KORTE SCHETS VAN DE GESCHIEDENIS VAN BODEGRAVEN ...

Door het ontbreken van gegevens van vóór het jaar 1870 is de omvang van het gemeentelijk
apparaat niet bekend, maar het lijkt onwaarschijnlijk dat er meer mensen in dienst
waren dan de burgemeester, de secretaris en de bode, die ook gemeenteveldwachter was.
Voorts kwamen nog twee schoolmeesters (één in het dorp en één in de Meije) voor
rekening van het gemeentebestuur. Na 1870 veranderde er met de groei van de gemeente
op dit terrein veel. De burgemeesters, te beginnen met jhr. Frederick van Citters in 1871,
werden veel professioneler en ook de opleidingsgraad van het personeel ging omhoog. In
1877 kwam er een full-time gemeenteontvanger in dienst, het politieapparaat was in 1885
gegroeid tot drie gemeenteveldwachters en ook de schoolhoofden van de twee openbare
lagere scholen en van de openbare ULO-school kregen hulp van onderwijzers en onderwijzeressen.
Tussen 1867 en 1892 stond ook de gasfabriek onder gemeentelijk beheer: het
personeel van dit bedrijf bestond uit één persoon, die als directeur, gasfitter en administrateur
optrad.
Het secretariepersoneel, dat in 1890 nog bestond uit de secretaris/ontvanger en één
ambtenaar was in 1920 gegroeid tot vijf en in 1940 tot negen personen. Daarnaast waren
enkele mensen die, naast hun hoofdberoep, werkzaamheden voor de gemeente uitvoerden
en die daarvoor een gemeentelijke benoeming ontvingen: de gemeente-arts, de gemeentevroedvrouw
en de gemeente-architect. Verder was er nog het gemeentelijk politiekorps, in
1890 bestaande uit drie veldwachters en een nachtwaker en in 1940 uit vijf gemeenteveldwachters.
Tenslotte was het onderwijzend personeel gegroeid van zeven naar negen
personen, ondanks de opheffing van de openbare school in de buurtschap De Meije. 33
Aan het begin van de jaren '20 werd de organisatie van de gemeente aangepast aan de
toename en de verhoogde complexiteit van de werkzaamheden. De gemeente-ontvanger
kreeg een eigen afdeling met later een eigen kantoor, waar hij zich met de uitvoering van
het financieel beleid en beheer bezighield. 34 De politie ontwikkelde zich ook tot een min
of meer zelfstandige dienst binnen de gemeentelijke organisatie. Daarnaast werd er een
apart Gemeentelijk Electriciteitsbedrijf opgericht, dat de uitvoering van de stroomvoorziening
in de gemeente regelde 35 ; in 1938 kwam hier het tot dat moment in particuliere
handen berustende Waterleidingbedrijf bij, dat ook water leverde aan een aantal woningen
in de gemeente Zwammerdam. 36 De gemeente-ontvanger trad tevens als administrateur
van deze bedrijven op. Voorts was er, in samenwerking met de buurgemeente Zwammerdam,
in 1925 nog een apart Gemeentelijk Slachthuis ontstaan, waarvan de administratie
ook door de gemeente Bodegraven plaatsvond. 37
10