milieuaspecten bij het lassen - Lasrook Online

1
MILIEUASPECTEN BIJ HET LASSEN
Nederlandse EmissieRichtlijn Lucht (NeR)
ing. J.W. Wolters
marketing manager standaard lasapparatuur (ESAB Nederland B.V.)
Doel en Doelgroep
De Nederlandse emissierichtlijn lucht is bedoeld voor
alle instanties die betrokken zijn bij het verlenen van
milieuvergunningen. Het doel van de NeR is:
• Harmonisering van de vergunningen met
betrekking tot emissies naar de lucht;
• Beperking van de totale emissie naar de lucht;
• Vergemakkelijking van het proces van de
vergunningverlening.
De NeR is bedoeld om de vergunningverlening voor
het compartiment LUCHT te harmoniseren. De NeR is
opgesteld door de gezamenlijke overheden, rijk,
provincie en gemeenten waarbij de industrie een
adviserende rol heeft. De NeR heeft GEEN formele
wettelijke status.
Uit de jurisprudentie van de Raad van State blijkt dat
de rechter de NeR beschouwt als een belangrijke
richtlijn voor de vergunningverlener en dat afwijken
van de NeR derhalve adequaat moet worden
gemotiveerd.
Indeling
Hoofdstuk 1 bevat een achtstappenplan voor het
gebruik van de NeR en is bedoeld als een algemene
handleiding voor het gebruik van de NeR. De structuur
is in lijn met de aanpak van een vergunningprocedure.
Hoofdstuk 2 gaat uitgebreid in op de systematiek en
de achtergronden van de NeR.
Hoofdstuk 3 bevat alle technische informatie zoals
algemene emissie-eisen, bijzondere regelingen, VOS
maatregelen, informatie over stofreductie, en de wijze
van controleren.
Hoofdstuk 4 bevat bijlagen zoals referenties en
relevante documentatie, behorend bij de NeR.
Veranderingen huidige uitgave
(September 2000) t.o.v. vorige uitgave
(1992)
Afgezien van de vorm en de lay-out, is er een aantal
inhoudelijke aanpassingen. Deze aanpassingen zijn
doorgevoerd omdat de vorige tekstinterpretatie
problemen gaf, of niet gebruikt werd.
Emissie-eisen en grensmassastromen zijn niet
veranderd. De getallen in de nieuwe NeR zijn gelijk
aan die in de oude NeR.
De veranderingen in de NeR zijn bedoeld om het
gebruik van de NeR eenduidiger en helderder te
maken. Ze zijn niet bedoeld om op korte termijn te
leiden tot wezenlijke veranderingen in de vergunningen
waarbij de NeR is toegepast. Dit betekent dat de nu
doorgevoerde veranderingen in de NeR voor
bestaande inrichtingen pas relevant worden als er
sprake is van een nieuwe vergunning of bij een revisie
van de oude vergunning.
Na de vernieuwing van de structuur zal in een tweede
actualiseringronde de inhoud aan bod komen. De
emissiegrenswaarden zullen worden getoetst aan
recente informatie over de stand der techniek.
NeR Hoofdstuk 1: Toepassing van de
NeR, de NeR in 8 stappen
In dit hoofdstuk wordt de systematiek van de NeR
uitgelegd en toegelicht hoe die gehanteerd en eventueel
toegepast moet worden bij vergunningverlening.
In de volgende 8 stappen wordt dit behandeld.
Stap 1: Wanneer hanteert U de NeR en wanneer past
u hem toe
Leidt de activiteit tot emissies naar de lucht.
Als er geen wezenlijke emissies naar de lucht
zijn, is de NeR niet van toepassing.
Stap 2: Gaat ander beleid voor de NeR
Wettelijke regels zoals amvb's (algemene
maatregelen van bestuur) of centrale
afspraken gaan voor de NeR.
Stap 3: Is een bijzondere regeling van toepassing
De NeR kent algemene eisen en enkele
tientallen bijzondere regelingen voor specifieke
branches of situaties. Als er geen
bijzondere regeling van toepassing is, dan
gelden de algemene eisen.
Stap 4: Hoe werken de algemene eisen
Om na te gaan of de algemene eisen gelden
moet de stappen 4 t/m 6 worden doorlopen.
Hierbij dienen de relevante ongereinigde
emissies te worden vastgesteld, mogelijk op
meerdere punten en m.b.t. meerdere stoffen
(sommatiebepalingen).
Stap 5: Welke concentratie-eis legt U op
Door toetsing aan de grensmassastroom is
bepaald of de NeR van toepassing is.
Bijzondere omstandigheden kunnen reden zijn
voor afwijkingen naar boven of beneden. Ook
wordt hier ingegaan op de minimalisatieverplichting
voor diverse stoffen.
Stap 6: Hoe zit het met ALARA (as low as reasonably
achievable)
In zijn algemeenheid vertegenwoordigen de
eisen in de NeR de Stand der Techniek.
In bijzondere gevallen kan het voldoen aan de
eisen van de NeR leiden tot onredelijk zware
inspanningen voor het bedrijf. In zo'n geval

hoeven de eisen uit de NeR niet onverkort
worden toegepast.
