KORTE SCHETS VAN DE GESCHIEDENIS VAN BODEGRAVEN ...

DE ARCHIEVEN EN DE INVENTARISATDZ
Op 31 mei 1870 werd Bodegraven getroffen door een brand, die een groot gedeelte van de
dorpskern volledig in de as legde. Tot de verwoeste gebouwen behoorden ook de
gemeentesecretarie, de raadszaal en de woning van burgemeester Van Dam. Een week
voor de brand had de Commissaris des Konings van Zuid-Holland de gemeente verzocht
een opgave te doen van de aanwezige archieven bij de gemeente. Op 22 juni 1870
reageerde de burgemeester met de mededeling "dat in het gemeentearchief aanwezig zijn:
1. verschillende oude perkamenten stukken met of zonder zegelen; 2. ambachtsrekeningen
van 1670-1808 waarvan echter eenige jaartallen ontbreken. Wijders zijn wij in de treurige
noodzakelijkheid Uwe Excellentie te berigten, dat door den brand op den 31 mei 11. het
grootste gedeelte van het archief is vernield..." 38
De conclusie in deze brief is dramatischer dan de feitelijke toestand. Een groot gedeelte
van het "oudste" archief, het gedeelte tot het jaar 1811, is nog altijd aanwezig en is
aanzienlijk meer dan de perkamenten stukken en de ambachtsrekeningen die de burgemeester
in zijn brief noemde. De sombere conclusie klopt echter wel voor het archief
over, globaal gezien, de periode 1810-1870. Vermoedelijk heeft het archief over verschillende
lokaties verspreid gestaan, waardoor de oudste stukken aan de vlammen ontsnapt
zijn en de in 1870 als "dynamische" en "semi-statische" archieven te beschouwen bescheiden
verloren zijn gegaan. De registers van de Burgerlijke Stand daarentegen zijn wel
compleet bewaard gebleven; vermoedelijk berustten die ten huize van één van de ambtenaren
van de Burgerlijke Stand, die niet door de brand getroffen werd.
Het aantal archiefstukken over het eerste gedeelte van de in deze inventaris beschreven
periode is relatief klein. Veel gegevens over de Bodegraafse geschiedenis tussen 1810 en
1870 moeten we derhalve putten uit andere archieven en publikaties. De archiefzorg tot
1870 zal weinig verschillend geweest zijn aan die in andere plattelandsgemeenten. De
administratie zal zich ten huize van de burgemeester/secretaris bevonden hebben; in 1817
lag het archief in elk geval ten huize van de president van het gemeentebestuur. 39
Na 1870 werd het archief bewaard in het nieuwgebouwde gemeentehuis aan de Van
Tolstraat, waar het tot de verhuizing naar het gemeentehuis aan het Raadhuisplein in 1967
is blijven berusten. Of de bewaarcondities zo rond de eeuwwisseling ook maar aan de
minste eisen voldeden mag betwijfeld worden. In 1909 stelde het provinciaal bestuur voor
een brandvrije kluis te laten bouwen, maar kennelijk is de gemeente hierop niet ingegaan.
In 1935 berichtte gemeentesecretaris Loman de Rijksarchivaris dat "in deze gemeente geen
doelmatige archiefbewaarplaats aanwezig is en met het oog op het groote brandgevaar,
acht ik het niet verantwoord de stukken, vermeld in de Inventaris van het Oud-Archief
dezer gemeente, langer onder mijn berusting te houden." 40 Het oudste gedeelte van het
archief, zoals dat in 1892 door de inventarisator Hingman van het Algemeen Rijksarchief
beschreven was 41 , heeft dan ook enige tijd elders, vermoedelijk in het Rijksarchief
berust; hieromtrent is echter geen nadere correspondentie bewaard gebleven.
Het archief over de periode 1870-1941 zoals in deze inventaris beschreven, is, zoals
gezegd, altijd in het gemeentehuis blijven staan en werd in 1967 overgebracht naar het
huidige gemeentehuis van Bodegraven, waarin zich een goedgekeurde archiefbewaarplaats
bevindt. Sedert 1972 neemt de gemeente Bodegraven deel aan het Streekarchivariaat
12