Eindfase, v2 - Hendrica Maria Heijungs en haar vader Henrich ...

Eindfase Sloterdijk 4-21
moeder vertelt dat ze bezoek krijgt. Onverwacht duikt
een agiteerde Johannes op: “Je broertje is erg ziek. Kom
dan gaan wij hem troosten”. Rudolph ligt in een ziekenkamer.
De gordijnen zijn toe. De heelmeester houdt
Rudolph’s geknakte pols vast die er uit ziet als de
magere tak van een oude boom. Marthje Valintin en
Aagje Mansvelder zijn er ook. Aagje slaat een arm om
Riek heen en fluistert iets in haar oor. Zij verstaat het
niet, zo is zij in beslag genomen door het akelig tafereel.
Marthje dept Rudolph’s voorhoofd en allen zien er
verslagen uit. Nog een siddering en plotseling stokt zijn
adem. De heelmeester luistert aan de mond en luistert
aan het hart. Nog een spiegeltje voor mond en neus:
geen aanslag. Dan schudt hij het hoofd: ‘Hij is van ons
heen gegaan.’ Routineus en nadrukkelijk sluit hij de
ogen van de gestorvene. Dan gaat er een laken over
hem heen. Het is voorbij.
Sedert het overlijden van Rudolp voelt Hendrica zich
eenzaam en verlaten. De uitjes worden wat minder door
het winterweer. Meestal komt iemand haar ophalen in
een rijtuigje. In hun gezinnen voelt ze zich nog veel eenzamer.
Ze drinken thee, praten over koetjes en kalfjes
maar haar eenzaamheid komt nooit ter sprake. Praten
over vader doen ze allang niet meer, over moeder nog
maar zelden. Het is net of ze bij vreemden op bezoek is.
Nee, haar broers waren nooit grote praters. Met de zwagerinnen
heeft Riek beter contact. Die nemen haar meer
in een huurkoets, maken een ritje naar Haarlem, Sloten
of Nieuwer-Amstel, drinken limonade bij een van de vele
uitspanningen of kijken naar de treinen.
Zo zou het gebeurd kunnen zijn!
De grote brand
“De gemeente Sloterdijk is gisteren namiddag door eene
vreselijke ramp geteisterd geworden. Ten ongeveer 4
ure is aldaar in het perceel bewoond door den heer Croll
een brand ontstaan, welke zoo spoedig in hevigheid
toenam, dat weldra het geheele perceel in volle vlammen
stond”.
Zo begint een bericht in diverse kranten over de ramp
die Sloterdijk treft op dinsdag 14 juni 1859. 70 De vlammen,
aangewakkerd door een hevige noord-westelijke
wind, slaan over naar het nabijgelegen pand van de
burgemeester en de gemeente ontvanger.
Ondanks de inzet van vier brandspuiten en die van de
HSM bedraagt het aantal getroffen gebouwen 22 à 24.
Het aantal dakloze gezinnen schatten tijdgenoten op 20.
Men heeft het hier over circa 100 personen die plotseling
dakloos worden. Over wie gaat dit en waar zijn die mensen
gebleven?
Het aangetaste gebied ligt tussen de spoorweg en de
Spaarndammerdijk. De aanmerkelijke breedte van de
spoorweg belet het oversteken van het vuur. Slechts één
pand aan de dijk blijft onbeschadigd overeind: Veritas.
Dit gebouw is al eens definieerd als huis nr. 191 en 192,
waarin de smederij van Heijungs in zijn beginjaren was
gevestigd. In een tijdsbestek van 3½ à 4 uur raken de
getroffenen niet alleen van hun huis beroofd maar ook
van hun bezittingen.
Wie ‘den heer Croll’ is, in de berichtgeving soms rentenier
genoemd en afwezig tijdens het uitbreken van de
brand, wordt nergens verklaard. Het blijkt te gaan om
Hendrik Cornelis Croll die in huis nr. 200 woont. Het huis
nummer is interessant. Weet u het nog? Huis nr. 200 of
kadastraal nr. B32 was ooit eigendom van Henrich Heijungs.
Met een rentenier denkt men met een oudere heer te
maken te hebben. Niets is minder waar. Hendrik Cornelis
Croll is op het moment van brand pas 36 jaar oud. Hij
is een voormalige banketbakker die in mei 1852 een
goedlopende koek-, banket- en bakkers-affaire aan de
Nieuwendijk in Amsterdam overneemt. Blijkbaar is zoiets
zo lucratief dat hij in 1857 een huis op fraaie stand in
Sloterdijk kan kopen en van zijn geld kan leven.
Hendrik is afkomstig uit Alkmaar. 71 Hij overlijdt te Amsterdam
7 maart 1871. 72 Zijn vrouw heet Adriana Hulleman
en komt uit Edam. 73 Zij overlijdt te Edam 24 juni
1871. 74 In 1857 wordt hun kind Cornelis geboren in
Sloterdijk, vandaar dat het huis nr. bekend is. De zoon
krijgt landelijke bekendheid als secretaris van de Sociaal-Democratische
Bond (toendertijd een nogal anarchistisch
politiek gezelschap) en als redacteur van het
partijorgaan ‘Recht voor Allen’. 75
Na de brand van 1859 vestigt het echtpaar Croll x Hulleman
zich aan het Leidseplein in Amsterdam waar zoon
Jan wordt geboren in 1861. 76 Aan de overlijdens data
van de ouders is af te lezen dat beide kinderen vroeg
wees werden.
Huize Croll is een van die riante panden die uitkijken
over de polder. Aan de achterzijde eindigen hun fraaie
tuinen op de Slochter; heel geschikt als visgelegenheid,
om een theekoepel neer te zetten of om een boothuisje
te bouwen. Menigeen doet dat dan ook. Het is een gewilde
stand voor iedereen die meent tot de betere stand
te horen. Een makelaar trekt er graag een boekje superlatieven
voor open: “een bijzonder aangenaam en welgelegen
zomer- en winterverblijf, genaamd Ons Genoegen,
met deszelfs heeren-huizing, tuinmanswoning,
koepel en verdere getimmerten, mitsgaders groote en
Verslag van de brand. Algemeen Handelsblad 16 juni 1859.