Eindfase, v2 - Hendrica Maria Heijungs en haar vader Henrich ...

Eindfase Sloterdijk 4-35
Het is diezelfde jongen met het rooie haar van een paar
weken geleden. Die heeft toen ook al naar haar gefloten.
Hij is slagerknecht; dat weet ze nog wel. Nu wordt haar
gevraagd ‘wat voor vlees zij in haar kuip heeft’. Vervolgens
zijn ze de Binnenbrouwerstraat ingelopen. Hij trekt
haar speels een gangetje in. Daar heeft zij zich onder
haar boezelaar laten betasten. De slagersknecht heeft
een gulden beloofd ‘om haar even te mogen bewoelen’.
Christina gunt de knecht zijn spel en tilt bereidwillig haar
rokken. Met die gulden komt een zakje kastanjes binnen
bereik.
De slagersknecht komt met één gulden goedkoop aan
zijn gerief. Kelderhoeren vragen wel vijf gulden. Daarmee
duik je met de dame achter een eenvoudig kamerscherm.
Meestal staan er meerdere schermen waarachter
het ritselt, mompelt en kreunt. Venstermeisjes in
de Haarlemmerstraat zijn duurder. Voor hun tarief sluiten
zij gratis de gordijnen en nemen de tijd. Stoepsnollen
zijn weer een stuk goedkoper. Maar met die is er altijd
gedoe met andere vrouwen over de afwerkplek en een
coïtes moet altijd staande en haastig bedreven worden.
Met de gemeentewet van 1851 in de hand heeft de stad
Amsterdam toezicht op ‘tapperijen en openlijke huizen
van ontucht’ gekregen en verplicht prostituees tot medische
controle. Het circuit van de betaalde liefde onttrekt
zich daarop aan de reglementering en wijkt uit. Het
actieterrein verplaatst zich naar particuliere achterkamers,
kelderwoningen, donkere steegjes, portieken en
de duisternis van nissen onder bruggen.
De bovenburen aan de overkant van de Binnenbrouwerstraat
hebben aanstoot genomen aan het tafereel met
de slagersknecht. Eerst hebben zij luidruchtig uit het
raam geroepen dat ze moeten opzouten. De gewaarschuwde
benedenbuur is er op af gegaan. Hij heeft
geroepen in het gangetje. Daarop is het stel uiteengestoven.
De slagersknecht is via het gangetje gevlucht,
over een hek geklommen en zo ontkomen naar de Brouwersgracht,
denkt men.
Christina is minder behendig. Zij raakt gevangen en
wordt door de benedenbuur vastgegrepen. Hij herkent
het meisje als wees en levert haar, voortgetrokken aan
een oor, af in het weeshuis een blok verder. Daar doet
hij bij de portier zijn beklag over de openlijke misdragingen.
De binnenmoeder komt toegesneld op het lawaai aan de
voordeur en hoort het aan. Haar verontwaardiging stijgt
gaandeweg. Nu aarzelt zij geen moment. Zij grijpt Christina
bij het andere oor en sleept haar naar het turfhok.
Ze trekt zich niets aan van het gekerm en geeft onmiddelijk
straf: twee weken opsluiting in het hok met alleen
water en brood. Zij zal passende maatregelen bespreken
met de regentessen. Daarop sluit zij de deur en
haakt de sleutel aan haar steutelbos.
Zo zou het gebeurd kunnen zijn!
Wangedrag en Hendrica Heijungs?
Een veel voorkomend euvel is diefstal zowel door jongens-
als meisjeswezen en zowel in het weeshuis als
daarbuiten. Meestal maakt de gelegenheid de dief en
het gaat vrijwel altijd om geld. Diefstal is niet verwonderlijk
want de wezen worden kort gehouden in voeding en
opsmuk. Verdiend loon moeten zij in hun spaarfonds
storten. Het is natuurlijk tegen de regels maar als ze
echt de verleiding niet kunnen weerstaan dan moeten zij
verdiend loon achterhouden, geld stelen of gestolen
goederen te gelde maken.
Alle vormen van wangedrag wordt de wees ernstig aangerekend.
Het maakte niet zoveel uit of het om diefstal,
onhandelbaarheid of onzedelijkheid gaat. Het is tegen
alle principes van de opvoeding en het brengt het weeshuis
in discrediet. Sommige wezen zijn niet te handhaven.
Gebrek aan spijt maakt de zaak alleen maar erger.
De wees Tepe wordt overgedragen aan justitie na diefstal
van ƒ 100,-. Nog tijdens zijn voorarrest wordt hij
geprest in krijgsdienst te gaan. Compaan Bekker krijgt
zelfs 6 maanden cel en moet eveneens in krijgsdienst.
Numan – een opvallend parallel met Hendrica Heijungs -
wordt voor diefstal van ƒ 2,- naar het opvoedingsgesticht
in Montfoort gedeporteerd. Het pikken van een appeltje
komt Baaij te staan op drie weken huisarrest en een
dieet op water en brood. Het geval Bergisch toont dat
zijn onzedelijk gedrag verbanning tot gevolg heeft. Van
der Roest is een speciaal geval waar niemand goed
raad mee weet.
De notulen van 20 maart 1860 laten er geen misverstand
over bestaan en maken korte metten met haar
wangedrag: “De voorzitter rapporteert dat de wees H.M.
Heijungs zich schuldig heeft gemaakt aan onderscheidene
diefstallen in het gesticht, ten gevolge men besloten
had tot eene uitbesteding in het gesticht der vereniging
Talitha Kumi, waartoe geene gelegenheid bestaat;
bij nader onderzoek gebleken; dat er voldoende termen
bestaan tot eene opzending naar het Asyl Steenbeek, en
dat in overleg met dames regentessen besloten is, hieraan
gevolg te geven.” 149
In de notulen van een buitengewone vergadering van 27
maart 1860 rapporteert voorzitter J.C.C. Meijer: “Dat de
opzending van de wees H.M. Heijungs naar het Asyl
Steenbeek gister heeft plaats gehad”. 150
De zinsnede achter de puntkomma “bij nader onderzoek
gebleken” wekt de indruk dat er extra argumenten zijn
om voor Steenbeek te besluiten nu Talitha afvalt.
Die extra argumenten kunnen de motieven achter de
diefstallen zijn. Zo kan ze gestolen hebben voor ongewenste
opsmuk, ze kan ertoe gekomen zijn omwille van
de aandacht of het kan van onnozelheid getuigen. Deze
achterliggende motieven en de naïeviteit kunnen de
regentessen als potentieel gevaar gezien hebben voor
de zedelijke toekomst van Hendrica. Maar verder blijft
het heel cryptisch.
Hoe is eigenlijk de sociaal emotionele kant van Hendrica.
Thuis is zij opgegroeid in een door mannen en jongens
gedomineerde omgeving. Schoolmeisjes zijn haar
natuurlijk bekend. Andere vrouwelijke rolmodellen kent
zij alleen van haar moeder en tante Antje. Later zijn er
ook schoonzussen in haar leven gekomen maar die zijn
allen een stuk ouder, wijzer en op afstand.
Dan het weeshuis: Die omgeving bestaat uitsluitend uit
meisjes. Verwacht mag worden dat meisjes in diverse
leeftijdscategoriën elkaar opzoeken voor steun en ontvankelijk
zijn voor een zekere groepsmoraal. Hendrica is