je project en de door jou gebruikte methodiek om je vraagstelling te 

beantwoorden; 

geef weer hoe je te werk bent gegaan 

geef synthetisch weer indien er al bestaand onderzoek is gebeurd rond je 

onderzoekssubject (zit in literatuurstudie); 

duid hoe je dit alles (je eigen en al bestaand onderzoek) relateert aan je theoretisch kader 

en initiële vraagstelling. 

4. Concrete beschrijving van (onderzoeks)resultaten 

in dit deel beschrijf je heel concreet de resultaten van het door jou gevoerde onderzoek, 

met duidelijke verwijzing naar de vraagstelling van het project; 

duid de verschillen/gelijkenissen aan met eventueel al bestaand onderzoek; 

bespreek wat het je geleerd heeft. 

5. Theoretisch kaderen (een poging tot…) van . 

wat betekent de brede culturele context voor je t.a.v. het onderzoekssubject , en wat leert 

het jou en anderen over cultuur. 

poog tot een heldere besluitvorming te komen die je onderzoek weer plaatst in het 

theoretisch kader van waaruit je vertrokken bent; 

welke zijn de concrete aanbevelingen die je kunt formuleren ten aanzien van je 

onderzoekssubject, beleid en bredere maatschappelijke context; 



V.2. Interculturele inleefstage met stageverslag 

A. Algemeen 

De interculturele inleefstage is een tweede mogelijkheid als persoonlijk afstudeerproject. De stage biedt in de 

eerste plaats een unieke mogelijkheid om op een bewuste manier een intercultureel leerproces mee te maken 

in een voor jou ‘vreemde’ omgeving en gemeenschap. 

De inleefstage kan op verschillende wijzen gerealiseerd worden: 

1. De stage ‘buitenland’ (minstens 6 weken maar bij voorkeur een langere periode) 

De stage vindt plaats in het buitenland (buiten België) nà het afwerken van de modules en 

specialisaties waarvoor je gekozen hebt. Ook hier heb je meerdere opties: je kunt kiezen voor een 

georganiseerde formule (bv. via een NGO of andere organisatie), een stage uit het eigen CIMIC aanbod, 

of je kan zelf instaan voor de identificatie en voorbereiding van je stageplaats. 

2. De stage ‘binnenland’ (minstens 8 weken) 

De stage vindt plaats in België nà het afwerken van de modules en specialisaties waarvoor je gekozen 

hebt. Je stageplaats word gekozen in overleg met en na goedkeuring van CIMIC. 

3. Een vrijstelling voor de stage kan bekomen op grond van een intensieve en langdurige (in principe 

méér dan twee jaar) leef- en werkervaring in het buitenland. Ook in dat geval schrijf je echter een 

‘stageverslag’ waarin je deze eigen ervaring terugkoppelt aan de opleiding. 

Opgelet: Je kunt maar aan een stage beginnen nadat deze formeel is goedgekeurd 

door de opleidingsverantwoordelijke(n) van CIMIC. 

Je dient dus altijd je stage op voorhand met hen te bespreken. 

De inleefstage en het indienen van je stageverslag kan in principe tot maximaal 4 jaar na je eerste inschrijving 

voor de opleiding, tenzij er een uitzondering toe gestaan wordt om dwingende redenen door de 

opleidingsverantwoordelijken van CIMIC. Maar we raden je aan om al tijdens je eerste jaar CIMIC na te denken 

over mogelijke thema’s en trajecten. Mocht je alsnog er voor kiezen je eindwerk na de tweede zit van je 

tweede jaar in te dienen, dan veronderstelt dit dat je voor het jaar dat je afstudeert je inschrijft als regulier 

student voor het jaar dat je het eindrapport wenst in te dienen. Het inschrijvingsgeld voor een eindwerk jaar 

bedraagt momenteel: 123,60 € (forfaitair bedrag) + 168 € (afstudeerproject = 10 studiepunten – dus zonder 

bijkomende modules en/of specialisaties). Dus het is financieel belangrijk voor je dat je inschrijving voor het 

afstudeerproject valt in het jaar dat je ook daadwerkelijk je eindwerk/stageverslag indient. Deadlines zijn 

telkens 1 ste zittijd: laatste vrijdag van mei; 2 de zittijd: laatste vrijdag van augustus. 

B. Concreet 

1. De inleefstage ‘buitenland’ 

Doel 

Na een intense, maar vaak toch eerder conceptueel-theoretische benadering van interculturaliteit en 

interculturele processen van ontmoeting en dialoog, wordt de cursist uitgenodigd vanuit de eigen beleving zo 

een proces mee te maken. Onze bedoeling is dat je jezelf als ‘lerende gast’ opstelt in een voor jou vreemde leef- 

en werkgemeenschap. Een intercultureel leerproces is nooit af en kan moeilijk in tijd gevat worden. De 



intensiteit van de ervaring en het potentieel aan leren staan vanzelfsprekend in relatie met de duur van het 

verblijf. Een korte periode nodigt minder uit tot het aangaan van open en persoonlijke relaties zowel in het 

kader van het werk als in de gastgemeenschap. De moeilijke fasen van een interculturele ervaring komen in een 

kort verblijf weinig of niet aan de oppervlakte. Toch menen we dat een verblijf van minstens zes weken, mits de 

nodige voorbereiding en ingesteldheid, al een aantal mogelijkheden biedt om een unieke interculturele 

inleefervaring mee te maken. Een langere periode van 3 tot 6 maanden biedt uiteraard meer kansen tot sterke 

integratie in een andere gemeenschap. 

Behalve de voorwaarde op vlak van intensiteit en duurtijd van de inleefervaring, stellen we ook een aantal 

minimumvoorwaarden waarmee we de kwaliteit van de stage willen garanderen. Zo verwachten we vooral dat: 

Het initiatief waar je instapt niet in het verlengde staat van je baan in België waarbij eigen 

voordeel en/of voordeel van je werkgever centraal staat; 

Je geen leidinggevende functie opneemt op je stageplaats; 

Je als voorbereiding ten minste de regionale specialisatie m.b.t. het continent van je 

stageplaats hebt gevolgd; 

Je leefervaring volledig gericht is op je integratie met de plaatselijke bevolking; 

En dat je daarom verblijft binnen een lokale gemeenschap (bv. in een gastgezin). 

Omschrijving van enkele mogelijke pistes 

I. Stages georganiseerd door een NGO of andere uitzendorganisatie: 

minimum 6 weken, en kan verlengd worden tot 3/6 maanden op eigen vraag; 

aanbod van stageplaatsen in Latijns- Amerika, Afrika, Azië (jaarlijks programma beschikbaar); 

de stageplaats wordt georiënteerd vanuit de betrokken NGO in overleg met de interesse van 

de deelnemer; 

bij de start van het 2de lesjaar neemt de deelnemer een engagement voor het voorleggen van 

een project voor de stage, legt dut voor ter goedkeuring aan de educatief medewerker en na 

diens goedkeuring kan de voorbereiding opgestart worden. 

II. Stageaanbod CIMIC (beperkt aanbod) 

minimum 3 maanden met mogelijkheid tot verlenging (o.a. in Pakistan, India, Marokko,...) 

afhankelijk van het aanbod, momenteel nog beperkt tot geselecteerde plaatsen in India, 

Pakistan, of binnenlandse stages 

III. Eigen initiatief buitenland: 

minimum 6 weken; 

op basis van voorstel waarbij stageplaats, invulling van het werk, integratie in lokale 

gemeenschap nauwkeurig worden toegelicht; 

Soorten initiatieven 

Een veelheid van lokale initiatieven in verschillende sectoren kunnen aan bod komen zoals o.a. in de 

educatieve, de sociale, de culturele en de ecologische sector, maar ook nog vele anderen. Je plaats als 

stagiair is die van een ‘lerende gast’ en niet die van een ‘ontwikkelingswerker’. 



ECTS. 



dit opleidingsonderdeel. Voor dit opleidingsonderdeel gaat het om volgende eindcompetenties: 

- de student is in staat de competenties verworven in de opleiding en verbonden aan het eigen gekozen 

traject ook aan de praktijk te toetsen; 

- de student is in staat gedurende minimaal zes weken zich te integreren in een andere culturele 

gemeenschap en kan zich er als ‘lerende gast’ opstellen in een voor hem/haar vreemde leef- en 

werkgemeenschap; 

- de student is in staat van een gedegen analyse te maken van historische, economische, sociale, familiale 

en antropologische contexten van een vreemde leef- en werkgemeenschap; 

- de student is in staat een vreemde leef- en werkgemeenschap te analyseren en (theoretisch) te kaderen 

in een intercultureel perspectief; 

- de student is in staat interculturele leerprocessen in een vreemde leef- en werkgemeenschap te 

ontdekken en te bespreken; 

- de student kan beschrijven en concrete voorbeelden aandragen van zijn/haar eigen invulling van wat 

intercultureel competentieleren betekent. 

Kostprijs: 

De kostprijs van de inleefstage is niet in het inschrijvingsgeld inbegrepen. De prijs van een georganiseerde stage 

omvat de volledige organisatie van de stage vooraf en tijdens het verblijf; alle kosten hierbij verbonden van reis, 

verblijf, begeleiding en verzekering worden hierbij gedekt. Als je kiest voor een ‘eigen initiatief’ moet je ook zelf 

het kostenplaatje samenstellen. Een algemene richtlijn over de totale kostprijs van de inleefstage is haast 

onmogelijk voorop te stellen gezien de schommelende en variërende kostprijs van reis- en verblijfskosten 

alsook de duur van de stage. Om een meer precies beeld te geven wordt op 5 januari 2010 een informatiesessie 

gepland waarbij verdere inlichtingen en ervaringen met stageplaatsen en financierende organisaties worden 

aangegeven. Ook de mogelijkheden van reisbeurzen worden er besproken. 

2. Stage binnenland 

De stage ‘binnenland’ (minstens 8 weken) vindt plaats in België doorgaans nà het afwerken van de modules 

en specialisaties waarvoor je gekozen hebt. Je stageplaats wordt gekozen in overleg met CIMIC. 

Stageplaatsen worden aangeboden in de sectoren cultuur en gezondheid, integratie en sociaal cultureel 

werk. 

Voorts gelden min of meer dezelfde vereisten zoals hierboven beschreven in “De inleefstage buitenland”. 

Er zal bijzonder worden op toe gekeken – en we verwachten dit ook zeer nadrukkelijk terug te vinden in het 

stageverslag – op welke wijze een reële interactie met “de Ander” tot stand is gekomen . 

3. Vrijstelling voor deze leef- en werkervaring 

wie al een intensieve en langdurige werken leefervaring in het buitenland heeft 

doorgemaakt kan een vrijstelling aanvragen bij de opleidingsverantwoordelijke(n) van 

CIMIC. Dat kan via een gemotiveerd schrijven in een e-mail, gericht aan CIMIC. De aanvraag 

wordt ingediend voor het einde van het eerste jaar van de opleiding; 

vrijstelling van stage ontslaat de deelnemer NIET van het indienen van een rapport. Het 

stagerapport kan worden ingediend aan het einde van de opleiding. De bedoeling van het 

rapport is precies om de vroegere ervaring terug te koppelen aan de inzichten uit de opleiding. 



C. Het stagerapport 

Het rapport omvat de volgende onderdelen: 

1. Omschrijving van de werken leefsituatie: 

geef een duidelijk beeld van de gemeenschap waarin je verblijft ( dorp, centrum, 

dispensarium, of andere); 

beschrijf het project en de activiteiten die worden uitgevoerd; 

geef typische of merkwaardige werken/of leefsituaties weer. 

2. Toelichting bij de rol die de deelnemer daar gespeeld heeft: 

beschrijf de taken en rol die je hebt in het project en hoe deze verhouden tot de 

verantwoordelijkheden van de vaste medewerkers 

3. Bespreking van minimum 3 interculturele leerprocessen die de deelnemer op de werkvloer heeft 

meegemaakt (probleemstelling, leerfase, aanpak…) 

voorstelling van activiteiten/werksituaties die je in conflict of zeer bevreemdend 

overkwamen in vergelijking met wat je in Vlaanderen ‘normaal’ vindt; 

duid de verschillen aan en kijk achter de schermen wat hierin meespeelt; 

bespreek wat het je geleerd heeft. 

4. Bespreking van 3 interculturele leerprocessen in de leefgemeenschap (idem…) 

5. Theoretisch kaderen (een poging tot…) van de eigen arbeidssituatie in het gastland (economisch, 

politiek, sociaal, intercultureel, enz.. ). 

Zoek een minimum bibliografie. 

breng de ervaring in het werkproject in verband met de omstandigheden in de bredere 

gemeenschap; 

waar liggen voor u cruciale scharnierpunten van verandering, oplossing of … mislukking; 

wat betekent de culturele context voor u binnen dit gastland; wat leert het u en anderen 

over cultuur. 



