PORSELEIN OM MEE TE SPELEN - Museum Volkenkunde

PORSELEIN OM MEE TE SPELEN. PAUL VAN DONGEN ©
Digitale publicaties van het Rijksmuseum voor Volkenkunde
Tongbao is met enige krampachtigheid letterlijk te vertalen tot de verder weinig zeggende
term van "roulerende schat". Minder letterlijk, maar wel meer naar de eeuwenlange
werkelijkheid van de dag, is de vertaling van tongbao als "rijksmunt".
Op vrijwel alle muntstukken namelijk, die in het premoderne keizerlijke China in opdracht van
de heersende keizer en zijn gezagsdragers waren gegoten, stond deze - of een gelijkaardige
- aanduiding. De term tongbao garandeerde met andere woorden simpelweg de
gecontroleerde en geautoriseerde uitgifte van de munten. In China was dit voor het in
omloop zijnde geld van reële betekenis. Bij de Siamese porseleinen speelmunten wekte de
aanduiding tongbao louter een suggestie. Dit in tegenstelling tot de diverse gelukbrengende
begrippen en spreuken op de speelmunten, die voor de spelers wel een reële betekenis
hadden.
Circulatie en distributie
Het is aannemelijk dat de speelmunten in het hele land in omloop waren. Waar Chinese
gemeenschappen waren, floreerden speelhuizen en dit geldt voor het hele Siamese politieke
territorium en zelfs daarbuiten. Hamel bracht zijn verzameling in Thailand bijeen, maar
gelijksoortige voorwerpen waren ook in omloop in aangrenzende regio’s van het
tegenwoordige Myanmar (Birma), Cambodja, Laos en Maleisië, waarover Siam eens de
politieke en maatschappelijke macht had. De meest speelmunten, zoals blijkt uit de in het
Thais aangebrachte waarden, waren overduidelijk speciaal voor Siam geproduceerd en voor
die gebieden die onder sterke Siamese invloed stonden, politiek, financieel of anderszins.
Tot dusverre zijn er geen aanwijzingen gevonden dat deze munten, behalve dan in China,
elders als geld in gebruik zijn geweest.
Gebruiksduur
We weten niet precies wanneer de porseleinen munten in Thailand zijn geïntroduceerd, noch
wanneer ze een geaccepteerd betaalmiddel werden. In Ayutthaya bestonden speelhuizen
als instelling met een vergunning tenminste vanaf de 18 e eeuw. Naar alle waarschijnlijkheid
waren bepaalde soorten fiches met geldwaarde toen al in omloop.
Haas schreef in 1879, waarschijnlijk op basis van informatie van lokale bronnen, dat peemunten
met geldwaarde rond 1760 werden geïntroduceerd. 56 Hoewel wetenschappers over
het algemeen sceptisch tegenover deze vroege introductiedatum staan, is het heel goed
mogelijk dat dit soort fiches, evenals de ngoen prakap van 1744, in het land werd gebruikt
als alternatief noodgeld in de nadagen van Ayutthaya. Historisch gezien markeert het jaar
1760 voor de Thaise bevolking een korte onderbreking in de vernietigende aanvallen van
Birmese troepen, 57 waarop een periode volgde waarin ze wanhopig probeerden het leven
van alledag weer op te pakken. Er moet een tekort aan zilver, geld en nog veel meer andere
zaken zijn geweest en de pee-fiches met hun geldwaardegarantie van betrouwbare
speelhuizen zouden een tijdelijk hulpmiddel geweest kunnen zijn om de aan de rand van de
afgrond verkerende economie gaande te houden. Daarnaast was de financiële situatie van
Ayutthaya tijdens de regeerperiode van de laatste koning Ekathat (1758-1767) verre van
florissant. Uit de kronieken blijkt dat er vanaf het eerste begin van zijn regeerperiode een
grote behoefte bestond om het valutasysteem van het land te standaardiseren, 58 waaruit
opgemaakt kan worden hoe bedroevend de staat van ‘s lands financiën was na de
extravagante heerschappij van zijn voorganger.
Schlegel schreef in 1890, op basis van informatie van Consul-generaal Hamel (brief van 5
februari 1887) dat de speelmunten in 1821 werden geïntroduceerd. 59 Dit zou een ‘tweede’
introductie kunnen zijn of een officiële acceptatie van de pee-munten als wettelijk
betaalmiddel. Dit gebeurde in de laatste regeringsperiode van Rama II (1809-1824), toen er
wederom een tekort was aan officieel geproduceerde munten met een lage geldwaarde.
Meestal ging er een onregelmatige aanvoer van geïmporteerde kauri's aan vooraf, wat de
stroom van alledaagse geldtransacties belemmerde en uiteindelijk de waarde van de kauri's
19