scroll down to p.8 - Culture in Development

More documents

Recommendations

Info

UTRECHT - Cultureel erfgoed is kwetsbaar en de bescherming ervan lijkt in eerste instantie niet de hoogste prioriteit te hebben in en vlak na een oorlog. Bescherming van nationale symbolen, of het nu gaat om het Capitool in de VS, de Taj Mahal in India, de molens van Kinderdijk of de Imam Alimoskee in Najaf is wel degelijk belangrijk. Dat stellen kunsthistoricus en archeoloog Joris Kila en en antropoloog en conserveringsdeskundige René Teygeler. Wie het cultureel erfgoed van de tegenstander onherstelbaar beschadigt, ontneemt de tegenpartij zijn verleden, heden en toekomst. CULTURELE CIMIC- SPECIALISTEN VEEL GEVRAAGD IN HET BUITENLAND: EHBO’ers op cultureel gebied TEKST: BERT VAN ELK FOTO’S: JORIS KILA EN RENÉ TEYGELER Beiden zijn als cultureel deskundige verbonden aan CIMIC Group North (CGN) en hebben in Irak gezien hoe de Coalition Forces onder leiding van de VS met wisselend succes trachten nationale culturele symbolen te ontzien. De twee gemilitariseerde cultuurexperts houden zich niet alleen bezig met het behoud van het cultureel erfgoed in oorlogs- en crisisgebieden, maar ook met het informeren van militairen over cultureel erfgoed in het inzetgebied. Voor algemene culturele achtergrondinformatie bij uitzendingen bestaat binnen Defensie ook de sectie CAI (Culturele Achtergrond Informatie). Nederland loopt met militaire cultuurexperts in Europees opzicht voorop. Simpelweg omdat Neder- 28 april 2005 | Pagina 8 landde zorg voor de vulling van dit deel van de CGN op zich heft genomen. Het Nederlandse CIMIC-concept is afgeleid van het Amerikaanse-Britse model. De NAVO-gerelateerde CIMIC kent vijf secties. Drie ervan hebben betrekking op hulp op civil administration, economy & commerce en civil infrastructure, de vierde is humanitarian affairs en de laatste is cultural affairs. De landen die naast Nederland lid zijn van de CGN, te weten Duitsland, Polen, Tsjechië, Noorwegen en Denemarken zouden ook experts op cultureel gebied kunnen opleiden tot militair, maar alleen Nederland heeft dat gedaan. Tot 1 maart maakten de experts deel uit van de mission pool van CGN. De leden daarvan zijn op twee manieren inzetbaar: missieondersteunend of als augmentee Boven: Op het opgravingsterrein ligt eeuwenoud puin met spijkerschrift voor het grijpen. Rechts: Dieven plunderden het museum in de dagen pal na de Amerikaanse inval. Links: Het terrein van Babylon had zwaar te lijden van de vele militaire voertuigen. (aanvullend specialist) als resultaat van een bilateraal verzoek aan Nederland van het missiegebied. Dergelijke verzoeken komen via Buitenlandse Zaken binnen of, zoals in een eerdere fase in Irak, via het Amerikaanse leger. Volgens majoor Teijgeler en luitenant-kolonel Kila wordt cultuur vanuit Westers gezichtspunt nogal eens als een onbelangrijke luxe ervaren. “In veel niet-Westerse landen vormt cultuur echter een belangrijk onderdeel van het dagelijks leven. Daar lezen mensen nog gedichten en vertellen ze elkaar verhalen om de maatschappij bijeen te houden. Cultuur is in het Midden-Oosten en Azië veel belangrijker dan bij ons. Als je bij voorbeeld corruptie wilt bestrijden, is het bijhouden van een archief heel belangrijk en dat besef ontbreekt nog wel eens in de landen waar we als CIMIC werken. Sterker nog: een archief betekent daar in negatieve zin juist een bron van inkomsten: je kunt zowel ‘belastende’ als historische archiefstukken verkopen. In Irak wordt veel cultuurgoed geroofd en verkocht door het verzet”, aldus Kila. “Van de opbrengst worden weer wapens aangeschaft. Cultuur vormt in veel opzichten het nationaal geheugen en schept identiteit. Het is ook tastbaar en dan spreken we niet alleen over de beelden en schilderijen maar ook over lopende en historische archieven.” Langzaam dringt er internationaal en nationaal door dat Nederland militaire specialisten op dat gebied heeft en daarom worden ze ook benaderd. “Minister Kamp heeft tijdens zijn bezoek aan de CGN een week of wat geleden gezegd dat cultuur belangrijk is. Hij zag toen ook redenen om de Cultural Unit van CIMIC in te zetten, zowel in support of the mission als in voorkomende gevallen op verzoek van het gastland. Ook de plaatsvervangend BLS, generaal-majoor Tony van Diepenbrugge, is voorstander van een zo vroeg mogelijk inzet Rechts: Om grotere schade te voorkomen werden betonnen blokkades met een heli verplaatst. Links: Ook luitenant-kolonel Kila bezocht Bagdad.
