Jaarverslag 2010 - VNP

VNP KONINKLIJKE VERENIGING VAN NEDERLANDSE PAPIER- EN KARTONFABRIEKEN
PAPIER EN
KARTON
PAPER AND BOARD
1

Koninklijke VNP
Vereniging van Nederlandse Papier- en kartonfabrieken
Kruisweg 761, 2132 NE Hoofddorp
Postbus 731, 2130 AS Hoofddorp
www.vnp-online.nl
MADE IN HOLLAND

© 2011
Koninklijke VNP, Vereniging van Nederlandse Papier- en kartonfabrieken
Royal Netherlands’ Paper and Board Association
Inhoud
Voorwoord
De industrie door de jaren heen
Biobased economy
Op weg naar een groene economie
De toekomst van de biobased economy
De papier- en kartonindustrie in de biobased economy
Overheid zet in op biobased economy
Biobased economy in de samenleving
Made in Holland
Bedrijfsprofielen
Co-creatie
Slimme slanke ketens
VNP
In de media
Issues
Bestuur, Bureau, Partners en Leden Koninklijke VNP
Het jaar 2010 in cijfers
Interessante links
Colofon
5
7
25
28
36
40
50
54
75
117
122
126
128
145
157
178
180

MADE IN
HOLLAND
Graag bieden wij u hierbij het jaarverslag 2010 van de Koninklijke
Vereniging van Nederlandse Papier- en Kartonfabrieken (VNP) aan.
In dit jaarverslag, deze keer in de vorm van een informatieve gids,
zoomt de sector in op de biobased economy, daarnaast een kort stukje
historie, gevolgd door de innovatieve aanpak van de Nederlandse papieren
kartonindustrie, aanpak van buiten de papierketen en visies vanuit
de overheid en de wetenschap. Daarnaast treft u het bureaudeel aan
waaronder de issues en de statistieken.
Meer hierover leest u allemaal in deze Made in Holland gids.
Kortom, we nemen u graag mee in de wereld van de biobased
economy, de toekomst!
Wij wensen u veel leesplezier toe!
Drs. M.J. Hartvelt
Voorzitter Koninklijke VNP
Ir. G.J. Koopman
Directeur Koninklijke VNP
7

8 9
DE INDUSTRIE
DOOR DE
JAREN HEEN

10 11
De geschiedenis van het ontstaan en de productie van papier gaat ver
terug in de tijd. Om precies te zijn was dit 105 na Chr.
Papyrus=Papier
Papier ontleent zijn naam in basis aan de papyrusplant, een moerasplant
die voornamelijk groeit langs de rivieren in Azië. De Babyloniërs, Egyptenaren
en Romeinen ontdekten dat zij uit de plant papierachtig materiaal
konden maken. Dit door strengeldelen en bladeren als een vlechtwerk
samen te pletten.
Het maken van papier op basis van plantaardige vezels is ontdekt in China.
Dit is toe te schrijven aan de Chinese keizerlijke ambtenaar Ts’ai Lun, die
ongeveer 105 na Chr. uit textielafval en een bast van een moerbeiboom
het eerste blad papier wist te maken. Hij probeerde door het nat stampen
van boombast, hennep, zijde en visnet een vezelbrij te maken, welke na
het verdunnen met water kon worden vervilt tot papier. Deze productietechniek
werd vanuit China via de Arabieren naar Europa gebracht.

12 13
In Europa werd papier van lompen gemaakt in papiermolens.
Van Europa maken we graag een sprong in de tijd naar Nederland.
De eerste Papiermolen
In het Zuiden van Nederland bouwde men rond 1400 de eerste papiermolens.
In het Noorden werd in 1585 de eerste papiermolen in de buurt
van Dordrecht gebouwd. Op de Veluwe, waar veel snelstromende beken
en sprengen waren, belangrijk voor watermolens voor o.a. de papierfabricage,
kwam deze industrie op in de 17e eeuw.
Er ontstond tegelijkertijd een nieuw beroep, dat van de voddenman.
Hij kocht in de dorpen en steden lompen op, om ze door te verkopen
aan de papiermolens. Bij de toename van de productie en het belang
van de drukpersen ontstond een zodanige schaarste aan lompen, dat die
door verschillende staten als strategische grondstof werden beschouwd
en daarom niet mochten worden uitgevoerd.
De Schoolmeester
Oorspronkelijk stonden er zo’n 60 door wind aangedreven papiermolens
in de Zaanstreek. De Schoolmeester is de laatste die in de Zaanstreek is
overgebleven.
De molen werd oorspronkelijk bemand door 13 man vast personeel en 5
tot 10 voddenscheursters. Deze werden per kilogram betaald. De molen
vervaardigt ‘Zaansch Bord’, in diverse kleuren, diktes en formaten. Dit
papier wordt onder andere gebruikt door boekbinders en kunstenaars.
Al het papier wordt vervaardigd van lompen, textielafval, vlas en hennep.
Het productieproces is te volgen van grondstof tot eindproduct.
Het doel van deze papiermolen is het ambachtelijk vervaardigen van
papier en zo de laatste (wind)papiermolen ter wereld te behouden.
www.zaanschemolen.nl, Guispad 3 te Westzaan,
geopend: ma-vrij 10.00 tot 16.00 uur en op afspraak

14 15
Middelste Molen
De Middelste Molen in Loenen op de Veluwe, sinds 1622, is de enige
professioneel werkende papierfabriek in Nederland die wordt aangedreven
door een waterrad en een stoommachine.
De zuivere grondstoffen bestaan uit: katoen, linnen, hennep en cellulose
van naaldhout. De geringe draaisnelheid van de papiermachine uit 1887
en het zachte Veluwse beekwater vormen de basis voor dit traditionele
kunstenaarspapier. Pas in de Middeleeuwen kwam de techniek van het
papierscheppen naar Europa.
Door de uitvinding van de boekdrukkunst werd de vraag naar papier
steeds groter. De papierindustrie op de Veluwe ontwikkelde zich goed
en rond 1740 zijn er op de Veluwe 168 papiermolens. Zowel voor de
aandrijving van de molen als voor de productie van het papier gebruikte
men het water van de Loenense beek. Doordat de watertoevoer niet
constant was (veel water in het voorjaar en in de herfst, minder in de
zomer en te weinig in de winter), was een regelmatige productie niet
het hele jaar mogelijk. Met de komst van de stoommachine en later
elektriciteit ging men over op machinale productie en kon men ook
tijdens de wintermaanden blijven produceren. Met de stoommachine
was er bovendien ook warmte beschikbaar om het papier snel te drogen.
De Middelste Molen is de enige authentieke door waterkracht aangedreven
producerende papierfabriek in Nederland. De productie, enige
malen per week, gebeurt zowel machinaal als met de hand. Het proces
is nog steeds hetzelfde als bijna 400 jaar geleden.
www.demiddelstemolen.nl, Kanaal Zuid 499, Loenen
De papierwinkel is open van woe t/m za van 10.00 tot 16.00 uur.

16 17
Papier scheppen
Allereerst werden door een groep van 6-8 vrouwen de lompen kapot
gescheurd. Dat was een vies en hels karwei. In de papiermolen werden
de lompen gesorteerd. De lompen werden in stroken gesneden, gekookt
in een ketel of kuip met water en een beetje loog, net zolang tot
de lompen zacht werden. Vanuit de kookketel ging het in de hamerbak
waar het werd verpulverd. Urenlang stampten grote houthamers, aangedreven
door waterkracht, de lompen tot kleine vezeltjes die zich vermengden
met het water. Dan was de papierpap, ook wel pulp genoemd
klaar. Later werd de hamerbak vervangen voor de kollergang.
In 1680 vond men een machine uit die het maken van papierpap, een
mengsel van vezels en water (pulp genaamd), versnelde. Omdat het
om een Hollandse uitvinding ging werd de machine de “Hollander”
genoemd. Het was kortweg een houten trommel met daarop messen
en messen op de wand waar de trommel doorheen draaide. Door de
ronddraaiende beweging werden de vezels verkort en/of gefibrilleerd
(opruwen van de vezelwand) afhankelijk van de stand van de messen tot
elkaar. Hoe fijner de brij hoe gladder het soort papier.
Papier werd per vel geschept. De papiermaker (de schepper) dompelde
zijn schepvorm, een houten raamwerk met een bodem van fijn gaas bestaande
uit textiel of koperdraad, onder in de kuip met pulp. Als hij hem
eruit haalde, moest hij hem eerst heel goed schudden zodat de brij over
de vorm verdeeld werd. Daarna gaf hij de schepvorm aan de man (ook
wel koetser genoemd) die het laagje papier “afkoetste” op een laag
vilt. Door ieder vel op een laag vilt af te koetsen ontstond er een stapel
die daarna zwaar geperst werd. De rest van het water stroomde weg.
Tot slot werden de vellen aan droogstokken opgehangen om te drogen.
Met mooi weer was je blij, want dan kon het papier in 2 dagen droog
zijn, met slecht weer duurde het namelijk soms wel vijf dagen. Althans
dit was het geval voordat de stoomdroogmachine uit 1895 in gebruik
kwam. Met de stoomdroogmachine is het papier tegenwoordig in een
paar minuten droog.

18 19
Na het drogen was het papier nog steeds niet geschikt om bedrukt of
beschreven te worden. Het moest eerst nog belijmd worden. Daartoe
werden de vellen in een lijmbad gedompeld en opnieuw gedroogd.
Daarna werden de vellen opnieuw geperst en op maat gesneden.
Hierna was het papier gereed voor gebruik of klaar voor verwerking.
Tegenwoordig gebruikt men bij de nog in Nederland overgebleven
papiermolens bijna geen vodden en lompen meer. Veel kleding wordt
tegenwoordig gemaakt van kunststof. Dit is niet te gebruiken als
grondstof voor het maken van papier. Grondstoffen zijn tegenwoordig
natuurlijke vezels van puur katoen en linnen, hennep, (cellulose manilla
abaca van de bananenboom) en houtcellulose (naaldhout).
Opkomst strokarton
Strokarton maakte men vroeger van het restproduct stro. Hoewel er
tegenwoordig nog amper strokarton wordt gemaakt, was stro ongeveer
100 jaar geleden wel de belangrijkste grondstof om karton te produceren.
Tussen 1870 en 1970 werd het met name geproduceerd in de
noordelijke provincies Groningen en Friesland en in de aangrenzende
Duitse Provincies (waaronder in de stad Leer).
De boer als grondstofleverancier
Boeren uit Groningen hadden te maken met aanzienlijke stro-overschotten
en vervulden zo voor de strokartonindustrie een belangrijke rol als
grondstoffenleverancier. De eerste strokartonfabriek opgericht in 1867
te Leeuwarden maakte op deze manier dankbaar gebruik van de landbouwers
uit de omgeving.

20 21
De overgang van veeteelt naar akkerbouw zorgde ervoor dat er steeds
meer graan werd geproduceerd en daardoor dus ook meer stro beschikbaar
was.
En al snel kwamen er meer strokartonfabrieken in de Noordelijke provincie
en dit maakte Oude-Pekela tot het centrum van strokarton. Wat
zich uiteraard vertaalde in een enorme toename van productie.
‘’De Eendracht‘’ in Appingedam was hier een voorbeeld van. Deze
fabriek heeft bijna 100 jaar lang voor werkgelegenheid gezorgd in
Appingedam. De fabriek werd in 1908 opgericht als een Coöperatieve
Vereniging van boeren, die hun stro niet langer onder de
prijs wilden verkopen aan handelaren. ‘’De Eendracht’’ (later verder
onder de naam Heinzel Paperboard) groeide al snel uit tot een grote
onderneming, die van grote betekenis werd voor Appingedam en
omgeving.
Bron: Op papier gesteld, Bram Bouwens, 2004
De moderne papierfabriek
De papiermolens zijn vervangen door fabrieken met papiermachines die
meer dan 100 meter lang kunnen zijn. Die maken het papier niet meer
vel voor vel, maar in een continueproces wordt een eindeloze papierbaan
tot grote rollen opgerold. De machines produceren variërend van
enkele tot wel 2000 meter papier per minuut. Dit gebeurt door de, met
veel water verdunde, vezels in een continueproces over een eindeloze
band van een geweven kunststof zeefdoek te gieten. Aan het einde
van de zeefpartij kan geen water meer worden verwijderd met de daar
gebruikte methode van onderdruk en gaat de nog natte gevormde papierbaan
naar de perspartij. In de perspartij wordt het papier uitgeperst
tot ongeveer 50% water en 50% vezels.
Om het laatste vocht er uit te halen wordt het papier daarna over grote
met stoom verhitte cilinders geleid (dit is het langste deel van de papiermachine).
Op het eind van de papiermachine kunnen walsenkoppels er
voor zorgen dat de gewenste gladheid wordt bereikt, waarna het

22 23
eindresultaat op een grote (jumbo)rol opgerold wordt. Vaak wordt dan
de rol, die tonnen kan wegen, in een nabewerking in kortere en smallere
rollen gesneden en als zodanig afgeleverd aan de eindverbruiker,
meestal een drukkerij of kartonnage fabriek, die dan het papier op
gewenst formaat snijdt en verder verwerkt. Een andere nabewerking is
het strijken van een coating op het papier, waardoor bijvoorbeeld een
glanzende oppervlakte wordt verkregen, zoals bij magazinepapier.
En tegenwoordig is papier overal om ons heen. Je kunt het zo gek niet
verzinnen of er zit wel een papiertje of kartonnen verpakking omheen.
Of het nu gaat om een velletje kladpapier, de dagelijkse krant of een
schoenendoos, maar ook melk- en sappakken, toiletpapier, de gebruiksaanwijzing
voor je I-pad, stevig verpakkingskarton en papieren bekers
voor de koffieautomaat.... het is allemaal van papier en/of karton.
In Nederland gebruikt men per persoon ongeveer 225 kilo papier per
jaar. De soorten papier zijn flink uitgebreid maar grappig genoeg is het
productieproces nauwelijks veranderd.
Vezels voor papier en karton
Als we teruggaan in de tijd waren de overige gebruikte vezels voor de
productie van papier o.a.: grassoorten, suikerriet, bamboe, vlas, stro en
esparto en katoen. Bij het gebruik van plantaardige vezels uit grassoorten
krijg je te maken met korte vezels in vergelijking met de verse houtvezel.
In de zeventiende eeuw experimenteerden wetenschappers en
papiermakers met diverse grondstoffen. Een voorbeeld hiervan zijn de
experimenten van de Duitse wetenschapper Schäffer. Hij maakte vele
papiermonsters op basis van grondstoffen als: wespennesten, brandnetels,
boerenkoolstronken, mos en fruitschillen. Later volgden door
andere wetenschappers de toepassingen van: suikerbieten, kastanjes,
bananenbladeren en zeewier voor het maken van papier.