Stap 7: Welke vergunningvoorschriften
Als vastgesteld is of de NeR van toepassing is
en welke eisen gesteld mogen worden, kan de
vergunning verleend worden. In de vergunning
moet ook duidelijkheid verschaft worden t.a.v..
de controleerbaarheid van de emissies. Hoe
groter de emissie bij een storing van de
emissiebeperkende techniek, hoe meer een
goede controle van belang is.
Stap 8: Wat op te nemen in de considerans
De kwaliteit van een vergunning wordt mede
bepaald door de overwegingen. Bij een
beroepsprocedure zal een goede considerans
de vergunning meer stevigheid geven.
NeR Hoofdstuk 2: Algemeen begrippenkader
Emissiebeperkende maatregelen moeten gericht zijn
op het verminderen van de totale massastroom
(vracht) van de emissie. Het toepassen van procesgeïntegreerde
maatregelen ter voorkoming van
emissies heeft de voorkeur boven het toepassen van
nageschakelde technieken. Voorbeelden van procesgeïntegreerde
maatregelen zijn:
• Optimalisatie van het proces;
• Alternatieve procesvoering;
• Gebruik van gesloten reactoren in plaats van open
reactoren;
• Inkapseling en gerichte bronafzuiging.
Bij het beoordelen van de redelijkheid van maatregelen
spelen de kosten een belangrijke rol. Het
ministerie van VROM heeft een methode ontwikkeld
om de kosteneffectiviteit (KE) van een milieumaatregel
te meten. De KE wordt uitgedrukt in de kosten van een
maatregel per gereduceerde hoeveelheid emissie per
jaar.
2
Relatie met ander milieubeleid
De NeR heeft betrekking op procesemissies en verbrandingsemissies
naar de lucht, en wordt gebruikt
naast de wettelijke regelingen. Wettelijke regelingen
waarin specifiek voor beperking van luchtverontreiniging
emissie-eisen voor installaties worden
gegeven zijn het BEES-A, BEES-B, BLA en de
Regeling voor verbranden van gevaarlijk afval. In
2001 wordt ook een AMvB vastgesteld die gericht is
op het beperken van de emissie van Vluchtige
Organische Stoffen (VOS).
De NeR is niet van toepassing op de emissies van
inrichtingen waar geen milieuvergunning voor vereist
is.
De NeR gaat uit van een zevental stofcategorieën (zie
tabel 1) die weer zijn onderverdeeld in klassen op
basis van hun chemische, fysische en toxicologische
eigenschappen. De emissie-eisen zijn afhankelijk van
de klasse waarin een stof is ingedeeld.
In dit hoofdstuk wordt verder ingegaan op:
• Toepassing systematiek bij verschillende emissie
situaties;
• Vertalen NeR eis in vergunningvoorschriften;
• Bijzondere regelingen voor specifieke processen;
• Procesgeïntegreerde voorzieningen en integrale
afweging;
• VOS emissies;
• Geur\Stof en fijn stof.
NeR Hoofdstuk 3: Eisen en
emissiebeperkingen
In dit hoofdstuk worden de eisen en maatregelen ter
beperking van de emissies aangegeven.
De eisen zijn weergegeven als algemene eis, voor de
verschillende soorten emissies. Daarnaast zijn er
bijzondere regelingen gegeven voor specifieke
situaties.
tabel 1 Overzicht van een zevental stofcategorieën
Omschrijving
Extreem risicovolle stoffen
Categorie Klassen
Carcinogene stoffen C C1, C2, C3
Stof S
Anorganische stoffen, stofvormig SA sA1, sA2, sA3
Anorganische stoffen, gas- of dampvormig GA gA1, gA2, gA3, gA4
Organische stoffen, stofvormig SO sO1, sO2, sO3
Organische stoffen, gas- of dampvormig GO gO1, gO2, gO3
Bij het interpreteren van de algemene eisen is het
volgende van belang:
• De emissie-eisen van de NeR gelden als bovengrens
voor halfuur gemiddelde concentraties;
• Bij het bepalen van de concentratie in de afgassen
wordt alleen gerekend met die luchtstroom, die
nodig is voor het reguliere proces.
De Algemene emissie-eisen zijn onderverdeeld in:
• Extreem risicovolle stoffen;
• Emissie-eisen voor carcinogene stoffen;
• Emissie-eisen voor stof;
• Emissie-eisen voor anorganische stoffen;
• Emissie-eisen voor organische stoffen.

Daarnaast wordt er een opsomming gegeven van de
bijzondere regelingen voor:
• Specifieke processen;
• VOS maatregelen;
• Overige bijzondere regelingen;
• Geur.
Een belangrijke factor is de toetsing van de
meetwaarden aan de emissie-eis.
• Bij afzonderlijke metingen dient het resultaat van
alle afzonderlijke metingen lager te zijn dan de in
de vergunning gestelde emissie-eis.
• Bij continue metingen mogen individuele meetwaarden
voorkomen die de in de vergunning
vastgelegde emissie-eis te boven gaan, mits er
aan een aantal specifieke voorwaarden wordt
voldaan.
