Eindfase, v2 - Hendrica Maria Heijungs en haar vader Henrich ...

Eindfase Sloterdijk 4-19
Een vertelling:
Familie uitjes
Hendrica en Rudolph missen hun moeder en moeten erg
wennen aan het dagritme van het weeshuis. Hendrica
worstelt met haar puberteit.
Zondag is in veel opzichten een feestdag. De kerkgang
is een gezellig uitje met leeftijdgenoten. Riek (want zo
wordt ze genoemd) draagt haar zondagse bovenkleed
en de zondagse muts. De haarspelden heeft ze dan een
beetje guitig scheef aan het haar geschoven. Dat doen
alle meisjes van haar leeftijd als teken dat ze toch iets
zelfstandiger zijn dan de kleintjes. De binnenmoeder laat
het oogluikend toe: als het maar niet gekker wordt. Riek
kan zo genieten van de prachtige verhalen die de dominee
zo beeldend kan vertellen. Zijn heldere gedragen
stem schalt door de kerkzaal en iedereen is muisstil.
Nazomer 1858
Na de dienst haalt ze een permissieloodje, Rudolph ook.
Bij de deur wachten ze op broer Hendrik. Hendrik is
twee jaar geleden met Aagje getrouwd en ze hebben
een kindje. Samen gaan ze een eindje rijden in de vigilante
met Neptunes, een rijtuig en paard dat ze mogen
lenen van halfbroer Johannes. Hendrik heeft beloofd dat
Riek en Rudolph vandaag mee mogen, dan maken ze er
een plezierige dag van.
Door het nazomerzonnetje verkeert heel Amsterdam in
opperbeste stemming. Stelletjes flaneren over de Haarlemmerstraat
richting Willemspoort, bekijken de etalages
en laten zich zien. Op het Haarlemmerplein bieden
talloze koetsiers een rijtuig aan om de polder in te gaan.
Riek is de eerste die Hendrik en Aagje ziet. Ze zwaait
met haar armen in de lucht. Aagje ziet ze ook en zwaait
als herkenning terwijl ze het kind stevig tegen zich aangedrukt
houdt. Hendrik zit stoer aan de teugels en Neptunes
is glanzend geroskamd met fraaie pluimen op zijn
tuig. Hendrik draagt een nieuwe strohoed en Aagje heeft
van die moderne pijpenkrullen en een modische hoed.
Behendig wordt het rijtuig bij de deur gelaveerd. Riek en
Rudolph snellen opgewonden toe en vliegensvlug klauteren
de kinderen achterin onder de kap. De vigilante is
nu echt vol. En weg zijn ze, richting Sloterdijk. Op de
Haarlemmerweg is het druk. Het is er een komen en
gaan van dagjesmensen. Daarom maant Hendrik het
paard tot rust. In de verte zien ze de rookpluimen van de
stoomtrein en ook die heeft er plezier in, naar het fluiten
te oordelen.
Voor het tolhek slaan ze links af en rijden de polder in.
Op de Ringsloterdijk is het uitkijken. Ze komen van alles
tegen. Dagjesmensen met de koets, wandelaars met
hun gezin, kinderen met grote hoepels, dienstbodes met
kinderwagens en waaghalzen op een loopfiets. De
mensen nemen de dijk breed in beslag. Als het kan gaat
Neptunis in galop. De tuigbelletjes rinkelen vrolijk en
Riek moet haar muts goed vasthouden. Ze geniet van de
frisse polderwind. Na het rondje Slotermeer wordt weer
de weg naar Sloterdijk genomen. Meteen over de brug,
bij het Rechthuis, stappen ze uit.
Riek kan haar ogen niet van Hendrik en Aagje af houden.
Ze zijn samen zo lacherig. Af en toe raken zij elkaar
aan. Hendrik is zo mannelijk, Aagje bloost zo vaak en
slaat haar ogen neer terwijl ze lacht. Is dit nou verliefdheid
waarover zij de oudere meisjes wel eens hoort
gniffelen. Riek vindt het raar en spannend tegelijk. Verder
houdt ze zich maar bezig met het nichtje, die wordt
al zo bewegelijk en brabbelt leuke woordjes
Eerst maar een frisse limonade in de tuin achter het
Rechthuis. Hendrik tracteert. Dan huurt hij een roeiboot.
Galant helpt hij iedereen in de boot. Aagje blijft met het
kind aan de kant. Zij slaken gilletjes van geveinsde
schrik als de boot heen en weer wiebelt maar Hendrik
stelt ze gerust: “uw kapitein zal u veilig overvaren”, verklaart
hij plechtig. Hendrik en Rudolph aan de riemen.
Riek geniet van al die verwennerij.
De sleur van het weeshuis wordt afgewisseld met uitjes.
Af en toe neemt een tante hen in huis. Dan spelen zij
met de neefjes en nichten, maar Hendrica wordt gaandeweg
te groot voor hoepelen, het poppenhuis en blindemannetje.
Johannes vertelt op een zondag dat Angenent een tijd
geleden is overleden (24 september 1858). Riek schrikt
op maar is verder weinig aangedaan. Het was een aardige
man voor haar moeder, hij deed zijn best maar de
kinderen vond hij toch een beetje lastig. Na het overlijden
van moeder raakte het contact op de achtergrond.
Alleen Johannes sprak hem nog wel eens.
Winter 1858
En zo verglijden de dagen.
In de winter worden de uitjes wat minder. Het weer wordt
slechter, sneeuw belemmert de rijtuigen en buiten valt er
weinig te beleven. Hendrica kan in haar dromen de
geuren van vader en moeder ruiken. Ze droomt over de
wandelingen hand in hand met vader over de Spaarndammerdijk.
Ze mist de eeltige handen die zo liefdevol
door haar lokken konden strijken. Die stoppelbaard als
ze hem zoende; ruw en toch zó aangenaam omdat het
vader was. Ze mist de aanraking van haar moeder, het
ritueel van het haren borstelen, praten over het nieuwe
kindje dat op komst is. Ze droomt over thuis en idealiseert
hoe het geweest had kunnen zijn. Ze voelt zich
eenzaam, ellendig en wordt melancholiek. Dan huilt ze
en is er niemand die haar troost.
Zo zou het gebeurd kunnen zijn!
Opnieuw een overlijden
Rudolph Janssen Heijungs, het jongeren broertje waarmee
Hendrica in het weeshuis zit, heeft een zwakke
gezondheid. De regenten menen er goed aan te doen
hem enkele maanden buiten het weeshuis te laten aansterken.
Er wordt overlegd met Johannes A. Heijungs en
deze geeft aan dat hij Rudolph deze zomer graag een
paar maanden te logeren kan hebben. Dan is hij er even
uit en kan een beetje meehelpen op de boerderij.
Het heeft niet mogen baten. Op 12 oktober 1859 overlijdt
Rudolph. De notulen van het bestuur: “De voorzitter rapporteert
het overlijden (...) van de wees Rudolph Jansen
Heijungs op de 13 de dezer in de ouderdom van bijna 15
jaren (...). 67 Het wordt de voorzitter vergeven dat hij er
een dag naast zit. Rudolph’s overlijden wordt bij de burgerlijke
stand aangegeven door twee oudere mannen:
Jan Fredrik Briel, 73 jaar, wonend in het Luthers wees-