24 25
Alternatieve grondstoffen
Zoals u kunt lezen is papier door de eeuwen heen uit verschillende
grondstoffen vervaardigd. Tot ongeveer een eeuw geleden werd papier
bijna uitsluitend geproduceerd uit plantaardige ‘non wood’ vezels.
Maar in plaats van alleen natuurlijke producten zoals katoen- en houtvezels
te gebruiken is tegenwoordig het grootste aandeel van de grondstof
oud papier. Op dit moment wordt zo’n 94% van het papier dat we
gebruiken weer ingezameld en gerecycled.
Daarnaast is katoen nog wel steeds een veel voorkomende vezelsoort.
De vezel is lang en sterk, wit en vergeelt niet zo sterk. De industrie
gebruikt katoen voor de productie van bankbiljetten, waardepapieren en
kunstpapieren.
Transities tussen grondstoffen zijn vooral gebaseerd geweest op prijs en
beschikbaarheid. In de groeiende biobased economy zal de beschikbaarheid
van houtcellulose afnemen en zullen prijzen stijgen.
Daarnaast worden ook door andere sectoren technologieën ontwikkeld
om agrarische cellulosehoudende grondstoffen te ontsluiten en te
benutten. Kortom, de zoektocht naar alternatieve grondstoffen is weer
terug van weggeweest.
De papier- en kartonindustrie is partner in diverse initiatieven om
agrarische reststromen te raffineren tot waardevolle componenten,
waaronder cellulose voor papier.

26 27
BIOBASED
ECONOMY

Over de biobased
economy
“Groene chemie biedt veel kansen voor ons land maar moet vooralsnog
opboksen tegen een ijzersterke, op fossiele grondstoffen gebaseerde
chemie. Daarvoor is van de zijde van de Rijksoverheid een
heldere, consistente strategie nodig, met een realistische roadmap
en fondsen om deze transitie mogelijk te maken”,
aldus oud-premier Ruud Lubbers tijdens Netwerkbijeenkomst biobased
economy, op 7 december 201 in kasteel Groenendaal te Baarn.
”Juist met hoogwaardige grondstoffen kan op een slimme manier
iets worden gedaan”, aldus Joop Atsma, Staatssecretaris Milieu
28 29
”Nederland kan toegroeien naar een misschien wel volledige biobased
economy. Voorwaarde is wel dat de politiek niet te hard trekt
aan biomassaverbranding in energiecentrales en met bedrijfsleven
en wetenschap inzet op hoogwaardige innovatieve toepassingen.
Anders zou de biobased economy niet verder komen dan een veredelde
biomassa meestookeconomie”.
Dat zei VNO-NCW-voorzitter Bernard Wientjes bij de presentatie van de
kennis- en innovatieagenda biobased economy, 6 april 2011.
“Een vraag die we zullen inbrengen is of de ontwikkeling van biobased
technologie een nieuw perspectief kan bieden voor kenniswerkers
die in andere sectoren hun werk dreigen te verliezen”,
aldus Catelene Passchier, FNV, SER bijeenkomst 17 december 2010.
“De biobased economy moet zich ontwikkelen binnen de draagkracht
van de aarde. Het toepassen van biomassa moet evident
bijdragen aan CO 2-winst over de hele keten en niet leiden tot
directe en indirecte negatieve milieueffecten hier in Nederland en in
andere landen,”
aldus Fokko van Duyne, Stichting Natuur en Milieu en de voorzitter van
de voorbereidingscommissie SER bijeenkomst 17 december 2010.
“Boer heeft toekomst als duurzame bio-econoom”,
aldus Dorette Corbey, voorzitter Commissie duurzaamheidsvraagstukken
biomassa.
“Het zou goed zijn voor het politieke debat als er meer aandacht
komt voor de kern van het bio-economie concept: optimale verwaarding
van biomassa en het sluiten van ketens.”
Rathenau Instituut, maart 2011.
Het kabinet Rutte vindt dat Nederland zich op het terrein van innovatie
moet gaan concentreren op een aantal zogenoemde ‘topgebieden’.
De komende jaren wordt 1,5 miljard euro gepompt in onder
andere de sectoren water, voedsel, tuinbouw, hightech en chemie.
“De SER ziet vooral kansen voor toelevering door agrosectoren en
voor toepassingen in chemie en hightechmaterialen. Op langere
termijn zouden ook energietoepassingen kansen kunnen bieden.
Voor die toepassingen is het belangrijk eerst de duurzaamheid
goed te borgen”,
Alexander Rinnooy Kan tijdens SER bijeenkomst 24 februari 2011.
“Duurzame economie kent geen afval meer”.
(Bron: www.refdag.nl)
“Omslag naar bio-economie bij één minister neerleggen”.
(Bron: EnergieGids.nl, 10-03-2011)
Podiumuitspraken

OP WEG
NAAR EEN
GROENE
De biobased economy gaat er komen, sterker nog, de eerste stappen
zijn al gezet door de papier- en kartonindustrie.
30
ECONOMIE
31
De Nederlandse papier- en kartonindustrie is koploper in de ontwikkeling
richting duurzaamheid en energiebesparing. Zij wil in de komende jaren
• Afvalloze papier- en kartonindustrie
• Bioraffinage een begrip
• Unieke samenwerkingsverbanden
• Doel DBC
deze voorsprong verder uitbreiden. Hiervoor worden sinds 2004/2005 al
concrete stappen gezet in de Energietransitie Papierketen. Ontwikkeling
en implementatie van innovaties die een drastische reductie opleveren
in het materiaal- en energieverbruik over de hele papierketen.
Afvalloze papier- en kartonindustrie
BIOBASED
ECONOMY
Door gebruikt papier en karton opnieuw in te zetten creëert men een
‘Cradle-to-Cradle’ productieketen die bijdraagt aan de energie- en materiaalbesparing.
De al bewerkte en geïsoleerde vezels in het oud papier
vereisen namelijk veel minder bewerkingsenergie wanneer ze opnieuw
ingezet worden voor papierproductie dan verse vezels. Verder leidt
recycling tot een verhoging van de beschikbaarheid van hoge kwaliteit
verse biomassa (bomen) die nu gebruikt kunnen worden voor andere
toepassingsmogelijkheden. Ook overige reststromen zullen worden
hergebruikt, leidend tot een afvalloze papier- en kartonindustrie in 2020.

32 33
Volgens de Wetenschappelijke en Technologische Commissie voor de
biobased economy gaat de industrie meer dan ooit juist nu gebruik maken
van producten die afkomstig zijn van het land. Maar naar verwachting
zal tegelijkertijd het belang van de petrochemie gaan afnemen. Lees
meer hierover en de Visie van Rudy Rabbinge op pagina 36.
Nederland is volgens de WTC in een goede positie om proeftuin voor de
groene chemie te worden, waarbij economie, landbouw en innovatie de
hoofdrol zullen spelen. Precies de ingrediënten die sinds kort samen het
ministerie van EL&I vormen. Nederland lijkt bestuurlijk dus al klaar voor
de biobased economy. Lees meer hierover en de Visie van Roel Bol op
pagina 50.
Bioraffinage een begrip
Centraal in de biobased economy staat het ‘concept’ bioraffinage. Zoals
ruwe olie in de petrochemie optimaal wordt benut door scheiding in
verschillende fracties, zo laat ook biomassa zich scheiden in koolwaterstoffen
(suikers, zetmeel), vezelachtige stoffen, eiwitten, vetten, vitamines,
kleur- en smaakstoffen en andere componenten. Die componenten
kunnen ieder een aparte toepassing krijgen. Het idee is dat je biomassa
op deze manier veel efficiënter kunt gebruiken en een veel hogere economische
waarde krijgt dan wanneer de biomassa in ruwe vorm, zonder
scheiding in componenten, zou zijn ingezet.
Unieke samenwerkingsverbanden
Om tot een betere benutting van bio-based grondstoffen te komen
bundelt de papier- en kartonindustrie in de eigen keten, vergroot zij
haar eigen kennis en maakt de hele keten sterker door samenwerking
daarbinnen en daarbuiten.
De papier- en kartonindustrie is een samenwerking aangegaan met de
agrofoodindustrie. Om elkaars kennis en grondstoffen volledig te

“In de groeiende biobased economy zullen steeds meer materialen
en energiedragers worden geproduceerd uit biomassa”,
aldus Annita Westenbroek, Programma Manager Kenniscentrum Papier
en Karton en directeur Dutch Biorefinery Cluster.
34 35
kunnen benutten zijn de krachten gebundeld in het Dutch Biorefinery
Cluster. Aangesloten bedrijven maken hierdoor een sprong voorwaarts
in het vollediger tot waarde brengen van biomassa. Daarnaast werken
Agro-, Papier- en Chemiesector (APC) samen aan een ketenoverschrijdend
initiatief. De papiersector werkt hierbinnen samen aan een
concept voor de gezamenlijke productie van hoogwaardige cellulose en
biobased building blocks uit ligno-cellulose-houdende reststromen.
In bioraffinage, het ‘uiteenrafelen’ van groene grondstoffen, zijn de
samenwerkende bedrijven al decennia gespecialiseerd. De mogelijkheden
om ‘groene grondstoffen’ efficiënter en vollediger te benutten zijn
legio: nieuwe vezels en voedingsstoffen, nieuwe grondstoffen voor de
chemische industrie en duurzame energie. Voor de Agrofood-sector en
papierindustrie, die een substantieel deel van de biomassa in ons land
verwerken, is dan ook een sleutelrol weggelegd in de transitie naar een
biobased economy.
“Gebruik biomassa eerst voor hoogwaardige toepassingen, maak
van wat overblijft andere hoogwaardige producten en gebruik pas
de laatste restanten voor energietoepassingen”.
Colette Alma, directeur van de Vereniging van de Nederlandse
Chemische Industrie (VNCI).
Doel DBC
Het Dutch Biorefinery Cluster richt zich op: het creëren van hoogwaardige
producten en duurzame, gesloten productieketens. Cascaderen, recyclen
en upcyclen zijn de leidende principes. Partners zijn: Royal Cosun, Avebe,
FrieslandCampina, Courage, Productschap Akkerbouw en Koninklijke VNP.
Naast minder emissies, efficiënter grondstoffengebruik, kostenreductie
en energiebesparing, heeft de samenwerking ook tot doel nieuwe
businessopportunities te creëren door de gezamenlijke ontwikkeling van
nieuwe producten, technologieën en concepten.

Tweets over biobased economy
Food_Biobased Food & Biobased Res.
Leuk en duidelijk filmpje over de #biobased economy
http:// youtu.be/CBdTzaZ3r0Y?a #BBE
3 Feb Favorite Retweet Reply
WageningenUR wur.nl by Food_Biobased
Researchblog: Plantenveredeling is cruciaal voor de
transitie van petro- naar biobased economy. Nederland
heeft sleutel http://bit.ly/b1Shm0
Food_Biobased Food & Biobased Res. RT @AgriScience
Vijf miljoen euro voor Centre for biobased economy in
Wageningen http://tinyurl.com/4gvjzqu #BBE #Biobased
Food_Biobased Food & Biobased Res.
werkt aan nieuwe biobased bouwstenen en materialen,
samen met 3 universiteiten en 8 bedrijven
#Biobasedeconomy #BBE http://bit.ly/htTcEY
24 Jan Favorite Retweet Reply
36 37
bioraffinage BioBased Innovations
#Kansen voor #chemie en #agro in #brabant? http://rewin.
nl/nieuws/kansen-voor-chemie-en-agro-429.html
2 Oct Favorite Retweet Reply
bioraffinage BioBased Innovations
Biotech-sector pleit voor beter vestigingsklimaat
http://bit.ly/dlaiJt
14 Jul Favorite Retweet Reply
FreekvdnHeuvel Freek van den Heuvel by bioraffinage
#overheid neem actie, anders verdwijnt industrie uit NL
#biobased is oplossing om concurrentiepositie #chemie
en #food te versterken
13 Jul Favorite Retweet Reply
bioraffinage BioBased Innovations
Zeeland, West-Brabant en Oost-Vlaanderen kunnen de
leidende regio worden in Europa als het gaat om
biobased economie http://bit.ly/dwb6RS
19 Apr Favorite Retweet Reply
Biobased Economy en nieuwe media
BBE op LinkedIn en Facebook
Na de netwerkbijeenkomst van december 2010 is er een biobased economy
LinkedIn groep opgericht. Er zijn inmiddels meer dan 350 mensen
lid van deze groep en er wordt actief gediscussieerd. Word ook lid van
de groep en doe mee! www.linkedin.com (Biobased Economy)
Er is inmiddels ook een Facebook groep opgericht. U kunt daar ‘fan’ van
worden en onder andere Biobased gerelateerde Twitterberichten volgen
en video’s bekijken. www.facebook.com (Biobased Economy)
Dagelijks e-paper over biobased economy
Nieuwe media
Dankzij een groeiend aantal Twitteraars is er communicatie over
biomass(a) gerelateerde onderwerpen door middel van de hashtag #biochat.
Deze club heeft zelfs een dagelijkse E-paper waarin dagelijks circa
400! artikelen, geplaatst door (tot nu toe) 140 internationale twitteraars.
De paper is te lezen via: www.paper.li

38
DE TOEKOMST
VAN DE
BIOBASED
ECONOMY
Visie wetenschap
Prof.dr.ir. Rudy Rabbinge
Universiteitshoogleraar Duurzame
Ontwikkeling en voedselzekerheid,
Wageningen University,
onderdeel van Wageningen UR
Bio-economie op macro-, meso- en microniveau
“Er is een duidelijke samenhang tussen de volgende drie niveaus: op
macroniveau betreft het de overgang van petrochemie naar een biochemische
industrie. Dit is direct van invloed op materialen en overige
producten. Graag wijs ik jullie op het rapport van de Wetenschappelijke
en Technologische Commissie (i.o. van ministerie EL&I en onderdeel van
het programma biobased economy), dat de verandering van de chemie,
landbouw en materialensector - de verschuiving van de petrochemie
naar de groene chemie beschrijft en met name daarbij de researchagenda
formuleert.
Op meso-niveau is het van belang dat sectoren elkaar positief beïnvloeden
als belangrijke spelers in de bio-economie. Een concreet voorbeeld
hiervan is het Dutch Biorefinery Cluster, waar papier en chemie elkaar al
ontmoeten. Op microniveau gaat het er om dat incrementele veranderingen
nodig zijn en plaatsvinden doch op systeemniveau de echte
innovaties plaatsvinden.
39