De rapportagetermijn evenals de opzet van de rapportage
dient tussen vergunningverlener en -aanvrager
te worden overeengekomen en moet in de
vergunning worden vastgelegd.
NeR Hoofdstuk 4: Bijlagen
In dit hoofdstuk wordt een overzicht gegeven van de
volgende zaken:
• Referenties en verwijzingen;
• Termen en definities;
• Luchtkwaliteitwaarden;
• Brief minister Juni '95 over geur;
• Overzicht indeling stoffen;
• Stuifklassen;
• Genormaliseerde meetmethoden;
• Lijst van carcinogene en verdacht carcinogene
stoffen;
• Overzicht van 8.40 AMvB's;
• Overzicht beschikbare factsheets KWS2000;
• Sectorafspraken KWS2000.
Welke stappen moeten er worden
ondernomen als we besluiten lasrook
naar buiten af te voeren? Met andere
woorden: moeten we filteren of niet
Aan de hand van een tweetal typen lastoevoegmaterialen
zal gekeken worden of de NeR gehanteerd
kan worden en of hij uiteindelijk toegepast kan worden.
De volgende praktijksituaties doen zich voor:
Situatie 1
In een bedrijf wordt op 15 lasplaatsen gedurende 8 uur
per dag ongelegeerd staal gelast met een
metaalpoeder gevulde lasdraad bij een stroom van
circa 250 ampère. Elke lasplaats is voorzien van een
puntafzuiging die naar buiten uitmondt.
3
De vraag is nu moet de naar buiten gaande emissie
gefilterd worden.
Stap 1
Als eerste stap is nodig de vraag te beantwoorden:
"kan de NeR gehanteerd worden".
Zodra er sprake is van procesemissie naar buiten, dan
moet deze vraag met "ja" beantwoord worden. Of de
NeR ook toegepast moet worden hangt af van de
uiteindelijke emissie.
Stap 2
Ga na of er ander beleid gaat boven de NeR.
Wettelijke regels, zoals amvb's of centrale afspraken,
gaan vóór de NeR. Daarom moet u in stap 2 nagaan
of hiervan sprake is. Geldt een wet, amvb of centrale
afspraak, dan hoeft u de NeR niet te gebruiken, tenzij
daar expliciet naar wordt verwezen.
In ons geval is er geen ander beleid dat vóór gaat op
de NeR, dus kunnen we doorgaan naar de volgende
stap.
Stap 3
Is een bijzondere regeling van toepassing?
De NeR kent algemene eisen en ruim veertig bijzondere
regelingen voor specifieke branches of situaties.
Als de NeR gebruikt moet worden, is allereerst de
vraag aan de orde of een bijzondere regeling van
toepassing is. Is dat niet het geval, dan gelden de
algemene eisen. In ons geval zijn er geen bijzondere
regelingen van toepassing.
Stap 4
Hier moeten de relevante emissies getoetst worden
aan de algemene eisen.
Van welke stoffen kunnen relevante emissies optreden?
Om dit te bepalen moet u de emissies toetsen
aan de grensmassastroom. Hiervoor heeft u informatie
nodig over de aard en omvang van de emissie: welke
stoffen kunnen vrijkomen en in welke hoeveelheden?
Vaak kunt u zich hiervan al een beeld vormen op basis
van de gebruikte grondstoffen of de eigenschappen
van het proces. Door de informatie over de
ongereinigde emissies te toetsen aan de
grensmassastroom, kunt u bepalen welke emissies
milieuhygiënisch relevant zijn. Voor het bepalen van de
ongereinigde emissies van lastoevoegmaterialen kunt
u zich veelal wenden tot de leverancier.
Bij navraag bij de leverancier van ons lastoevoegmateriaal
is de volgende opgave verwerkt in een
spreadsheet waarmee snel de emissie per stof per uur
uitgerekend kan worden (zie tabel 2).
De dikgedrukte waarden in dit voorbeeld heeft de
leverancier opgegeven. In kop is het type lastoevoegmateriaal
ingevuld.
tabel 2 Lasmateriaalgegevens (ongelegeerd) betreffende de ongereinigde emissie bij verschillende stroomsterkten en de
sommatie van de verschillende stofklassen

met. Gev. Drd. Type: XXX, 1,2 mm
Aantal lasplaatsen 15
Inschakelduur 20%
Lasstroom (A) 149 210 250
Lasrook per min. (g) 0,107 0,569 0,622
Chemische stof.