VI. PRAKTISCHE AFSPRAKEN 

Wie de opleiding volledig volgt - d.w.z. het gezamenlijke hoofdpakket rond Interculturaliteit in het 1 ste (20 

studiepunten) en 2 de jaar (5 studiepunten), drie modules (3 x 15 studiepunten), drie specialisaties (3 x 10 

studiepunten) met inbegrip van de bijhorende verwerkingsrapporten, jaarlijks een persoonlijk 

verwerkingsverslag (2x 5 studiepunten), én een persoonlijk afstudeerproject (10 studiepunten) indient - 

komt in aanmerking voor het diploma ‘Bachelor Intercultureel Management' (totaal van 120 

studiepunten). Studenten kunnen zich inschrijven voor een diplomacontract of een creditcontract. 

Diplomacontract wordt aangegaan met het oog op het behalen van diploma of getuigschrift. Creditcontract 

wordt aangegaan met het oog op het behalen van een creditbewijs voor één of meer 

opleidingsonderdelen.Wie geen afstudeerproject indient, maar wel de nodige modules en specialisaties 

afwerkt, kan eveneens een creditbewijs verkrijgen voor de modules die hij/zij met succes gevolgd heeft. 

Cursisten die zich inschrijven als student met een creditcontract – bv. omdat ze niet beschikken over een 

voorafgaandelijk bachelordiploma - , alsook cursisten die de opleiding onderbreken of niet helemaal 

afwerken kunnen eveneens een creditbewijs bekomen voor de modules welke zij met succes hebben 

afgewerkt. De meeste van de modules/specialisaties kunnen ook afzonderlijk als postgraduaat gevolg 

worden. 

ENKELE ALGEMENE AFSPRAKEN 

De cursist wordt verondersteld steeds aanwezig te zijn tijdens de voordrachten, seminaries en de 

weekends. De visie van de opleiding (met een klemtoon op inhoud zowel als op de procesmatige 

verwerking daarvan), de methodes (o.a. intervisie en verwerkingsavonden) en samenhang van het 

programma vergen echt wel dat je er bij bent en ook bijdraagt tot de discussies en debatten. Gemiste 

sessies kunnen desnoods het volgende academiejaar worden ingehaald, maar je mag in regel maximaal 

slechts 2 sessies missen in een module. 

In geval van ziekte of wegens redenen van werk dient de educatieve medewerker (guido.minne@khm.be) 

gewaarschuwd te worden en een bewijs de volgende les binnen geleverd. Ook studenten die een les eerder 

al gevolgd hebben - kunnen mits het verwittigen van de educatieve medewerker - hiervoor een wettige 

vrijstelling krijgen 

In elke les wordt steeds een aanwezigheidslijst gelegd. Iedereen dient bij het binnengaan van het leslokaal 

steeds op de aanwezigheidslijst in te tekenen. Ontbrekende handtekeningen zullen als afwezig 

geregistreerd worden. Afwezigen kunnen gemiste documenten terugvinden bij de educatief medewerker 

of op Toledo. 

Tijdens het verloop van elke module krijg je – naast een verwekingsopdracht - een evaluatieformulier 

waarin je de lezingen uit de reeks kan beoordelen. Met deze vragen wordt gepeild naar je evaluatie en 

verwachtingen ten aanzien van de gevolgde module of specialisatie. De evaluaties worden twee weken na 

de laatste les terug bezorgd aan het secretariaat. 

In de leslokalen in de Zandpoortvest, waar de meeste lezingen doorgaan, zal je ook telkens twee postbakjes 

terugvinden: IN en OUT. Alle vragen rond administratie, documenten, en bestellingen doe je bij voorkeur 

schriftelijk in het IN-bakje. Het secretariaat zal deze vragen behandelen en snel een antwoord klaarleggen 

in het OUT-bakje. Berichten, verplaatsingen van colleges, en belangrijke en (soms) minder belangrijke 

informatie wordt ook steeds kenbaar gemaakt op Toledo. Nuttig dus om deze regelmatig te bekijken. Een 

inleiding tot het gebruik van Toledo zal gegeven worden op dinsdag 22 september om 18u. in de leslokalen 

van CIMIC. 



Lokatie colleges gewijzigd 

Vanaf dit academiejaar zullen alle colleges – tenzij anders aangegeven in deze 

programmabrochure - doorgaan in De Zandpoortvest, 60 – 2800 Mechelen en niet langer in het 

vertrouwde Leerhuys in de Lange Ridderstraat, 36-38 – 2800 Mechelen. 

Belangrijk is dat jullie telkens in bezit van je studentenkaart naar het college komen, want deze 

geeft toegang tot het gebouw. 



EVALUATIE- EN VERWERKINGSSYSTEEM: 

1 De inhoudelijke verwerking: 

De cursisten krijgen tijdens elke lessenreeks binnen een module of specialisatie een 

verwerkingsopdracht met daarop vragen en opdrachten met betrekking tot de inhoud van de lessen, 

seminaries, en de readers. Inhoudelijke vragen peilen naar kennis en begrip van de substantiële 

informatie die tijdens de lessen besproken werd. Bij de inhoudelijke bespreking wordt bij voorkeur ook 

verwezen naar de verplichte lectuur en ander materiaal dat aan de deelnemers werd meegegeven. De 

inhoudelijke verwerking gebeurt in kleine groepjes, verwerkingsgroepjes genaamd. Per module of 

specialisatie worden kleine verwerkingsgroepjes (4 à 6 personen) gevormd. Voor het hoofdpakket 

interculturaliteit worden de verwerkingsteams samengesteld en begeleid tijdens het 

verwerkingsweekend Halfwegweekend! (27 – 29/11/2009) voorzien in de kalender. Voor de overige 

modules en specialisaties staan de cursisten zelf in voor de vorming en opvolging van de teams en 

melden de samenstelling aan educatief medewerker en modulebegeleider. Vragen, bedenkingen en 

standpunten worden in deze verwerkingsteams op geregelde tijdstippen besproken, ook buiten het 

kader van de lezingen op CIMIC. De modulebegeleiders en de opleidingsverantwoordelijken begeleiden 

dit verwerkingsproces 1 . 

Bij de groepsdiscussies over de inhoudelijke vragen en opdrachten worden ideeën en invalshoeken 

samen gelegd met een perspectief om tot een verdieping van de inhoud en aangeboden lesmateriaal te 

komen. Ook om via onderlinge dialoog en discussie het aangeboden lesmateriaal kritisch te bevragen 

en persoonlijk te verankeren. Het is de bedoeling dat de uiteindelijke rapportage van deze besprekingen 

als één geheel per module of specialisatie samen worden gebundeld en als groep worden ingeleverd, 

uiterlijk twee maanden na afloop van de betrokken module. Jullie krijgen feedback van 

medecursisten, educatief medewerker en de betrokken modulebegeleider tijdens de 

verwerkingsavonden die we voor elke module voorzien. Deelname aan de verwerkingssessie is 

eveneens verplicht. 

Het maken van verwerkingsrapporten met een verwerkingsgroepje vervangt het meer formele 

traditionele examensysteem, en vormt tegelijk een bewust gekozen strategie om de opleiding op 

continue wijze boeiend en leerrijk te maken voor de cursisten. De opleiding heeft daardoor ook veel 

meer te bieden dan een lezingenreeks. De begeleiding en verwerking van de ‘stof’, de dynamiek 

(soms dynamiet?) van het werken in teams, groepsoverleg en intervisie vormen belangrijke zo niet 

cruciale componenten van deze opleiding. We zijn benieuwd naar jullie mening! 

2. Individuele procesverwerking 

Naast de inhoudelijke verwerking van de lessen in groep, verwachten we ook dat je persoonlijk je 





thema’s op basis van je eigen professionele en/of persoonlijke ‘context’. Eigen verhalen, kennis, 

ervaringen en ideeën worden niet alleen gerespecteerd, maar ook aangemoedigd en gewaardeerd. 

1 Modulebegeleiders zijn samen met de opleidingsverantwoordelijken CIMIC verantwoordelijk voor de inhoudelijke 

opvolging van de specifieke module/specialisatie die aansluit bij hun levenservaringen. Zij komen geregeld samen in 

een Opleidingsraad die het beleid en de opvolging van het programma bespreekt en desgevallend bijstuurt. 



In concreto: 

a) In eerste instantie vragen we dat je vanaf dag 1 een logboek bijhoudt van je eigen eerste indrukken 

bij de lessen en de gesprekken in je groepje. Bijv. wat heeft je geraakt in deze les, wat draag je mee? 

Deze dagboeken hoef je niet in te dienen als werkstuk, ze zijn immers persoonlijk. 

b) Wel vragen we dat je op het einde van elk jaar (in juni) – of uiterlijk tegen eind augustus - 

een persoonlijk verwerkingsessay schrijft waarin je de betekenis van een jaar CIMIC voor je 

persoonlijke, relationele en/of professionele leven tracht neer te schrijven. Wat heb je zelf 

vanuit je eigen invalshoek meegedragen uit de opleiding? Je kunt voor het schrijven van dit 

essay teruggrijpen naar je eigen dagboek, maar ook naar de procesoriëntatie vragen die we 

meegeven bij een aantal van de lezingen. Ook kan je terecht voor feedback en begeleiding bij 

één van de modulebegeleiders of de educatief medewerker.. 

c) Slotverwerkingsweekend (2 de jaar): Je persoonlijke verwerking krijgt daarnaast een 

bijzondere plaats tijdens het slotverwerkingsweekend in je tweede jaar, waar we stilstaan bij 

de vraag naar wat je van de opleiding meeneemt in je eigen (reis)koffer. Maar daarover later 

meer… 

3. Verplichte literatuur 

Voor de modules worden readers samengesteld die zonder bijkomende kost ter beschikking worden 

gesteld. Daarnaast wordt via het Toledo leerplatform ook elektronisch informatie ter beschikking 

gesteld en/of uitgewisseld. De readers bevatten artikels of andere teksten die een wezenlijk onderdeel 

vormen van de betrokken lezing, dan wel als essentiële achtergrond aan de cursisten worden 

meegegeven. De inhoud van de readers behoort daarom tot de ‘verplichte literatuur’, in die zin dat zij 

een wezenlijk onderdeel vormt van je verwerkingsproces. Via Toledo wordt bijkomende achtergrond 

informatie aangeboden die de studenten in staat stelt zich verder te verdiepen in bepaalde 

onderwerpen en/of aspecten van de module of specialisatie. 

Daarnaast is het de bedoeling dat je minstens één boek kiest uit de bibliografie van de opleiding, een 

boek dat aansluit bij één van de modules die je dit jaar volgt. De bibliografie wordt je medegedeeld 

tijdens het startweekend in september. De andere boeken adviseren wij, maar zijn vrijblijvend, 

naargelang tijd, zin, interesse of ijver. Het gekozen boek lees je grondig als achtergrond bij de lessen en 

bij de opdrachten van de lessen, maar ook vanuit je eigen professionele of persoonlijke 

ervaringswereld. Tracht wat je leest op een persoonlijke en kritische manier te verwerken: wat vind jij; 

wat betekent dit voor jou? Probeer je verwerking van die literatuur ook aan bod te brengen in je 

persoonlijk verwerkingsverslag. 

4. Verwerkingsweekends 

Minstens één maal per jaar is er ook een evaluatie- en verwerkingsweekend. De opleiding in zijn geheel 

en de persoonlijke plaatsbepaling komen hier opnieuw en uitgebreid ter sprake. Voor het eerste jaar is 

dat naast het startweekend (18 – 20/09/2009), het weekend halfwegweekend! (27 – 29/11/2009) en 

het contextuele weekend (29 – 31/01/2010). Tijdens dit laatste weekend wordt dieper ingegaan op de 

toepassing van het contextuele gedachtegoed op de eigen familiale situatie. Familiegeschiedenissen 

worden gedeeld in kleine groepjes. De focus ligt op vreemdelingschap en migratie-ervaringen. De 

gesprekken worden begeleid door medewerkers van de contextuele school ‘leren over leven’. 

De tweedejaarsstudenten hebben een slotverwerkingsweekend (11 -13/06/ 2010) aan zee. Hier wordt 

vooral ingegaan op wat je meeneemt van de opleiding in je persoonlijke en interculturele relaties, je 



verdere professionele loopbaan en ambities… De sessies worden begeleid door de 

opleidingsverantwoordelijken. 

5. Verwerkingsavonden en -rapporten 

Met oog op evaluatie en inhoudelijke feedback op de verwerkingsrapporten wordt voor elke module 

minstens een verwerkingsavond ingericht. Deze avonden worden ingericht ongeveer twee en een halve 

maand na afloop van de betrokken module. Alle verwerkingsrapporten worden ingediend in een 

papieren (twee exemplaren) en digitale (guido.minne@khm.be) versie uiterlijk 14 dagen voor de 

verwerkingsavond. De exacte datum van indiening wordt jullie tijdig meegedeeld. Op het voorblad 

worden de namen vermeld van de mensen uit je verwerkingsgroep. 

6. DEADLINES: indiendata van persoonlijke verwerkingsrapporten en afstudeerprojecten 

Alle studenten zijn verplicht om de persoonlijke verwerkingsrapporten en/of afstudeerprojecten in te 

leveren tijdens de zittijden van het academiejaar. 

