PORSELEIN OM MEE TE SPELEN - Museum Volkenkunde

PORSELEIN OM MEE TE SPELEN. PAUL VAN DONGEN ©
Digitale publicaties van het Rijksmuseum voor Volkenkunde
ontwikkelde vormen en ontwerpen, waarbij de contouren van typische en betekenisvolle
Thaise motieven, zoals het wiel en de lotusrozet, die sinds de dagen van Ayutthaya op de
munten werden afgebeeld, worden geïmiteerd.
RMV 627-200, 201, 202 en 203
Speelpenningen die qua vorm imitaties zijn van ronde en platte muntstukken komen bij de
vroege exemplaren het meest voor. Of de metalen imitaties van de kauri-schelpen, die
Althoff tot de vroegste soorten Siamese fiches rekent, 54 ook daadwerkelijk voor dit doel
waren gemaakt, valt te betwijfelen. De metalen kauri's zouden namelijk net zo op de
speelborden gerold hebben als hun natuurlijke tegenhangers.
Wij veronderstellen dat deze imitaties van het oude kauri-geld gebruikt zouden kunnen zijn
als duurzame en draagbare amuletten om rijkdom aan te trekken, zoals de hedendaagse
bevolking van Thailand ze nog steeds gebruikt.
In tegenstelling tot de algemeen aanvaarde theorie dat de productie en het gebruik van
metalen fiches voorafgingen aan hun porseleinen tegenhangers, bestaan er ook metalen
exemplaren waarop de dynastieke of koninklijke symbolen van de Bangkok-periode (1767-
1932) zijn aangebracht. 55
RMV 627-198.
Dat plaatst ze in de tijd waarin de porseleinen fiches het toppunt van hun populariteit al
hadden bereikt. Een aantal van deze metalen fiches, waarop symbolen staan die vrij laat
voorkwamen op munten uit de Bangkok-periode, zouden zelfs uit de periode kunnen
stammen nàdat de productie van hun porseleinen tegenhangers al gestopt was.
'Roulerende schatten'
Het is duidelijk aantoonbaar dat speelpenningen van porselein in grote hoeveelheden door
hongs (speelhuizen) vanuit China naar Thailand werden geïmporteerd om de lokaal
vervaardigde fiches te vervangen.
Naast hun kortstondige functionele betekenis in het Thaise geldwezen van de 19e eeuw,
vertonen die porseleinen munten enkele uiterlijke kenmerken die een verwantschap
suggereren met het officiële Chinese muntgeld uit het premoderne China. Toch heeft er
tussen beide muntsoorten nooit enige monetaire of anderszins functionele relatie bestaan!
Sterker nog: de speelmunten waren buiten hun eigen locale Siamese speelkring lange tijd
hoe dan ook volkomen waardeloos. In dat opzicht waren die munten dus niets meer of
minder dan nepgeld. Zoals echter meestal met namaakgeld - zowel speelgeld, offergeld-
waardecoupons, spaarzegels en wat dies meer zij - zijn ook bij de Siamese speelmunten wel
degelijk suggestieve waarde- of echtheidskenmerken in het uiterlijk opgenomen. Deze gaven
de munten vooral enig cachet en suggereerden mede daardoor een zekere legaliteit en
validiteit. Een eerste en simpele suggestie daarvoor - zeker voor de van origine Chinese
gokkers - was gelegen in de imitaties van het aloude uiterlijk van het Chinese geld: een
ronde munt met in het midden een vierkante gat en daaromheen enkele karaktertekens.
17