PORSELEIN OM MEE TE SPELEN - Museum Volkenkunde

3. De Chinezen in Thailand
Handel en reizen
PORSELEIN OM MEE TE SPELEN. PAUL VAN DONGEN ©
Digitale publicaties van het Rijksmuseum voor Volkenkunde
De Chinezen zijn al sinds hun eerste contacten met de buitenwereld zeer geïnteresseerd
geweest in Zuidoost-Azië. Chinese dynastieke annalen bevatten zeldzame informatie over
de stadstaten en koninkrijken op het vasteland en in de eilandgebieden van Zuidoost-Azië
vanaf het begin van hun geschiedenis. 28 Handel en politiek waren de belangrijkste, maar niet
de enige, drijfveren voor wederzijds(e) enthousiasme en activiteiten. In de annalen van de
Tang-dynastie staat vermeld dat een keizerlijk gezant in de 8 e eeuw naar Thailand afreisde
om een ‘handelsrelatie’ aan te gaan 29 , maar een aantal Chinese handelaars hadden zich in
die tijd al in dat land gevestigd. Het bewijs hiervan is een votieftafel, stammend uit de 7 e
eeuw, met een Chinese inscriptie, 30 waarop een aanzienlijke en zeer gewaardeerde Chinese
bijdrage aan het stichten van een boeddhistische gemeenschap in Thailand wordt herdacht.
Het grootste deel van de Chinese bezoekers aan Zuidoost-Azië moeten handelaren geweest
zijn. Ze verbleven voor langere tijd of vestigden zich blijvend in de nieuwe landen, waar ze
op vele manieren bijdragen leverden aan de gemeenschap. De keizerlijke interesse voor
Zuidoost-Azië en Thailand bereikte haar hoogtepunt naar het schijnt in de Song- en Yuanperiodes,
toen het enorme gewin van handel met overzeese landen volledig tot het hof
doordrong. Grote Chinese jonken begonnen daarop de zuidelijke zeeën te bevaren op zoek
naar luxeartikelen en winstgevende transacties. Een kolonie Chinese handelaren verbleef in
de 13 e eeuw in Angkor, de hoofdstad van Cambodja, en het is niet onwaarschijnlijk dat
hetzelfde gebeurde in het naburige Thailand. Afgezanten uit Siam vervoegden zich in die tijd
aan het keizerlijke hof en brachten ‘geschenken’ mee in ruil waarvoor de welwillendheid van
de keizers hen ten beurt viel, terwijl ze enorm profiteerden van de handel.
Autochtone buitenlanders
Chinese kolonisten moeten lange tijd een gewoon verschijnsel zijn geweest in het land dat
tegenwoordig Thailand heet. Behalve handelaren die zich hier blijvend vestigden en er hun
nieuwe hoofdkwartieren oprichtten, moeten er al vanaf de beginperiode van de handel
groepen of zelfs gilden Chinese ambachtslieden in Thailand werkzaam zijn geweest.
Chinese pottenbakkers bouwden er in de 13 e eeuw al hun ovens en hebben klaarblijkelijk de
kunst en techniek van geglazuurd aardewerk, alom bekend als Siamees sangkhalok,
overgedragen aan het Thaise volk van het koninkrijk Sukhothai. 31 De groots opgezette en
bekwaam uitgevoerde scheepsbouwindustrie in Ayutthaya, die de aandacht trok van
Jeremias van Vliet, hoofd van de Vereenigde Oost-Indische Compagnie, zal waarschijnlijk
door Chinezen, wier vakbekwaamheid op dit gebied wijd erkenning had, gerund zijn
geweest. 32
De Chinese kolonie vormde een integraal onderdeel van het sociale en economische leven
van Ayutthaya, dat in de 17 e en 18 e eeuw in Zuidoost-Azië de grootste mogendheid was. De
handel floreerde er, bracht rijkdom en verhoogde het prestige en de zeemacht van het
koninkrijk. Veel Chinese migranten bekleedden hoge posities aan het hof en deden in die
hoedanigheid zaken voor de koning en bemanden de koninklijke jonken op weg naar China,
India en de Zuidzee om daar handel te drijven. Het overgrote deel van de Chinese
kolonisten zal bestaan hebben uit kooplieden en handelaren, maar er wordt ook melding
gemaakt van geleerden, doktoren, ambachtslieden, toneelspelers en zelfs varkensfokkers. 33
Gemengde huwelijken kwamen veel voor en een Chinese achtergrond vormde geen
belemmering om een hoge functie te bekleden of zelfs de troon te bestijgen. Volgens een
aantekening van de VOC uit de 18 e eeuw werd algemeen verondersteld dat de grondlegger
en eerste koning van Ayutthaya een tweede-generatie Chinees was. 34 Lokale kronieken van
Thailand zijn het allemaal eens over de Chinese afkomst van Phra Chao Tak, de heldhaftige
12