Bestanddelen van
lasrook
% t.o.v. totale
lasrook
lasrook per uur
lassen
bij ID
(g)
4
lasrook per uur
lassen
bij ID
(g)
lasrook per uur
lassen
bij ID
(g)
Grensmassastroom
(g/uur)
Stofklasse
Mn 8,320% 1,6024 8,5213 9,3151 25 sa3
F 0,060% 0,0116 0,0615 0,0672 50 ga2
CrIII 0,008% 0,0015 0,0082 0,0090 25 sa3
CrVI 0,002% 0,0004 0,0020 0,0022 0,5 c1
Cu 0,030% 0,0058 0,0307 0,0336 25 sa3
Ni 0,012% 0,0023 0,0123 0,0134 5 c2
Pb 0,020% 0,0039 0,0205 0,0224 5 sa2
Co 0,004% 0,0008 0,0041 0,0045 5 sa2
V 0,100% 0,0193 0,1024 0,1120 1 sa1
Fe (Fe2O3) 54,500% 10,4967 55,8189 61,0182 500 S
Ba 0,001% 0,0002 0,0010 0,0011 25 sa3
Reststof 37,033% 7,1326 37,9292 41,4621 500 S
totaal 100,090% 19,2773 102,5122 112,0608
Sommatiebepaling:
Stof klasse lasrook per uur
lassen
bij ID
(g)
lasrook per uur
lassen
bij ID
(g)
lasrook per uur
lassen
bij ID
(g)
Grensmassastroom
g/uur
ja c1 0,0004 0,0020 0,0022 0,5
ja c2 0,0023 0,0123 0,0134 5
Totaal c 0,0027 0,0143 0,0156 0,5/5
ja sa1 0,0193 0,1024 0,1120 1
ja sa2 0,0046 0,0246 0,0269 5
ja sa3 1,6099 8,5613 9,3587 25
totaal sa 1,6338 8,6883 9,4976 1/5/25
nee ga2 0,2069 0,3493 0,3493 50
nee S 17,6293 93,7481 102,4803 500
Meerdere emissiepunten. Het is mogelijk dat een
inrichting meerdere emissiepunten heeft. Ook daarmee
houdt de NeR rekening. In deze gevallen worden
emissies van meerdere bronnen samengenomen voor
toetsing aan de grensmassastroom. Dit is in de NeR
vastgelegd in de sommatiebepaling. In dit geval moet
u in principe alle bronnen (ook de kleine) meenemen.
Neem hierbij de emissies samen per logistieke
eenheid, dus in ons geval 15 lasplaatsen voor de hele
fabriek. Dit is ingevuld achter "Aantal lasplaatsen".
Inschakelduur. Het zal duidelijk zijn dat een hoge
inschakelduur ook een hoge emissie tot gevolg heeft.
In het algemeen kan gesteld worden dat de
inschakelduur voor het lassen met beklede elektroden
tussen de 10% en 30% ligt, bij het MIG/MAG-lassen
tussen 15% en 45% en voor het TIG-lassen kan ook
gerekend worden met een waarde tussen 15% en
45%. Eventuele tijdmetingen kunnen voor een
specifieke situatie heel andere waarden opleveren
zowel naar boven als naar beneden. Wij zijn uitgegaan
van een inschakelduur van 20%.
In de eerste kolom van het rekenveld staan de
afzonderlijke stoffen waaruit de lasrook bestaat. De
tweede kolom geeft hun percentage weer ten opzichte
van het totaal aan lasrook. De derde tot en met de
vijfde kolom geven de totaalwaarden per afzonderlijke
stof bij een uur lassen (g/uur) bij de gekozen
inschakelduur. De zesde kolom geeft de

grensmassastroom weer (NeR) en de zevende kolom
toont de stofklasse waaronder de betreffende stof is
ingedeeld (NeR).
Het onderste gedeelte van dit voorbeeld geeft de
sommatie weer van de betreffende stofklassen. De
NeR bepaalt dat als er meer stoffen tegelijk vrijkomen,
de emissies per stofklasse of categorie opgeteld
moeten worden en getoetst aan de grensmassastroom
(sommatiebepaling). Een uitzondering hierop vormen
de gasvormige anorganische verbindingen (categorie
gA), die per stof moeten worden beoordeeld.
In ons voorbeeld zien we dat geen van de vrijkomende
ongereinigde emissies de grensmassastroom
overschrijdt en zullen we de emissie dus niet hoeven
te filteren.
Situatie 2
In hetzelfde bedrijf wordt nu niet gelast aan ongelegeerd
staal maar aan roestvast staal (SS). Ook hier
lassen we weer met 250 ampère op 15 lasplaatsen en
met een inschakelduur van 20%. De opgevraagde
gegevens van dit lasmateriaal zijn weer verwerkt in het
spreadsheet en dat ziet er als volgt uit (zie tabel 3 op
pagina 6).
Het zal duidelijk zijn dat in dit voorbeeld de afgezogen
lucht nu wel gefilterd moet worden daar de
grensmassastroom van CrVI lager is dan de ongereinigde
emissie; emissie is 1,2 gram/uur terwijl de
grensmassastroom 0,5 gram/uur is (NeR). De NeR is
dus van toepassing.
Stap 5:
Bij deze stap wordt er bepaald welke concentratie-eis
er opgelegd moet worden.
Door toetsing aan de grensmassastroom heeft u bepaald
of de NeR van toepassing is of niet. Hierbij is
5
duidelijk geworden aan welke emissies eisen kunnen
worden gesteld. De eisen in de NeR representeren
zoveel mogelijk de stand der techniek. Deze worden
over het algemeen opgelegd, maar er zijn uitzonderingen.
