De eenvoud en complexiteit van Opbrengstgericht Werken (PDF ...

onderwijsbehoeften van leerlingen, groepen/klassen en scholen te bepalen als basis
voor instructiebeslissingen van groot belang. Toetsen verschillen in de mate waarin ze
deze informatie bieden. Cizek (2003) en Looney (2009) beschrijven bijvoorbeeld dat
externe gestandaardiseerde toetsen vooral een betrouwbaar beeld geven van prestaties
van leerlingen in brede inhoudsgebieden (zoals ‘optellen en aftrekken’ binnen het vak
rekenen). Deze toetsen laten zien waarin de school sterk of zwak presteert, en de
analyse van de toetsen kan bijvoorbeeld leiden tot aanpassingen in het curriculum, of
in de geplande instructietijd. De scores op deze gestandaardiseerde toetsen kunnen
echter niet altijd worden opgesplitst in gedetailleerde overzichten van de specifieke
onderdelen van de leerstof waarop leerlingen zwak presteren. Die mate van
detaillering is wel nodig om te kunnen beslissen over de vereiste aanpassingen in
lesplannen en instructie. Volgens Cizek (2003) en Looney (2009) wordt dergelijke
informatie vooral verkregen met behulp van interne toetsen, zoals methodegebonden
toetsen, en in toetsen en opdrachten die docenten zelf samenstellen voor diagnostische
activiteiten. Deze gegevens zijn bovendien vaker en eerder beschikbaar, dan
opbrengstgegevens op basis van externe toetsen die slechts één of tweemaal per
schooljaar worden afgenomen.
b. Een vaste OGW-cyclus
Het werken volgens een vaste cyclus voor OGW (Boudette et al., 2005) biedt scholen
en leraren houvast, het zorgt ervoor dat de OGW-kernactiviteiten op vaste tijdstippen
in het schooljaar aan de orde komen. De vaste afnamemomenten van de CITOleerlingvolgsysteemtoetsen
kunnen daarbij ‘natuurlijke’ momenten zijn om als school
resultaten te evalueren, nieuwe doelen te stellen, en de instructiestrategie per groep
voor de komende periode te bepalen. De CITO-LOVS toetsen worden aan het eind
van het schooljaar, en halverwege het schooljaar (januari/februari) afgenomen; de
resultaten van de zomerafname vormen de startsituatie voor het onderwijs in het
volgende leer- en schooljaar.
De Plan-Do-Check-Act cyclus is in de onderwijspraktijk bekend, in het
eerdergenoemde FOCUS-project wordt een iets andere cyclus gehanteerd, die niet
start bij het stellen van de doelen, maar bij het analyseren van de onderwijsresultaten:
het in kaart brengen van de beginsituatie op basis van prestatiefeedback (zie Figuur
3). In de daarop volgende fase worden idealiter oorzaken voor tegenvallende
prestaties onderzocht (bijv. door diagnostische toetsen af te nemen, dan wel binnen
het schoolteam de gegevens nader te analyseren, of het onderwijs in onderpresterende
groepen te bestuderen, bijvoorbeeld op basis van lesobservaties).
Het voordeel van het starten met de analyse van het huidige prestatieniveau is dat
doelen niet zonder referentie naar de geldende situatie worden geformuleerd,
waardoor ze te hoog gegrepen of juist onvoldoende ambitieus zouden kunnen zijn.
Vervolgens kan er een voor doelbereiking kansrijke onderwijsaanpak gekozen en
uitgevoerd worden. Door middel van het tussentijds monitoren van de uitvoering van
het onderwijs (daarbij kunnen de methodedoelen een belangrijke rol spelen) kan men
eventuele problemen tussentijds signaleren en oplossen. Immers, wanneer men pas bij
de volgende afname van de CITO-LOVS-toetsen de balans opmaakt is het bij
tegenvallende prestaties te laat voor bijsturing.
14