Visie wetenschap
Om daadwerkelijk een duurzame ontwikkeling te realiseren is een
combinatie van het macro- en meso-niveau op topniveau nodig. Denk
bijvoorbeeld aan de ontwikkeling naar zonne- of windenergie en nieuwe
vormen van cascadering.
Zoek verbindingen
Door niet alleen op waarden en kansen binnen je eigen keten te focussen,
maar juist verbindingen te leggen met andere ketens of sectoren
zijn substantiële stappen mogelijk. Deze manier van denken en het
kijken naar de bruikbaarheid van de verschillende onderdelen kost wel
tijd! Doe je dit niet dan is de kans groot dat je bezig bent met suboptimalisatie.
4x winsituatie
Het aardappeleiwitproject van Avebe-dochter Solanic is een heel goed
voorbeeld van een goede win-win-win-winsituatie. Het eiwit heeft
vrijwel dezelfde functionaliteiten als dierlijk eiwit. ‘Het geheim’ achter
het eiwit is een scheidingsmethode op basis van absorptie. Het mooie
van het systeem van Solanic is dat zij het water niet langer hoeven te
verhitten”, hierdoor blijven de eiwitten intact en de energiekosten laag.
Solanic werkt met verschillende fabrikanten in uiteenlopende productgroepen
(zuivel, bakproducten, vlees) samen aan het ontwikkelen van
eindproducten. Het nieuwe denken voor de papierindustrie kan zijn van
dozen naar ingrediënten.
Bio-economisch bedrijfsterrein
Een goed voorbeeld is op kleine schaal de agro-industrie met kassen die
bijvoorbeeld op hun beurt zorg dragen voor de energiehuishouding van
de veehouderij. De afvalstof van een sector kan als grondstof worden
ingezet voor de andere industrie. Dit levert een grote bijdrage aan winst
voor een beter milieu door minder afval, het benutten van restwarmte
en besparen van energie. Kortom het draait om herontwerp van terreinen,
dit kan ook een kans zijn voor de papier- en kartonindustrie!
Wettelijke barrières
Visie wetenschap
40 41
Als je kijkt naar de rol van de overheid zie ik drie belangrijke functies:
allereerst is het de taak aan de overheid om het ruimtelijk allemaal
mogelijk te maken. Herontwerp van bedrijfsterreinen vraagt ook om een
andere manier van denken bij de overheid. Kortom faciliteren als overheid.
Vervolgens is het belangrijk om milieuwetten op een hoger niveau
te plaatsen. Stuur aan op resultaten, stimuleer een doelgerichte aanpak
in plaats van op alleen de methodieken. En tot slot is het ook aan de
overheid om garanties te stellen, verleen meer subsidies voor de korte
termijn. En vooral, geef ondernemers de ruimte!
Samenwerking in de keten kan door concrete acties uit te voeren. Zet
een eerste stap nu zo snel mogelijk. Zo denk ik op de korte termijn aan
een gezamenlijk ontwerp voor een proefinstallatie. Of de ombouw van de
productie-eenheid bij Norske Skog Parenco te Renkum. Het is tijd om de
daad bij het woord te voegen, maak keuzes om commitment te krijgen”.

DE PAPIER-
EN KARTON-
INDUSTRIE IN
DE BIOBASED
ECONOMY
BIOBASED
ECONOMY
42 43
Benut reststromen
Minister Verburg overhandigde papier- en
kartonindustrie subsidie-oorkondes
Tijdens de netwerkbijeenkomst Bioraffinage op 8 juli 2010 te Den Haag
overhandigde Minister Verburg oorkondes aan o.a. de gehonoreerde
projecten: grasraffinage, een samenwerking tussen Solidpack en
Millvision, het vervolg op Grassaproject in het Noorden (o.a. Eska
Graphic Board) en Cellulose-reststromen voor Melkzuur, ingediend
door Purac, i.s.m. Crown Van Gelder en Bumaga. Allen kwamen in
aanmerking voor een symbolisch certificaat voor het verkrijgen van
subsidie.
Papier- en kartonindustrie
“De papierindustrie werkt bijvoorbeeld samen met de chemie- en
voedingsmiddelenindustrie en de agrosector. Het afval van de ene tak
van een bedrijf is een grondstof voor een ander bedrijf.”
Een belangrijke transitie heeft al plaatsgevonden in het bewustzijn
rondom reststromen. In plaats van een focus op kostenreductie, ligt de
focus inmiddels op waardecreatie door reststroomvalorisatie.
Energieconversie is een voor de hand liggende optie, maar inmiddels
worden ook de waardevolle vezels in reststromen steeds vaker binnen
de eigen sector nuttig heringezet. Nieuwe initiatieven gaan nog een
stap verder. Zo worden vetzuren geïsoleerd uit proceswater, fijnstoffen
geïsoleerd ten behoeve van bioplastics en worden technologieën
ontwikkeld om andere waardevolle chemicaliën uit reststromen terug te
winnen.
Het Biorefinery Programma van de Energietransitie Papierketen
heeft 2 actielijnen
• Valorisatie van de reststromen van de papier- en kartonindustrie:
Multi-Product Paper Mills.
• Vervanging van een significant deel van de huidige houtgebaseerde
grondstoffen door alternatieve grondstoffen.

Papier- en kartonindustrie
Grassa
Grasvezel voor de productie van karton
44 45
Grassa, een consortium in de agrosector dat met relatief eenvoudige
middelen duurzaam graseiwit wil produceren voor de diervoedersector.
Dat kan een eiwitrijk product als sojaschroot vervangen. In het Friese
Oenkerk staat een proeffabriek waar men gras zodanig kneust en
vermaalt dat men het aanwezige grassap eruit kan persen, waarna
de grasvezel overblijft. In het sap zit het graseiwit opgelost. Door het
sap te verwarmen krijgt het eiwit een vaste vorm en kan het worden
afgescheiden. De resterende grasvezel levert een nieuwe, duurzame
vezel op voor de papier- en kartonindustrie. Het uiteindelijke doel is een
mobiele installatie voor de verwerking van gras.
Betrokken partijen zijn o.a.: Eska Graphic Board B.V. (Hoogezand),
Stichting Courage (Zoetermeer), NOM en LTO Noord.
Meer weten?
www.grassanederland.nl
Biocel
Hoogwaardige inzet van gras voor papier
en karton
Nederland beschikt over vele honderdduizenden tonnen aan biomassa
dat niet duurzaam verwerkt worden. Kortom, hoe kan deze stroom van
biomassa beter worden benut?
Staatsbosbeheer maait natuurgebieden om de biodiversiteit te
verbeteren. De natuurgras cellulose van het gemaaide natuurgras kan
goed vezelalternatief of aanvulling voor oud papier zijn.
In dit project, Biocel, bekijken diverse partijen samen de mogelijkheden
voor hoogwaardige inzet van gras in de papier- en kartonproductie.
Betrokken partners hierbij zijn: Solidpack B.V., Millvison,
Staatsbosbeheer en Gras- en groenvoeders Hoogland Marrum B.V.
Meer weten?
welcome@millvisionweb.eu
Papier- en kartonindustrie

Papier- en kartonindustrie
Bioplastic uit papierslib
Melkzuur op basis van celluloseafval uit de
papierindustrie
46 47
Purac, Crown Van Gelder (CVG) en Bumaga BV ontwikkelen
samen een concept voor de productie van melkzuur op basis van
celluloseafval uit de papierindustrie. Melkzuur is een belangrijke
grondstof voor bioplastics. Het project, MIDAS genaamd, valt onder
het Nederlandse TERM Bioraffinage-programma van Agentschap NL.
Als grootste producent van melkzuur en melkzuurderivaten wil Purac
in samenwerking met CVG en Bumaga met dit project de technische
en economische haalbaarheid van het concept op pilotschaal aantonen.
Bumaga richt zich op de realisatie van een technologie voor scheiding
tussen cellulose en CaCO3. Inmiddels is een technologie gevonden
waarmee het CaCO3-gehalte in het slib tot 5% is terug te dringen. In
de komende periode wordt onderzocht hoe dit gehalte verder terug te
dringen is.
Meer weten?
www.dutchbiorefinerycluster.nl
www.purac.com
Cellulosematrix
Bewustere keuze en ontsluiting van lignocellulose-bronnen
Wageningen UR werkt in opdracht van het Kenniscentrum Papier en
Karton en het Platform Groene Grondstoffen aan een Cellulosematrix.
De matrix zal de relatie weergeven tussen cellulosebronnen,
-eigenschappen, -verwerkingstechnologie en toepassingsgebieden.
Dit inzicht is nodig voor een goede balans en samenwerking tussen
bestaande en nieuwe ligno-cellulose toepassingen. Het moet bijdragen
aan een bewustere keuze en ontsluiting van ligno-cellulose-bronnen
en een efficiëntere en effectievere benutting van de vele facetten van
cellulose.
Meer weten?
www.kcpk.nl
Papier- en kartonindustrie

Papier- en kartonindustrie
Vetzuren recyclen uit proceswater
48 49
Waterwaarde isoleert groene vetzuren uit het proceswater van de
papierindustrie. Momenteel wordt de ongewenste vetzuurproductie
geremd door biociden toe te voegen. Desondanks worden gevormde
vetzuren in de afvalwaterzuivering afgebroken. Dit project is gericht op
isolatie en valorisatie van organische vetzuren uit proceswater. Partners
in het project zijn SCA Packaging de Hoop, Eska Graphic Board, Smurfit
Kappa Roermond Papier en Bumaga. I.s.m. Procede Twente wordt een
pilotinstallatie gerealiseerd.
Meer weten?
www.kcpk.nl
www.dutchbiorefinerycluster.nl
Valorisatie van biomassa
Het BIOCAB–initiatief is een samenwerking tussen het Noordelijke
biobased bedrijfsleven, waaronder o.a. Eska Graphic Board,
SCA Suameer en Smurfit Kappa Solid Board en Noordelijke kennisinstellingen,
met als doel om biomassa te valoriseren. Het project
bestaat uit drie inhoudelijke actielijnen: vergisting tot biochemicaliën
(BioSyn), vezelcascadering (BioFib) en terugwinnen van mineralen
(BioMin). Het 4e werkpakket BioBus biedt extra mogelijkheden
voor interactie en samenwerking met andere sectoren en Biobased
initiatieven. Zo zal er o.a. worden samengewerkt met het Drentse
Biopolymeren initiatief.
Het BIOCAB project wordt gecoördineerd door het Dutch Biorefinery
Cluster.
Meer weten?
www.dutchbiorefinerycluster.nl
Papier- en kartonindustrie

Papier- en kartonindustrie
Duurzaam Papier van Parenco Sectorfilm over Duurzaamheid en
ketensamenwerking
50 51
Norske Skog Parenco is een papierfabriek gelegen in Renkum, die
grotendeels magazinepapier maakt, circa 260.000 ton per jaar.
Naast het primaire proces van papier maken worden op het moment
de mogelijkheden op het gebied van duurzaamheid van het terrein en
het productieproces geïnventariseerd. Dit project, ‘Duurzaam Papier
van Parenco’, is een samenwerking tussen de gemeente Renkum, de
stadsregio Arnhem – Nijmegen, ontwikkelingsmaatschappij
OOST NV en de Provincie Gelderland. O.a. worden de mogelijkheden
om afvalstromen op een groene manier te benutten en het gebruik en
de productie van biomassa onderzocht.
Meer informatie tref je aan op: www.industrieterreinveerweg.nl
In samenwerking met Agentschap NL heeft de Koninklijke VNP een
sectorfilm gemaakt over samenwerking in de papierketen. In de film
vertellen VNP-directeur Gerrit Jan Koopman, Dirk Schut, directeur
Solidpack, Miklas Dronkers, COO Crown Van Gelder N.V. en Jo Killaars
van Sappi Maastricht over Duurzaamheid en samenwerking in de keten.
De film bekijken? www.vnp-online.nl
Papier- en kartonindustrie

52
OVERHEID
ZET IN OP
BIOBASED
ECONOMY
Drs. Roel Bol
Visie overheid
Directeur
programma biobased economy
Ministerie EL&I
“Als directeur Industrie & Handel van het ministerie van LNV opereerde
ik op het snijvlak van economische en agrarische innovatie. Vanuit die rol
hebben wij een kabinetsvisie op de biobased economy ontwikkeld. Dit
leidde tot het interdepartementale programma biobased economy dat ik
nu leid. Bij het nieuwe ministerie van Economische Zaken, Landbouw &
Innovatie zitten wij met dit thema letterlijk in het hart van het departement.
Immers, de ´biobased economy´ raakt zowel economie, landbouw
als innovatie.
Het programma biobased economy richt zich op optimale verwaarding
van biomassa. Kernvraag is hoe we biomassa het beste kunnen inzetten
voor productie van materialen en energie. Die overgang naar het
juiste gebruik van biomassa en de overgang naar een groene economie
gaat niet vanzelf; je moet er goed over nadenken! Het gaat niet alleen
om intelligenter gebruik, maar ook over de herkomst en productie van
biomassa. De ontwikkeling die wereldwijd is ingezet is onomkeerbaar.
53

54
Visie overheid
Ik ben enorm tevreden met de beweging die ook in Nederland in gang
is gezet. Ik verwacht dat biomassa technisch gezien de plaats zal innemen
van fossiele bronnen. Maar gezien de enorme volumes die wij
nodig hebben, liggen er enorme uitdagingen om voldoende biomassa
te produceren en deze efficiënt te gebruiken. Dat vergt nog heel veel
innovatiekracht.
Lateraal denken
We hebben gemerkt dat het enorm belangrijk is om over je eigen ‘heg’
heen te kijken. ´Ga op zoek naar dwarsverbanden´ is mijn terugkerende
oproep in allerlei gremia. Ik hoop op een krachtige beweging van de
industrie. De biobased economy is een economie waarin nieuwe structuren
en samenwerkingsarrangementen nodig zijn. Bermgras dat voor
gemeenten altijd snoeiafval was, wordt bijvoorbeeld een grondstof voor
de chemische industrie. Dit soort van lateraal denken creëert kansen.
Nieuwe processen, ketens, en markten dienen zich aan. Door actief met
de transitie naar een biobased economy aan de slag te gaan ontstaan er
unieke marktkansen voor Nederland.
Rol industrie
Voor de papier- en kartonindustrie zie ik een verbindende rol. Deze
industrie is in hoge mate afhankelijk van biomassa. Zij beschikt over
kennis van productie en complexe processen en kan vanuit die positie
werken aan strategische oriëntatie op dit thema. Het benutten van reststromen
is een voorbeeld waar papierindustrie ervaring heeft.
Wat kun je bijvoorbeeld met vezels richting de chemische industrie?
Onderzoek de toepasbaarheid van de ervaringen uit de papierindustrie
in de biobased economy. Kijk bijvoorbeeld naar allianties en maak een
goede verkenning van startende ondernemingen die in potentie de
papier- en kartonindustrie raken.
Uitdaging overheid
Visie overheid
De overheid stimuleert en faciliteert de totstandkoming van de biobased
economy. ´Verbinden´ is daarbij ons sleutelwoord. Wij proberen de dialoog
met het bedrijfsleven, de overheid, maatschappelijke organisaties
en de wetenschap permanent te voeren en te voeden. Bijvoorbeeld om
duidelijke kaders betreffende duurzaamheid vast te stellen. Maar ook
om een level playing field voor het bedrijfsleven te creëren in Europa
en om hinderlijke wet- en regelgeving aan te pakken. Immers, ook de
overheid zal moeten vernieuwen om deze ontwikkeling ruimte geven.
Als afval ´niet bestaat´ maar een biobased grondstof wordt, zal ook de
wettelijke definitie van afval anders moeten.”
55