Bijzondere omstandigheden kunnen reden zijn
voor afwijkingen naar boven of beneden.
De emissiewaarden die haalbaar worden geacht met
emissiebeperkende voorzieningen die aan de stand
der techniek voldoen, zijn weergegeven in NeR § 2.3-
2.7 (per stofklasse) en zijn uitgedrukt in concentraties.
Deze concentraties zijn de emissiewaarden waarop de
installatie afgerekend mag worden (zie tabel 4).
tabel 4 Sommatiebepaling, grensmassastroom,
concentratie-eis en minimalisatieverplichting per
stofklasse uit het voorbeeld
sommatiestof- Grensmassa Concentratiebepalingklasse
-
eis
Stroom
(g/uur)
mg/m 3
Minimalisatieverplichting
ja c1 0,5 0,1 ja
ja c2 5 1,0 ja
ja sa1 1 0,2
ja sa2 5 1,0
ja sa3 25 5,0
nee ga2 50 5
nee S 500 10/25/50
Voor het voldoen aan de concentratie-eisen hebben
proces-geïntegreerde maatregelen de voorkeur boven
nageschakelde technieken. Naast de concentratie-eis
die de NeR aan de bepaalde stofklassen toekent is er
ook voor bepaalde stoffen een
"minimalisatieverplichting".
tabel 3 Lasmateriaalgegevens (SS) betreffende de ongereinigde emissie bij verschillende stroomsterkten en de sommatie
van de verschillende stofklassen
met. Gev. Drd. SS Type: YYY, 1,2 mm
Aantal lasplaatsen 15
Inschakelduur 20%
Lasstroom (A) 178 226 259
Lasrook per min. (g) 0,302 0,422 0,540
Chemische stof % t.o.v totale
lasrook
lasrook per uur
lassen
bij ID
(g)
lasrook per uur
lassen
bij ID
(g)
lasrook per uur
lassen
bij ID
(g)
Grensmassa-
stroom
g/uur
Stof klasse
Mn 3,630% 1,9733 2,7573 3,5284 25 sa3
F 6,570% 3,5715 4,9906 6,3860 50 ga2
CrIII 2,490% 1,3536 1,8914 2,4203 25 sa3
CrVI 1,240% 0,6741 0,9419 1,2053 0,5 c1
Cu 0,100% 0,0544 0,0760 0,0972 25 sa3

Ni 0,720% 0,3914 0,5469 0,6998 5 c2
Pb 0,060% 0,0326 0,0456 0,0583 5 sa2
Co 0,005% 0,0027 0,0038 0,0049 5 sa2
V 0,010% 0,0054 0,0076 0,0097 1 sa1
Fe (Fe2O3) 7,810% 4,2455 5,9325 7,5913 500 S
Ba 0,001% 0,0005 0,0008 0,0010 25 sa3
Reststof 77,364% 42,0551 58,7657 75,1978 500 S
totaal 100,000% 54,3600 75,9600 97,2000
Sommatiebepaling:
Stof klasse lasrook per uur
lassen
bij ID
(g)
6
lasrook per uur
lassen
bij ID
(g)
lasrook per uur
lassen
bij ID
(g)
Grensmassastroom
g/uur
ja c1 0,6741 0,9419 1,2053 0,5
ja c2 0,3914 0,5469 0,6998 5
totaal c 1,0655 1,4888 1,9051 0,5/5
ja sa1 0,0054 0,0076 0,0097 1
ja sa2 0,0353 0,0494 0,0632 5
ja sa3 3,3817 4,7255 6,0468 25
totaal sa 3,4225 4,7824 6,1197 1/5/25
nee ga2 0,2069 0,3493 0,3493 50
nee S 46,3006 64,6982 82,7891 500
Minimalisatieverplichting. Wanneer in een proces
extreem risicovolle stoffen kunnen vrijkomen, moet de
vergunningverlener extra nauwkeurig kijken naar de
mogelijkheden om hun emissies te beperken of te
voorkomen. Ook nadat de vergunning is verleend,
dienen de eisen voor deze stoffen regelmatig te
worden geëvalueerd en eventueel te worden aangescherpt.
Aanscherpen is aan de orde indien gebruik
van een andere grondstof of van een kosteneffectieve
nageschakelde techniek mogelijk is. Extreem
risicovolle stoffen zijn die stoffen die als carcinogeen
of extreem risicovol geklassificeerd zijn.
In ons voorbeeld is CrVI een dergelijke stof en zal dus
altijd bij het afvoeren naar buiten gefilterd moeten
worden.