De zittijden voor het academiejaar 2009-2010 zijn als volgt: 

- Eerste zittijd: tot einde derde week van juni 2010, 

d.w.z. opdrachten en taken worden ingediend uiterlijk op vrijdag 28 mei 2010 

- Tweede zittijd: tot einde eerste week van september 2010, 

d.w.z. opdrachten en taken worden ingediend uiterlijk op vrijdag 27 augustus 2009 

7. Samenwerking met CADES programma aan de KULeuven 

In het kader van de samenwerking met het departement Antropologie (KULeuven) is afgesproken dat 

de deelnemers in hun opleiding maximaal twee opleidingsonderdelen (m.i.v. alle verplichtingen die 

worden opgelegd aan de studenten die dat opleidingsonderdeel volgen) mogen opnemen uit het 

dagprogramma van de aanvullende studie van Culturen en Ontwikkeling (het zogenaamde Cades 

programma) aan de KULeuven, en hiervoor vrijstelling kunnen verkrijgen à rato van èèn 

opleidingsonderdeel per module of specialisatie. De lijst van de CADES vakken die in aanmerking komen 

voor deze uitwisseling wordt aan het begin van het schooljaar ter beschikking gesteld. Verdere 

toelichting kan bekomen worden bij de opleidingsverantwoordelijken van CIMIC en CADES. Het CADES 

programma kun je ook vinden via: www.cades.be en dan doorklikken naar Study Programme (New 

Programme). De seminaries kunnen niet gevolgd worden, de andere vakken wel. 

8. Afspraken voor cursisten die een creditattest wensen te behalen (zonder diploma) 

Van de studenten die een attest wensen te bekomen verwachten wij 

1. Dat ze aanwezig zijn tijdens de lessen, seminaries en verwerkingsavonden. 

2. Dat ze, net als andere deelnemers, het hoofdpakket 1 ste en 2 de jaar en minstens drie modules en drie 

specialisaties volgen, deelnemen aan de verwerkingsavonden en –weekends en jaarlijks een persoonlijk 

verwerkingsverslag indienen. Het persoonlijk afstudeerproject wordt aangemoedigd, maar is niet 

verplicht. 



INSCHRIJVINGEN EN FINANCIËLE ASPECTEN 

1. Inschrijving en betaling 

Om je in te schrijven is de eerste stap ons je motiveringsbrief - waarin je aangeeft waarom je precies 

deze opleiding wenst te volgen - en een CV toe te zenden (guido.minne@khm.be). Daarna wordt je 

gecontacteerd voor een intake gesprek. Na de intake kan je elektronisch registreren op de website van 

de KHM : www.khm.be. Je kunt ook rechtstreeks inschrijven bij de studentenadministratie van de KHM 

op de campus Zandpoortvest, 60 in Mechelen. Je dient op dat moment alle nodige toelatingsbewijzen 

(i.e. originele diploma’s secundair en hoger onderwijs; identiteitskaart; en de aanvaardingsbrief) mee te 

brengen. De financiële dienst van de KHMechelen factureert vervolgens het inschrijvingen 

examengeld op je thuisadres. Voor de betaling van je inschrijvingsfactuur kan je gebruik maken van 

opleidingscheques (zie verder). 

Studenten die gebruik maken van het systeem KMO-portefeuille , waarbij de werkgever een deel van 

het inschrijvingsgeld betaalt, dienen dat bij de inschrijving te melden. Het inschrijvingsgeld wordt 

volledig gefactureerd aan de werkgever. 

Wie een afbetalingsplan wenst aan te vragen, kan daarvoor een afspraak maken bij de Dienst 

Studentenvoorzieningen van de Katholieke Hogeschool Mechelen, Zandpoortvest 17, 2800 Mechelen 

(015/369 140) 

Kostprijs: 

Het programma omvat een totaalpakket van 120 studiepunten. Het jaarlijkse inschrijvingsgeld wordt 

bepaald in functie van de intensiteit (aantal studiepunten waarvoor je inschrijft) en duur van het traject 

dat je doorloopt. Met een gelijke spreiding van 120 studiepunten over twee programmajaren kom je uit 

op 1.131,60 € per jaar. 

De berekening van je inschrijvingsgeld verloopt als volgt: 

- Forfaitair basisbedrag: 123,60 € (een administratieve kost die niet recupereerbaar is) 

- Inschrijving à rato van 16,80 € per studiepunt: 60 studiepunten per jaar = 1008 € 

- Totaal voor één programmajaar (modeltraject van 60 studiepunten): 1.131,60euro. 

De verdeling van de studiepunten wordt als volgt vastgelegd: 

In een modeltraject schrijf je in: 

Hoofdpakket interculturaliteit 1 ste jaar: 20 studiepunten 

Hoofdpakket interculturaliteit 2 de jaar: 5 studiepunten 

Thematische modules: 15 studiepunten 

Regionale specialisaties en/of zingeving: 10 studiepunten 

Jaarlijks persoonlijk verwerkingsverslag: 2 x 5 studiepunten 

Afstudeerproject: 10 studiepunten 

je eerste jaar in voor hoofdpakket1 (20 studiepunten), één thema module (15 

studiepunten), twee specialisatie (10 studiepunten), en een persoonlijk verwerkingsverslag 

(5 studiepunten). 

in je tweede jaar neem je hoofdpakket2 (5 studiepunten), nog twee thema modules (30 

studiepunten), één specialisaties (10 studiepunten), een persoonlijk verwerkingsverslag (5 

studiepunten) en je afstudeerproject (10 studiepunten). 



Flexibilisering maakt dat je in principe meer of minder modules kan kiezen per programmajaar. Ook kan 

je de opleiding spreiden over een langere periode. Je dient je traject te overleggen met de 

educatiefmedewerker.Voor 1stejaars kan dit op de zondagochtend 20/09/09 van het startweekend, 

voor 2 de jaars op de introductiedag Hoofdpakket2 op woensdag 30/09/09. Cursisten die één van beide 

dagen dit niet hebben kunnen doen, maken hiervoor een afspraak met de educatiefmedewerker. 

Noteer dat je in geval van spreiding over meer dan twee jaren je voor elk bijkomend jaar je bij 

inschrijving ook verplicht bent het forfaitair basisbedrag van 123,60 € te betalen. 

Je persoonlijk traject. 

We dringen er bij de cursisten sterk op aan om het door hen gevolgde traject (keuze van de te 

volgen modules/specialisaties) in het begin van het jaar vast te leggen en dit schriftelijk mee te 

delen aan de educatieve medewerker (guido.minne@khm.be). 

Zoals boven vermeld zijn er ook voor ieder jaar een vast moment voorzien, nl. voor 1stejaars op 

de zondagochtend 20/09/09 van het startweekend, voor 2 de jaars op de introductiedag Hoofdpakket2 

op woensdag 30/09/09. 

Je kunt nog steeds wijzigingen aanbrengen in de loop van het jaar aan je traject, mits dit ook 

schriftelijk aan te vragen bij de educatieve medewerker. 

We gaan er van uit dat mensen zich niet meer in- of uitschrijven voor een module/specialisatie 

éénmaal deze van start is gegaan. Remeber we verwchten dat je niet meer dan twee colleges 

mist per module. 

De officiële deadlines bij de KHM voor het in- uitschrijven voor modules/specialisaties zijn: 

1 ste trimester: 15 november 2009. 

2 de trimester: 01 maart 2010. 

3 de trimester: 01 maart 2010. 

Maar hou dus rekening met de afspraak die we binnen CIMIC wensen te maken met jullie: 

eenmaal een module/specialisatie begonnen wordt niet meer in- of uit geschreven, tenzij zeer 

gegronde reden die overlegd dienen te worden met de educatief medewerker. 

2. Opleidingscheques werknemer 

De opleiding komt in aanmerking voor een betaling met opleidingscheques van de Vlaamse Overheid. 

De opleidingscheques type werknemer vraag je aan bij de VDAB, best zo snel mogelijk en uiterlijk 

binnen de twee maanden na de start van de opleiding. Je ontvangt maximaal 250 € aan 

opleidingscheques, waarvan je zelf 125 € bijlegt. De cheques kan je gebruiken voor de betaling van (een 

deel van) je inschrijvingsgeld. 

3. Andere kosten 

Kosten voor weekends, bijwonen van voorstellingen of andere culturele programma’s, of bijzondere 

uitgaven voor boeken worden twee keer gefactureerd: eind december en einde mei. Een overzicht van 

de kosten per student, wordt door het secretariaat bezorgd aan de financiële dienst van de 

KHMechelen, die een factuur opstelt en doorstuurt naar de betrokken cursisten. De kostprijs van de 



deelname aan de residentiële weekends (gemiddeld 100 € per weekend) zijn niet inbegrepen in het 

inschrijvingsgeld. Deze kostprijs (doorgaans bestaande uit overnachting, maaltijden) wordt mee 

opgenomen in de afrekeningen van de KHMechelen. 

Inschrijven voor een weekend betekent een engagement voor het volledige weekend. Later aankomen 

en vroeger vertrekken wordt niet geapprecieerd en is bovendien weinig sympathiek naar de lesgever en 

de mede-cursisten. 

De verwerkingsweekends zijn een essentieel en dus verplicht onderdeel van de opleiding. 

Let dus wel op: zonder schriftelijk tegenbericht gaan we uit van je aanwezigheid 

op een weekend dat binnen de module valt waarvoor je ingeschreven bent. 

Cursisten die niet minstens tien dagen voor de start van het betreffend weekend zich schriftelijk 

(guido.minne@khm.be) afmelden met een geldige reden, zullen toch gefactureerd worden. 

4. Bijzonder Educatief Verlof 

De BanaBa-opleiding is erkend als beroepsopleiding voor het Bijzonder Educatief Verlof. Je kunt daarom 

extra dagen (betaald) verlof krijgen van je werkgever voor het volgen van de opleiding. Op eenvoudig 

verzoek kan je van ons secretariaat de inschrijvingsformulieren bekomen. 

5. Bijzondere voordelen 

Als regelmatig ingeschreven student, ontvangen je ook een KHMechelen studentenkaart, en een e-mail 

adres, waarmee je toegang verkrijgt tot het TOLEDO Leerplatform. Introductiesessies en 

inschrijvingsdocumentatie wordt aan het begin van het academiejaar aan alle deelnemers meegegeven. 

De boeken uit de ‘CIMIC Literatuurlijst’ kunnen uitgeleend worden in de bibliotheek KHMechelen, 

Zandpoortvest 60, 2800 Mechelen (zie http://intranet.khm.be/). 

Noteer dat je steeds je studentenkaart moet bij hebben voor toegang tot campus en bibliotheek. 



VII. DOCENTENLIJST 2009-2010 

Ludo Abicht Docent filosofie aan de Faculteit Politieke en Sociale wetenschappen van de UA en de 

Antwerpse Plantijn Hogeschool. Tevens publicist, dichter en activist. Publiceert over het 

Jodendom, de Palestijnse kwestie en de multiculturele samenleving. Studeerde en verbeef 

lange tijd in de VS. Boeken o.a.: “De Joden van Antwerpen”; “Oorlogskinderen hebben grote 

ogen”; “Mensen in Israël en Palestina”; “Filosofie is voor iedereen”; “Intelligente emotie”; 

“Het lunapark en andere plekken”; “Hoe Vlaams zijn de Vlamingen?: over identiteit”; .... 

Durre Ahmed Professor of Psychology and Communication; Ex-Director at the National College of the Arts, 

Lahore – Pakistan; Medical Doctor specializing in Internal medicine. Sinds 1996 komt ze elk 

jaar op uitnodiging van CIMIC naar België om lezingen te geven. Door haar vele gesprekken 

met moslims en niet-moslims heeft ze het voorbije decennium de ‘binnenkant’ van 

Vlaanderen leren kennen. Ze werd geconfronteerd met misverstanden en weerstanden, 

met onwetendheid en manipulaties. 

Rouba Al-Fattal Politoloog en deskundige Islam in internationale relaties 

Manu Alphonse Director, Social Watch- Tamilnadu, the committee would include lay experts, researchers 

and development personnel. Tamil Nadu Peoples’ Forum for Social Development. Loyola 

College, Chennai. 

Naima Alou Issa Verpleegkundige en Intercultureel bemiddelaar, UZ Antwerpen. 

Mirjam Amar Stafmedewerker inburgering van het Vlaams Minderhedencentrum. 

Bahoz Aras Politoloog en Irak kenner. 

Dirk Barrez Tv-journalist voor het programma Terzake, reportage- en documentairemaker, 

auteurpublicist en oprichter van PALA (elektronische nieuwsbrief). Boeken: “Van Eiland tot 

Wereld. Appèl voor een menselijke samenleving”; “Ik wil niet sterven aan de XXste eeuw”; 

“De antwoorden van het antiglobalisme” en “KOE 80 heeft een probleem. Boer, consument, 

agro-industrie en grootdistributie”. 

Jo Bastiaens Politoloog en onderwijskundige: internationale ontwikkelingen in het onderwijs, 

diensthoofd CIMIC, modulebegeleider Hoofdpakket 1 en specialisatie Azië. Boek: 

“International Assistance and State-University Relations”. 