BIOBASED
ECONOMY
OPTIMALE
INZET VAN
BIOMASSA
MATERIAALEFFICIENCY
HERGEBRUIK
NON-FOOD-
TOEPASSINGEN
WAARDECREATIE
VERMINDERING
GEBRUIK FOSSIELE
BRANDSTOFFEN
INNOVATIE
BENUT
RESTSTROMEN
CRADLE-TO-CRADLE
ENERGIE-
EFFICIENCY

NOORD-HOLLAND BIOBASED ECONOMY BIOBASED ECONOMY FRIESLAND
Reststroomverwerking bij Greenmills
Greenmills start met de bouw van een nieuwe fabriek in het Westelijk
havengebied van Amsterdam.
Eindigde afgewerkt frituurvet uit horecakeukens vroeger in de
vuilverbranding, binnenkort vormt het de waardevolle grondstof voor
biodiesel.
58 59
Dit concept is een gezamenlijk initiatief van een aantal vooraanstaande
bedrijven, waarbij de meest moderne en duurzame technieken voor de
productie van een tweede generatie biodiesel, bio-ethanol en biogas
op één terrein zijn verenigd. Greenmills zal grootschalig organische
reststromen verwerken die worden omgezet naar biobrandstoffen en
groene stroom. Naast de logistieke voordelen, wordt er milieubewust
winst behaald door het optimale hergebruik van restproducten
en stromen zoals warmte en water. Deze duurzame vorm van
samenwerking van vijf bedrijven is geïntroduceerd door Orgaworld en
Simadan Holding. Orgaworld verzorgt de vergisting- en composteringsprocessen
evenals afvalwaterrecycling.
Meer weten?
www.icova.nl
Platform: Aanjagers van de biobased society
Noordtij heeft samen met KNN Advies en Bioclear een platform opgericht:
Aanjagers van de biobased society. De aftrapbijeenkomst organiseerden
ze enige tijd geleden samen met de NOM. Noordtij heeft de website
www.biobased-society.nl gemaakt.

GRONINGEN BIOBASED ECONOMY BIOBASED ECONOMY GRONINGEN
Subcoal-pellets uit papierafval
In Delfzijl staat een fabriek waar afvalstromen uit de papierindustrie
worden verwerkt tot zogeheten subcoal-pellets. Het Amsterdamse
QIyte, spin-off van chemieconcern DSM, heeft zich in de havenplaats
gevestigd met als doel over een jaar of twee 120.000 ton ’paper
rejects’ te verwerken. De pellets vinden vooral afname bij kalkovens,
cementovens en energiecentrales waar ze worden gebruikt in plaats van
een fossiele brandstof als kolen.
60 61
De grondstoffen, papierafval zijn afkomstig uit Noord- en Midden-
Nederland en worden opgewaardeerd en gezuiverd. Want je kunt niet
alles verbranden, zoals aluminium. Omdat de fabriek van Qlyte’s partner,
Smurfit Kappa Roermond Papier, die op dezelfde technologie draait,
al lang niet meer aan de grote vraag kan voldoen, heeft het bedrijf
nu ook zelf in Delfzijl een fabriek gebouwd waar afvalstromen uit de
papierindustrie kunnen worden verwerkt.
Bron:
EnergieGids.nl, november 2010
Energie Transitiepark Eemsdelta
Zes gemeenten, zeven bedrijven, twee kennisinstellingen en vijf
maatschappelijke organisaties bundelen hun krachten in het Energie
Transitiepark (ETP) Eemsdelta. Deze partijen willen samen zeven miljoen
euro investeren in dit ruim vier jaar durende project. Op die manier willen
zij bijdragen aan een duurzame ontwikkeling van de regio.
Diverse projecten moeten leiden tot nieuwe samenwerkingsverbanden
tussen industrie, kennisinstellingen en overheden, een duurzame
energievoorziening op industrieterreinen in de Eemsdelta en minder
schade door industrie op het Wad. Met de Duurzaamheidsmonitor
kunnen de regionale overheden straks beoordelen of de investeringen
inderdaad leiden tot de gewenste duurzame ontwikkeling in de regio,
zowel op ecologisch als op sociaal economisch gebied.
Meer weten?
www.provinciegroningen.nl

DRENTHE BIOBASED ECONOMY BIOBASED ECONOMY DRENTHE
Energie Transitie Park Midden-Drenthe
In Midden-Drenthe is het de bedoeling dat bedrijven die veel energie
verbruiken en dit in de toekomst op een duurzame manier willen
gaan doen zich op een bedrijventerrein kunnen vestigen, naast de
Attero-locatie Wijster. Het is de bedoeling dat Attero hier een grote
vergistinginstallatie bouwt. Gekoppeld aan deze installatie komt er
een zogenaamde groen gas hub: een verzamelpunt waar verschillende
producenten, zoals industriële vergisters en agrariërs, hun biogas
kunnen leveren voor omzetting naar aardgas. Naast Attero zijn de
provincie Drenthe, gemeente Midden-Drenthe, het waterschap
Reest en Wieden en Energy Valley betrokken bij de ontwikkeling
van het Energie Transitie Park. Daarnaast krijgen kennisinstituten de
mogelijkheid om duurzame, innovatieve technologieën op het ETP te
ontwikkelen.
62 63
Meer weten?
www.attero.nl
Boeren grondstofleveranciers voor chemische
industrie
Uit bieten of aardappelen kunnen chemicaliën gehaald worden. De
ontwikkelingen zijn niet altijd zichtbaar, maar gaan razendsnel. Dat meldde
topman Jos Keurentjes van AKZO Nobel op een bijeenkomst van de
NOM.
AKZO Nobel is volop bezig om groene grondstoffen te ontwikkelen.
Keurentjes gaat uit van een samenleving waarin afval niet meer bestaat.
Zo ziet hij ook CO2 als grondstof. In Noord-Nederland worden de
komende jaren tientallen miljoenen geïnvesteerd in projecten om nieuwe
producten te maken uit plantaardig materiaal en afval.
Bron:
www.rtvdrenthe.nl

OVERIJSSEL BIOBASED ECONOMY BIOBASED ECONOMY OVERIJSSEL
Natuurbeheer kan bijdragen aan biobased
economy
In Overijssel zijn samenwerkingsverbanden opgezet tussen
natuurbeherende organisaties en boeren om de groene grondstoffen uit
natuurgebieden te waarborgen.
64 65
In het project “Nut en Natuur Overijssel” is, in opdracht van de provincie
Overijssel, in drie innovatieve samenwerkingsverbanden gezocht naar
nieuwe vormen van natuurbeheer door boeren, zoals aangepaste
voerwinning van schrale natuurgraslanden en - akkers en de verwerking
van reststromen uit bijvoorbeeld rietlanden en heide.
Bron:
www.groenkennisnet.nl
Oost-Nederland maakt werk van biobased
producten
Oost-Nederland zet een stap voorwaarts richting biobased producten. Elf
bedrijven, drie universiteiten en een hogeschool in Oost-Nederland gaan
samen biobased pigmenten, verven, kwasten en garens ontwikkelen.
Over drie jaar worden concrete productconcepten opgeleverd die in de
jaren erna de markt kunnen gaan veroveren.
Bron:
www.oostnv.nl
www.tencate.com
www.ltonoord.nl

ZUID-HOLLAND BIOBASED ECONOMY
Synergie Havenbedrijf Rotterdam
Rotterdam optimaliseert chemische clusters en verbetert het gebruik
van industriële middelen. Een voorbeeld van een succesvol concept is
co-siting: een nieuw bedrijf vestigt zich op of naast de industriële site
van een bestaand bedrijf, waardoor operationele synergie gegenereerd
wordt, evenals kostenbesparing.
BIOBASED ECONOMY ZUID-HOLLAND
66 67
In de haven van Rotterdam vormen meer dan 45 chemische bedrijven
en 5 raffinaderijen een van werelds grootste olie- en chemie centra.
Dit werkt onderling versterkend en is gericht op samenwerking. Zo
gaan bedrijven continue op zoek naar synergie. Veel bedrijven leveren
grondstoffen en halfproducten aan hun buren. Afvalstromen van het ene
bedrijf zijn vaak grondstoffen voor het andere bedrijf.
Meer weten?
www.portofrotterdam.com
Oprichting Rotterdam Biomass Commodities
Network (RBCN)
Het Rotterdam Biomass Commodities Network (RBCN) is opgericht
als onafhankelijke Stichting. Stichting RBCN wil de Nederlandse bioenergiesector
en biobased economy versterken en promoten. Het is
een initiatief van het bedrijfsleven en verenigt producenten, handelaren,
logistieke dienstverleners, consumenten en andere commerciële
partijen die actief zijn in de keten van groene grondstoffen. RBCN
zet zich in om de kansen voor het bedrijfsleven om een duurzame
energievoorziening en bio-producten te ontwikkelen, te benutten.
Meer informatie?
www.rbcn.nl

UTRECHT BIOBASED ECONOMY BIOBASED ECONOMY UTRECHT
Onderzoek naar biobased
Universiteit Utrecht voert diverse onderzoeken uit en verricht studies,
zo ook naar de toekomst van Biobased. Uitgevoerde onderzoeken zijn
bijvoorbeeld de duurzaamheid van biobased producten.
Meer informatie?
www.groengrondstoffen.nl
Gas op basis van visafval en gevulde koeken
De Spakenburgse Vishandelaar Arie van de Groep en Zonen gaat visafval
en gevulde koeken over de datum omzetten in gas. De handelaar heeft
een biogasinstallatie aangeschaft die de etenswaren om kan zetten
in biogas. Het is waarschijnlijk het eerste project waarbij etenswaren
worden vergist. Het gaat om afvalproducten of om producten die over
de houdbaarheidsdatum zijn.
68 69
Met een capaciteit van 800 kubieke meter groen gas per uur voorziet hij
straks een groot deel van Bunschoten-Spakenburg, Eemnes en Baarn
van gas. Stedin is als energienetbeheerder verantwoordelijk voor het
transport van gas.
De provincie Utrecht onderzoekt de mogelijkheden naar een biogashub
waarmee aanbieders van verschillende soorten biogas kunnen worden
aangesloten op het aardgasnetwerk.
Meer weten?
www.stichtingmilieunet.nl

GELDERLAND BIOBASED ECONOMY BIOBASED ECONOMY GELDERLAND
Provincie Gelderland en de biobased economy
Langs verschillende wegen werkt de provincie Gelderland aan biobased
economy. De provincie stimuleert biomassaproductie, waaronder het
gebruik van hout uit het landschap. Zo is snoeihout een omvangrijke
bron van energie. Bundeling van het aanbod en een efficiënte en
rendabele keten maken hout tot een prima grondstof.
70 71
Grondstoffen uitwisselen
De provincie Gelderland bekijkt welke koppelingen van bedrijven
mogelijk zijn tussen biomassaverwerkende industrie in Gelderland en
industrie waarbij organisch afval vrijkomt. Door stijgende vervoersen
afzetkosten wordt deze ketenefficiency steeds belangrijker. Als
bedrijven elkaar kunnen voorzien van grondstoffen en in elkaars buurt
gevestigd zijn, dan scheelt dat veel verkeersbewegingen. Die synergie
noemen we ook wel ‘symbiotische bedrijvenparken’.
Meer informatie?
www.gelderland.nl
5 miljoen euro voor Centre for biobased
economy
Wageningen Universiteit en researchcentrum krijgt 5 miljoen euro van
het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I)
voor een Centre for biobased economy. Dat maakte minister Verhagen
van EL&I maandag bekend tijdens een werkbezoek aan Wageningen UR
en Food Valley.
Meer informatie?
www.wur.nl

ZEELAND BIOBASED ECONOMY
Biopark Terneuzen
Winst voor bedrijven en het milieu
Biopark Terneuzen is totaal anders dan een doorsnee bedrijvenpark.
Op het park ontstaan door zogenoemde ‘Smart Links’, bedrijven die
zich aan elkaar kunnen verbinden voor nieuwe vormen van duurzaam
ondernemen. Door de ‘Smart Links’ kunnen de deelnemers aan
Biopark Terneuzen de waarde van hun bijproducten en reststoffen flink
vergroten.
72 73
Het biopark heeft het voornemen om op grote schaal bedrijven bij
elkaar te brengen die bijproducten en reststoffen (afval) opnieuw
kunnen gebruiken. Voor dit project wordt nauw samengewerkt met
Bio-Energy Valley Gent. Voorbeelden van deelnemende bedrijven zijn
o.a.: Rosendaal Energy (biodiesel), Nedalco (alcohol), Cargill (zetmeel)
en Yara (kunstmest). Deze bedrijven wisselen elkaars bijproducten en
reststoffen uit en gebruiken die als grondstof of in de vorm van energie.
Meer weten?
www.bioparkterneuzen.com
BIOBASED ECONOMY NOORD-BRABANT
Zeeland en Noord-Brabant samen verder in
biobased economy
Om optimaal gebruik te maken van de kansen van groene chemie gaan
provincies, bedrijfsleven, onderwijs en ontwikkelingsmaatschappijen
in Zuidwest Nederland samenwerken op het vlak van de biobased
economy. De agro- en foodsector speelt hierbij een belangrijke rol. In
een intentieverklaring geven de provincies Zeeland en Noord-Brabant,
Avans Hogeschool, Hogeschool Zeeland, Biobased Innovations en
Biopark Terneuzen aan dat ze de lopende projecten in de biobased
economy op elkaar gaan afstemmen en dat er nieuwe initiatieven
komen om agrarische reststromen om te zetten in waardevolle
producten. Dit is een goede ontwikkeling voor de werkgelegenheid
in deze sectoren en voor het realiseren van een omvangrijke ‘groene’
export.
Meer weten?
http://loket.zeeland.nl