Stap 6:
ALARA
Een belangrijke vraag bij het toepassen van de NeR is
hoe het zit met het ALARA-principe. In zijn algemeenheid
mag ervan uitgegaan worden dat de eisen
in de NeR de stand der techniek representeren en dat
na afweging van een aantal factoren (genoemd in NeR
T.1.3.2) hiermee tevens volgens het ALARA principe
gewerkt wordt. Het opleggen van deze eisen komt dan
automatisch overeen met het hanteren van het
ALARA-principe. In bijzondere gevallen kan het
voldoen aan de eisen van de NeR leiden tot onredelijk
zware inspanningen voor het bedrijf. In zo'n geval
moeten de eisen uit de NeR niet onverkort worden
toegepast. Dit zijn de situaties waarin sprake is van
"gemotiveerd afwijken". In sommige gevallen is het
ook mogelijk dat binnen de grenzen van het ALARAprincipe
strengere eisen gesteld kunnen worden dan
die in de NeR. Ook in deze gevallen, waarin de
emissies door relatief geringe inspanningen vérgaand
beperkt kunnen worden, is sprake van gemotiveerd
afwijken, maar dan in de vorm van een aanscherping.
In ons voorbeeld zal een nageschakelde techniek in de
vorm van een doekfilter of een electrostatisch filter
voldoen. Het voert in dit bestek te ver om hier verder
op in te gaan. De vraag of we moeten filteren na het
afzuigen van procesemissies bij het lassen van
ongelegeerd staal en roestvast staal in de gegeven of
soortgelijke omstandigheden kan met de hierboven
omschreven 6 stappen beantwoord worden.
In het "Werkboek metalektro industrie", een uitgave
van de FME-CWM en de Metaalunie, staat vermeld
dat voor bedrijven die minder dan 1000 kg
lastoevoegmateriaal per gebruiker geen nabehandeling
nodig is van de emissie als gevolg van lassen,
echter niet als het gaat om het lassen met roestvast
staal.
Resumerend kunnen we in het kort het aanwijsschema
in figuur 1 hanteren. De bepalingen van de
NeR zijn hierin verwerkt.

Schematisch stappenplan nabehandeling lasrookemissies
Indien blijkt dat alleen vanuit overwegingen van
arbeidsomstandigheden een afzuiginstallatie noodzakelijk
is en geen nabehandeling (filtering) van de
afgezogen lucht wordt verlangd op grond van de NeR,
dan is het raadzaam om bij de aanleg van nieuwe
installaties of de vervanging van oude rekening te
houden met toekomstige ontwikkelingen. Daar op elk
gebied de grenswaarden naar beneden bijgesteld
worden, zullen ook nieuwe inzichten wel eens tot
gevolg kunnen hebben dat filtering van afgezogen
lasrook alsnog noodzakelijk wordt. Ook wijzigingen in
het productieproces kunnen tot gevolg hebben dat tot
filtering moet worden overgegaan. Heeft men bij het
ontwerpen van de installatie hiermee rekening
gehouden dan kan tegen geringe meerkosten de
installatie voorzien worden van een filtersysteem.
7

figuur 1 Aanwijsschema
Is de minimalisatieverplichting
van toepassing ?
nee
Is er nabehandeling mogelijk
nodig? (stap 1 t/m 6)
ja
Wordt er per jaar meer dan
1000 kg lasmateriaal gebruikt?
ja
Gaat het om een bestaande
situatie?
nee
ja
nee
nee
ja
8
Er moet een nageschakelde techniek worden
toegepast, tenzij dit in redelijkheid niet kan
worden verlangd (ALARA)
Nabehandeling van lasrook met nageschakelde
techniek niet nodig
Nabehandeling van lasrook met nageschakelde
techniek niet nodig
In overleg met bevoegd gezag wordt bepaald of
nabehandeling van lasrook met behulp van
nageschakelde techniek nodig is. (Volg stappen
4 t/m 6)
In nieuwe situaties moet altijd nabehandeling van
lasrook met behulp van nageschakelde technieken
plaatsvinden, tenzij kan worden
aangetoond dat de emissie-eisen niet worden
overschreden en dat uit oogpunt van kosteneffectiviteit
in redelijkheid geen nabehandeling
kan worden gevergd (stappen 4 t/m 6)

9
MILIEUZORG BIJ HET LASSEN
—Richtlijnen voor een verantwoorde verwerking van de bedrijfsafvalstroom ontstaan bij het lassen—
ing. J.W. Wolters
marketing manager standaard lasapparatuur (ESAB Nederland B.V.)
Verantwoording
De navolgende tekst is een onderbouwing van het
informatieblad “MILIEUZORG BIJ HET LASSEN”,
“Richtlijnen voor een verantwoorde verwerking van
de bedrijfsafvalstroom ontstaan bij het lassen”, editie
3, april 1994.
Deze richtlijnen zijn opgesteld in opdracht van de
VELATEC (de Vereniging voor lastechniek). In
samenwerking met ESAB Nederland B.V., FILARC
Lastechniek BV., Lincoln Smitweld B.V. en de
Hoogovens IJmuiden en in overleg met het ministerie
van VROM, het NIL, TNO/MI, de Metaalunie
en de Zware Metaalindustrie is een brochure
ontstaan die een praktische handleiding moet zijn
voor het op de werkvloer scheiden van de
bedrijfsafval-stroom als gevolg van het lassen.
Inleiding
Sinds enige jaren wordt ook de lasindustrie geconfronteerd
met nieuwe milieuwetgeving en een
toenemende stroom overheidsmaatregelen, convenanten
en intentieverklaringen.
