Eindfase, v2 - Hendrica Maria Heijungs en haar vader Henrich ...

4-32 Eindfase Sloterdijk
Montfoort. Regenten enz. berigten dat vanwege het
meisje Volmers aan de binnenmoeder een brief is ingekomen
waarin zij meldt dat zij binnenkort in het weeshuis
terug zal keren, hetgeen vooralsnog niet de bedoeling
van regenten is. Uw antwoord hierop inwachtende noemen
wij. Was getekend C.A. Broms, president”. 130 Ze
mag pas 9 september 1855 terugkeren en wordt 3
november van dat jaar onslagen. Zij is al ruim 21 jaar
oud. Zij blijft lang alleen; pas op 10 augustus 1892 weet
zij te huwen met de weduwnaar George Coenraad
Pool. 131
Christina Helena van der Roest
Er wordt wat langer stilgestaan bij deze wees. Zij kan
namelijk een ongunstig voorbeeld voor Hendrica zijn geweest
op een moment dat Hendrica bijkomt van het
overlijden van haar weeshuismaatje Rudolph Heijungs.
Al blijft het koffiedik kijken hoe kwetsbaar of beïnvloedbaar
Hendrica is geweest en of zij überhaupt op zoek is
naar vriendschap.
Christina van der Roest is geboren in Amsterdam op 22
maart 1842 als eerste kind van Hugo Hendrik van der
Roest en Maria Sophia de Moor. Het gezin woont aan de
Oostenburgergracht in de volksbuurt Kattenburg. Hier
woont veel werkvolk dat emplooi vindt op de marinewerven.
Het beroep van Hugo wekt dan ook geen verbazing.
Hij is baander (touwslager) van beroep en zal
gewerkt hebben aan tuigages van oorlogsschepen.
Christina is slechts een jaar ouder dan Hendrica. De
notulen van de regenten maken melding van de binnenkomst
van Maria van der Roest en haar broertje Cornelis
op 8 juni 1858, maar niet van hun zusje Christina. 132 Dat
is merkwaardig want de drie worden gelijktijdig wees.
Enkele maanden later wordt Christina alsnog aangedragen
als wees door haar grootmoeder. De vergadering
der diakenen moet er even over nadenken of zij haar wel
willen toelaten. Er is ‘iets’ wat hen niet zindt; wat staat
niet toegelicht. Een behoorlijk minpuntje is dat zij is
geëcht bij het huwelijk van haar ouders. Meestal is dat
een aspect waarop de wees worden afgewezen. Ook
lijkt zij een minder gunstige lichaamsontwikkeling te
bezitten. Als derde minpunt kan men getwijfeld hebben
aan haar verstandelijke vermogens, maar dat komt
straks pas aan de orde. Het bestuur weet er geen raad
mee; het is allemaal zo zielig. Zij krijgt het voordeel van
de twijfel, wordt bestempeld tot ‘een buitengewoon
geval’ en kan zo op 21 september 1858 toch opgenomen
worden.
Hoe is de thuissituatie? De moeder is overleden 20 mei
1854, de vader op 2 juni 1858. 133 Door het ziekbed en
overlijden van de moeder ontstaat er direkt een moeilijke
Brief van het weeshuis aan Frankenhuijsen over Anna C.M.
Volmers: ‘Wij willen haar voorlopig niet terug’.
gezinssituatie. Kinderen worden dan gemakkelijk aan
zichzelf overgelaten. Het oudste meisje Christina wordt
teveel in een moederrol gemanoeuvreerd. Het is denkbaar
dat de puberende Christina, al voor het overlijden
van de vader het ouderlijk huis is ontvlucht en vele
maanden op straat heeft geleefd. Door de leerschool
van de straat wordt ze ‘vroeg wijs’, raakt enigszins ontspoord
of onhandelbaar want de straat kent een eigen
moraal. In de tijdspanne voor de grootmoeder haar
binnen brengt kan zij in een ‘verkeerd huis’ gezeten hebben.
Onze fantasie is hier de beperking maar dat de
gevaren voor een meisje van die leeftijd en die constitutie
groots zijn, kent werkelijk géén twijfel.
De komst van Christina is omstreden; dat wordt door de
diakenen haarfijn aangevoeld. Het nadeel van de
gegeven twijfel wordt pijnlijk zichtbaar als na ruim één
jaar haar gedrag tot klachten leidt. De notulen van 17
januari 1860 berichten daarover: “dat de dames regentessen
in hunnen laatste bijeenkomst mededeeling hebben
gedaan van het onbetamelijke gedrag van C.H. van
der Roest, zoodat zijne edele in overleg met dames
regentessen besloten heeft tot de besteding te Montfoort,
welker opzending gister heeft plaats gehad.” 134
De aard van haar onbetamelijkheid wordt verder niet
toegelicht. De vergaderverslagen van de regentessen
zijn niet bewaard gebleven. Bij onbetamelijk gaat het niet
om brutaal zijn of diefstal maar om aanstootgevend,
onbehoorlijk, onzedelijkheid of oneerbaarheid, kortom
om dingen die je als meisje niet hoort te doen. Alles naar
de moraal van toen. Haar gedrag komt haar te staan op
overplaatsing naar het opvoedingsgesticht in Montfoort.
Men zou een brief van het weeshuis aan Montfoort verwachten
om te overleggen over de plaatsing. Helaas is
een dergelijk brief niet aanwezig in het boek waarin de
afschriften van de uitgaande post der regenten staan
opgeschreven. 135 Mochten de binnenmoeder, een regent
of regentesse de correspondentie gevoerd hebben dan
is die verloren geraakt.
Als na twee jaar, men schrijft het jaar 1862, haar normale
weeshuis ontslag in zicht komt ontwikkelt zich enige
discussie tussen regerend president regent J.C.C. Meijer
en stichter-directeur Frankenhuijsen. De laatste schrijft
14 maart 1862 onverbloemd negatief over haar capaciteiten:
“(...) Wat Leentje van der Roest aangaat, ik heb
zoo ver nog bekend is geen gegronde klagten wegens
haar gedrag. Maar iets anders is het of zij in staat is met
mei in eigen behoefte te voorzien. Ik en de mijnen zeg-
Briefhoofd uit 1852 van de afdeling ’s-Gravenhage van het
Protestants Landbouwkundig Opvoedingsgesticht te Montfoort.
Koninklijk Huisarchief.