NOORD-BRABANT BIOBASED ECONOMY
Reststroomverwaarding bij Royal Cosun
Cosun werkt aan de waarde-optimalisatie van plantaardige reststromen
die bij de oogst en productieprocessen vrij komen. De primaire focus
ligt op hoogwaardige chemicaliën en materialen. Furaanderivaten
worden ontwikkeld in samenwerking met het bedrijf Avantium.
Dit zijn interessante bouwstenen voor nieuwe polymeren. Ook
biobased weekmakers en surfactants en plantaardige vezel versterkte
composieten worden ontwikkeld. Cosun investeert in de bouw van een
grote vergistinginstallatie in Dinteloord voor overige reststromen. Als
rode draad geldt het sluiten van kringlopen, vooral het sluiten van de
mineralenkringloop.
74 75
Meer weten?
www.cosunbiobased.com
Limburgse Land- en Tuinbouwbond investeert
in biobased economy
De LLTB heeft in samenwerking met de provincie Limburg anderhalf
jaar geleden de eerste stappen gezet op de weg naar een biobased
economy. In de samenwerking participeren verder onder meer de
regiogemeenten rondom Venlo, de Kamer van Koophandel, Arvalis en
de Vereniging Innovatief Platteland. Inmiddels heeft LLTB-adviesdochter
Arvalis een werkprogramma gemaakt voor een op te richten
BioTransitieHuis. Dit instituut, dat in Venlo van start gaat, wordt de spin
in het web in de Limburgse ontwikkelingen rond de biobased economy.
Er zijn bij het LTTB al belangrijke contacten gelegd met bedrijven als
DSM, Attero, het Kenniscentrum voor Papier en Karton en Imtech. Ze
zijn daarmee in de aanloop naar het BioTransitiehuis de krachten aan
het bundelen die we nodig hebben om uiteindelijk nieuwe, duurzame
producten op de markt te brengen.
Meer informatie?
www.lltb.nl
BIOBASED ECONOMY LIMBURG

76 77
MADE IN
HOLLAND

PRODUCENT VAN
BREED ASSORTIMENT
TECHNISCH PAPIER EN
KARTON
78 79
79
Coldenhove Papier
www.coldenhove.com
Coldenhove Papier is een zelfstandige
papierproducent, sinds
1661 gevestigd in Eerbeek op een
prachtige locatie in de Veluwse
bossen. Coldenhove produceert
specialiteiten op twee machines
en verkoopt haar papier wereldwijd
in nichemarkten, van Amerika tot
Japan, van Zuid- Afrika tot Australië.
Dat is uniek voor een fabriek,
die slechts één procent van de
totale Nederlandse papierproductie
maakt. Coldenhove Papier levert
een breed assortiment technisch
papier en karton in een business-tobusiness
omgeving.
Wij produceren:
Gekleurde papieren en kartons voor
kantoor toepassingen, technische
papieren voor grote industriële gebruikers,
transfer papieren voor het
decoreren van oppervlakken met
behulp van digitale print.
Certificering: OHSAS 18001, ISO 14001,
ISO 9001, FSC Chain of Custody en
Nordic Swan
Afzet: 25.000 ton
Omzet: 35 miljoen euro
Aantal werknemers: 135

GESPECIALISEERDE
PAPIERSOORTEN VOOR
INDUSTRIËLE
TOEPASSINGEN
Ga voor
het witte
goud!
80 81
Crown Van Gelder
www.cvg.nl
Crown Van Gelder (CVG) is een
zelfstandige, beursgenoteerde papierfabriek
met een productiecapaciteit
van circa 225.000 ton papier
op rollen per jaar.
CVG heeft een eigen warmtekrachtcentrale.
We benutten onze
primaire energiebron aardgas
optimaal dankzij warmtekrachtkoppeling
en elektriciteitsteruglevering.
Door deze opzet is het energierendement
in vergelijking met de grote
elektriciteitscentrales zeer hoog en
past het daardoor uitstekend in het
overheidsbeleid om CO2-emissies te beperken.
Wij produceren:
Gespecialiseerde papiersoorten
voor industriële toepassingen in het
marktsegment houtvrij papier. De
productie wordt uitgevoerd op twee
papiermachines.
BUSINESSPAPER
PROMOTIONALPAPER
PUBLISHINGPAPER
Crown
Supérieur
Certificering: ISO 9001, ISO 14001,
OHSAS 18001, FSC, PEFC Chain of
Custody en Ecolabel
Afzet: 225.000 ton papier op rollen
per jaar
Omzet: 161 miljoen euro (2010)
Aantal werknemers: 309 (gemiddeld
in 2010)

SPECIALIST IN
LICHTGEWICHT PAPIER
VOOR VERPAKKINGEN
82 83
Papierfabriek Doetinchem
www.papierfabriekdoetinchem.nl
Papierfabriek Doetinchem produceert
papier voor verpakkingen,
gemaakt van uitsluitend oud papier.
Volledig opnieuw te recyclen, maar
ook 100% biologisch afbreekbaar.
Gecertificeerd als voedselveilig en
FSC recycled. Verkrijgbaar in wit,
bruin en kleur, minimaal in gewicht,
maximaal in prestatie.
Een enorm gamma aan papiersoorten
voor de verpakkingsindustrie, de
automotive sector en de cateringindustrie
wordt geproduceerd in Doetinchem
met een gespecialiseerd
machinepark. De belangrijkste focus
is het creëren van een maximale
prestatie met een minimaal gewicht
aan papier per m2 , zodat er zo min
mogelijk papier nodig is voor het
product of de verpakking. ‘Duurzaamheid’
is steeds belangrijker in
het koopgedrag van consumenten.
Wij produceren:
Papiersoorten voor de verpakkingsindustrie,
de automotive sector en
de cateringindustrie wordt geproduceerd
in Doetinchem met een
gespecialiseerd machinepark.
Certificering: ISO 14001, EN 13432
(biologische afbreekbaarheid), FSC
recycled
Afzet: 70.000 ton
Omzet: 55 miljoen euro
Aantal werknemers: 190

TOPKWALITEIT
GRAFISCH KARTON
84 85
Eska Graphic Board
www.eskagraphicboard.com
In twee productielocaties in Noord-
Nederland staan drie geavanceerde
kartonmachines en twee plakpapiermachines.
Het karton wordt
verkocht onder de merknaam Eska
en staat bekend om z’n uitstekende
en constante kwaliteit.
Eska Graphic Board neemt wereldwijd
een toonaangevende positie in
op de markt voor grafisch karton.
Wij produceren:
Topkwaliteit grafisch karton voor
hardgebonden boeken, mappen,
ringbanden, albums, ordners, spellen,
puzzels, displays, showcards
en luxe verpakkingen.
Certificering: ISO 9001, ISO 14001, FSC
Chain of Custody, FSC recycled label en
FSC mixed label
Afzet: 250.000 ton grafisch karton per jaar
Aantal werknemers: 440

PRODUCENT VAN
UITEENLOPENDE
(HYGIËNISCHE) PRODUCTEN
86 87
Georgia Pacific
www.emeagp.com
Georgia Pacific is wereldwijd een
van de belangrijkste fabrikanten
en verdelers van bouwproducten,
tissuepapier, verpakkingsmateriaal,
papier, cellulose en verwante chemische
stoffen. In Europa werken
er meer dan 4.500 mensen in meer
dan 30 productielocaties.
Wij produceren:
Uiteenlopende producten: toiletpapier,
keukenrollen, papieren
handdoeken, poetspapier, servetten,
placemats en tafelkleden.
De papierfabriek in Cuijk is een
belangrijk onderdeel van ons productienetwerk
in de regio Europa/
Midden-Oosten/Afrika, met een
bijzondere expertise wat betreft het
gebruik van recyclede vezels.
Lotus, Lotus Professional en
Demak’up
Binnen de consumentensector is
Georgia Pacific actief met het merk
Lotus voor keukenpapier, toiletpapier
en servetten en het merk
Demak’up voor wattenschijfjes en
vochtige doekjes voor gezichtsreiniging.
Onder het merk Lotus
Professional produceert Georgia
Pacific een breed assortiment
hygiëneproducten en tafelpapier
voor de Away-From-Home markt.
Certificering: ISO 14001 en ISO 9000
Aantal werknemers: circa 400

MILIEUVRIENDELIJK
COMPOSTEERBAAR
VERPAKKINGSMATERIAAL
88 89
Huhtamaki
www.nl.huhtamaki.com
Huhtamaki Nederland B.V. is een
internationaal georiënteerde onderneming
en maakt deel uit van het
Finse verpakkingsconcern Huhtamaki.
Huhtamaki Nederland ontwikkelt,
produceert en verkoopt milieuvriendelijk
verpakkingsmateriaal van
vormkarton voor o.a. eieren, fruit,
groenten en industriële producten.
Huhtamaki Nederland staat voor
kwaliteit, flexibiliteit en innovatie.
Wij produceren:
Een breed scala aan vormkarton
verpakkingen, in allerlei kleuren en
formaten. Eventueel voorzien van
een bedrukking en/of label. Afzetmarkt
is Noordwest-Europa.
Onze vormkarton verpakkingen bezitten
een aantal unieke eigenschappen
die maximale bescherming garan-
deren. Bovendien zijn de verpakkingen
composteerbaar en recyclebaar.
Certificering: ISO 9001, 14001, BRC &
OHSAS 18001
Aantal werknemers: 200

INNOVATIEVE
OPLOSSINGEN
TOILETHYGIËNE
90 91
Van Houtum
www.vanhoutumpapier.com
Als producent van hygiënepapier
ontwikkelt Van Houtum innovatieve
oplossingen voor betere toilethygiëne
met uitzonderlijke milieuprestaties.
De onderneming wil
bij alles wat ze doet een positieve
bijdrage leveren aan de maatschappij
en is daardoor een koploper op
het gebied van Maatschappelijk
Verantwoord Ondernemen.
Hoofdkantoor en beide productielocaties
bevinden zich in Swalmen,
gemeente Roermond. Met 200
medewerkers wordt jaarlijks €60
miljoen omgezet.
Wij produceren:
Satino Black is Van Houtum ’s
werelds eerste en enige hygiënepapier
dat de keur-merken FSC-recycled,
Europees Eco-label en Cradle
to Cradle, mag voeren. Het wordt
volledig CO2-neutraal geproduceerd.
Van Houtum is benoemd tot Cradle
to Cradle organisatie.
Certificering: ISO 9001, ISOO 14001, OHSAS
18001, ISO 26000, 100% groene energie,
Cradle to Cradle, FSC Recycled, Europees
Ecolabel en NEN-EN 16001
Omzet: 60 miljoen euro
Aantal werknemers: 200

KWALITEITSMERKEN
IN HYGIËNE
92 93
Kimberly-Clark
www.kimberly-clark.com
Kimberly-Clark is een wereldwijde
onderneming met circa 62.000
mensen, die meer dan $13 miljard
aan inkomsten verwerft in meer
dan 150 landen. Vanuit een sterke
basis in de Verenigde Staten heeft
het bedrijven opgebouwd in Europa,
Latijns-Amerika, de regio Azië-
Pacific en het Midden-Oosten.
De basis werd gelegd in 1872 toen
John Kimberly en Charles Clark hun
eerste papiermolen in Wisconsin
bouwden. In de jaren ‘40 produceerde
Kimberly-Clark twee van
’s werelds meest bekende consumentenmerken:
Kleenex en Kotex.
Wij produceren:
O.a. in Nederland:
Kwaliteitsmerken als Kleenex tissues,
Page toiletpapier, Huggies luiers,
Little Swimmers, DryNites, Depend
incontinentiematerialen, Kotex
dameshygiëne, Popla toiletpapier,
Scottex, Andrex, Kimcare, Jackson,
Scott, Hostess en Wypall.
Certificering: ISO 14001 en FSC Chain
of Custody
Aantal werknemers: In Europa werken
ca. 11.000 mensen

PRODUCTIE
VOUWKARTON OP BASIS
VAN OUD PAPIER
94 95
Mayr-Melnhof
www.mm-karton.com
Het Oostenrijkse Mayr-Melnhof
Karton is wereldwijd toonaangevend
in de productie van vouwkarton op
basis van oud papier en marktleider
in Europa. Met als afzetmarkt
West-Europa. Betrouwbaarheid
en leveringsbekwaamheid zijn de
speerpunten.
Mayr-Melnhof Eerbeek is gevestigd
in Eerbeek (Gelderland), waar in
1910 de industriële productie van
vouwkarton begon.
Wij produceren:
Vouwkarton van verschillende kwaliteitsstandaarden
met een gramgewicht
dat varieert van 215 tot 450
g/m2 per product. Het vouwkarton
wordt gebruikt voor verpakkingen
van onder andere levensmiddelen,
medicijnen en parfums.
Certificering: ISO 14001, ISO 9001, FSC
en PEFC Chain of Custody
Aantal werknemers: 170

GESPECIALISEERD
KWALITEITSPAPIER VOOR
DIVERSE TOEPASSINGEN
96 97
Meerssen Papier
www.meerssen-papier.com
De historie van de fabriek gaat
terug naar het jaar 1717. Voorheen
Favini Meerssen Papier, maar door
een overname heeft er in 2009 een
doorstart plaatsgevonden onder
de naam Meerssen Papier. Op drie
machines produceert Meerssen
Papier kwaliteitspapier voor diverse
bestellingen.
De flexibiliteit van de papiermachines
en de afwerking stellen
Meerssen Papier in staat om alle
papierwensen in te vullen. ledere
denkbare papierkwaliteit, kleur,
gramgewicht en oppervlakte
structuur is mogelijk vanaf 1.000
kilogram.
Doordat Meerssen Papier in eigen
huis watermerkrollen produceert
kan een echt watermerk al vanaf
5OO kg geleverd worden.
Wij produceren:
Gespecialiseerd kwaliteitspapier
voor diverse toepassingen.
Certificering: FSC Chain of Custody
Aantal werknemers: ongeveer 71

VERBETERDE
PAPIERSOORTEN
EN KRANTENPAPIER
98 99
Norsk Skog Parenco B.V.
www.norskeskog.com
Norske Skog Parenco is de Nederlandse
vestiging van Norske Skog
en gevestigd in Renkum. Een rijke
historie wordt gecombineerd met
het gebruik van nieuwe technologieën
en een verantwoord verbruik
van grondstoffen.
Duurzaamheid is hét sleutelwoord
van Norske Skog Parenco. Zo wordt
er bij de productie alleen maar
gebruik gemaakt van oud papier
als grondstof en met het project
“Duurzaam Papier van Parenco”
wordt onderzocht wat de mogelijkheden
zijn om de bijproducten
die vrijkomen bij de productie van
papier, op een duurzame manier
te hergebruiken. Afzetmarkt:
Nederland, Duitsland, Italië, Polen,
Spanje, etc.
Wij produceren:
Verbeterde soorten papier
(commercieel drukpapier) en
krantenpapier.
Certificering: ISO 14001, PEFC Chain of
Custody en Blaue Engel RAL-UZ14
Omzet: 2010 - 100 miljoen euro
Aantal werknemers: 265

