Eindfase, v2 - Hendrica Maria Heijungs en haar vader Henrich ...

4-4 Eindfase Sloterdijk
der beroep zoals zoveel vrouwen in die tijd. 19 Haar identiteit
is met mist omgeven. Ze is namelijk afkomstig uit
het Aalmoezeniersweeshuis, het weeshuis voor de allerarmsten.
De burgerlijke stand put haar gegevens uit het
“register berustende in het Aalmoezeniers Weeshuis der
stad Amsterdam waarin genoteerd zijn de kinderen, zoals
vondeling, als door ouders verlaten, en door heeren
regenten van het voornoemde weeshuis zonder bewijs
van doop of geboorte cedulle als een verlaten kind is
aan- en opgenomen”. Men schatte haar leeftijd op 7 jaar
toen ze op 18 februari 1800 op de stoep werd gezet,
waarschijnlijk door haar ouders. 20
Moeder Engelkoer overlijdt in ’s Gravenhage op 8 juni
1849, 21 vader Angenent overlijdt twee dagen later. 22 Zij
vormden een bedienden echtpaar bij een niet nader
genoemde familie. Kind Johannes is hun enige kind en
wordt op zíjn twintigste wees. Welke religieuze mix ontstaat
er uit een rooms-katholieke vader en een religieus
onduidelijke moeder. Wij houden het er op dat Angenent
junior rooms-katholiek is opgevoed. Dat is in de 19 de
eeuwse verzuiling zeer relevant in de omgang tussen
bevolkingsgroepen. Het komt later nog een keer aan de
orde.
Johannes’ moeder is negen jaar ouder dan zijn vader; al
blijft het – door het gebeuren bij het Aalmoezeniersweeshuis
- een schatting van tijdgenoten. Op die manier
is zoon Angenent wellicht op de hoogte van de geneugten
van de rijpere vrouw. Hij aardt naar zijn vader door te
trouwen met de 21 jaar oudere Kemper. Door dit huwelijk
had hij in haar meer een nieuwe moeder gevonden
dan een partner. Maar ja, een verstandshuwelijk was
toen veel gebruikelijker dan eentje van het passionele
soort.
Huwelijk en geloof
Van huis uit behoort Henrich Heijungs tot de Evangelisch-Lutherse
kerk; in die tijd een godsdienst met een
vrijzinnige inslag. Hij is eerst gehuwd met de roomskatholieke
Carolina Martens. Zo ontstaat het beeld dat
Henrich een ruimdenkend karakter bezit en door de vrijzinnige
levensbeschouwing niet al te zwaar hecht aan
geloofszaken.
Dan zijn vlotte tweede huwelijk met Maria Kemper. Maria
Amsterdam, kerk van de hersteld Evangelisch-Lutherse
gemeente in 1869, aan de Kloveniersburgwal 50. Op de
gevel stond prominent “En zy bleven volstandig in de leere
der apostelen”. SAA, Beeldbank.
komt uit een Hersteld gezin, de orthodoxe variant van de
Evangelische. Orthodoxen en vrijzinnigen hechten verschillend
aan tradities, niet aan verschillende principes.
Henrich Heijungs is graag bereid zijn nieuwe vrouw te
volgen in haar opvattingen. Deze draai kan men ook
gedocumenteerd terug vinden in het lidmatenboek van
de Herstelden: ‘Hinrich Jansen Hayungs met een kind,
wonend Overtoom aan de sluis, ingeschreven door ds.
Johann Otto Meijer, op 23 januari 1835. De code ‘O’ bij
zijn naam betekent ‘overgegaan van de Vrijzinnigen naar
de Herstelden’.
Hierna doet Henrich nog op 54 jarige leeftijd zijn geloofsbelijdenis.Met
deze feiten moet men wel aannemen dat
het gezin Heijungs x Kemper van orthodoxe aard was.
Het gezin was doorspekt van meelevende godsdienstigheid,
traditionele waarden, strikte opvattingen en misschien
wel een beetje ‘zwaar op de hand’. Over de Herstelden
straks meer.
Deze analyse geeft het huwelijk tussen de vermoedelijk
van huis uit rooms-katholieke Angenent en de orthodoxe
Kemper een merkwaardige tegenstrijdigheid. Wat doet
dit met de verhouding tussen Angenent, de kinderen en
de rest van de familie? Hoewel het huwelijk in dit tijdsgewricht
enkele aparte trekjes heeft, mag men uit de
aanwezige huwelijksgetuigen afleiden dat het huwelijk
de steun heeft van de familie.
Zijn verdere achtergrond
Vanaf september 1854 heeft Angenent als woonplaats
Sloterdijk. Vóór Sloterdijk woont hij in Aalsmeer en dáár
voor wellicht in ‘s Gravenhage. Een snelle zoektocht in
Aalsmeer laat hem niet zien als de veldwachter die veel
gevraagd wordt als gemeentehuisgetuige. Die rol is in
handen van de gemeentebode Lindenaar en de
gerichtsdienaar Robart. In de gemeente Sloten wordt hij
wel geregeld opgetrommeld als gemeentehuisgetuige.
Dat doen veel veldwachters daar.
De gemeenteraad van Amsterdam besluit in december
1856: “dat tot afwijzing van het rekest van zekeren
Angenent, om afstand, tegen zekeren som, der tolgelden
aan het Sloterdijker Hek, zijn zonder discussie of stemming
goedgekeurd”. 23 Het Sloterdijker Hek is een hoog
en afsluitbaar metalen hek op de Haarlemmerweg bij de
Sloterdijker brug. Elke drie jaar wordt het innen van de
tol publiekelijk verpacht. Passanten betalen voor het
gebruik van de weg tussen Sloterdijk en Haarlem. Blijkbaar
is Angenent de pachter maar hij wil er van af om
redenen die hier niet worden toegelicht. Waarschijnlijk
wegen de tol-ontvangsten niet meer op tegen de pachtprijs.
Grote boosdoener is de komst van de spoorweg. 24
Het is niet bekend hoe Angenent de banen van veldwachter
en tolgaarder weet te combineren. Wellicht
heeft hij een hulpje die de penningen int. Locale boeren
hebben overigens vrijdom van tol om bij hun weilanden
Afhandeling nalatenschap van Angenent. Algemeen Handelsblad
6 oktober 1858.