De eenvoud en complexiteit van Opbrengstgericht Werken (PDF ...

De inspectie presenteert in het Onderwijsverslag 2008/2009 een mooie strakke
definitie van OGW: ’’het systematisch, doelgericht werken aan het maximaliseren van
prestaties’’ (deze definitie zien we terug in het recente Actieplan ‘Beter Presteren’).
In de teksten wordt daarbij vaak benadrukt dat het om hoge opbrengsten voor alle
leerlingen gaat, dus zowel voor de zwakkeren als voor de gemiddeld, en de hoog
presterende leerlingen. De bestudering van het waarderingskader van de inspectie
leert dat dit indicatoren bevat die verwijzen naar elementen van OGW. Samengevat
geven deze indicatoren weer in hoeverre scholen/leraren jaarlijks systematisch met
behulp van een samenhangend instrumentarium de volgende zaken evalueren:
leerlingprestaties, het onderwijsproces, en de effecten van de leerlingenzorg.
Het voorgaande overziend kan gesteld worden dat OGW gericht is op het realiseren
van hoge, zo niet maximale leeropbrengsten (voor alle leerlingen ‘eruit halen wat erin
zit’). Daarbij wordt het van belang geacht dat men expliciet heldere doelen nastreeft,
en dat men voor de inrichting van het onderwijs gebruik maakt van instrumenten
waarmee de vorderingen van leerlingen nauwkeurig gevolgd kunnen worden. De
meetinstrumenten moeten beter inzicht geven in de verschillende onderwijsbehoeften
van leerlingen, en op basis daarvan moet het onderwijs vervolgens beter op die
uiteenlopende behoeften worden afgestemd.
In de definitie van de Onderwijsinspectie wordt de systematiek in de
opbrengstgerichte aanpak ook benadrukt, mogelijk om het verschil met de gangbare
situatie te benadrukken. Er zal nu immers los van het OGW-beleid ook al wel in meer
of mindere mate sprake zijn van het streven naar hoge opbrengsten, maar een
expliciete, voor alle leraren binnen scholen geldende systematische aanpak ontbreekt
in de meeste scholen nog (Inspectie van het Onderwijs, 2009).
Het antwoord op het eerste deel van de eerste vraag is voor de hand liggend: het
overheidsbeleid is erop gericht te bevorderen dat zoveel mogelijk scholen en leraren
systematisch opbrengstgericht gaan werken, en langs die weg zo goed mogelijk
onderwijs, en zo hoog mogelijke leeropbrengsten realiseren.
overheidsbeleid systematisch OGW
Figuur 1: De eenvoud van OGW
beter (op behoeften
afgestemd) onderwijs
verzorgen
voor allen maximale
opbrengsten
De vraag naar de mechanismen die tot de beoogde beleidseffecten zouden moeten
leiden vraagt om de decompositie van OGW (het tweede blok in Figuur 1). Op basis
van het voorgaande onderscheiden we drie kerncomponenten:
a. Het bepalen van de uitgangssituatie van de school en van de lesgroepen
daarbinnen in termen van prestatieniveaus en de mate waarin de leerlingen de
leerstof wel/niet beheersen (meetgestuurd: benutting leerlingvolgsystemen),
oftewel het bepalen van de onderwijsbehoeften van individuele en groepen
leerlingen.
b. Het definiëren van de gewenste situatie (expliciete, heldere doelen die
aangeven wat het onderwijs op een bepaald toekomstig moment moet
opleveren moeten doelgericht i.p.v. activiteitengericht gedrag stimuleren).
4