HOOGWAARDIG
GESTREKEN PAPIER
100 101
Sappi Maastricht B.V.
www.sappi.com
Is onderdeel van Sappi Fine Paper,
een wereldwijd toonaangevende
producent van gecoat papier met
fabrieken in Noord-Amerika, Zuid-
Afrika, China en Europa.
Wij produceren:
Hoogwaardig gestreken papier. Dit
papier maken wij in de hoge gramgewicht
range (225 tot en met 400)
in de kwaliteiten Mat, Zijdeglans
(Silk) en Hoogglans (Gloss).
Ons papier is zeer geschikt voor
folders, brochures, kalenders,
catalogi en ander hoogwaardig
drukwerk.
Certificering:ISO 9001, ISO14001,
OHSAS 18001 en FSC Chain of Custody
Afzet: 300.000 ton per jaar
Aantal werknemers: 500

HOOGWAARDIG
GESTREKEN PAPIER
102 103
Sappi Nijmegen B.V.
www.sappi.com
Sappi Nijmegen B.V. produceert
hoogwaardig, houtvrij, tweezijdig
gestreken papier.
En is onderdeel van Sappi Limited,
een wereldwijde producent van
gestreken en ander papier met
fabrieken in Noord-Amerika, Zuid-
Afrika, Azie en Europa. De Europese
divisie van Sappi Limited, Sappi
Fine Paper Europe is marktleider op
het gebied van houtvrij gestreken
papier binnen Europa.
Wij produceren:
Hoogwaardig, houtvrij, tweezijdig
gestreken papier.
Certificering: ISO 9001, ISO14001,
OHSAS 18001 en FSC Chain of Custody
Afzet: 240.000 ton
Aantal werknemers: 200

NON WOVEN
REINIGINGS- EN
POETSDOEKEN
104 105
SCA Hygiene Products Suameer B.V.
www.sca.com
SCA Hygiene Products Suameer
B.V. is onderdeel van de Divisie
Tissue Europe van het Zweedse
concern SCA (Svenska Cellulosa
Aktiebolaget). Bij SCA Hygiene
Products Suameer B.V. werken 60
mensen in zowel dag- als vijfploegendienst.
Wij produceren:
Non Woven reinigings- en poetsdoeken
onder de merknaam TORK. Een
overgroot deel van de producten
wordt wereldwijd in de Away From
Home markt afgezet. Een klein deel
van de Suameer- productie gaat naar
de Consumer Tissue markt onder
de merknaam Plenty. De producten
worden in verchillende verschijningsvormen
geproduceerd, met name
gevouwen doeken in zogenaamde
Toppak-uitvoering en ook in verschillende
maten rollen. Typische
afzetmarkten zijn: Industrie; horeca;
gezondheidszorg; wasruimtes.
Certificering: ISO 9001 en 14001
Aantal werknemers: 60

BASISPAPIER VOOR
FUNCTIONELE GOLF-
KARTONVERPAKKING
106 107
SCA Packaging De Hoop
www.scapackaging.com
SCA Packaging de Hoop, gevestigd
in Eerbeek en onderdeel van het
Zweedse SCA-concern, is met een
productiecapaciteit van 360.000 ton
kwalitatief hoogwaardig papier één
van de belangrijkste producenten
van basispapieren voor golfkarton in
Europa. Golfkarton wordt gebruikt
voor transportverpakkingen, luxe
verpakkingen en displays. Opgericht
in 1657. De belangrijkste grondstof
voor SCA Packaging De Hoop is
oud papier. Dit is afkomstig van de
inzameling van huishoudelijk papier
(door onder andere scholen en gemeentes)
en industriële papierafvallen
(supermarkten, drukkerijen en
dergelijke).
Wij produceren:
Basispapieren voor golfkarton.
Certificering: ISO 9001, ISO 14001,
OHSAS 1801, GMP en FSC-recycled label
Afzet: 360.000 ton
Aantal werknemers: 186

THE ART OF
PAPER MAKING
108 109
Papierfabriek Schut B.V.
www.papierfabriekschut.com
Sinds 1618 houdt Papierfabriek Schut
B.V. zich bezig met het vervaardigen
van hoogwaardige ongestreken
papiersoorten. Het uit houtvrije cellulose
of katoenlinters vervaardigde
papier wordt over de gehele wereld
verkocht. Sinds juli 1998 behoort
Papierfabriek Schut tot de Franse
groep Exacompta Clairefontaine S.A.
Papierfabriek Schut begeeft zich
veelal in nichemarkten. Met een
bereik van 55 tot 600 g/m², een
enorme papierkennis en onze
relatief kleine omvang zijn we
perfect in staat op wensen van de
klant in te spelen. Wij zijn daarmee
de ideale partner om nieuwe
papiersoorten te ontwikkelen of te
reproduceren. Naast flexibiliteit zijn
wij onderscheidend door zeer lage
minimale bestelhoeveelheden en
het aanbrengen van oppervlaktestructuren
en watermerken.
Wij produceren:
Kunstenaarspapieren, grafische
papieren, gekleurde papieren en
technische papieren.
Certificering: FSC en PEFC Chain of
Custody
Afzet: 3.000 ton
Aantal werknemers: 45

100% OUD PAPIER
ALS GRONDSTOF
110 111
Smurfit Kappa Roermond Papier
www.smurfitkappa-roermondpapier.nl
Smurfit Kappa Roermond Papier
maakt onderdeel uit van de Smurfit
Kappa Group, een multinationale
onderneming met 38.000 medewerkers
en 350 vestigingen in 30 landen,
in Europa en Zuid-Amerika.
De Smurfit Kappa Group is de grootste
speler op de Europese markt
voor kartonnen verpakkingsmateriaal.
Wij produceren:
Verpakkingspapier als basismateriaal
voor golfkarton. De grondstof voor
dit papier bestaat uit 100% oud
papier.
Maatschappelijk verantwoord
ondernemen en zorgvuldig omgaan
met eindige grondstoffen is altijd een
van onze uitgangspunten geweest.
We proberen zoveel mogelijk te
werken met gesloten kringlopen.
Roermond is daarin altijd koploper
geweest: de energie die we nodig
hebben wekken we zelf op met onze
eigen warmtekrachtcentrale en ons
afvalwater wordt biologisch gezuiverd
en omgezet in biogas. Het restafval
van onze productie wordt omgezet
in een hoogwaardige brandstof, de
zogenaamde Rofire-pellets.
Certificering: ISO 9001, ISO 14001,
GMP, OHSAS 18001, FSC Chain of
Custody, PEFC Chain of Custody
Afzet: 550.000 ton verpakkingspapier
Omzet: ongeveer 200 miljoen euro
Aantal werknemers: 250

PRODUCENT VAN
HOOGWAARDIG
MASSIEFKARTON
112 113
Smurfit Kappa Solid Board
www.solidboard.com
Smurfit Kappa Solid Board is een
toonaangevende producent van
hoogwaardig massiefkarton.
Door ons streven naar ‘operational
excellence’ werken wij snel en
efficiënt, zowel bij de productie als
bij de service.
Wij bieden grote leverbetrouwbaarheid,
korte levertijden en een uitstekende
prijs/prestatieverhouding.
Wij produceren:
Hoogwaardig massief karton voor:
hardcover boeken, kantoorartikelen,
puzzels en spellen, luxe kartonnage,
displays, voedselplaatjes en verpakkingen
voor verse producten.
Certificering: ISO 9001:2008, ISO
14001:2004, OHSAS 18001:2007, GMP
for Corrugated & Solid Board January
2006, Second Edition, FSC Chain of
Custody, PEFC Chain of Custody
Afzet: massiefkarton voor verpakkingen,
grafisch, specialiteiten
Aantal werknemers: 520

PRODUCENT EN
LEVERANCIER VAN
MASSIEFKARTONNEN
VERPAKKINGEN
114 115
Solidpack B.V.
www.solidpack.eu
Solidpack B.V. is al ruim 80 jaar
toonaangevend producent en
leverancier van massiefkartonnen
verpakkingen. Onze productiefaciliteiten
mogen dan in Nederland
staan, onze producten gaan de hele
wereld over. Als modern bedrijf
voelen we ons meer dan ooit
betrokken bij het succes van onze
klanten. We hebben dan ook alles
in huis om eersteklas producten en
oplossingen te creëren die dat succes
bevorderen. Daarbij luisteren
we voortdurend naar uw behoeften
en spelen daarop in. Want samen
werkt het beter.
Wij produceren:
Massiefkartonnen verpakkingen.
Al onze producten zijn gemaakt
van duurzaam massiefkarton. Deze
kartonsoort biedt een groot aantal
voordelen ten opzichte van andere
verpakkingsmaterialen. Zoals ruimtebesparing,
vochtbestendigheid en
een uitstekende bedrukbaarheid.
Daarnaast is massiefkarton een
recyclebaar materiaal dat bijdraagt tot
een duurzame bedrijfsvoering.
Certificering: ISO 9001, 14001,
GMP (hygiëne)
Afzet: 60.000 ton
Aantal werknemers: 170

HOOGWAARDIG
VEILIGHEIDSPAPIER
116 117
Arjowiggins Security B.V.
Wij produceren:
Hoogwaardig veiligheidspapier.
Certificering: IS0 9001:2008, ISO
14001:2004, OHSAS 18001:2007
Afzet: ±7000 ton
Aantal werknemers: 160

118 119
CO-CREATIE

Bouwen met biobased materialen
Biobased materialen zijn, door de groeiende aandacht voor het milieu,
de laatste jaren volop in ontwikkeling. Een belangrijk uitgangspunt daarbij
is de kringloopgedachte zoals in het Cradle-to-Cradle (C2C) principe,
dat gebaseerd is op het scheiden van twee kringlopen: de natuurlijke en
de technische. Uitgangspunt is dat producten en materialen hun gehele
levenscyclus in een van de twee kringlopen blijven en niet onlosmakelijk
verbonden worden met materialen uit de andere kringloop.
120 121
Deze keuze heeft ook in de bouwwereld zijn weerklank. Biobased
betekent kortweg het overschakelen van een op aardolie gebaseerde
economie naar een economie gebaseerd op plantaardig materiaal. In
de bouwwereld is biobased breder te interpreteren als vorminspiratie,
biomimetica en bouwmaterialen.
Daan Bruggink van ecologisch architectenbureau ORGA heeft een eigen
visie over Biobased Bouwen, een concept dat steeds meer aandacht
krijgt in de biobased economy.
Presentaties over biobased bouwmaterialen zijn te vinden op:
www.biobasedbouwen.nl
Uit de praktijk
De Amerikaanse tapijtfabrikant Shaw in de VS biedt een speciale service
aan klanten: wanneer een van hun producten versleten is kan de klant
het telefoonnummer op de achterkant van het afgedankte tapijt bellen
en wordt het door Shaw opgehaald en gerecycled. Een prima initiatief,
maar het brengt wel een hoop extra kosten met zich mee aan transport,
verwerking en opslag. Nu heeft het Nederlandse bedrijf Erutan een
tapijt ontwikkeld dat volledig uit natuurlijke, hergroeibare materialen
bestaat en biologisch afbreekbaar is. Het product kan na gebruik in
principe bij het groenafval gegooid worden en daardoor wordt een groot
deel van de recyclingkosten uitgespaard.

Het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I)
heeft onlangs een wedstrijd georganiseerd om studenten en young
professionals uit te dagen om te komen met nieuwe ideeën voor het
gebruik van biobased bouwmaterialen. Hieronder een korte vermelding
van een paar prijswinnaars met de focus op Co-creatie.
122 123
Gewoon Groen 2.0
Lisette Stamsnijder, Matthijs Hovelynck, Rogier Peters en Floris Blonk
bedachten het concept ‘Gewoon Groen 2.0’. In hun concept presenteerden
zij een structurele oplossing om biobased bouwen op grote schaal
mogelijk te maken: een online portal dat producenten en gebruikers bij
elkaar brengt. Voor de gebruiker: bio-based materialen vinden, kiezen,
gebruiken en beoordelen. Voor de producent: verkoopkanaal en marketing
gereedschap in één.
Meer weten? www.uu.nl
Bioblanket ‘Isolating the future’
Jasper van der Dussen en Tim Hendrikx putten hun inspiratie bij de
uitwerking van hun concept Bioblanket ‘Isolating the future’ uit het dierenrijk:
het gebruik van olie en vetten voor isolatie in of van gebouwen.
Koffiedik La Place bruikbaar voor teelt
oesterzwammen
GRO, La Place en Vroegop-Windig zijn een samenwerking aangegaan
voor het herbegruik van koffiedik voor de teelt van oesterzwammen.
Koffiedik blijkt een goede voedingsbodem te zijn voor de kweek van
oesterzwammen. De restaurants van La Place verzamelen het koffiedik
in afsluitbare plastic emmers die Vroegop-Windig retour neemt
als zij hun eigen versproducten afleveren. Het koffiedik wordt door
GRO gebruikt als voedingsbodem voor de kweek van paddenstoelen.
Vroegop-Windig neemt de oogst weer mee en La Place verwerkt de
oesterzwammen in vele gerechten.
Het project zorgt voor een duurzame teelt van paddenstoelen en voor
hergebruik van 220 ton koffieafval op jaarbasis bij La Place. Tevens
wordt optimaal gebruik gemaakt van de logistiek: er worden geen extra
kilometers gereden.