In deze bedrijfstak zijn in veel gevallen, op vrijwillige
basis (niet wettelijk verplicht), bedrijfsmilieuplannen
ontwikkeld ten aanzien van onder andere restanten
eindproduct, recycling en verpakking. Vanuit de
betreffende industrie zal een toetsing moeten
plaatsvinden of deze bedrijfsmilieuplannen aan de
doelstelling van de bedrijfstak voldoen.
Uiteindelijk zullen praktische aanbevelingen dienen
te worden gedefinieerd in de vorm van richtlijnen
voor het op adequate wijze behandelen c.q. verwerken
van bij het lassen vrijkomende milieubelastende
stoffen. De afvalstoffen waarover in dit
artikel gesproken wordt, betreffen alleen bedrijfsafvalstoffen.
Voor afvalstoffen uit de particuliere
sector bestaan heel andere maatregelen.
Doelstelling
Zoals overal in de samenleving is milieuzorg ook
voor de lasindustrie van toenemend belang. Er is
een dringende behoefte aan praktische richtlijnen
hoe om te gaan met milieubelastende bedrijfsafvalstoffen
die vrijkomen bij het uitvoeren van
laswerkzaamheden in de breedste zin. Er dient op
een duidelijke wijze aangegeven te worden hoe
milieubelastende bedrijfsafval-stoffen op adequate
wijze behandeld en verwerkt kunnen (mogen)
worden. De wijze van afvoer en/of recycling moet
voor een ieder bekend zijn om te voorkomen dat
afvalproducten op ongecontroleerde wijze via de
bedrijfsafvalstroom in het milieu terechtkomen.
In het “NMP-plus” (Nationaal Milieuplan) zijn strategielijnen
uitgezet die van belang zijn voor het
productenbeleid. Hier wordt ook gesproken van een
zo optimaal en selectief mogelijk gebruik van (grond-
) stoffen en een beperking van emissies en
afvalstromen tot een aanvaardbaar niveau.
Ook zullen gebruikers een milieubeleid dienen te
vormen dat gericht is op de verwerking van de
producten
De hier omschreven richtlijnen dienen als basis voor
dit beleid, vooral met betrekking tot de wijze waarop
bepaalde bij het lassen vrijkomende stoffen
behandeld of afgevoerd dienen te worden.
Milieubelastende bedrijfsafvalstoffen
De bij het lassen ontstane afvalproducten of
milieuonvriendelijke stoffen kunnen zijn:
! Ongebruikte elektroden;
! Elektroderestanten;
! Laspoeder;
! Laspoederestanten;
! Lasslakken;
! Lasdraad;
! Lasrookfilters;
! Lasrookfilterstof;
! Slijpstof van TIG-elektroden;
! Verpakkingsmateriaal;
! Lege draadhaspels.
Welke wetten zijn van toepassing
In 1991 is het “Besluit aanwijzing chemische
afvalstoffen” (BACA) in werking getreden. Op
1 januari 1994 is dit vervangen door het “Besluit
aanwijzing gevaarlijke afvalstoffen” (BAGA). Dit
besluit heeft tot doel om op een zo eenduidig
mogelijke wijze aan te geven of een afvalstof als
“gevaarlijke afvalstof” of als “bedrijfsafval”
aangemerkt dient te worden.
Via een aanwijsschema kan worden nagegaan of
bedrijfsafval als “gevaarlijke afvalstof” beschouwd
moet worden.
In het BAGA vindt u naast het aanwijsschema een
lijst met processen met hun specifieke afvalproducten
die als gevaarlijk afval aangemerkt worden.
Bovendien is in het BAGA een lijst met stoffen
opgenomen met hun specifieke grenswaarde. Komt
deze stof in het afval voor en overschrijdt deze stof
zijn specifieke grenswaarde dan wordt dit afval als
gevaarlijke afvalstof beschouwd. Hierbij dient
opgemerkt te worden dat afval niet opzettelijk
verdund mag worden.
Naast deze twee lijsten geeft het BAGA een aantal
uitzonderingen aan van stoffen die als bedrijfsafval

aangemerkt mogen worden hoewel hun
samenstelling zou vermoeden dat het hier gaat om
een gevaarlijke afvalstof. Een andere uitzondering is
het feit dat een voorwerp dat door de eindgebruiker
(de “ontdoener”) in het afvalstadium geraakt, op een
aantal uitzonderingen na, niet beschouwd wordt als
een gevaarlijke afvalstof.
Wanneer welke wet van toepassing
Medio 1993 is de Wet milieubeheer in werking
getreden. Het BAGA vormt een onderdeel van deze
wet. Bij het in werking treden van de Wet
milieubeheer zijn alle voorgaande wetten zoals de
“Afvalstoffenwet” en de “Wet chemische afvalstoffen”
komen te vervallen.
Wil een bedrijf zich ontdoen van bedrijfsafval dan zal
men te maken krijgen met de Wet milieubeheer die
bepaalt dat, door het BAGA als zodanig
gekenmerkte afvalstoffen, alleen mogen worden
afgegeven aan een instelling die een vergunning
heeft voor het inzamelen, bewaren, be- of verwerken
of vernietigen van deze stoffen.
