PORSELEIN OM MEE TE SPELEN - Museum Volkenkunde

5. 'Made in China'
PORSELEIN OM MEE TE SPELEN. PAUL VAN DONGEN ©
Digitale publicaties van het Rijksmuseum voor Volkenkunde
Een belangrijke zorg van ieder die geld of waardepapieren en dergelijke uitgeeft, is het
behouden van hun echtheid en waarde. De grootste bedreiging van die echtheid is
grootschalige namaak. Zodra bekend wordt dat vervalsingen in omloop zijn, kunnen de
echte stukken geheel of gedeeltelijk hun waarde verliezen. Het is dus van belang om
dergelijke ongewenste imitaties te voorkomen. Dit gold eertijds in Siam ook voor de
speelmunten die de Chinese gokbazen in hun gokhuizen in omloop hadden. Kwam het
onverhoopt toch voor dat met kwade bedoelingen een imitatie op de markt werd gebracht,
dan was het in ieders belang - niet in het minst van de gokbaas zelf - de originelen uit het
speelveld te halen en deze officieel waardeloos te verklaren. Volgens Hamel ging dat dan
als volgt: "Als namaak eener soort bekend wordt, doet de betreffende pachter door middel
van gongslag in zijn district bekend maken dat hij de echte door hem uitgegeven soort
wenscht uit te wisselen, en geeft hij, eene nieuwe soort uit."
De belangrijkste garantie voor hun echtheid en de controle op hun aanmaak bleek gelegen
in de keuze van het materiaal voor hun vervaardiging: porselein. 65
Siam kende in de achttiende en negentiende eeuw geen binnenlandse porseleinfabricage en
namaak ter plaatse was derhalve praktisch uitgesloten. De porseleinen munten moesten dus
van elders komen en het lag voor de hand dat de Chinese gokbazen daarbij naar China
keken. Daar te lande immers bestonden toentertijd diverse belangrijke en eeuwenoude
centra voor omvangrijke en hoogwaardige productie van porselein. De plaats Dehua
[Têhua], in de zuidoostelijke kustprovincie Fujian, was zo'n vooraanstaand centrum van
porseleinproductie.
Tot ver buiten de landsgrenzen was - en is - Dehua bekend vanwege de grote variëteit aan
geheel witte porseleinen voorwerpen 66 die daar in grote aantallen voor binnen- en buitenland
werden en worden geproduceerd.
Twee voorbeelden van blanc de Chine objecten uit Dehua: links een tien-armige Guanyin, en rechts een pot met
houten deksel en voetstuk (resp. RMV 3121-3 en 02-62)
Het daar aanwezige vakmanschap, de mogelijkheden tot goedkope massaproductie, de
betrekkelijke nabijheid van en de goede transportwegen naar Siam, maken het vrij
aannemelijk dat de Chinese gokbazen vooral in Dehua hun orders plaatsten voor de
aanmaak van de fiches. Andere plaatsen van herkomst - vooral in de zuidelijke kustprovincie
Guangdong - kunnen echter niet worden uitgesloten 67 .
Naast veiligheid bood porselein nog een aantal andere belangrijke voordelen voor de
aanmaak van speelmunten. De belangrijkste grondstoffen - kaolien 68 en petuntse 69 - waren
bijzonder goedkoop en royaal voorhanden. Mede daardoor was porselein zeer geschikt voor
21