SLIMME
SLANKE
KETENS
124 125
Recycling, minder energieverbruik, lichtgewicht verpakkingen,
eco-design allemaal zaken waarbij wij niet alleen slim
en milieuvriendelijk om gaan met, maar waarbij ook
ketensamenwerking en Co-creatie om de hoek komen kijken.
Ketenoptimalisatie door samenwerking
Slimme Slanke Ketens is vanuit de papier- en kartonindustrie, door het
Kenniscentrum Papier en Karton als keteninitiatief gestart. Zo omvat
het initiatief diverse projecten die allen leiden tot het optimaliseren van
ketens.
“De belangrijkste doelstellingen van de projecten binnen Slimme,
slanke ketens zijn: materiaal- en energie-efficiency, verminderen milieudruk
en transportvolumes. Dit alles draagt uiteindelijk bij aan ketenoptimalisatie”,
aldus Tom de Haan, Kenniscentrum Papier en Karton.
Slank & Slim
Een keten maak je ‘slank’ door een materiaalefficiency en door een optimaal
en efficiënt logistiek proces. Zo maken wij drukkers er bewust van
hoeveel inschiet er voorkomen kan worden bij het drukproces voor een

126 127
klant. Ook het maken van verpakkingen van minder materiaal, maar zon-
der verlies van functionaliteit is een manier om ketens slank te maken.
De slimmigheid zit vooral in de (gedrukte) intelligentie van verpakkingen.
De verwerker, gebruiker of consument krijgt aan de hand van gedrukte
intelligentie op een papier- of kartonnenverpakking de gewenste productinformatie.
Denk hierbij bijvoorbeeld aan melkpakken op een pallet
in de supermarkt die aan de hand van een gedrukte indicator houdbaarheid
van een product aangeven of een fles wijn die de temperatuur van
de wijn weergeeft. Of scan in de toekomst met een specifieke code in
een keer de inhoud van je winkelwagentje bij de kassa!
Tenminste houdbaar tot
Voor sommige producten is het nuttig en relevant om te weten aan
welke temperaturen producten zijn blootgesteld tijdens hun reis door de
keten. Tijd-Temperatuur Indicatoren (TTI’s) zorgen er voor dat je inzicht
hebt in het temperatuurverloop en eventueel de bewaarconditie van een
product. De indicator kan onderdeel uitmaken van een verpakking als
deze direct op een verpakking wordt geprint of via een coating wordt
aangebracht.
Andere voorbeelden van indicatoren zijn versheidindicatoren; een etiket
geeft met een kleuraanduiding de rijpheidfase van fruit of groente aan.
Een 2D code is een mogelijkheid om bijvoorbeeld bloemen van productinformatie
te voorzien.
Als je deze vormen van gedrukte intelligentie toepast in combinatie met
Radio-frequency identification (RFID) weet je als schakel in een keten
ook waar een product is. Daardoor is het voor een verwerker of consument
inzichtelijk wat de status van een voorraad en/of goederenstroom
is. Gemak, comfort en besparing in en buiten de keten is het resultaat.
Kortom, samenwerking in de keten levert een belangrijke bijdrage aan
een slimme en slanke keten van de toekomst!

128
Sectorfilm Duurzaamheid en ketensamenwerking in de papier- en
kartonindustrie gereed!
(Bron: Koninklijke VNP)
Een klus geklaard: Doelgroepbeleid Milieu en Industrie afgerond
(Bron: Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en
Milieubeheer)
Van Houtum veiligste papierfabriek van Nederland
(Persbericht Van Houtum 18/1)
Papier- en kartonindustrie haalt glansrijk 1e deadline energie-
convenant
(Persbericht Koninklijke VNP 8/4)
Waar agro en papier elkaar ontmoeten
(Cooperatie 12/12)
Innovatiefestival papier en karton
(Compres /11)
Duurzaam samenwerken voor papier en karton
(Compres /11)
Sub-coal pellets uit papierfaval Energy Valley
(EnergieGids.nl /11)
Papier en karton vanzelfsprekend duurzaam
(Informatiecentrum Papier en Karton /09)
Samenwerking als wapen
(Graficus /09)
Groen toiletpapier in zwart doosje
(PT Industrieel Management /09)
Energiebesparing blijft geld opleveren bij papierfabriek
(EnergieGids.nl /06)
Brochure innovatie in ondernemend Nederland
(VNO-NCW /06)
Maak die krant van oud papier
(Volkskrant 13/3)
132 sectoren hebben een arbocatalogus
(ArboMagazine 2/3)
In de media
129

Arbo Arbo
130 131
Arbocatalogus afgerond
Eind 2010 zijn alle werkzaamheden omtrent de arbocatalogus voor de
PKGV- industrie op papier afgerond. Voor 15 prioritaire onderwerpen
wordt met technieken, oplossingen, goede praktijken, normen en handleidingen
invulling gegeven aan de belangrijkste risico’s in de sector. De
industrie neemt hiermee haar verantwoordelijkheid door met maatwerk
invulling te geven aan de Arbowet.
De komende twee jaar hebben de Koninklijke VNP, de Vereniging
Golfkarton, Koninklijke Kartoflex en de werknemersbonden, allen zitting
in het het Verbond P&K, zich gecommitteerd aan het ondersteunen van
de implementatie van de arbocatalogus. Een wegwijzer van de Arbocatalogus
is hiervoor een eerste stap waarin kort per onderwerp wordt
uitgelegd wat mogelijke risico’s op de werkvloer zijn, hoe je die herkent
en wat je er aan kunt doen. De gehele arbocatalogus van de PKGVindustrie,
alsmede de wegwijzer zijn te vinden op: www.verbondpk.nl
Safety Check in bedrijf
Na enkele pilots in 2009 is in 2010 als eerste industrie in Nederland echt
begonnen met het uitvoeren van Safety Checks. Getrainde ARBO coördinatoren
(lid van de VNP Arbocommissie) voeren de checks uit. Eind 2010
was 35% van de bedrijven bezocht. Dit ligt boven de doelstelling van 30%
per jaar. Bij de bezochte bedrijven werken in totaal 1.965 medewerkers,
met een spreiding van 130 t/m 530 medewerkers per bedrijf.
Tijdens de Safety Checks hadden twee onderwerpen de bijzondere
aandacht:
• De afhandeling van de brief van de Arbeidsinspectie, naar aanleiding
van het inspectieproject;
• De afscherming van gevaarlijke bewegende machinedelen.
Ook is er tijdens ieder bezoek aandacht besteed aan: algemene indruk,
orde en netheid, gedrag van de medewerkers, RI&E / Plan van Aanpak
en implementatie van de diverse arbocatalogus onderwerpen.

Milieu Milieu
132 133
Milieu
Europese milieurichtlijnen bepalen in toenemende mate onze Nationale
wetgeving. Met de komst van het kabinet Rutte wordt dit versterkt,
krijgt het onderwerp milieu minder aandacht en is het eerder onderdeel
geworden van het economische beleid.
Lobby vanuit Nederland richt zich dan ook op de Europese beleidvor-
ming en implementatie van Europese milieurichtlijnen in Nederland.
Projecten LAP2
Het Landelijk Afvalbeheerplan (ministerie van Infrastructuur & Milieu)
betreft een aanpak waarbij de vermindering van de milieudruk in de
keten aandacht krijgt in plaats van dat de afvalfase wordt beïnvloed door
maatregelen eerder in de keten. Dit ketenbeleid behelst als het ware de
“materialenkant” van het milieubeleid: duurzaam gebruik van materialen
naast een duurzaam energiegebruik.
Een van de projecten die de industrie binnen het LAP2 tot stand heeft
gebracht is een inventarisatie van de belangrijkste ecolabels. Nadat het
overzicht in kaart is gebracht is er gewerkt aan het ontwikkelen van een
website die onderdeel moet worden van de nieuwe website van het
Informatiecentrum Papier en Karton (IPK). Deze site is te vinden op:
www.keurmerkenpapierenkarton.nl
Lobby SO2/NOx
Door de succesvolle lobby ziet Europa af van een emissiehandelssyteem
voor NOx en SO2 voor industriële installaties. In Nederland
loopt NOx veilingsysteem, maar deze loopt in 2013 af. De Nederlandse
overheid zoekt naar een opvolging. De papier- en kartonindustrie zet
minimaal in op het doorzetten van de huidige veiling om zo de huidige
vrijheid niet te verminderen en te voorkomen dat er een Nederlandse
kop komt. Dit in navolging van het Europese besluit.

Milieu Milieu
134 135
Revisie BREF Pulp & Paper
In Europa werkt men aan de revisie van de huidige BREF P&P. In 2010
heeft de VNP met de milieucommissie haar commentaar geleverd op
het eerste concept van de BREF P&P. Gezien de hoeveelheid aan reacties
van de verschillende landen verschijnt de volgende versie halverwege
2011. Als branchevereniging zullen wij de ontwikkelingen nauwlettend
volgen en hier in 2011 verder mee aan de slag gaan.
Bezwaarprocedure Waterwet / bezwaar verontreinigingheffing
In de Waterwet zijn zes vergunningen uit eerdere wetten opgegaan in
één watervergunning. Onderdeel van de waterwet is de verontreinigingheffing
welke ook onder de WVO wordt geheven. De VNP is samen met
VEMW en enkele bedrijven uit andere sectoren een bezwaarprocedure
begonnen omdat de aanslag op verontreinigingheffing in strijd is met
het gelijkheidsbeginsel en er tevens onvoldoende wettelijke grondslag
is. Deze procedure zal naar verwachting begin 2011 afgerond worden
met een hoorzitting.
Inventarisatie waterfootprint
Water en de hieraan gerelateerde kosten zijn voor zowel VNP als CEPI
belangrijk. Voorkomen dient te worden dat water extra geprijsd gaat
worden in het Zuiden van Europa en dit in het Noorden van Europa niet
het geval is. De VNP zit vanuit de industrie met NGO’s en consultants
bij de NEN aan tafel om te komen tot een ISO Waterfootprint. Voor het
verkrijgen van een juist beeld van het watergebruik en waterverbruik
heeft de VNP een waterbalans gemaakt om inzichtelijk te maken dat
de industrie veel water gebruikt en weinig verbruikt als gevolg van haar
duurzaamheidsbeleid.

Bossen Bossen
136 137
Europa bindt strijd aan tegen illegaal hout
Europa weert zich tegen de inzet van illegaal hout. Er is een sterk politiek
commitment om het issue “Illogal Logging” aan te pakken. De
Europese branchevereniging voor de papierindustrie (CEPI) gaat haar
in dit opzicht voor en heeft al verschillende systemen ingesteld om te
borgen dat zij “legaal hout” gebruikt. De basis wordt gevormd door een
vrijwillig “code of conduct” die door alle bedrijven is aangenomen en
zeker stellen dat “chain of custody”, “traceability” en tracking systemen
worden gehanteerd. Hiermee wordt de import van illegaal hout naar
Europa geminimaliseerd.
Het rapport van WWF ‘Illegal Wood for the European Market’ (July
2008) onderschrijft het werk dat in dit verband is gedaan door onze
sector en geeft aan dat onze tracking systemen tot een van de meest
efficiënte systemen behoort.
Duurzaam hout: Nederlandse overheid accepteert PEFC
Demissionair minister Huizinga heeft als een van haar laatste daden
PEFC toegelaten voor het duurzaam inkopen van hout en papier door de
overheid. Een belangrijke voorwaarde was de goedkeuring door de
Timber Procurement Assessment Committe (TPAC) van PEFC International.
Hiermee zet de Nederlandse overheid de deur open om het
gebruik van duurzaam geproduceerd hout en papier op de Nederlandse
markt te vergroten. Een stijgende vraag naar gecertificeerd hout en
papier vormt op haar beurt een extra prikkel voor boseigenaren om hun
bos op een duurzame manier te beheren en daarvoor een certificaat te
behalen.

Bossen Bossen
138 139
Houtige biomassa meenemen in lobby rond schaarse grondstoffen
Zowel Europees als Nationaal staat het schaarser worden van grondstoffen
op de agenda. In eerste instantie werd vooral gesproken over
minerale grondstoffen maar op verzoek van velen worden ook nietminerale
grondstoffen meegenomen in de discussies. Door de overgang
naar biomassa van grote sectoren zoals bijvoorbeeld de chemie- en elektriciteitsector
ontstaat er een toenemende druk op deze hernieuwbare
grondstofstroom en daarmee indirect op de natuur.
Het rendement van hout en andere biomassastromen zal drastisch omhoog
moeten, daarnaast is een zorgvuldiger en intensiever gebruik van
de beschikbare biomassa van belang. Dit staat hoog op de agenda van
onze energietransitie. De vraag die wij stellen: Hoe kunnen we in samenwerking
met andere partijen uit de agro-, chemie- en energiesector
een hogere toegevoegde waarde halen? Met onze Europese branchevereniging
CEPI werken we aan een 2050 Roadmap waarbij schaarse
grondstoffen, CO2- neutraliteit en hogere toegevoegde waarde de pijlers
vormen van de te ontwikkelen strategie.
Nieuwe website papier en karton
De nieuwe website van het Informatiecentrum Papier en Karton (IPK)
is online. IPK heeft zijn focus verlegd. De duurzame eigenschappen van
papier en karton zijn een belangrijk onderdeel van de communicatie
geworden. De nieuwe website, www.papierenkarton.org, bestaat in
feite uit drie websites. De algemene IPK-site, een specifiek op milieukeurmerken
gerichte site (www.keurmerkenpapierenkarton.nl) en een
website waar de kracht van print als advertentiedrager wordt gepropageerd
(www.printpower.nl).
De nieuwe IPK-website laat eveneens zien hoe de ketenpartijen (samen)
werken aan de verdere verduurzaming van eindproducten van papier en
karton. Duurzaamheid is een ketenaangelegenheid. Van bosbouwer tot
en met consument. Iedereen speelt een rol. De duurzaamheid van een
eindproduct hangt af van veel factoren, zoals transport(afstanden) en de
wijze van verbruik en hergebruik.