Michiel Baud Directeur Centrum voor Studie en Documentatie van Latijns-Amerika (CEDLA), Universiteit 

van Amsterdam. 

Guus Bauer Uitgever / Schrijver / Meesterklusser / Muzikant. Guus Bauer is geboren in Amsterdam en 

keerde na vele omzwervingen in het buitenland naar deze stad terug. Hij schrijft, 

presenteert radio en maakt theater en muziek. In het kader van Amsterdam 

Wereldboekenstad 2008 verzorgde hij de publicatie van het boek “Bij Reve aan tafel” een 

schrijfmarathon met Jowi Schmitz, David de Poel, Peter de Rijk, Thomas Verbogt, Theodor 

Holman én het publiek van de splinternieuwe Openbare Bibliotheek te Amsterdam. A.F. Th. 

van der Heijden schreef het voorwoord. Eerder gaf Bauer werk uit van onder meer Gerrit 

Komrij, Hugo Claus, Adriaan Morriën en Theo van Gogh. Voorts schrijft Bauer boekrecensies 

en colomns over de actualiteiten voor diverse kranten en tijdschriften. Is volgend jaar 

uitgenodigd als gastschrijver in het PEN-huis in Antwerpen. “De tuinman van niemandsland” 

(2008) is zijn eerste roman. Het boek werd in meerdere landen vertaald, waaronder 

Duitsland en Tsjechië. 

Guus Bauer is een geboren schrijver. Als tiener schreef hij al verhalen en gedichten. Na zijn 

studententijd publiceerde hij als uitgever vooral het werk van anderen, hoewel hij zelf ook 

altijd een toegewijd schrijver bleef. De tuinman van niemandsland beschouwt hij als de 

(voorlopige) kroon op zijn werk. Deze gelaagde roman over een Tsjechische 

zaagmolenfamilie bezit alle eigenschappen van een modern sprookje: poëtisch, wreed en 

geboetseerd naar een realiteit die we maar al te goed herkennen. Bauers stijl is 

impressionistisch en doet op uitdagende wijze een beroep op de verbeelding van de lezer. 



Bauer hanteert daartoe 'de kunst van het weglaten'. De tuinman van niemandsland is een 

fantasierijk, absurdistisch verhaal dat zich leent voor meerdere interpretaties. 

Milos Forman staat op het punt het verhaal te verfilmen. 

Kris Berwouts Directeur EurAC: netwerk van 50 Europese NGO’s voor lobbying voor Centraal-Afrika. Ex- 

Afrika-coördinator bij 11.11.11 envoormalig Rode Kruis-medewerker. EurAc: The network 

brings together 46 organisations active in Central Africa working for development or to 

provide humanitarian assistance. These organisations come from 12 different European 

countries. Our statutes detail our mission statement, our way of functionning and the 

membership modalities.The network has three main tasks: Advocacy; Information ; 

Coordination and networking between members. 

Reinout Beyaert Socioloog, modulebegeleider Conflict, Diplomatie en Cultuur. 

Elisabeth Biesemans Ervaringsdeskundige Guatemala. Samen met Bert Janssens woonde en werkte zij 6 jaar als 

Volens-coöperant in Guatemala voor het gemeenschappenmuseum in Rabinal. Het fotoboek 

“De Achi Identiteit” geeft hun indrukken van hun verblijf en samenleven met het volk in 

Rabinal weer. 

Sofie Blancke Verbleef uitgezonden door Geneeskunde voor het Volk en Geneeskunde voor de Derde 

Wereld in Venezuela. Intal: Een tegenmacht opbouwen in Noord en Zuid om samen het 

recht op gezondheid, ontwikkeling en vrede te realiseren. Dat is waar we met intal voor 

staan. 

Paul Blondeel Is sociaal agoog en werkt sinds 18 jaar op het raakvlak van sociale en ruimtelijke processen 

in achtergestelde wijken. Met Studio Stadsonderzoek geeft hij training aan 

(opbouw)werkers en ambtenaren, organiseert stads- en wijkbezoeken. Via langere 

onderzoekstrajecten werkt de Studio aan een atlas die de vergeten competenties van wijken 

en hun bewoners in kaart brengt. 

Gerard Bodifée Vlaams astrofysicus, schrijver en Columnist. Wetenschapper filosoof, zelfstandig auteur en 

oprichter van het Huis voor Filosofie. Hij publiceerde een twintigtal boeken over 

onderwerpen waar wetenschap, filosofie en religie elkaar raken, o.a. “God en het 

Gesteente”. 

Jean Bossuyt Jurist en bestuurskundige, terreinervaring in Afrika, programmacoördinator 'Actoren en 

Strategisch Ontwikkeling' aan het European Centre for Development Policy Manangement 

(ECDPM) in Maastricht. 

Eva Brems Hoofddocent Mensenrechten en Niet-westers Recht, Universiteit Gent, Experte in 

vrouwenrechten en multiculturele rechten. Voorzitter van Amnesty International en lid van 

de Raad van Bestuur van diverse andere sociale organisaties. Auteur van verschillende 

boeken over de mensenrechten. 

Hans Bruyninckx Docent in de Politieke Wetenschappen (Internationale Betrekkingen – internationaal 

duurzaamheidbeleid), KULeuven. 

Winand Callewaert Hoogleraar Aziatische Studies KULeuven. Prof. dr. Winand Callewaert studeerde Sanskriet 

en Hindoeïsme aan onder andere de universiteiten van Ranchi en Benares in Noord-India. 

Hij promoveerde in de filosofie en de letteren aan de Katholieke Universiteit Leuven, waar 

hij als hoogleraar momenteel Sanskriet en Hindoeïsme doceert. Hij heeft in totaal acht jaar 

in India gewoond en is er inmiddels een vijftigtal keer geweest. Daarnaast heeft hij intensief 

rondgereisd in onder meer Tibet, Bhutan, Birma, Cambodja en Sri Lanka. Enkele van zijn 

publicaties zijn: “Bhagavadgitanuvada. A study in transcultural translation” (1983), 

“India. Goden als mensen” (1991), “Hindoeïsme. Goden, Goeroes en Gezangen” (1994), 

“India. Betoverende verscheidenheid” (1996), “Mythen en verhalen uit het oude India” 

(1997), “De wijzen gaven Het vele namen. Zingeving vanuit de verscheidenheid aan religies” 

(1998) en “Bhagavad Gita. Het heilig boek van de hindoes” (2001, samen met Gerda Staes). 

Stefaan Calmeyn Medewerker Oxfam Wereldwinkels. 



Ann Cassiman Hoogleraar Departement sociale en culturele antropologie, KULeuven. Programmadirecteur 

CADES, KULeuven, ex-opleidingshoofd CIMIC. Boek: “Stirring life: women’s paths and places 

among the Kasena of Nortern Ghana”. 

Bambi Ceuppens De auteur is ondervoorzitser van Avrug en als wetenschappelijk onderzoekster verbonden 

aan het Departement Sociale en Culturele Antropologie van de KULeuven. Is ook 

medewerkster bij het Afrika museum in Tervuren. Ze heeft gepubliceerd over het Belgische 

koloniale verleden en postkoloniaal racisme. En heeft Afrika vertelt/d / l’Afrique raconte/é / 

Afrca narrates/d – een intercultureel erfgoedproject opgericht. 

Marc Colpaert Stichter van en nog steeds docent en consultant CIMIC, ex-redacteur derdewereldtijdschrift 

Wereldwijd. Gastdocent bij het BTC. India en Pakistan-kenner. Boek: “Tot waar de beide 

zeeën samenkomen ... “. Modulebegeleider Zingeving en Cultuurbeleving. 

Philippe Cornu Docent aan de Faculteit voor Oosterse Talen in Parijs; specialist Tibetaans Boeddhisme, 

auteur van o.m. ‘Dictionnaire éncyclopédiquedu bouddhisme’. Tevens voorzitter van 

l’Université Bouddhique Européenne (UBE) en geeft ook religieuze antropologie aan het 

INALCO: Institut national des langues et civilisations orientales. 

Marc Craps Doctor in de Psychologie, Docent-onderzoeker aan de Hogeschool-Universiteit Brussel en 

aan de faculteit Psychologie en Pedagogische wetenschappen van de KULeuven. Doctoraat 

over de “Multipartijensamenwerking en lokale gemeenschappen”. 

Filip De Boeck Hoogleraar Departement sociale en culturele antropologie, KULeuven. Boek: “Kinshasa, 

tales of the invisible city”, waar hij later samen met Koen Van Synghel en Françoisse Plissart 

een tentoonbstelling van maakte “De onzichtbare stad” die op de Architectuurbiënnale van 

Venetië werd vertoond. Werkt nu aan een film-documentaire “Cemetery State” over het 

leven op/rond de begraafplaats Kitambo in Kinshasa. 

Koen Decancq Doctor in de Economische wetenschappen en Handelsingenieur, KULeuven. Publicaties: 

“The evolution of World Well-being inequality”, World Development, Vol 37. 

Bert Decraene Ex-VRT journalist, Rusland- en Oost-Europakenner. Auteur van o.a. “Het nieuwe Rusland: 

van dictatuur naar democratie?” 

Veerle Declercq Kunsthistorica en creatief therapeute, coacht o.a. reisleiders in opleiding, werkt als 

therapeute, is docente dans, yoga, zingeving en genezing en geeft (sjamanisische en 

energetische) healings. Ze reisde, woonde en werkte lang in Latijns-Amerika. 

Michaël De Cock Atistiek directeur van ’t Arsenaal, regisseur en journalist. 

Gunilla De Graef Stafmedewerker CIMIC, trainer bij diversiteit op de werkvloer; Historica, startte haar 

loopbaan in cross-cultureel marktonderzoek . Als consultant “diversiteit” begeleidde ze 

projecten voor o.a. de vakbonden, het opleidingsinstituut van de Federale Overheid, het 

vormingscentrum van Defensie, en de VDAB. Ze schreef ook mee aan een Europees 

Leonardo Da Vinci project rond interculturele gevoeligheid bij (technische) trainers. 

Luc De Haes Vanaf zijn jonge jaren heeft Luc De Haes interesse voor het internationale zakendoen. Na 

een studie psychologie zette hij deze interesse algauw om in de praktijk, met jobs in Afrika 

en Egypte. Hier ondervond hij al vroeg hoe belangrijk het is om het verkoopmechanisme van 

een bepaalde cultuur te doorgronden, wil je succesvol zakendoen. Later keerde hij terug 

naar België waar hij werkte als consulent en trainer in internationale verkoop. 

Nadien ging hij als zelfstandige aan de slag met advies- en trainingswerk over intercultureel 

management, hetgeen zich uitbreidde op internationaal niveau, met opdrachten voor grote 

ondernemingen als Texas Instruments, Shell Research, Philips, Kraft en Siemens. Sinds die 

tijd geeft Luc De Haes internationale trainingen over verkoop en groei en doceert hij aan de 

Vlerick Leuven Gent Managementschool en aan het Impulscentrum Groeimanagement 

Middelgrote Ondernemingen (iGMO). Zijn bureau, YEO Management, werkt vandaag met 

buitenlandse wereldspelers als Bayer, IBM, ICI en Sonoco, maar ook voor Belgische 

bedrijven zoals AGFA, Fortis en KBC. Luc De Haes is er de deskundige bij uitstek voor 

intercultureel management en internationaal groeien op alle managementniveau's. 

Rudy De Meyer Hoofd Studiedienst NCOS – Nationaal Centrum voor Ontwikkelingssamenwerking, Brussel. 



Koen De Munter Docent Antropologie, Universiteit Gent. Cultureel-antropologisch onderzoek in Bolivië. 

Vanaf volgend jaar gastprofesoraat aan de universiteit van Arica (Noord-Chili). Co-auteur 

van het boek: “De culturele eeuw”. 

Katleen De Ridder Coördinator Trefmedia, Minderhedenforum. Deze organisatie streeft naar een 

gelijkwaardige participatie en representatie van etnisch-culturele minderheden in de 

(mainstream) media 

Art Dewulf Art Dewulf studied Organizational Psychology (Master’s degree in 1999) and Social and 

Cultural Anthropology (Master’s degree in 1998) at the University of Leuven, Belgium. He 

received his Ph.D. in organizational psychology in February 2006 at the same university, with 

a dissertation entitled “Issue framing in multi-actor contexts” under the supervision of Prof. 

Dr. René Bouwen. After a year of interim lectureship and post-doc research at the University 

of Leuven, he started working as an Assistant Professor in the Public Administration and 

Policy Group at Wageningen University in October 2007. Art Dewulf has been involved in 

inter-university cooperation with the University of Cuenca (Ecuador) in the fields of 

participatory technology development and river basin management, and in EUsponsored 

projects on participation in river basin management (HarmoniCOP) and 

adaptive water management (NeWater). His main research interests are 

collaborative governance, multi-actor conflict and negotiation, issue framing, 

natural resources management, interdisciplinary research, discourse analysis and 

experiential simulations. 

Min De Meersman Hoofd Educatieve dienst van het Afrikamuseum in Tervuren. 