van cultuurspecialisten om de schade te beperken.” OEROEK Kila heeft al tijdens SFIR-1 enige tijd in Irak doorgebracht om te adviseren over de conservering en bescherming van Oeroek, een van de oudste en belangrijkste steden van Zuid-Mesopotamië. De restanten van de oude stad liggen aan een zijtak van de Eufraat, bij Warka, circa 250 kilometer ten zuidoosten van Bagdad. De Ziggoerat is de grootste ruïneheuvel in dit gebied, met een oppervlak van niet minder dan 680 hectare opgravingen. “Het werk dat normaal door het Duitse Archeologisch Instituut wordt uitgevoerd, ligt nu al jaren stil door de politieke situatie. Daardoor is nog maar een deel van de stad bloot gelegd.” In Oeroek is het spijkerschrift niet alleen ontstaan, maar het heeft zich vandaar over het hele oude Nabije Oosten uitgebreid. “Men kan met recht zeggen, dat in Oeroek voor het eerst door mensen is geschreven.” Oeroek bevindt zich in het voormalige Nederlandse inzetgebied in Al Moethanna. Kila zette in overleg met het Deutsche Archaeologisches Institut in Berlijn, Amerikaanse wetenschappers van het State department en de Nederlandse militairen een programma op, waarbij de bedoeïnenstam die in Oeroek woont, ingezet werd om het gebied te bewaken. In ruil daarvoor ontvingen zij een gering bedrag per maand (betaald door de Duitsers) voor voedsel, water en vervoer. Sommige commandanten van SFIR-rotaties hebben ook nog een duit in het zakje gedaan. Door dit initiatief, dat door de internationale archeologische gemeenschap zeer werd gewaardeerd, is Oeroek een van de weinige archeologische sites in Irak die niet geplunderd zijn. Later heeft Kila in Bagdad in samenwerking met de destijds fungerende senior cultural advisor, ambassadeur Mario Osio, een assesment uitgevoerd, dat resulteerde in de uitzending van Teygeler. EHBO’ER René Teygeler is na een verblijf van acht maanden in Irak de cultureel deskundige bij uitstek voor dat land geworden. Zijn standplaats was Bagdad, maar hij ging ook op werkbezoek buiten de hoofdstad. “Ik ben geen beroepsmilitair, maar er is in de afgelopen maanden wel een flink beroep gedaan op mijn militaire kunnen. Ik heb bomaanslagen van nabij meegemaakt en regelmatig onder vuur gelegen. Ik was er senior cultural advisor van Nederland, de Amerikanen en de Iraki’s. De culturele CIMIC-specialisten bleken in Irak erg belangrijk, omdat zij het gat opvullen tussen de oorlog waarin gevechten plaatsvinden en de komst of terugkeer van de non-gouvernementele en internationale organisaties die pas arriveren als het weer rustig is in het land. Sterker nog, binnen het culturele veld vragen organisaties als UNESCO en Blue Shield juist om onze inzet en informatie. Zij zien ons niet als concurrentie, maar eerder als een welkome counterpart. Veel cultuurdeskundigen hebben niets met het leger en denken ook dat Defensie niets met cultuur heeft. En dat is nu juist niet waar, zo heeft de praktijk in Irak uitgewezen. Het eerste project dat we hebben aangepakt - overigens met Amerikaans defensie geld - was de redding van de Ottomaanse archieven. Kosten: een ton. Wij gaan als de EHBO’ers op cultureel gebied naar Irak. Dat is het concept van CIMIC. Indien noodza- kelijk gaan we al als er nog geweld wordt gebruikt. We reizen weliswaar niet met de stoottroepen mee, maar we zijn wel gemilitariseerd, komen vlak achter ze