De eenvoud en complexiteit van Opbrengstgericht Werken (PDF ...

onderzoek in de V.S.) minder aandacht hebben voor leerlingopbrengsten in andere
vakken, en deze vakken ook minder aandacht geven in het curriculum. Ook zullen zij
proberen de geaggregeerde score op de toets te verhogen door bijvoorbeeld zwak
presterende leerlingen uit te sluiten van de toets, of door aan de poort te selecteren.
De wijze waarop toetsscores worden geaggregeerd om een uitspraak te doen over de
kwaliteit van een school is hierbij van belang. De nauwkeurigheid van de
opbrengstindicator wordt bijvoorbeeld sterk bepaald door het aantal leerlingen waarop
de indicator is gebaseerd. Ook de wijze waarop de gegevens van individuele
leerlingen worden geaggregeerd is van invloed op de nauwkeurigheid van de
opbrengstindicator. Hierbij kan een onderscheid worden gemaakt tussen het
samenvoegen van leerlingen met en zonder compensatie. Wanneer bijvoorbeeld wordt
uitgegaan van de gemiddelde score, compenseert een lagere prestatie van de ene
leerling een hogere prestatie van de andere. Wanneer wordt gekeken naar het
percentage leerlingen dat een bepaalde standaard of referentieniveau haalt, dan wordt
niet (of in ieder geval minder) gecompenseerd tussen de resultaten van de leerlingen.
Andere factoren die de nauwkeurigheid van de opbrengstindicator kunnen
beïnvloeden zijn sterke veranderingen in de kwaliteit van de school (bijvoorbeeld het
personeelsverloop), of in de leerlingpopulatie (hoge leerlingmobiliteit) vooral
wanneer individuele toetsscores van leerlingen over meerdere jaren worden
geaggregeerd om een uitspraak te doen over de kwaliteit van de school.
Deze meetfouten kunnen ertoe leiden dat scholen onterecht als ‘sterk’ of ‘zwak’
worden geclassificeerd en niet over de juiste informatie en opbrengstgegevens
beschikken om het onderwijs te verbeteren. De wijze waarop gegevens worden
geaggregeerd bepalen bovendien welke informatie relevant is voor opbrengstgericht
werken op schoolniveau. Een gemiddelde score voor de hele school geeft een zeer
globale indicatie van waar verbeteringen mogelijk zijn. Een score per vak, onderwerp
of vaardigheid binnen een vak uitgesplitst voor verschillende leerlinggroepen geeft
een gedetailleerder beeld geeft van waar verbeteringen wenselijk zijn.
Als reactie op deze meetfouten en op ambigue en negatieve vormen van
opbrengstgericht werken pleiten verschillende auteurs (Koretz, 2003; Ladd, 2007;
Mintrop en Sunderman, 2009) voor het gebruik van meerdere meetinstrumenten en
indicatoren voor de beoordeling van scholen. Een grotere diversiteit aan instrumenten
en indicatoren (bijvoorbeeld verschillende toetsen voor opbrengsten voor
verschillende vakken en vaardigheden, maar ook het meten van niet-cognitieve
opbrengsten, zoals de uitval van leerlingen, en het meten van onderwijsprocessen)
motiveert scholen naar verwachting om verschillende soorten gegevens te gebruiken
voor de verbetering van een brede range aan leerlingopbrengsten.
b. targets
Behalve de kwaliteit van de toets en de wijze waarop deze wordt gebruikt om scholen
te beoordelen zijn de targets waar scholen aan moeten voldoen ook van belang.
Targets hebben betrekking op de benchmarks en grensscores die gebruikt worden om
te beoordelen of scholen voldoende of onvoldoende presteren.
Hamilton en Koretz (2002) en Goertz en Duffy (2001) beschrijven twee typen
opbrengsttargets: absolute of relatieve prestatietargets waarbij scholen respectievelijk
een minimumscore moeten halen, dan wel waarbij wordt gekeken naar de positie van
de school binnen een distributie van vergelijkbare scholen, en naar een groeitarget,
waarbij verwacht wordt dat scholen hun scores verbeteren ten opzichte van eerdere
prestaties. Targets kunnen worden geformuleerd voor de school als geheel, voor
18