Dirk Derhaeg Docent Chinees en Chinese calligrafie aan de KULeuven en het Leuvens Talen Instituut. 

Kris Deschouwer Kris Deschouwer is een Belgisch politicoloog verbonden aan de Vakgroep Politieke 

Wetenschappen van de Vrije Universiteit Brussel en auteur van talrijke wetenschappelijke 

boeken en artikels. Prof. dr. Kris Deschouwer is gewoon hoogleraar en doceert vakken zoals 

Politicologie: algemene inleiding en Theorieën en Methoden van het Politicologisch 

Onderzoek, Instituties en Beleid. Hij treedt regelmatig op als expert in de Vlaamse media 

naar aanleiding van politieke verkiezingen waarbij hij prognoses geeft over de zetelverdeling 

onder de verschillende partijen. Kris Deschouwer is een van de drijvende krachten van de 

denktank Paviagroep, die o.m. pleit voor de invoering van een federale kieskring in België. 

Helder De Schutter werkt over taalpolitiek, nationalisme en federalisme. Hij heeft interesses in hedendaagse 

politieke filosofie, in de geschiedenis van het politieke denken en in continentale 

taalfilosofie. Hij promoveerde tot doctor in de Wijsbegeerte in december 2006. In zijn 

proefschrift, getiteld 'Language, Identity and Justice', ontwikkelde hij een politiekfilosofische 

fundering van taalrechten en taalpolitiek vandaag, en legde hij de geschiedenis 

bloot van het denken over taal in de geschiedenis van de politieke filosofie. In 2006 werd 

hem de 'European Philosophy from Kant to the Present Prize' toegekend door de 

universiteit van Kentucky. In 2006 was hij ook 'Visiting Student Research Collaborator' aan 

de universiteit van Princeton. 

Joost Dessein Bio-ingenieur en doctor in de sociale en culturele antropologie. Instituut voor Landbouw- en 

Visserij Onderzoek (ILVO), Afdeling Landbouw en Maatschappij. Gespecialiseerd in 

duurzame landbouw, zowel in het Zuiden als in Vlaanderen. Boek: “De geheimen van de 

markt – een monografie over landbouw en markten in Noordwest-Ghana”. 

Raymond Detrez Hoogleraar, Geschiedenis van de Balkan, KULeuven en Oost- Europese geschiedenis RUG 

Patrick Develtere Directeur HIVA (Hoger Instituut van de Arbeid), KULeuven. Belangrijkste 

onderzoeksdomeinen: duurzame ontwikkeling, ontwikkelingssamenwerking, sociale 

bewegingen, civiele maatschappij en participatie, sociale economie en coöperatiewezen, 

“Don Quichote voorbij, NGOs zoeken het ritme van de nieuwe wereldorde”, “Het draagvlak 



voor duurzame ontwikkeling: wat het is en wat het zou kunnen zijn”, “De Belgische 

Ontwikkelingssamenwerking”. 

Lukas De Vos Journalist, VRT-Radiojournaal als Azië en Europadeskundige en docent aan verschillende 

universiteiten, geeft letterkundige en filmtijdschriften uitschreef een dertigtal boeken. “Iets 

meer naar het Oosten” (2009) is daar één van. 

Alma De Walsche Redacteur MO*. Specialisaties: Latijns-Amerika, Ecologie, gender, landbouw en voedsel. 

Kreeg voor haar journalistiek werk de persprijs Filip Decock. 

Paul De Witte Voorzitter Basisbeweging. Bijbel en Thorakenner. 

Reindert Dhondt Literatuurwetenschapper: Lieteraire Relaties en Postkoloniale Identiteiten, KULeuven, 

Spaanstalige letterkunde. 

Johan d’Hulster Landbouwer en zadenspecialist. Vanaf het eerste moment dat de Vlaamse BD-tuinder Johan 

D’hulster van deze Verloren Tuinen van Khajuraho hoorde, wist hij wat hij in zijn reiskoffer 

mee wilde nemen: de in Europa bewaarde schat van de in India grotendeels verloren 

ecologische kennis. Tienduizend jaar lang heeft India een wijs, duurzaam en ecologisch 

landbouwsysteem gekend. Maar bij het Unesco-erfgoed Khajuraho liggen de inspirerende 

groentetuinen van weleer er nu dor en verwaarloosd bij. Vol humor en met een lyrische 

Vlaamse pen doet D’hulster verslag van een bijzonder totaalproject waarin architectuur, 

landbouw, armoedebestrijding en duurzaamheid samenkomen. 

Rachel Dranger oprichster van Joods kraamhuis. 

Nele Dutry Medewerker Instituut voor Ontwikkelingsbeleid en – beheer; Diversiteits manager 

KHMechelen; modulebegeleider Latijns-Amerika. 

Guido Erreygers Prof. in de Economische wetenschappen aan de UA. Werkt vooral rond volgende topics: 

Sustainable development; history of economic thought, development of economic thought, 

philosophy of economis, economic growth and fluctuations. 

Moïse Essoh 

Zana Etambala Zana Aziza Etambala werd in 1955 in Congo geboren. Vanaf 1962 woont hij in Vlaanderen. 

Hij is doctor in de geschiedenis (KU Leuven), was twee jaar journalist bij Wereldwijd, drie 

jaar studieprefect in Bwamanda en is sinds 1985 als wetenschappelijk medewerker 

verbonden aan het departement geschiedenis van de KU Leuven. Hij heeft reeds heel wat 

publicaties over Congo en Afrika op zijn naam staan, waaronder “Congo ’55 – ’65: van 

koning Boudewijn tot president Mobutu”; “De teloorgang van een model kolonie – Belgisch- 

Congo 1958-1960”, e.a. 

Louis Ferrant Huisarts in Brussel en verbonden aan het Centrum voor huisartsgeneeskunde van de 

universiteit Antwerpen. 

Marie-Claire Foblets Prof. dr. Marie-Claire FOBLETS, Doctor in de Sociale en Culturele Antropologie (K.U.Leuven), 

Licentiaat in de Rechten (UFSIA & K.U.Leuven) en Licentiaat in de Wijsbegeerte (UFSIA, 

K.U.Leuven & Münster), is gewoon hoogleraar aan de Katholieke Universiteit Leuven. Ze is 

ook buitengewoon hoogleraar aan de Katholieke Universiteit Brussel en aan de Universiteit 

Antwerpen. Ze doceerde gedurende verschillende jaren (1993-1996) aan het Laboratoire 

d'anthropologie juridique van de Université de Paris I /Sorbonne. Zij is vooral werkzaam op 

de terreinen van het vreemdelingenrecht en van de rechtsantropologie, met expertise o.m. 

inzake toepassing en ontwikkeling van (familie)recht in migratiecontext. Ze was van 1985 

tot 1994 actief als advocaat van de Ordre français des avocats du barreau de Bruxelles 

(Franstalige balie van Brussel) en gedurende die jaren ook lid van de Brusselse sectie van de 

Ligue des Droits de l'Homme. Ze startte aan de Universiteit Antwerpen mee de leerstoel 

'Migratie- en migrantenrecht' op. Ze leidde gedurende verschillende jaren het Departement 

Sociale en culturele antropologie aan de K.U.Leuven. Momenteel leidt ze het ‘Instituut voor 

vreemdelingenrecht en rechtsantropologie’, dat verbonden is aan de Leuvense 

Rechtsfaculteit. Zij is sinds november 2001 geassocieerd Lid van de Koninklijke Vlaamse 



Academie voor Wetenschappen en Kunsten, Klasse Menswetenschappen. Ze werd voor 

haar werk in 2004 bekroond met de driejaarlijkse Francqui Prijs voor menswetenschappen. 

Veerle Fraeters Faculteit Letteren en Wijsbegeerte, Geschiedenis, Ruusbroec Genootschap. Co-auteur van 

“Hadewijch liederen”. 

Antoon Gailly Antropoloog en psycholoog, Coördinator Centrum voor Welzijnszorg, Laken. Publicatie: 

Cultuurgevoelige hulpverlening. 

Kristien Geenen Fotografe & Antropologe. Doctoraatsopleiding in de sociale en Culturele Antropologie, 

KULeuven: An antropology of secundary cities in Africa – a (comparative) regional analysis. 

Reza Gholamalizad Federaal Ministerie van Tewerkstelling en Arbeid – Cel Kleurrijk Ondernemen; medewerker 

Cenrum voor Gelijke Kansen en Racismebestrijding. 

Frans Goetghebeur Nationaal Voorzitter van de Boeddhistische Unie van België en sinds dertig jaar verbonden 

aan de Tibetaanse instituten van Schoten, Brussel, Huy en Cadzand. Als romanist werkte hij 

jarenlang in het secundair onderwijs. Hij ijvert voor een actieve interlevensbeschouwelijke 

dialoog en heeft naast vele artikelen in tijdschriften ook enkele boeken gepubliceerd die 

telkens in de beide landstalen verschenen: “Alles verandert, beschouwingen over ethiek, 

economie, wetenschap en boeddhisme in deze tijd” (2003); “De dood, een metgezel voor het 

leven” (2005); “Wakker worden met Boeddha” (2006). Hij neemt deel aan publieke 

debatten en concentreert zich voornamelijk op de vraag naar het statuut van spiritualiteit in 

opvoeding, cultuur, kunst, wetenschap en politiek. 

Jamnadas Gohil Docent Hindoeïsme, Indische Filosofie, Hindoeïsme, Sanskriet, Hindi, Gujarati, Sarasvati aan 

de faculteit voor Vergelijkende Godsdienstwetenschappen van de universiteit Antwerpen. 

Knut Graw Has conducted doctoral research in Syria, Senegal, and Gambia on the cultural logic and 

significance of local ritual and hermeneutic practices. Having taken dream experience and 

interpretation as its point of departure, research has come to include divinatory praxis in 

general, including different forms of divination such as cowrie-shell divination and 

geomancy. These investigations resulted in the defence of his doctoral thesis 'The 

Emergence of the Present: A Phenomenological Study of Divination, Time, and the Subject 

in Senegal and Gambia' (Unpublished doctoral thesis, Katholieke Universiteit Leuven, 2005). 

Drawing on the analysis of divinatory consultations, life-histories, and the phenomenological 

properties of the divinatory process, his study shows that divination is not just an abstract 

search for knowledge but a highly performative cultural praxis that concerns the cultural 

subject in several most fundamental ways. At the same time, the cultural analysis of 

divinatory praxis highlights the fact that divination is at no time a merely 'traditional' 

phenomenon but a dynamic alternative technology of hope that inscribes itself in a 

postcolonial and globalising world of rapid change and transformation. Next to its topical 

focus on local hermeneutic practices (divination, dream interpretation, diagnosis, etc), Knut 

Graw's research is marked by a pronounced interest in questions of postcolonial 

inter/subjectivity, Islam, religious experience, cultural globalization, phenomenological 

anthropology, as well as cultural theory in general. Field research has been carried out in 

West Africa (Senegal and Gambia) from 2002 to 2004, as well as in the Middle East (Syria) in 

2000/2001. Beyond the topical focus on local hermeneutic practices (dream interpretation, 

divination, diagnosis), research interests include questions of postcolonial inter/subjectivity, 

Islam, religious experience, cultural globalization, medical, political and phenomenological 

anthropology. 

Christine Gruwez Drs. Christine Gruwez studeerde filosofie en Iranistiek. Is een zeer groot Iran kenner. 

Thema’s in haar werk zijn naast boeken over Iran en de Perzisch cultuur, de dialogen tussen 

religies en culturen. Zij publiceerde als cultuurfilosoof en antroposoof o.a. ook over het 

christendom, de islam en het manicheïsme. Enkele van haar boeken – die de 

verscheidenheid in haar denken aan tonen zijn “God is kleur. Ontoetingen met het 

onbekende Iran”; “Project antroposofie”; “Tijdgenoten onderweg”; “Zonder WIJ geen Ik – 

Samenhang in een uiteenvallende maatschappij”; ... 



Amir Haberkorn Voorzitter van de Unie van Progressieve Joden. 

Trui Hanoulle Grafisch vormgever & selfmade fotograaf. Twee vrouwen. Twee motoren. Een 30.000 

kilometer lange reis door Turkije, Iran, Centraal-Azië en Arabië. Daarover gaat Meisjes, 

moslims en motoren, het boek dat Gaea Schoeters (°1976) en Trui Hanoulle (°1960) maakten 

naar aanleiding van hun zeven maanden durende reis door moslimlanden. Met hun reis 

volgden ze gedeeltelijk het spoor van Annemarie Schwarzenbach en Ella Maillart, twee 

Zwitserse schrijfsters die in 1939 met de auto naar Afghanistan reden (verfilmd als Die Reise 

nach Kafiristan). 

Els Hedebouw Sinologe en taaldocent Modern Chinees, KULeuven. Voorzitster van Sinalumni: een 

vereniging van oud-sinologen 

Roxana Hendricks Roemenië kenner en ervaringsdeskundige, consulente. 