aan en kunnen een cruciale rol spelen. Belangrijk is ook dat wij vanuit onze militaire status gemakkelijker kunnen communiceren met militairen van de Coalition Forces. Civiele cultuurdeskundigen kunnen en willen dit niet, waardoor een groot potentieel aan hulpcapaciteit - denk bijvoorbeeld aan gebruikmaken van militair transport en koel-vriesapparatuur voor het invriezen van beschadigde archiefstukken - onbenut blijft.” Zo heeft reserve-majoor René Teygeler een belangrijke rol gespeeld bij het voorkomen van problemen en het beschermen van cultureel erfgoed in Najaf. “Ik heb aan de deputy van Negroponte geadviseerd om de Imam Alimoskee niet te beschadigen bij de Amerikaanse aanval op Najaf en zoveel mogelijk op de achtergrond te blijven. Daarnaast heb ik hem erop gewezen dat deze graftombe van de stichter van het Shi’a-geloof een grote symbolische waarde heeft en dat als je mensen hun symbolen ontneemt je om enorme moeilijkheden vraagt. Uitkomst van de discussie was uiteindelijk dat niet Amerikaanse eenheden, maar de Iraki’s de moskee zijn binnengegaan. Dat was de manier om iedereen in zijn waarde te laten.” Een soortgelijke situatie heeft zich voorgedaan bij de 1100 jaar oude minaret in Samara, die de VSeenheden wilden bezetten, omdat er vanuit de minaret op hen was geschoten. “Daarbij heb ik ze ge- Links: René Teygeler arriveert per helikopter in Babylon. Rechts: Het graafwerk aan de grootste grafheuvel van Oeroek heeft jarenlang stilgelegen. Grote foto: Het historische terrein werd door veel gevaren bedreigd zoals een benzinestation. wezen op de Conventie van Den Haag van 1954 waarin is vastgelegd wat je met cultureel erfgoed mag doen. Je mag zo’n object bij voorbeeld wel aanvallen als je van daaruit wordt beschoten, maar na de strijd moeten de bezettende troepen zo’n monument weer beschermen. De VS hebben de conventie weliswaar niet ondertekend, maar werken wel in de geest ervan.” Volgens antropoloog Teygeler zijn er meer gevallen bekend waarbij de Amerikaanse eenheden hun strategie hebben aangepast om cultureel erfgoed te beschermen of zo min mogelijk te beschadigen. “In een bepaalde moskee bleken terroristen te zitten, die gebruik maakten van gangenstelsels. Die lieden zijn er uiteindelijk wel uit verjaagd, maar heel voorzichtig en nadat er was besproken wat de militairen wel en niet konden doen. In dit geval hebben ze naar mij geluisterd, omdat ik ook militair ben. Dat was nooit gelukt als een burger advies had gegeven. Wij vullen als CIMIC-specialisten zo het gat tussen niet-militaire organisaties als UNESCO en het Rode Kruis, die zich niet formeel met militairen willen associëren. Ook door de Irakese autoriteiten werden we zeer serieus genomen omdat we militair waren en ook vakdeskundige. Een van mijn belangrijkste taken was de Irakese minister van cultuur adviseren”. BABYLON Teygeler omschrijft zijn werk in Irak als bijzonder. “Iedereen vertrok door het geweld. Het land liep leeg na de bomaanslag op de VN in Bagdad. De Irakese minister van cultuur en UNESCO hebben daarom direct gevraagd of Nederland deskundigen kon leveren.” Ook andere organisaties en de EU vragen regelmatig advies van de Nederland- 28 april 2005 | Pagina 9 se specialisten als het gaat om culturele vraagstukken. Nederland heeft zich met de cultuurspecialisten in een gat in de markt begeven, vinden de