Gerard Pels maakte een brochure over het orgel en zijn ...

Gentis overleed in hetzelfde jaar als het orgel geplaatst werd in zijn kerk.
Colin had bij de bouw van zijn orgel plaats voorzien voor nog
een tiende register, een Clairon 4’. Dit staat evenwel niet in het contract
uit 1796, en dit register werd dus ook niet geplaatst. Zijn laatste register
was een Trompet 8’. Dit register ziet er heel anders uit dan de overige
registers. Hier is het niet alleen lucht die trilt, maar ook een stukje metaal.
Dit geeft een bijzonder feestelijke en krachtige klank aan het orgel. Maar
om dit effect nog te versterken kan er, als er geld voor is, een Clairon
4’ aan toegevoegd worden. Dit is een kleiner broertje van de Trompet.
In 1810 had pastoor Wyns blijkbaar de middelen om dit register te
laten plaatsen. Colin was toen al vier jaar gestorven, maar hij vroeg de
nieuwste Luikse orgelbouwersgeneratie, vertegenwoordigd door Arnold
Graind’orge, er een te maken voor Testelt. Graind’orge had in April 1810
het orgel in Wolfsdonk hersteld, en daarna plaatste hij de Clairon in
Testelt.
Romantiek
Na 1810 werd het rustig rondom het Testeltse orgel. Pastoor Wyns kon
zich ongestoord wijden aan de jaargetijden tot aan zijn dood in 1833.
Toen keek Testelt trouwens niet meer naar Luik, maar naar de nieuwe
hoofdstad Brussel. Nog eens dertig jaar later zou Testelt mee opgenomen
worden in de vaart der volkeren toen de spoorlijn Diest-Aarschot-Brussel
werd aangelegd, en de stoomtreinen langsheen het dorp raasden. Maar
ook aan de orgelbouw ging de vooruitgang niet ongemerkt voorbij, zij het
dat Testelt daar weinig of niet aan meedeed.
In de eerste plaats veranderde de muziekpraktijk in de katholieke
kerken, zoals eerder al aangehaald. De Ceciliabeweging spoorde
aan om in elk dorp een koor op te richten, een mannenkoor wel te
verstaan. In Parijs bedachten orgelbouwer Cavaillé-Coll en de Belgische
organisten en componisten Cesar Franck en Jaak-Nikolaas Lemmens een
nieuw orgeltype, en schreven er een nieuwe soort muziek voor. Deze
romantische orgelmuziek klonk meer als een symfonisch orkest, en had
nood aan brede lage tonen, die uit grote orgelpijpen moeten komen.
Maar ook de technologie in de orgels werd aangepakt. Een
belangrijk figuur in deze 19de-eeuwse ontwikkeling was — weerom —
een pater van Averbode, de pastoor van Wolfsdonk, H.V. Couwenbergh.
Hij was een groot orgelspecialist, en bevriend met orgelmaker Leonard
Drijvers uit Rotselaar. Samen broedden ze op nieuwe windladesystemen
die gebruik maakten van pneumatische sturing. Zo konden ze met weinig
pijpen veel registers maken. Pastoor Couwenbergh publiceerde er in 1887
een dik orgelboek over, met als titel “L’orgue ancien et moderne”.
Boven: de Trompet 8’ van Colin, gedemonteerd en voor de restauratie.
Onder: de 19de eeuw op haar best. Orgelbouwer Merklin zette een groot
romantisch orgel tentoon op de Wereldtentoonstelling van 1867 in Parijs
in de “Salle des machines”.
17