Philip Hermans Antropoloog en Psycholoog, bijzonder hoogleraar Antropologie aan de KULeuven. Is 

verbonden aan het Interculturalism, Migration and Minorities Research Centre. Zijn 

onderzoek is in eerste instantie gericht op de Marokkaanse cultuur, opvoeding, 

antropologie en de traditionele geneeswijzen in Marokko. Boek: “De wereld van de dijn, 

traditionele geneeswijzen in Marokko”. 

Jan Hoet Docent ‘Leren over Leven’ (school voor contextuele hulpverlening). Jan Hoet is 

psycholoogpsychotherapeut. Hij is ook bestuurslid van de Belgische Vereniging voor Relatie- 

en Gezinstherapie en Systeeminterventie. 

Edwin Hoffman Trainer/adviseur interculturele communicatie, Fontys Hogeschool Sociale Studies 

(Eindhoven, Nederland). Boek: “Theorie en praktijk van interculturele gespreksvoering: het 

TOPOI-model”. 

Nathalie Holvoet Werkt aan het Instituut voor Ontwikkelingsbeleid en – beheer van de Universiteit 

Antwerpen. Specialisaties in Gender & Ontwikkeling en monitoring en evaluaties. 

Huib Huyse Huib Huyse ging in november 2007 van start op het HIVA als onderzoeksleider 

ontwikkelingssamenwerking. Hij verricht onderzoek naar de resultaten en impact van 

internationale, nationale en lokale ontwikkelingsprogramma's, en bestudeert het project- 

en programmamanagement en de leerprocessen van de betrokken ontwikkelingsactoren. 

Daarbij is er aandacht voor zowel civiele maatschappij als staatsactoren en hun rol in 

ontwikkelingsprocessen. Voor zijn doctoraatstraject is Huib Huyse sinds 2004 verbonden 

aan de internationale onderzoeksgroep van het Centre for International Education (CIE) van 

de universiteit van Sussex (VK). Het doctoraat focust op de moeizame leerprocessen binnen 

ontwikkelingsorganisaties en hoe die beïnvloed worden door hun specifieke werkomgeving 

en de bredere context waarin ze functioneren. Tussen 1997 en 2006 werkte hij in 

verschillende functies voor VVOB, een Vlaamse ontwikkelingsorganisatie, op het vlak van 

institutionele capaciteitsversterking in de sector onderwijs en vorming: in de dienst 

programmatie in VVOB-Brussel, als landenvertegenwoordiger in Zimbabwe, en tenslotte als 

stafmedewerker beleid, kwaliteit en evaluatie opnieuw in VVOB-Brussel. Voordien was hij 

betrokken bij beleidsvoorbereidend onderzoek rond ontwikkelingssamenwerking (1997) aan 

de faculteit sociale wetenschappen, ngo-werk (1996-1997), en een langdurig EU-onderzoek 

aan de faculteit toegepaste wetenschappen (1993-1996). 

Nadine Iarchy Lid van een joods-christelijke gespreksgroep in Antwerpen. European Vice‐Chair of the 

International Council of Jewish Women, and member of the steering Committee of the 

“European Platform on Jewish-Muslim Dialogue”. 

Paul Jacobs Docent Politieschool Brussel, werkzaam bij Comité P – dienst Enquêtes. 

Erwin Jans Erwin Jans werkt als dramaturg voor Het Toneelhuis te Antwerpen. Hij studeerde 

Germaanse Filologie en Theaterwetenschappen aan de KULeuven. Van 1999 tot 2005 

werkte hij bij het Rotheater te Rotterdam, waar hij met Guy Cassiers o.a. samenwerkte aan 

de vierdelige theatercyclus rond het werk van Marcel Proust. Hij doceert over theater aan 

de afdeling Culturele Studies van de KULeuven en de Hogeschool Antwerpen. Hij is 

redacteur van het culturele tijdschrift Nieuwzuid en publiceert uitgebreid over theater, 



cultuur, literatuur en maatschappelijke onderwerpen, waaronder de multiculturele 

samenleving. Boek: “Interculturele Intoxicaties”. 

Maddy Janssen Hoogleraar Toegepaste Economische wetenschappen aan de KULeuven en verbonden aan 

de onderzoeksgroep ‘Personeel & Organisatie’. Boek: “Meerstemmigheid: organiseren met 

verschil”. 

Bert Janssens Ervaringsdeskundige Guatemala. Samen met Elisabeth Biesemans woonde en werkte hij 6 

jaar als Volens-coöperant in Guatemala voor het gemeenschappenmuseum in Rabinal. Het 

fotoboek “De Achi Identiteit” geeft hun indrukken van hun verblijf en samenleven met het 

volk in Rabinal weer. 

Daan Janssens Coördinator van Catapa. CATAPA is een opstartende vrijwilligersbeweging in België. We 

werken rond (anders)globalisering en duurzame ontwikkeling in Latijns-Amerika en focussen 

hierbij op de problematiek van de mijnbouw. Concreet ondersteunen we 

boerengemeenschappen in Bolivia, Guatemala en Peru die bedreigd worden door 

mijnbouwmultinationals. CATAPA staat voor Comité Académico Técnico de Asesoramiento a 

Problemas Ambientales, letterlijk Technisch Academisch Comité voor Bijstand bij 

Milieuproblemen. Die naam hebben we vooral gekozen met het oog op ons lobbywerk, de 

afkorting klinkt wel 'strijdvaardig' en naast een boomsoort is het (voorlopig) een unieke 

naam in deze wereld. 

Ursula Jaramillo Coördinator van IVCA-YWCA. IVCA (Intercultureel VrouwenCentrum Antwerpen) is het huis 

van YWCA-Antwerpen vzw. De organisatie is in het hartje Antwerpen gevestigd sinds 1919. 

Ze maakt deel uit van de World YWCA, een internationale vrouwenorganisatie actief in meer 

dan 100 landen. IVCA is een centrum van en voor vrouwen van alle nationaliteiten, 

leeftijden, overtuigingen en culturen. Wisselwerking - de wereld in één huis - maakt onze 

rijkdom. Binnen IVCA onderscheiden we drie belangrijke deelwerkingen: - de lokale werking 

voor vrouwelijke nieuwkomers - socio-culturele activiteiten voor vrouwen - de 

internationale partnerwerking 'Gender & Migratie'. 

Ngo S. Kabuta Hoogleraar Afrikaanse Talen en Literatuur, Universiteit Gent. Vakgroep Afrikaanse Talen en 

Culturen. Boeken: “Contes vivants d’Afrique”; “Eloge de soi, éloge de l’autre » en « De la 

connaissance àl’éveil à soi ». Stichter van de organisatie Kasàlà om beter het Afrikaanse 

denken te begrijpen. 

Georges Kamanayo Ervaringsdeskundige. 

Meryem Kanmaz Dr. Meryem Kanmaz behaalde het diploma maatschappelijke assistent aan de 

Erasmushogeschool te Brussel. In 1997 studeerde ze af in de politieke wetenschappen aan 

de Vrije Universiteit Brussel. Haar licentiaatthesis behandelde het secularisatieproces in 

Turkije. Tot mei 1999 was ze werkzaam als coördinator van het migrantenvrouwen- en 

meisjescentrum casa Blanca te Vilvoorde. In 2007 behaalde ze de doctorstitel in de Politieke 

en sociale Wetenschappen, met haar doctoraatswerk “ Moskeeën in Gent: tussen subcultuur 

en sociale beweging. Emancipatiedynamieken van Moslimminderheden in de Diaspora”. Is 

redactrice geweest bij De Standaard en werkt voor het Centrum van de Islam in Europa, 

Ugent. 

Julien Klener Voorzitter van het Israëlitisch Consistorie van België. Professor em. Hebreeuws en 

Jodendom aan de UGent. Lector aan het Instituut voor Joodse Studies te Antwerpen. Het 

Centraal Israëlitisch Consistorie van België is de gesprekspartner van de overheid over zaken 

die van belang zijn voor de joodse gemeenschap. Klener is vanuit zijn studie en zijn roots 

goed vertrouwd met de geschiedenis en de actualiteit van het jodendom. 

Melkan Kucam Coördinator Assyrische Christenen, Mechelen. 

Rachida Lamrabet is geen onbekende meer in de literaire wereld. Met haar verhaal Mercedes 207 won ze in 

2006 de Kif Kif Literatuurprijs 'Kleur de Kunst!'. Met Vrouwland wint Rachida Lamrabet de 

Debuutprijs 2008 (een initiatief van Boek.be). De jury noemt haar een belangrijke nieuwe 

stem in het Vlaamse literaire landschap. Intussen verscheen ook haar tweede boek, Een kind 

van God. Momenteel werkt Rachida, op vraag van ‘t ARSENAAL aan haar eerste 



theatertekst: BELGA. Lamrabet is behalve auteur ook juriste voor het Centrum voor 

Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding (CGKR). 

Suzan Langenberg Drs.Suzan Langenberg (1956) is zaakvoerder van Diversity bvba en werkt sinds 20 jaar als 

organisatieadviseur. Zij studeerde filosofie, geschiedenis en seksuologie aan de Universiteit 

van Amsterdam. Haar aandacht is gericht op de kritische relatie tussen ethiek en de 

organisatie. In 2008 rondt zij een doctoraatsonderzoek aan Radboud Universiteit Nijmegen 

af onder de titel Kritiek als desorganisatie en de rol van bedrijfsethiek. Ze is bestuurslid van 

SPES-forum. 

Jan Lens Docent ‘Leren over Leven’ (school voor contextuele hulpverlening). 

Bettina Leysen Arts en filosofe, modulebegeleider Cultuur en Gezondheid 

Sofie Liekens Stadsklap Antwerpen. 

Walter Lotens Freelance journalist en reisdier en eigenzinnig auteur van o.a. “ De ziel reist te voet” en “het 

vacuüm van de kosmopoliet – stemmen over vermenging”. 

Toma M. Luntumbue Kunstenaar en curator. Toma Muteba Luntumbue, zegt hierover: 'Wij maken allemaal deel 

uit van dezelfde geschiedenis, zowel op het vlak van de politieke ontwikkelingen als van de 

artistieke inzichten. Het is de hoogste tijd dat Afrikanen ook erkend worden als actieve 

deelnemers aan die geschiedenis. Wij dragen bij tot de hedendaagse kunst en die kunst 

draagt bij tot het vormen van Europese zowel als Afrikaanse culturen.' Luntumbue wordt 

stilaan erkend als een belangrijk hedendaags kunstenaar, maar toch moet hij voortdurend 

alert blijven. Was curator van ruchtmakende tentoonstellingen zoals: “Exit Congo Museum – 

Kunst met/zonder papieren”; en “Transferts, zwaartepunt van Africalia 03”. 

Edel Maex Edel Maex is psychiater en zenboeddhist. Ruim tien jaar geleden introduceerde hij de 

zogenaamde mindfulness trainingen in ons land, een meditatietechniek die de terugval in 

een depressie mee kan helpen voorkomen. Edel Maex is psychiater in het Antwerpse 

Middelheim Ziekenhuis. Hij heeft verscheidene boeken uitgegeven over Mindfulness. 

Ico Maly Ico Maly is mediawatcher bij Kif Kif. Kif Kif is een beweging die strijdt tegen ongelijkheid en 

racisme. Via allerhande activiteiten proberen ze dit vorm te geven. Kif Kif wil meebouwen 

aan een interculturele samenleving die de actieve participatie van àlle burgers in onze 

democratische recht-staat bevordert. Via onafhankelijke, interactieve en sensibiliserende 

initiatieven wil Kif Kif een diversiteit aan stemmen en verhalen een forum bieden. Enkele 

van hun voornaamste acties: De Kif Kif Awards bieden artistieke jongeren met talent de 

mogelijkheid om hun eigen werk verder vorm te geven én dit aan het ruime publieke 

kenbaar te maken. Met de Kif Kif Jobbeurs brengen ze de werkzoekenden in direct contact 

met de bedrijven. Kif Kif Mediawatch reikt vrijwilligers en andere geïnteresseerden de tools 

aan om met een kritisch-constructieve blik te volgen hoe de massamedia over interculturele 

onderwerpen berichten. Via Kif Kif Journalistiek brengen onze vrijwilligers eigen 

berichtgeving tot stand. Ze volgen van nabij het maatschappelijke debat over de 

interculturele samenleving, en waar ze het nodig achten grijpen ee in en laten hun stem 

horen. Uiteraard klagen ze ook de praktijken die niet door de beugel kunnen met luide stem 

aan. Ico Maly is redacteur van het boek “Cultu(u)rENpolitiek – over media, globalisering en 

culturele identiteiten”. 

Stefaan Marysse Doctor in de Economische wetenschappen en Prof. en directeur van het master programma 

“Governance and Development”, Institute of Development Policy and Management, 

Universiteit Antwerpen (Instituut voor Ontwikkelingsbeleid en –Beheer, UA). Hij is tevens 

gespecialiseerd in Sub-Sahara Afrika en vooral de streek van de Grote Meren. Co-editor van 

het jaarboek “L’Afrique des Grands Lacs”. 

Fanny Matheusen Stafmedewerker en trainer Interculturele Communicatie bij CIMIC en modulebegeleider 

Internationale Samenwerking. Lid van GROM. Mechelen. 



