Eindfase, v2 - Hendrica Maria Heijungs en haar vader Henrich ...

4-20 Eindfase Sloterdijk
huis en Adolph Seegers 74 jaar, eveneens wonend in
het weeshuis.
Deze akte van de burgerlijke stand kan de lezer op een
dwaalspoor brengen als hij de achtergrond niet kent. Zo
kan de aanduiding ‘Luthers weeshuis’ evengoed slaan
op dat van de Herstelden als van de andere Lutheranen.
Het vermelde sterfhuis Haarlemmerdijk, kanton 3, buurt
TT, 419 vergt ook enige toelichting. Het weeshuis van de
Herstelden staat op de hoek Herenmarkt – Haarlemmerstraat.
Dat zijn de huidige adres gegevens. Veelvuldig
hernummeren van Amsterdamse huisadressen draagt bij
aan de verwarring. In deze tijd was de verordening van
21 juli 1852 nog geldig: “De buurten worden genoemd
naar de enkele en dubbele letters van het alphabeth, de
afdeelingen naar de letters der buurt, met bijvoeging van
nummers, de perceelen worden voorzien van de letter
de buurt en een volgnummer, bij iedere buurt met No. 1
te beginnen.” Bij die indeling ligt de huidige Haarlemmerstraat
in buurt TT, en de huidige Haarlemmerdijk in buurt
UU! Het systeem leidde tot veel verwarring en ging in
1875 weer op de schop voor een ander systeem (NB: de
Haarlemmerweg is gemeente Sloten).
Het huis aan de Haarlemmerstraat is behalve weeshuis
ook oudeliedenhuis. Aangevers Briel en Seegers zijn
bewoners van het oude mannen deel. Briel bereikt de
leeftijd van liefst 93 jaar. Bij zijn overlijdens aangifte in
1879 staat zijn sterfhuis vermeld: Haarlemmerstraat 75,
een adres zoals men het nu ook nog kent. 68
Uit een latere afrekening weten wij dat Rudolph de
bewuste drie maanden bij halfbroer Johannes te logeren
is geweest. Dat is ook wel logisch. Johannes bezit een
boerderij en meestal heerst daar gezonde lucht. De
notulen vertellen: “(...) om aan den broeder van de
onlangs overleden wees Heijungs te Sloterdijk bij wien
die wees gedurende 3 maanden voor zijne gezondheid
heeft doorgebragt, eenige vergoeding te geven van de
alimentatie kosten waarvoor de overledene is berekend
geworden. De vergadering besluit zulks toe te staan en
ƒ 20 aan Heijungs uit te keren (...)”. 69
Hendrica Heijungs zit nu twee jaar in het weeshuis. Het
verblijf kent weinig hoogtepunten. Het is vooral eentonig
en er valt weinig lol te beleven voor een tiener. Hendrica
is inmiddels 16½ jaar oud wanneer Rudolph overlijdt.
Op zondag 12 oktober 1859 is Rudolph Janssen Heijungs
overleden, de veertienjarige zoon van Henrich Janssen
Heijungs en Maria Elisabeth Kemper. Sterfhuis Haarlemmerdijk,
kanton 3, buurt TT, 419 te Amsterdam. BS
Amsterdam 1859.
Weliswaar is er doordeweeks geen contact en tijdens de
kerkdienst worden de jongen en meisjes ook strikt
gescheiden gehouden, maar het familiebezoek zullen zij
samen gedaan hebben. Haar laatste maatje is haar nu
ontvallen. Het moet haar nu zwaar gevallen zijn om de
moed er in te houden in deze deprimerende omgeving.
Een vertelling:
Het wordt stiller
In de zomer van 1859 zijn Riek en Aagje Mansvelder
met de trein gereisd. Uit pure verwennerij nemen ze de
2 de klas. In de buurt van Sloterdijk remt de trein af. Sensatiebeluste
passagiers hangen uit de ramen. De spoorwachter
bij de Kerksloot maant met een witte vlag de
trein tot stapvoets rijden.
Links in de verte zien zij het lege terrein van de voormalige
loodwitfabriek. Het terrein is veranderd in een stortplaats
voor het puin van de brand; iets wat ander stortgoed
aantrekt. De dorpsjeugd bouwt er hutten maar
wordt regelmatig door de veldwachter weggestuurd. Het
is er gevaarlijk en je kunt ziek worden van loodresten die
gevonden worden bij het graven van kuilen.
Aan de rechterkant passeren zij de resten van afgebrande
huizen. Aagje verhaalt van mensen die alles hebben
verloren: hun stoelen, de tafel, kleding en beddegoed.
Een kennis met een zieke baby was een bijzonder tragisch
geval. De eerste week werden de sloebers opgevangen
door een veehouder in de polder. Van de Commissie
kreeg het stel kinderkleertjes, een bedje en wat
speelgoed. De man had tijdelijk landwerk gekregen en
de kerk keek of er huisvesting was in de omgeving.
Het ruikt er nog steeds naar brand.
Reikhalzend kijkt Hendrica of het oude huis er nog staat.
Hé dat is raar, de oude smederij van vader staat nog als
enige overeind. En hé, je kunt helemaal het IJ zien nu
alles plat ligt. En hé, het ouderlijk huis bij de bocht is ook
aan de brand ten onder gegaan.
De reis met de stoomtrein is heel spannend, de rook van
de locomotief prikkelt in haar neus en het is tamelijk fris
geweest door de snelheid die het monster maakt. De
trein laat rijtuigen met een paard op de Haarlemmerstraat
met gemak achter zich. De snelheid is dus enorm.
In Haarlem heeft Hendrica een blikken doosje met ‘Haarlemsche
halletjes’ gekregen; heerlijke koekjes om van te
snoepen. Ze hebben veel pret gehad en gelachen om
een muzikant met zijn gedresseerde aapje.
Met de zwagerinnen kan ze praten over gevoelens en
vrouwendingen zoals de ontwikkeling van haar lichaam.
De zwagerinnen zijn een stuk ouder maar praten begripvol.
Ze heeft een leuke jongen gezien die snoepgoed
uitvent tegenover het weeshuis: ‘en hij dat zo leuk doet
dat iedereen iets van hem koopt’. Vanuit de naaikamer
heeft ze goed zicht op de Herenmarkt; zo kan ze hem
observeren. ‘Nee, ik ken hem verder niet. Als ze in het
weeshuis ontdekken dat ik met met praat krijg ik vast
straf. Het hoort niet’. De zwagerinnen schudden wijs het
hoofd om zoveel kalverliefde. Ze hopen dat het snel
overgaat.
Zondag 12 oktober 1859 verloopt heel anders dan de
andere zondagen. Geen uitje met Rudolph. De binnen-