PORSELEIN OM MEE TE SPELEN - Museum Volkenkunde

1. De collectie
De verzamelaar
PORSELEIN OM MEE TE SPELEN. PAUL VAN DONGEN ©
Digitale publicaties van het Rijksmuseum voor Volkenkunde
Klein maar fijn. Dat zijn de Siamese porseleinen fiches ter grootte van ons huidige muntgeld
die P.S. Hamel, voormalig Consul-generaal van Nederland te Bangkok, in augustus 1887
aan het Rijks Ethnografisch Museum schonk. Zijn schenking, in de museumcollectie
opgenomen onder serienummer 627, bestond naast bijna 400 porseleinen speelmunten uit
een vijftigtal andere objecten zoals boeddhistische sculpturen, vaatwerk, kleding, maskers,
manden en een muziekinstrument.
Over de persoon Hamel is ons helaas heel nauwelijks iets bekend. Het weinige dat wij wèl
van hem weten heeft als bij toeval wel betrekking op zijn werkzame jaren als diplomaat te
Bangkok. In juli 1880 was hij namelijk als waarnemend consul op deze niet bepaald
makkelijke en prettige diplomatieke post terechtgekomen. Zijn directe voorganger had toen
reeds zijn werkzaamheden om gezondheidsredenen - een zenuwinzinking - moeten staken
en ook Hamel zou er in de daaropvolgende zeven jaar te Bangkok niet in gezondheid op
vooruit gaan.
Helaas weten wij ook niet wat hem inspireerde tot het samenstellen van zijn schenking uit
1887 en van twee eerdere schenkingen 2 van voorwerpen uit het toenmalige Siam. Wel is
bekend dat mr. Lindor Serrurier 3 , destijds de directeur van het Rijks Ethnografisch Museum,
een zeer actief bedelaar was bij Nederlanders en Nederlandse vertegenwoordigingen in den
vreemde om in het land van verblijf of vestiging voor het museum etnografica te verzamelen.
Zomogelijk voor een minimum aan kosten of - beter nog - geheel kosteloos. Exemplarisch
voor zijn bedelpraktijken en zijn mentaliteit is een fragment uit een brief aan de sinoloog Dr.
J.J.M. de Groot, geschreven kort voor diens vertrek naar de Zuid-Chinese havenstad
Xiamen in 1885.
Kunt U de hand leggen op voorwerpen van aboriginal tribes in China, zooveel te
beter. Schedels, goed gecertificeerd zijn mede zeer welkom. In het algemeen zijn
kostbare voorwerpen te vermijden en hecht ik nog wel zooveel waarde aan
voorwerpen van alledaagschen aard, zelfs geprepareerde. Misschien is het
overbodig U dat te zeggen. Alles wat op het tooneel betrekking heeft, vooral
maskers, poppen, enz. is van het hoogste belang; ook alles wat op godsdienst en
bijgeloof betrekking heeft. Onze Chineesche afdeeling - het zal U dadelijk zijn
opgevallen bij Uw bezoek - is zoo arm! En toch, van hoeveel belang is het dat die
afdeeling goed vertegenwoordigd zij in een Museum, waar Japan en Java zoo goed
zijn tentoongesteld. 4
Wellicht dat Serrurier ook de heer Hamel, die als diplomaat jarenlang te Bangkok verbleef,
op een vergelijkbare wijze tot verzamelen en schenken heeft gebracht. Uit de schaarse in
het museum bewaard gebleven correspondentie tussen beide heren blijkt daarvan evenwel
niets.
De vragen
Gelukkig bestaat over de collectie Siamese porseleinen munten nog andere belangrijke
correspondentie. Nu eens niet van of met Serrurier, maar tussen de directie van het
Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschap te Batavia enerzijds en de heer
Hamel te Bangkok anderzijds. Het aardige is dat deze briefwisseling is opgenomen in de
gedrukte en per jaar uitgegeven 'Notulen van de Algemeene en Bestuursvergaderingen van
het Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschap'. Zo kunnen wij in deel XXIV 5 bij
het verslag van de bestuursvergadering van 3 augustus 1886 lezen:
3