Guido Minne Educatief medewerker CIMIC, modulebegeleider Hoofdpakket 1 & 2, Interculturele 

Communicatie en Cultuur en Economie. Voorheen werkzaam in de artistieke – voornamelijk 

theater- en danssector. 

Nadia Molenaers Professor internationale samenwerking, Instituut voor Ontwikkelingsbeleid en –Beheer, UA. 

Boek: “Ontwikkelingshulp faalt. Is participatie het redmiddel?” 

Bart Mondelaers Stafmedewerker Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding. 

Suzanne Monkasa Stafmedewerker CIMIC en consulente Diversiteit en Interculturele Communicatie, 

modulebegeleider Sub-Sahara Afrika. Voorzitster van de Raad van de Afrikaanse 

Gemeenschappen in Europa/departement België. Voorzitster van Congoforum en 

bestuurder bij de Nationale Vrouwenraad, experte bij de Commissie Vrouwen & 

Ontwikkeling (CVO). 

Annick Moonen Modulebegeleider Latijns-Amerika. 

Ides Nicaise Hoger Instituut voor de Arbeid, KULeuven, Hoofd onderzoeksgroep onderwijs en levenslang 

leren bij het HIVA en hoofddocent bij Dept. Pedagogische Wetenschappen. Boek: “De school 

van de ongelijkheid”. 

Stella Nyanchama Mevrouw Nyanchama is een Belgische van Kenyaanse herkomst. Ze heeft een 

licenciaatsdiploma pedagogie behaald van de VUB & een licenciaat antropologie 

behaald aan de KUL. Ze was gedurende jaren werkzaam als academisch assistente aan het 

departement sociale en culturele antropologie in Leuven. Ze deed haar antropologisch 

veldwerk in Kenya & werkte vooral met vrouwen rond thema's zoals de positie van de 

vrouw in de samenleving, ruimtelijk ordening, geneeskunde, macht(loosheid) & geweld. Ze 

heeft hierover verschillende artikels gepubliceerd maar is nog bezig met het schrijven van 

haar doctoraat. 

Alain Platel Alain Platel is choreograaf, regisseur bij Les Ballets C de la B dat werd opgericht in 1984. 

Intussen is dit dansen theatergezelschap uitgegroeid tot één van de meest succesvolle 

groepen in binnen- en buitenland. Les Ballets C de la B maakte wereldfaam met een 

eclectische, haast surrealistische mix van hedendaagse dans, teksttheater en muziek. 

Doorheen de jaren heeft het gezelschap zich ontwikkeld tot een artistiek platform voor 

verschillende choreografen, dat naast Alain Platel wordt bezield door Christine De Smedt en 

Koen Augustijnen. Ook Hans van den Broeck en Sidi Larbi Cherkaoui maakten deel uit van 

het gezelschap. Tenslotte positioneert Les Ballets C de la B zich duidelijk als een sociaal 

geëngageerde groep. Getuige hiervan de regelmatige samenwerking met artiesten uit 

Palestina. 

Emilio Platti Prof. Emilio Platti is hoogleraar Emeritus KULeuven, waar hij Inleiding tot de Islam en Islam 

en christendom doceert. Hij is lid van het Institut Dominicain d’Etudes Orientales du Caire 

(Egypte) en doceert aan de faculteit theologie van het Institut Catholique de Paris. Hij heeft 

heel wat publicaties op zijn naam staan, waaronder “Wat gelooft een goed Moslim?” en 

“Islam, van nature een vijand?”. 

Greet Pluymers Mediadeskundige VRT-journaliste en Cultureel antropoloog. Tijdens haar journalistiek werk 

voor de buitenlandredactie ontstond haar fascinatie voor Afrika en haar wil om via 

berichtgeving een verdraagzame samenleving te creëren. 

Guy Poppe VRT-Journalist, Docent en Polen kenner. Hij heeft de voorbije dertig jaar vaak bericht over 

Afrika en heeft er in verscheidene landen reportagewerk gedaan. Auteur van “De tranen van 

de dictator: van Mobutu tot Kanbila”. 

Luc Quintyn Adviseur-expert-psycholoog, FOD BZ /Departement Asielinstanties. oa verantwoordelijk voor 

de psy-supportcel van het CGVS. 

Koen Raes Docent rechtsfilosofie en toegepaste ethiek aan de Rijksuniversiteit Gent. Hij is 

hoofdredacteur van de tijdschriften Samenleving en Politiek en Ethiek en Maatschappij. 

Boeken: “Het moeilijke ont-moeten, verhalen van alledaagse zedelijkheid”; “Verschraalde 

waarden – De onmin in een cultuur” en “Socialisme in de postmoderniteit”. 



Arnout Raskin Initiatiefnemer en coördinator Mobile school. Hij studeerde in 1997 af als industrieel 

designer. Zijn afstudeerproject was de mobiele school. Bij de keuze van zijn afstudeerproject 

koos hij bewust niet voor een product dat zou inspelen op een markteconomisch 

gecreëerde behoefte, maar op basisbehoeften. Hij koos straatkinderen in 

ontwikkelingslanden als doelgroep. Hij volgde ook Cultures and development studies en het 

Young management programma van de Vlerick School en schreef tijdens deze laatste 

opleiding het business model voor Streetwize. 

Ilse Renard Stafmedeweker VVSG-internationaal (vereniging van Vlaamse steden & gemeenten). 

Filip Reyntjens Hoogleraar, Institute of Development Policy and Management. Specialist over het Grote 

Merengebied in Afrika. Boek: “De grote Afrikaanse Oorlog”. 

Jean Pierre Rondas Radiomaker en producer bij Klara, Boek: Rondas Wereldbeeldenboek. Ontving in 2007 het 

Gulden Spoor, een onderscheiding voor Vlaamse persoonlijkheden die zich geëngageerd 

hebben op cultureel, sociaaleconomisch of maatschappelijk vlak. 

Nawal el Saadawi Is een Egyptische gynaecologe, moslimfeministe, politiek activiste en schrijfster. Haar werk 

bevat toneelstukken en werken over de religieus opgelegde plichten van vrouwen in 

Abrahamitische religies, geweld tegen vrouwen en mensenrechtenactivisten en feminisme. 

Ontving ook de Amnesty Leerstoel Ugent 2009. 

Daan Sanders Noord-Zuid ambtenaar Bornem. 

Gaea Schoeters Freelance-journalist & scenarist. Twee vrouwen. Twee motoren. Een 30.000 kilometer lange 

reis door Turkije, Iran, Centraal-Azië en Arabië. 

Daarover gaat Meisjes, moslims en motoren, het boek dat Gaea Schoeters (°1976) en Trui 

Hanoulle (°1960) maakten naar aanleiding van hun zeven maanden durende reis door 

moslimlanden. Met hun reis volgden ze gedeeltelijk het spoor van Annemarie 

Schwarzenbach en Ella Maillart, twee Zwitserse schrijfsters die in 1939 met de auto naar 

Afghanistan reden (verfilmd als Die Reise nach Kafiristan). 

Anne Snick Anne Snick is coördinator van For a, een federal network van organisaties die werken aan 

de socio-professionele inschakeling van vrouwen ‘en mannen). De leden werken binnen een 

grote diversiteit aan organisatievormen (bvb. Sociale werkplaats, buurten nabijheiddienst, 

opleidingscentrum, tewerkstellingsproject, entreprises de formation par le travail, 

organisme d’insertion socioprofessionelle). De diversiteit, zowel als de geografische 

spreiding van de organisaties over heel België, maken de rijkdom en specifiteit van de 

werking van Flora uit. 

Han Soete Frontman van Indymedia, internetjournalist, industrieel vormgever en webdesigner. 

“Objectiviteit bestaat niet in de journalistiek. Het verschil is dat wij dat ook duidelijk zeggen. 

Wij kiezen partij voor de ‘Beweging’. Omdat hij geen goed oog had in de media, richtte Han 

Soete met enkele medestanders maar zijn eigen Internetpersagentschap op: Indymedia. 

Missie: een stem geven aan de antiglobalistische beweging. 

Luc Spanhove Coördinator vzw Esmeraldas. Esmeraldas is een NGO die vooral Ecuador als werkterrein 

heeft. De organisatie baat een informatiecentrum uit met ondermeer heel wat 

documentatie over de rol die het toerisme kan spelen in de ontwikkeling van Ecuador. 

Verder vind je er ook informatie over locale initiatieven rond community based tourism en 

andere vormen van duurzaam toersime. 

Raf Stassen Medewerker Broederlijk Delen; regioverantwoordelijke Peru & Bolivia. 

Myriam Steenackers Docent 'Leren over leven', (school voor contextuele hulpverlening). 

Fridus Steijlen Indonesië specialist, Koninklijk Instituut voor Taal Land- en Volkenkunde (KITLV), Leiden. 

Daar is hij o.a. betrokken bij het project “Bringing History Home” en het Indisch knooppunt”. 

Steijlen maakte deel uit van het project waarbij Indische Nederlanders werden geïnterviewd 

over hun persoonlijke ervaringen in Indië om zo die (persoonlijke) geschiedenis te bewaren. 

Dit project wordt nu voortgezet als Samenwerkingsverband Mondelinge Geschiedenis 

Indonesië, met als doel het in stand houden van het netwerk dat de stichting had 

opgebouwd en de voortzetting van de uitwisseling van ervaringen. Fridus Steijlen is ook 



auteur van de verschenen studie “RMS van ideaal tot symbool – moluks nationalisme in 

Nederland 1951 – 1994. In deze studie is de ontwikkeling over ruim veertig jaar nagegaan 

van het Moluks nationalisme (de strijd voor de Repubiek der Zuid-Molukken, de RMS). Hij 

plaatst de analyse in vier contexten: de relatie van Molukkers in Nederland met Indonesië 

en de Molukken, de maatschappelijke positie van de Molukkers in Nederland, de interne 

ontwikkelingen in de Molukse gemeenschap en de internationale verhoudingen. Steijlen 

neemt geen genoegen met bestaande verklaringen. Het uitgangspunt is dat ontwikkelingen 

van het nationalisme beïnvloed worden door de externe. omstandigheden en dat 

deelnemers aan de nationalistische beweging hun eigen beweegredenen hebben. 

Dirk Sterckx Europarlementslid van de Open VLD, ex-VRT journalist. 

Koen Stuyck Docent, voormalig stafmedewerker 11.11.11. 

Mariane Tambwe Event Coordinator/Secretary at TradeCom Facility for ACP States. The TradeCom Programme 

was established to provide and coordinate trade-related technical assistance to ACP 

countries. It aims at consolidating, and even creating, where absent, the necessary capacity 

that would enable ACP countries to craft trade policies with a view to achieving sustainable 

development, poverty reduction and successful integration into the global trading system. 

The Programme therefore intends to develop capacity within the ACP countries and regions 

and to provide intellectual expertise to help them to devise their own developmentoriented 

trade policies, to implement existing trade agreements, and to formulate effective 

negotiation strategies on trade matters. 

Helena ter Ellen Ervaringsdeskundige Colombia: werkte van 2003-2004 voor PBI Colombië en begeleidde o.a. 

Cavida (Comunidades de Autodeterminacion, Vida y Dignidad) en de Colombiaanse ngo 

CIJyP (Comicion Intereclesial de Justicia Y Paz). Journaliste: op de website 

kifkif.be/kifkif:radio.php kun je audioreportages van haar beluisteren. 

Gust Thiry Auteur en docent (onderzoeks) journalistiek aan de KHMechelen, modulebegeleider Oost- 

Europa. Hij studeerde Germaanse en Slavische Filologie. Hij publiceerde Russische literatuur 

in de 20ste eeuw (Universitaire Pers Leuven). Hij schreef de romans “Het Paustovskisyndroom” 

(1991) en “Onder assistenten” (1993) en de novellebundel “Byzantijns blauw” 

(1996). In het najaar van 2001 verscheen zijn reisroman over grensroutes in Griekenland en 

Turkije. Meer recente boeken zijn: “Land van beloften: vrouwen onder de Islam”; 

“Mechelen aan de Tigris” en “Reizigers door de Grote Oorlog”. 

Nathalie Tocci 

Peter Tom Jones Is burgerlijk ingenieur Milieukunde, doctor in de Toegepaste Wetenschappen en werkzaam 

als Onderzoeksmanager (IOF) aan de K.U.Leuven. Hij is één van de 15 pioniers van Plan C, de 

Vlaamse transitie-arena voor een duurzaam materialenbeheer én van Terra Reversa, de 

Vlaamse denktank voor ecologische economie. Hij publiceerde talloze artikels omtrent 

thema's als klimaat, transities, industriële ecologie en ecologische economie en is co-auteur 

van o.a. Terra Incognita (Ginkgo, Gent, 2006), Het Klimaatboek (Berchem, 

2007), Klimaatcrisis (Antwerpen, 2009) en Terra Reversa: de transitie naar rechtvaardige 

duurzaamheid (Berchem/Utrecht, najaar 2010). http://www.petertomjones.be/. 

Tom Truyts Doctor in de Economische wetenschappen. 

