PORSELEIN OM MEE TE SPELEN - Museum Volkenkunde

PORSELEIN OM MEE TE SPELEN. PAUL VAN DONGEN ©
Digitale publicaties van het Rijksmuseum voor Volkenkunde
51 Rawson, The British Museum Book of Chinese Art, 186, 205; Crossman, Decorative Arts of China Trade, 295.
52 Tongbao is met enige krampachtigheid letterlijk te vertalen tot de verder weinig zeggende term van "roulerende
schat". Minder letterlijk, maar wel meer naar de eeuwenlange werkelijkheid van de dag, is de vertaling van tongbao
als "rijksmunt". Op vrijwel alle muntstukken namelijk, die in het premoderne keizerlijke China in opdracht van de
heersende keizer en zijn gezagsdragers waren gegoten, ontbrak deze - of een gelijkaardige - aanduiding. De term
tongbao garandeerde met andere woorden simpelweg de gecontroleerde en geautoriseerde uitgifte van de munten.
In China was dit voor het in omloop zijnde geld van reële betekenis.
53 Wij zijn drs. Pier A. Terwen, die onze aandacht vestigde op dit belangrijke en eerder onopgemerkt gebleven
kenmerk, zeer dankbaar.
54 Althof , Sammlung Kohler-Osbahr, nos.1-3.
55 Althof , Sammlung Kohler-Osbahr, no. 34.
56 Haas, Siamese Coinage, 54.
57 Wood, A History of Siam, 240-242; Syamananda, A History of Thailand, 90-92.
58 Wood, A History of Siam, 239.
59 Schlegel, Siamesische und Chinesisch-Siamesische Munzen, 242
60 Cartwright, The Huey Lottery, 131-149.
61 Chevillard, Siam et les siamois, 132-134.
62 Haas, Siamese Coinage, 54; Thai Money, 34-35; Nathaphat Nawikacheewin, Thai ee-pae of the Fourth Reign,
100-103.
63 Wood, Consul in Paradise, 21-22.
64 Skinner, Chinese Society in Thailand, 122-123.
65 Porcelain is high-fired pottery formed by combining white-burning kaolin, or china clay - which is used as either
the chief clay or as the only clay - with suitable proportions of feldspar and flint, and by firing the clay at a
temperature in excess of 1250° C; porcelain is hard, dense, and white; it is impervious to liquid, translucent, and
resonant when struck. (Valenstein 1975:248)
Unlike earthenware and stoneware, which are made from single natural clay and then fired (baked), porcelain is
basically made from a mixture of two ingredients - kaolin and petuntse. Kaolin is pure white clay that forms when the
mineral feldspar breaks down. Petuntse is a type of feldspar found only in China. It is ground to a fine powder and
mixed with kaolin. This mixture is fired at temperatures from about 1250° C to 1450° C. At these extreme
temperatures, the petuntse vitrifies -- that is, it melts together and forms a nonporous, natural glass. The kaolin,
which is highly resistant to heat, does not melt and therefore allows the item to hold its shape. The process is
complete when the petuntse fuses itself to the kaolin. (Source: http://www.artistictile.net)
66 In Westerse literatuur staat dit geheel witte porselein bekend onder de naam blanc de chine.
67 In de Köhler-Osbahr collectie van het Kultur- und Stadthistorisches Museum te Duisburg am Rhein bevindt zich
een zeer aanzienlijke en buitengewoon belangwekkende verzameling Siamese porseleinen speelmunten. In 1995
verscheen van de hand van Ralf Althoff een fraaie catalogus van deze collectie. Hierin meldt Althoff dat slechts op
twee van de ruim 1300 door hem beschreven fiches een plaats van productie staat vermeld. de firma Xinghe te
Fengxi. (Althoff 1995.24)
68 Kaolien - in het Chinees gaolintu of citu - is fijne, witbakkende, vuurvaste klei, die het hoofdbestanddeel vormt van
het mengsel van grondstoffen voor de fabricage van porseleinen voorwerpen. Veldspaat -petuntse - is het andere
bestanddeel van het mengsel.
69 Petuntse - in het Chinees baitunzi of cishi - is tot poeder gemalen veldspaatgesteente, dat als grondstof wordt
toegevoegd aan de kaolien. Het mengsel dat dan ontstaat dient voor het maken van porselein.
70 Metaal zou in dit verband een voor de handliggend alternatief zijn geweest. Echter, de kostprijs en de intrinsieke
waarde van metalen munten - zelfs van de goedkoopste samenstelling en makelij - lag ondanks alles vaak hoger
dan de nominale waarden die de speelmunten feitelijk vertegenwoordigden.
71
Deze munten maken deel uit van de naar het echtpaar Ingeborg Köhler-Osbahr en Dr. Herbert Köhler vernoemde
collectie Köhler-Osbahr. Zij hebben het museum bijna 70.000 munten, ongeveer 200 pronkstukken en bijna 500
41