ontwerpcriteria - Nederlandse Montessori Vereniging

Concept criteria VMO materiaal, november 2012
Op grotere schaal moeten leerlingen keuzemogelijkheden hebben en moet het materiaal
het maken van keuzes ondersteunen, bijvoorbeeld door middel van een duidelijke
werkwijzer waarin doelen en leervolgordes duidelijk zijn aangegeven. Op de schaal van
leereenheden zal keuzevrijheid doorgaans een veel kleinere rol spelen. Vrijheid in de
manier waarop met de leereenheid gewerkt wordt kan soms op gespannen voet staan
met de opbouw van de leerstof, waarbij de vastgelegde volgorde noodzakelijk kan zijn,
zoals dit ook bij materiaal uit het basisonderwijs het geval kan zijn.
4. Samenhang in leerstof
Er moet naar gestreefd worden om het materiaal aan te laten sluiten bij de ‘buitenwereld’
en bij een groter werkelijkheidsgebied.
5. Samenwerking
Duidelijk moet zijn of het materiaal gericht is op samenwerkingsvaardigheden, of dat het
gaat om meer cognitieve vaardigheden die onderdeel uitmaken van de leerlijn van het
individu. Deze leerdoelen moeten helder zijn. Ook moet de vormgeving van de
samenwerking helder zijn voor allen (groepssamenstelling, taken).
6. Rol van de docent
Het materiaal moet voldoende mogelijkheid bieden tot observatie door de docent. Dat
betekent dat het leerproces te volgen moet zijn, maar ook dat de docent zijn handen
zoveel mogelijk vrij heeft.
4. De opbrengsten van de novemberconferenties: redenen waarom vmodocenten
tevreden waren over het door henzelf ontworpen materiaal (bijlage).
Tijdens de vier materiaalconferenties die in november 2011 plaatsvonden (te weten
beta, talen, gamma en kunst) hebben docenten per vakkencluster met elkaar gesproken
aan de hand van meegebracht (leer)materiaal waar zij tevreden over waren. Docenten
interviewden elkaar over het meegebrachte materiaal en probeerden in gesprek met
elkaar te destilleren wat de redenen zijn door de succeservaring(en). Vanuit dit
‘waarderend onderzoek’ hebben de docenten kenmerken benoemd die voor hen typerend
en waardevol bleken voor het materiaal. Deze kenmerken zijn nog op de conferenties
door groepen docenten op posters samengevat. In deze paragraaf vatten wij de
genoemde kenmerken samen. De volledige lijst (waar deze paragraaf een beknopte
samenvatting van is) zal verder besproken, getoetst en geevalueerd moeten worden. Het
is het resultaat van één dag, en de lopende analyse is over veel schijven gegaan. Het is
dus nadrukkelijk geen definitieve lijst, maar een bespreking. De verzameling aspecten is
wel ontstaan aan de hand van materiaal wat in de praktijk gebruikt is..
De zes karakteristieken, zoals omschreven in ‘karakteristieken van scholen voor
voortgezet montessori-onderwijs’ (Rubinstein, 2008), komen bij alle vier de
vakkenclusters terug in de lijst van waardevolle aspecten uit het waarderend onderzoek.
Belangrijke opvattingen over materiaal: Bestaand materiaal wat geschikt bevonden wordt
kan gebruikt worden of bijgesteld om geschikt te maken. Materiaal kan zelf gemaakt en
ontwikkeld worden. Materiaal kan ‘kapstok’ zijn waar docenten zelf weer mee aan de slag
gaan. Materiaal kan samengaan met het boek. Er kunnen extra opdrachten zijn naast de
methode.
Over actualiteit van (de leerinhoud van) het materiaal wordt door alle clusters gesproken.
Over de term ‘actueel’ bestaan verschillende opvattingen: actueel als ‘dichtbij
belevingswereld en maatschappij’, ‘materiaal dat uit het leven is (actualiteit, cultuur,
politiek, niet uit het boek), of het aanpassen van verouderd materiaal.
8