twee. “Italië wil graag met ons samenwerken. We spelen zogezegd een voortrekkersrol.” In de acht maanden dat Teygeler in Irak werkte - in het dagelijks leven runt hij een onderzoeks- en adviesbureau voor cultureel erfgoed - was hij betrokken bij onderhandelingen rond Najaf, Samara en Babylon. “Het Poolse hoofdkwartier van de Multinational Division was op de historische opgravingen van Babylon gevestigd en het terrein dat militair nodig was, werd steeds groter. Daarom heb ik met de Amerikanen en Polen onderhandelingen gevoerd om deze historische plek te ontruimen en zo te beschermen. Uiteindelijk is de basis verplaatst en dat was een operatie die miljoenen heeft gekost. Het oorspronkelijke uitgangspunt van de Amerikanen was heel nobel, want pal na de oorlog zijn er op de archeologisch belangrijke plek een aantal mariniers ondergebracht om de plek tegen rovers te beschermen. Uiteindelijk is via twee kanalen geprobeerd om de site te verplaatsen via de militaire kanalen en via de Amerikaanse ambassade. Het is gelukt, omdat ik als militair door zowel de Coalition Forces als de Irakezen werd vertrouwd en ieders belangen in de gaten hield. We hebben voorkomen dat zware betonblokken niet over de grond werden verschoven, maar gelift met een Black Hawk om te voorkomen dat eeuwenoude overblijfselen werden beschadigd. Olie in de grond hebben we verwijderd met een biologische methode. Uiteindelijk is het kamp verplaatst en is de omgeving van Babylon schoon opgeleverd. Uit de bevolking zijn 350 man geselecteerd die nu het totale opgravingsgebied bewaken. Kosten voor de bewaking: vijfduizend dollar per jaar. Ze zijn getraind en bewapend door de Polen.” Volgens hem is er onder Saddam Hoessein meer cultureel erfgoed verloren gegaan dan door de acties van de Coalition Forces. AFGHANISTAN Volgens Teygeler graaft hij als CI- MIC-medewerker nooit op, maar probeert hij uitsluitend cultureel erfgoed te consolideren en beschermen. “We zorgen ervoor dat NGO’s er weer terecht kunnen, evenals plaatselijke archeologische instellingen. We geven, om dat beeld van ontwikkelingssamenwerking te gebruiken, hen geen vis, maar een hengel. We helpen met trainingen. In de praktijk is gebleken dat we als Nederlander een aantal voordelen hebben: we worden als neutraal ervaren, zijn militair en deskundige.” Binnen de CIMIC-afdeling Cultural Affairs waarvan Kila netwerkmanager is, zijn de laatste tijd gaten gevallen, omdat niet elke cultuurspecialist aan alle militaire eisen dient te voldoen. “We gaan op korte termijn weer gericht werven om de Nederlandse Cultural Affairs in stand te houden. De sectie beschikt nu onder andere nog over disciplines als archeologen, archief- en bibliotheek deskundigen, antropologen, historici, kunsthistorici, restoratoren, conservatoren en specialisten op religieus terrein. Daar komt op termijn nog het vakgebied onderwijsdeskundige bij. Wie wil?”●
Page 1 and 2: Nummer 17 | 28 april 2005 | Uitgave
Page 3 and 4: Oud-IGK Maas overleden 28 april 200
Page 5 and 6: DEFENSIESPECIALISTEN ONDERDEEL RAMP
Page 7: 28 april 2005 | Pagina 7 Terugtrekk
Page 11 and 12: HET POLYGOON JOURNAAL IN DE TWEEDE
Page 13 and 14: Human Resource Management Servicece
Page 15 and 16: MILITAIR VOETBALELFTAL DROOGT ENGEL

scroll down to p.8 - Culture in Development

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?