Gevaarlijke afvalstoffen mogen alleen worden
afgegeven aan houders van een vergunning (op
grond van de Wet milieubeheer) waarin is toegestaan
dat van buiten de inrichting afkomstige
gevaarlijke afvalstoffen mogen worden bewaard,
bewerkt of vernietigd. De vergunninghouder heeft
voor gevaarlijke afvalstoffen een meldingsplicht bij
het Landelijk meldpunt afvalstoffen.
Hoe zijn de verschillende afvalgroepen
die ontstaan bij het lassen in te delen
Ongebruikte elektroden
Bedrijfsafval.
Op grond van het feit dat een ongebruikte elektrode
gezien mag worden als een voorwerp.
Elektroderestanten (peuken)
Bedrijfsafval.
Door de gewichtsverhouding kerndraad/bekleding
komen eventuele gevaarlijke afvalstoffen nooit
boven hun grenswaarde.
Laspoeder (restanten)
Bedrijfsafval: Mangaansilicaat typen
Calciumsilicaat typen
Aluminaatrutiel typen
Bedrijfsafval of gevaarlijke afvalstof:
Aluminaatbasische typen
Gevaarlijke afvalstof: Fluorietbasische typen
Via de lijst van stoffen kan bepaald worden of een
bepaald type poeder als gevaarlijke afvalstof
gekenmerkt wordt. Bij twijfel kan de leverancier
geraadpleegd worden.
Lasslakken
Bedrijfsafval.
Op basis van het keramische karakter van een
lasslak valt dit afval onder de uitzonderingen en kan
daarom gekenmerkt worden als Bedrijfsafval.
Draden en draadresten
10
Bedrijfsafval.
Vanwege het feit dat voorwerpen een uitzondering
vormen.
Lasrookfilters en filterstof van
Bedrijfsafval: Ongelegeerde rutiel elektroden
Ongelegeerde rutiel gevulde draden
Ongelegeerde massieve draden
Ongelegeerde metaal gevulde draden.
Gevaarlijke afvalstof: Alle typen lastoevoegmaterialen
waarbij Cr-VI-
(klasse A), Cr-III- (klasse B),
Ba- en F-verbindingen
(klasse C) vrijkomen.
Slijpstof van TIG-elektroden
Bedrijfsafval.
Verpakkingsmaterialen
Bedrijfsafval.
Tenzij er zich in of aan deze verpakkingsmaterialen
gevaarlijke afvalstoffen bevinden of de verpakkingen
niet schud- of schraapleeg zijn; dan worden deze
verpakkingen als gevaarlijke afvalstof gekenmerkt.
(Kunststof) draadhaspels
Bedrijfsafval.
Vanwege het feit dat voorwerpen een uitzondering
vormen.
Hoe om te gaan met de verschillende
afvalgroepen
Recycling
Daar waar mogelijk is recyclen aan te bevelen. Het
recyclen betekent niet dat bedrijfsafval of een
gevaarlijke afvalstof buiten de Wet milieubeheer valt.
Als er sprake is van recyclen buiten de eigen
inrichting dan gelden dezelfde regels als voor het
ontdoen van bedrijfsafval.
Voor de afvalstroom ontstaan bij het lassen komen
de volgende afvalgroepen in aanmerking voor
recyclen door ze af te voeren met het oude ijzer:
! Ongebruikte elektroden;
! Elektroderestanten;
! Draden en draadresten.
Afgifte
De overige stoffen dienen afgevoerd te worden als
bedrijfsafval volgens de Wet milieubeheer zoals
hiervoor reeds is omschreven. Hierbij moet men zich
rekenschap geven van het feit dat de “ontdoener”
verantwoordelijk is voor een goede afvoer van zijn
afvalstoffen.
Hoe kan de gebruiker verder
geïnformeerd worden
Van alle lastoevoegmaterialen (beklede elektroden,
laspoeders en draden) dienen productinformatiebladen
overlegd te kunnen worden, zodat per
bedrijf door de milieucoördinator of -functionaris
adequate beslissingen genomen kunnen worden.
Ter ondersteuning heeft de Vereniging voor Lastechniek,
VELATEC, een richtlijn uitgegeven die

handzame informatie verschaft over een verantwoorde
verwerking van de bedrijfsafvalstroom die
ontstaat bij het lassen.
11
Deze richtlijn, “MILIEUZORG BIJ HET LASSEN” met
als ondertitel “Richtlijnen voor een verantwoorde
verwerking van de bedrijfsafvalstroom ontstaan bij
het lassen” is aan te vragen bij de aangesloten
leveranciers van lastoevoegmaterialen of bij de
VELATEC, postbus 8138, 3503 R0, Utrecht.
Voor meer informatie betreffende de Wet milieubeheer
wordt verwezen naar het Ministerie van
VROM de betreffende provincie of eventueel de
gemeente waar het betreffende bedrijf gevestigd is.
Ook voor adressen van vergunninghouders voor het
inzamelen van bedrijfsafval wordt verwezen naar de
gemeentelijke of provinciale milieuafdelingen.