Cyrille Vael Monnik Abdij van Chevetogne, muzikant en dramaturg van een aantal grote Amerikaanse 

operahuizen. 

Piet Van Avermaet Directeur van het Steunpunt Diversiteit & Leren en verbonden aan de vakgroep 

Vergelijkende Cultuurwetenschappen van RUG. Co-auteur van het boek “Taal, Onderwijs en 

de Samenleving – de kloof tussen beleid en realiteit”. 

Ilse Van Baelen Latijns-Amerikaanse film, docente Spaans. Auteur van “Chili: De bnieuwe barbaren” – een 

boek met essais en interviews over de Chileense film. 

J. P. Van Bendegem In 1976 behaalde hij aan de Universiteit Gent een licentiaat in de wiskunde met een 

verhandeling over Tijdsafhankelijke Verzamelingenleer. In 1979 behaalde hij er ook een 



licentie wijsbegeerte met een verhandeling over catastrofentheorie. Hij doctoreerde in 1983 

aan de Ugent met een verhandeling over eindige, empirische wiskunde. Zijn onderzoek gaat 

in de eerste plaats naar de “Grondslagen en filosofie van Wiskunde en Logica”. Meer 

bepaald verdedigt hij een strikt eindige opvatting van de wiskunde, waarin geen plaats is 

voor het oneindige. Door verder te gaan op deze problematiek is hij via de wiskunde en de 

natuurwetenschappen uiteindelijk bij de religie terechtgekomen. Dit gaf aanleiding tot de 

publicatie van het boek "Tot in der eindigheid" (Hadewijch, Antwerpen, 1997) waarin een 

reeks argumenten - van godsbewijzen tot antropische principes - wordt geanalyseerd met 

de steeds terugkomende conclusie dat er niets dwingends valt vast te stellen. Op vlak van 

levensbeschouwing noemt hij zichzelf, in navolging van wijlen Leo Apostel, "een spiritueel 

atheïst". Hij is ook een vooraanstaand lid van de Belgische Vrijmetselaarsloge. Hij bekleedt 

het hoofdredacteurschap van het kwartaaltijdschrift “Logique et Analyse” en is promotor 

van diverse doctorale projecten aan het Centrum voor Logica en Wetenschapsfilosofie, waar 

hij tevens directeur is. 

Stef Vandeginste Onderzoeker UA, Instituut voor Ontwikkelingsbeleid en –Beheer. Specialisaties: politieke 

economie van de Grote Meren Regio; Recht en Ontwikkeling, Internationaal humanitair 

Recht en transitional justice. 

Toon Vandevelde Hoogleraar aan het centrum voor Economie en Ethiek en het Hoger Instituut voor 

Wijsbegeerte van KULeuven. Hij promoveerde in het domein van de Economische ethiek en 

de politieke filosofie, o.a. over verantwoordelijkheid voor komende generaties, legitimiteit 

van erfenisbelastingen, filosofie van de sociale zekerheid, solidariteit en altruïsme, 

internationale rechtvaardigheid. Boek: “Internationale rechtvaardigheid – over politiek en 

ethiek in een mondiaal tijdperk”. 

Bob Van den Broeck Medewerker Integratiedienst stad Antwerpen en docent an de UA. 

Bart Vandermaesen Is van opleiding klinisch psycholoog. Docent aan de Katholieke Hogeschool Mechelen, 

Communicatiemanagement. Doceert voornamelijk sociale psychologie en cultuur. 

Didier Vanderslycke Coördinator Kerkwerk Multicultureel Samenleven, Voorzitter O.R.C.A. en pastoor in 

Borgerhout/Berchem. Hij kreeg de prijs van de Democratie – voor iemand die zich bijzonder 

verdienstelijk heeft gemaakt voor de ‘verdieping of de verfijning’ van de democratische 

rechten en vrijheden - in 1996 voor zijn werk voor de uitgeprocedeerde asielzoekers. 

Axel Vandeveegaete Departementshoofd Internationale Zaken, Rode Kruis Vlaanderen. 

Bart Van Leeuwen Filosoof en antropoloog, Docent en onderzoeker verbonden aan de Erasmus Universiteit 

Rotterdam. Specialisaties: Burgerzin bekeken vanuit stedelijke samenlevingen; Racisme: in 

zijn existentiële vorm(en); Erkenning, Identiteit & Verschil (verschenen als boek) 

Sarah Van Camp Japanoloog en antropoloog, werkt als vertaler en consultant Japanse zaken-cultuur in 

Antwerpen. Voordien gaf ze Japanse taallessen aan diverse onderwijsinstellingen en 

bedrijven in België. 

Kris Vancluysen Docent en onderzoeker aan de universiteiet Hasselt – steunpunt Gelijkenkansenbeleid. 

Boeken: o.a. “Voorbij wij en zij? De sociaal-culturele afstand tussen autochtonen en 

allochtonen tegen de meetlat”; “Gekleurde Steden. Autochtonen en allochtonen over 

samenleven”. 

Maarten Van Craen Docent en onderzoeker aan de universiteiet Hasselt – steunpunt Gelijkenkansenbeleid. 

Boeken: o.a. “Voorbij wij en zij? De sociaal-culturele afstand tussen autochtonen en 

allochtonen tegen de meetlat”; “Gekleurde Steden. Autochtonen en allochtonen over 

samenleven”. 

Michiel Van de Voorde Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Administratie Werkgelegenheid, 

beleidscel Evenredige Arbeidsdeelname en Diversiteit. 

An Van Dienderen Na haar master in Documentaire regie (Hogeshool Sint-Lukas, Brussel), verbleef An Van 

Dienderen op uitnodiging van Trinh Minh-Ha als visiting scholar aan de University of 

California, Berkeley. In 2004 doctoreerde ze in Vergelijkende Cultuurwetenschappen met 



een BOF-beurs aan de universiteit in Gent met het proefschrift: Production Processes as a 

Site of Critique. Ethnographic Research into the Mediated Interactions during Documentary 

(Film)Production. Ze publiceert (inter)nationaal over visuele antropologie, culturele 

diversiteit en stedelijkheid, met de focus op de relatie tussen artistieke processen en de 

samenleving. Daarnaast richtte ze samen met Didier Volckaert het artistieke productiehuis 

Elektrischer Schnellseher op waarin ze verschillende (inter)nationaal bekroonde 

documentaires realiseerden: “Visitors of the 

Night” (’98), “Yzer” (’93), “Coïtus”(’95), “Site” (’00), “Tu ne verras pas Verapaz” (’02), “The 

Ephemerist” (’05) en “Patrasche, a dog of Flanders” – Made in Japan (‘08). Tenslotte 

interesseert ze zich ook voor het experimenteren met masterclasses, symposia, exposities 

en screenings. Zo is ze initiatiefneemster en begeleidster van de Masterclass Sound Image 

Culture, was ze curator voor (inter)nationale artistieke evenementen en nam ze deel aan tal 

van internationale conferenties. Haar website: www.elekrischerschnellseher.com. Was 

coördinator van de publicatie “Tracks – artistieke praktijk in een diverse samenleving”. 

Patrick Van Durme Stafmedewerker Wereldsolidariteit, sociale economie en projectcoördinator Azië. 

Jos Van Pellicom Antropoloog en Bankdirecteur. 

Ven de la Cruz Theoloog en antropoloog, docent aan de internationale school. 

Guy Vanthemsche promoveerde tot doctor in de Geschiedenis aan de VUB in 1987. Sindsdien doceert hij 

hedendaagse geschiedenis aan die instelling. Hij is co-directeur van het Belgisch 

Tijdschrift voor Filologie en Geshiedenis, lid van de Koninklijke Commissie voor 

Geschiedenis en lid van de Koninklijke Academie voor Overzeese Wetenschappen. Zijn 

wetenschappelijke belangstelling gaat voornamelijk uit naar de studie van de 19de en 

20ste maatschappelijke processen die zich bevinden op het kruispunt van 

economische, sociale en politieke factoren, meer bepaald de rol van de overheid in de 

sociaaleconomische sector en de dynamiek van de economische sectoren (sociale 

zekerheid, transport, bankwezen, kolonisatie). 

Peter Venmans Peter Venmans werkt al docent in het volwassenonderwijs en is auteur van twee boeken 

over Spaanse en Latijns-Amerikaanse literatuur. Hij schrijft talloze essays, waaronder het 

met de ECI-prijs bekroonde “Het gelijk van Madame Bovary”. Hij is momenteel als recensent 

verbonden aan De Volkskrant en De Morgen. Hij ontving Socrates wisselbeker 2009 voor het 

meest urgente, oorspronkelijke en prikkelende Nederlandstalig filosofieboek “Over de zin 

van nut”. In 2005 verscheen van hem “De ontdekking van de Wereld. Over Hanah Arendt”. 

Thierry Verhelst Rechtsantropoloog, jaren werkzaam bij Broederlijk Delen en priester in de Coptisch- 

Orthodoxe Kerk, voormalig directeur Zuid-Noord Netwerk Culturen en Ontwikkeling, 

Oecumenical European Organisation for Development en mede-oprichter CIMIC. Auteur van 

ondermeer “Het recht anders te zijn: naar nieuwe vormen van solidariteit” & “Des Racines 

pour l’avenir – Cultures et Spiritualités dans un monde en feu”. 

Ronny Verlet Industrial management Philips, consultancy in business in China. Auteur van het boek 

“Navigating through Chaos in China – A Cultural and Business Compass for Managers and 

Business Leaders”. 

Bram Vermeulen Bram Vermeulen was zeven jaar lang de correspondent in Zuidelijk Afrika voor NRC 

Handelsblad, nrc.next, het nos Journaal, de vrt en de Wereldomroep. Hij is verkozen tot 

Journalist van het Jaar 2008. 

Hans Verrept Antropoloog, Coördinatie cel Interculturele Bemiddeling, FOD Volksgezondheid, 

Voedselveiligheid en Leefmilieu. 

Johan Verstraete Educatief medewerker NGO Protos, Gent. Het doel van de vereniging is een bijdrage te 

leveren tot de ontplooiing van de minst bedeelde bevolkingsgroepen uit de landen in 

ontwikkeling en tot rechtvaardiger Noord-Zuid relaties. Zij wil dit ondermeer doen door het 

ondersteunen van lokale ontwikkelingsprocessen; studie, financiering en begeleiding bij de 

uitvoering van ontwikkelingsprogramma’s en projecten; informeren en bewustmaken van 

het publiek en beleidsmakers rond de Noord-Zuid problematiek; het uitbrengen van 

adviezen in verband met het ontwikkelingswerk. Het werkterrein van PROTOS is: 

drinkwatervoorziening, sanitatie en water voor de landbouw in een integrale aanpak, met 



zeer grote aandacht voor de sociale, organisatorische en institutionele opbouw van de 

bevolkingsgroepen en lokale overheden rond de waterprojecten. 

An Vranckx An Vranckx bestudeert en bedrijft (mens)wetenschappelijk onderzoek dat kan bijdragen aan 

een geïnformeerd beleid. Zij verleent deze diensten aan overheden en aan nietgouvernementele 

organisaties, en participeert in gespecialiseerde onderzoekergroepen en - 

netwerken. Naar inhoud betreft dit werk voornamelijk internationale relaties, 

veiligheidsthema’s en georganiseerd geweld. Er werd gewerkt op uiteenlopende 

subthema’s, van wapenhandel (inclusief trafiek van kleine en lichte wapens en munitie naar 

conflictgebieden), financiering van gewapende niet-staatse actoren door gijzelingen en 

participatie in de illegale drughandel, en het beleid van de Europese Unie ten aanzien van 

conflictgebieden, verzoening en de vredesopbouw die daar aan de orde is. Vanaf 2003 

begon zij bovendien concrete vredesopbouw projecten te beheren in Latijns-Amerika. De 

eerste van deze projecten werden geconcipieerd ten behoeve van en mét vrouwengroepen 

die het maatschappelijk weefsel herstellen dat eerder werd verscheurd door het gewapend 

conflict. Daarna werd voornamelijk over illegale wapentrafiek gewerkt. De opgedane 

terreinervaring valoriseert zij in de ‘area studies Latijns Amerika’ die zij doceert aan de 

master-na-masteropleiding ‘conflict and development’ van de Universiteit Gent. Deze 

ervaring en ander onderzoekswerk voedt ook de publicaties en voordrachten die zij verzorgt 

in binnen- en buitenland, zowel als sommige van de studiedagen en internationale en 

interdisciplinaire conferenties die zij organiseerde. 

Carl Voet Journalist en eindredacteur TerZake op de VRT. 

Lodewijk Vos Hoogleraar Historicus: Moderniteit & samenleving, KULeuven. Specialisatie: geschiedenis 

van nationalisme en de Vlaamse Beweging. 

Peter Wollaert General Manager Kaurie vzw, een platform die het bedrijfsleven en het maatschappelijk 

middenveld bij elkaar brengt om duurzame ontwikkeling te bevorderen. 

Greet Wouters Ervaringsdeskundige Brazilië. Organiseert regelmatig reizen doorheen Brazilië en is 

gepassioneerd over dit land.

Programmaboek 2009-2010 - Cimic

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?