Energie & CO2
140 141
Inzet energieconvenant (MEE) blijft van groot belang
Met de val van het kabinet Balkenende en de koerswijziging van het
nieuwe kabinet Rutte is een periode van onzekerheid op het vlak van
beleid en uitvoering ontstaan. Wat betekent dit nu voor de afspraken die
we hebben gemaakt in het MEE convenant?
De VNP heeft samen met VNO-NCW een duidelijke stelling ingenomen.
Convenanten zijn zinvol en leveren juist resultaten op voor beide partijen.
Wij spannen ons in voor ons deel van de afspraak, energieplannen (EEP)
inleveren en meedoen met monitoring. Aandacht voor energie verbetert
de performance van bedrijven. En de overheid haalt zo haar milieudoelstellingen
en tegelijkertijd is het goed voor het investeringsklimaat. Uit de
eerste schattingen die zijn gemaakt haalt Nederland met al haar plannen
de Europese doelstelling van 20% efficiëntie verbetering in 2020. De
Nederlandse “kop” om naar 30% te streven wordt niet gehaald en vraagt
daarom juist om een samenwerking met de overheid en kennisinstituten.
We zullen als Nederlandse industrie de overheid laten zien dat het
Energie & CO2
convenant wel degelijk wat waard is. Als papierindustrie hebben we hier
een duidelijk statement afgegeven: alle bedrijven zijn de afspraken voor
EEP’s en monitoring nagekomen!
Papierbedrijven actief met “Ketenmaatregelen”
In totaal werden er maar liefst 130 ketenmaatregelen geïdentificeerd in
de inventarisatieronde die bij alle papier- en kartonfabrieken is uitgevoerd.
De ketenmaatregelen vormden een onderdeel van de Energie
Efficiëntie Plannen (EEP’s) en leveren een energiebesparing in de keten
op, van grondstoffenfase tot afdankfase. De sector onderzoekt hierbij
o.a. de inzet van alternatieve grondstoffen. Overige belangrijke ketenonderwerpen
zijn: materiaalbesparing en slimme inzet van nevenstromen.
Enkele papierfabrieken leveren hun restwarmte, die vroeger verloren
ging, nu aan nabijgelegen gebruikers of hebben plannen om dit te gaan
doen. Tot slot werken veel VNP-leden aan besparing in de transportfase,
zoals de realisatie van een hogere beladingsgraad van trucks, of transport
per trein of boot in plaats van een vrachtwagen. Met het opstellen

Energie & CO2
142 143
van de EEP’s geeft de sector inhoud aan de eerste stappen binnen het
convenant “Meerjarenafspraken Energie-efficiency ETS bedrijven.”
Presentatie Resultaten quickscan Gelderse papierindustrie
Provincie Gelderland heeft het initiatief genomen tot een project waarin
Gelderse ondernemers een extra economische stimulans krijgen en in
contact worden gebracht met kennisinstellingen en innovatienetwerken.
Dit zal bijdragen aan een gezonde en duurzame papierindustrie in
Gelderland. De geformuleerde uitdaging: “grondstoffen raken op en
de huidige bekende energiebronnen raken uitgeput of winning wordt
zo risicovol en kostbaar dat dit niet mogelijk is. Dat dwingt ons nu tot
handelen. Want de toekomst is heel dichtbij.”
De quickscan bestond uit een brainstorm met vertegenwoordigers
van het bedrijfsleven, overheden en de wetenschap. De publicatie
‘Quickscan Gelderse papierindustrie’, duurzamer door samenwerken,
oktober 2010 is een van de resultaten.
Energie & CO2
Positie papierindustrie in WKK-lobby
Onze energieopwekking met behulp van WKK vormde een belangrijke
peiler onder de mogelijkheden om onze energie-efficiency te verbeteren.
Voor de papierindustrie ligt de warmte/kracht verhouding gunstig
voor dergelijke installaties. Uit recente onderzoeken bij de chemische
industrie en raffinaderijen blijkt dat ook voor hen WKK een groot
besparingspotentieel heeft.
Tegelijkertijd zien we dat de inrichting van de Nederlandse energiehuishouding
in mindere mate de inzet van decentrale energieopwekking
stimuleert. De vragen die het komende jaar moeten worden beantwoord
zijn o.a. hoe en of we verder moeten met de inzet van WKK?
Komen er innovaties die de positie van WKK kunnen versterken? Wat
zijn de mogelijke groene brandstoffen die we kunnen inzetten? Sluit de
Nederlandse overheid aan bij de wens van de Europese Commissie om
de positie van WKK te steunen?

Recycling Recycling
144 145
Versteviging positie recycling oud papier
In 2009 zijn de recyclingdoelstellingen voor papier en karton gerealiseerd
en zijn ten opzichte van 2008 zelfs aanmerkelijk verbeterd, aldus
Stichting Papier Recycling Nederland. In 2009 is in Nederland 94%
van de geconsumeerde hoeveelheid papier en karton ingezameld voor
recycling. Dit is opnieuw een record in de lange historie van de oud
papier inzameling. Van de 2,8 miljoen ton papier en karton die in 2009
nieuw op de markt werden gebracht is 2,6 miljoen ton ingezameld en
gerecycled. Het recyclingresultaat van 94% is een totaalcijfer van het
hergebruik voor alle toepassingen van papier en karton, ingezameld bij
bedrijven en huishoudens.
Convenant gescheiden inzameling van oud papier verlengd
Gemeenten kunnen de komende jaren gegarandeerd hun oud papier
en -karton kwijt. De VNG en Stichting Papier Recycling Nederland hebben
de afspraken hierover in een nieuw convenant verlengd. Dit convenant
is een in de praktijk beproefde methode die bij de gemeenten en
het bedrijfsleven geringe administratieve lasten veroorzaakt. De looptijd
van het 4e Papiervezelconvenant is van 1 januari 2011 tot en met 31
december 2014.
Het Papiervezelconvenant waarborgt en zorgt voor het optimaliseren
van de gescheiden inzameling - inclusief hergebruik - van oud papier
en -karton uit huishoudens. Gemeenten die zijn aangesloten bij PRN
kunnen rekenen op een afzetgarantieprijs van oud papier. Daarnaast
garandeert PRN onder alle marktomstandigheden de afname van het
ingezamelde oud papier.
Vernieuwde website Stichting PRN
Of het nu gaat over het kringloopsysteem van PRN en de voordelen
daarvan of de uitleg van de kringlooproute van oud papier en -karton, de
vernieuwde website van Stichting PRN behandelt deze onderwerpen
helder en overzichtelijk. Kijk op: www.prn.nl

Visie
“De papier- en kartonindustrie is leidend op het vlak van innovatieve
concepten en producten. Wij werken actief samen in de sector en in
ketens op het vlak van duurzame innovatie, materiaal- en energieefficiency
en CO2-neutraliteit. Zo helpen wij afnemers cq. consumenten
te verduurzamen.
Wij zijn een inspirerende en aantrekkelijke werkgever met gezonde en
talentvolle medewerkers”.
Bestuur, Bureau, Partners en Leden
Koninklijke VNP
Board, Office, Partners and Members
Royal VNP
146 147
Missie
Belangen behartigen van de Nederlandse papier- en kartonindustrie met
een actieve lobby gericht op oplossingen, op actueel beleid en wetgeving.
Wij verlenen diensten aan onze leden en initiëren beleidsondersteunende
onderzoeken. Hiermee helpen wij de bedrijven aan te sluiten bij
wensen en ontwikkelingen in de maatschappij (overheid, NGO’s en de
samenleving).
Opbouwen en onderhouden van relaties en netwerken met belangrijke
stakeholders: actief zoeken naar samenwerking om bovengenoemde
activiteiten efficiënt te kunnen uitvoeren.

Bestuur
Board
drs. Mees Hartvelt
(voorzitter)
Chief Executive Officer
Crown Van Gelder N.V.
mr. Henri Vermeulen
(vice-voorzitter)
Vice President Recovered Paper
Smurfit Kappa Paper Recycling
148 149
Jo Cox
Algemeen Directeur
Smurfit Kappa Roermond Papier B.V.
Trond Flaten
Algemeen directeur
Norske Skog Parenco B.V.
ing. Henk van Houtum MBA
Algemeen Directeur
Van Houtum Papier B.V.
ing. Math Jennekens
Directeur R&D
Sappi Fine Paper Europe
(per 2 december 2010)
ir. Henk Lingbeek
Algemeen Directeur
SCA Packaging De Hoop B.V.
drs. Dirk Schut
Algemeen Directeur
Solidpack B.V.
Ed Vervoort
HR Directeur Benelux
Smurfit Kappa Nederland B.V.
Ereleden
G. van Reenen (erevoorzitter)
drs. W.J. Emmen
ir. H.P. Heinen
H. de Korver († 08-05-2010)
Bureau
Office
ir. Gerrit Jan Koopman MCM
Directeur
Esther Freriks
Directiesecretaresse
Marco Diekstra MBA
Secretaris ARBO en milieu
drs. Bart van Konijnenburg
Secretaris, bossen, energie en
recycling
Marianne Entius
Secretaresse
Marieke Willemsen
Communicatie en PR
Kees Dieben
Administratie
Jan Hoetmer
Administratie
Enrico Brouwer
Statistiek en analyse
Frouke Boerema
Statistiek en analyse
Myra Peltier
Catering en schoonmaak

Partners
Partners
Confederation of European
Paper Industries (CEPI)
Vertegenwoordigt de belangen
van de papier- en kartonindustrie
in Europa. Deze Europese overkoepelende
confederatie volgt en
analyseert de EU-wetgeving en
neemt initiatieven op Europees
niveau wat betreft milieu, energie,
bossen, recycling, lobby en concurrentiekracht.
Dit in het belang
van haar leden, waaronder die van
de Koninklijke VNP.
150 151
Teresa Presas
Directeur CEPI
Meer informatie: www.cepi.org
Informatiecentrum Papier en
Karton (IPK)
IPK informeert de papier- en
kartonketen en samenleving in algemene
zin over papier en karton.
Sinds 2010 staan de duurzame
eigenschappen van papier en
karton centraal. De hernieuwbare
bron die CO2 opneemt, de milieubewuste
productie van papier
(inclusief bio-energie) en het
succes van recycling in Nederland
zullen worden gecommuniceerd.
Het duurzame karakter van papier
en karton moet binnen de keten
leiden tot nieuwe, inspirerende
samenwerkingsverbanden.
Naast duurzaamheid zal ruime
aandacht worden besteed aan
de praktische, leuke en effectieve
toepassingen van papier en
karton. Dat gebeurt via website,
evenementen, media-aandacht
en educatief materiaal voor
scholieren en leraren. Op het
vlak van effectiviteit van papier
als advertentiedrager zal worden
samengewerkt met het internationale
initiatief Print Power.
mr. Erik Timmermans
Directeur Informatiecentrum
Papier en Karton
Meer informatie:
www.papierenkarton.org
Kenniscentrum Papier en
Karton (KCPK)
Sinds de oprichting in 1998 uitgegroeid
tot de spil van de kennisinfrastructuur
van de (inter)nationale
papier- en kartonindustrie. Het
KCPK maakt hierbij zoveel mogelijk
gebruik van bestaande infrastructuur
en netwerken.
Het langetermijndoel is het creëren
van een betere concurrentiepositie
van de Nederlandse papier- en kartonindustrie.
Hiervoor probeert het
kenniscentrum zoveel mogelijk te
linken naar andere industrietakken
en voordeel te halen uit fundamenteel
onderzoek en uit verschillende
branchespecifieke en technologische
ontwikkelingen. Tevens is zij
partner van de VNP in het traject
Energietransitie in de Papierketen.
drs. ing. Arie Hooimeijer
Directeur Kenniscentrum
Papier en Karton
Meer informatie: www.kcpk.nl

Verbond P&K
Het Verbond P&K is een samenwerkingsverband
tussen de drie
brancheverenigingen: Koninklijke
Kartoflex (kartonnage en flexibele
verpakkingen) VG (productie en
verwerking van golfkarton) en
de Koninklijke VNP. Het proces
wordt inhoudelijk en bestuurlijk
ondersteund door de Centrale
Voorziening Arbo (CVA). In het
Verbond P&K hebben verder zitting
vertegenwoordigers van de werkgevers
en van de werknemersverenigingen
FNV Bondgenoten, FNV
Kiem, CNV Bedrijven Bond en De
Unie.
152 153
De CVA wordt gevormd door
Erwin Heijnsbroek (technisch
inhoudelijk coördinator) en
Marco Diekstra (bestuurlijk
coördinator).
Meer informatie:
www.verbondpk.nl
Stichting Papier Recycling
Nederland (PRN)
PRN is in 1998 opgericht door
de branches uit de papier- en
kartonketen en is de uitvoeringsorganisatie
van het Papiervezelconvenant.
Dat is gesloten met
de gemeenten en bevat afspraken
om de inzameling en recycling
van oud papier- en karton continu
op een hoog niveau te houden en
waar mogelijk te verhogen. PRN
voert het inzamel- en herverwerkingsysteem
uit. Via aangesloten
organisaties vertegenwoordigt
PRN meer dan 70 procent van
het aantal eerste ontvangers van
(producten van) papier en karton.
Meer informatie: www.prn.nl
Stichting Verpakkingen
Recycling Nederland (VRN)
Fungeert als collectieve uitvoe-
ringsorganisatie voor bedrijven
in de papier- en kartonindustrie
die aangesloten zijn bij PRN. VRN
zal voor de bij haar aangesloten
bedrijven de collectieve mededeling
uitvoering voor verpakkingen,
voortvloeiende uit het Besluit.
Vanaf 1 januari 2006 is het Besluit
in werking getreden. De bedrijven
zijn hierdoor wettelijk verplicht
een opgaaf te verstrekken van alle
verpakkingen die zij toevoegen
(gebruiken) aan hun producten en
de verpakkingen die zij zelf (laten)
afvoeren.
Wienus van Oosterum
Directeur Stichting PRN/VRN
Meer informatie: www.prn.nl
VAPA
Het opleidingscentrum van de
Nederlandse papier-, karton en
golfkartonbranche. Richt zich op
de opleidingsbehoeften van de
bedrijven in Nederland en België
voor de medewerkers die betrokken
zijn bij het productieproces.
Er is nauwe samenwerking met
individuele bedrijven voor
het realiseren van opleidingsadviezen,
het implementeren en
uitvoeren van opleidingstrajecten
en begeleiden en coachen
van medewerkers. VAPA biedt
trainingen aan voor operators op
MBO-niveau en voor technologen
op HBO-niveau.
drs. Peter Lokhorst
Directeur VAPA
Meer informatie: www.vapa.nl

Leden
Members
Coldenhove Papier B.V.
D.W. van Vreeswijklaan 9
6961 LG EERBEEK
Postbus 6
6960 AA EERBEEK
t +31 (0) 313 - 67 06 70
f +31 (0) 313 - 67 06 80
info@coldenhove.com
www.coldenhove.com
Huhtamaki Nederland B.V.
Zuidelijke Industrieweg 3-7
8801 JB FRANEKER
Postbus 5
8800 AA FRANEKER
t +31 (0) 517 - 39 93 99
f +31 (0) 517 - 39 70 06
info.hnl@nl.huhtamaki.com
www.nl.huhtamaki.com
154 155
Crown Van Gelder N.V.
Eendrachtsstraat 30
1951 AZ VELSEN-NOORD
Postbus 30
1950 AA VELSEN-NOORD
t +31 (0) 251 - 26 22 33
f +31 (0) 251 - 26 23 99
info@cvg.nl
www.cvg.nl
Papierfabriek Doetinchem B.V.
Terborgseweg 52
7005 BB DOETINCHEM
Postbus 42
7000 AA DOETINCHEM
t +31 (0) 314 - 34 79 11
f +31 (0) 314 - 34 77 11
info@papierfabriekdoetinchem.nl
www.papierfabriekdoetinchem.nl
Eska Graphic Board B.V.
Postbus 90
9610 AB SAPPEMEER
t +31 (0) 598 - 31 89 11
f +31 (0) 598 – 39 66 27
sales@eskagraphicboard.com
www.eskagraphicboard.com
locaties:
Noorderstraat 394
9611 AW SAPPEMEER
Meint Veningastraat 114-116
9601 KJ Hoogezand
Georgia Pacific Nederland B.V.
Lange Linden 22
5433 NC KATWIJK (NB)
Postbus 90
5430 AB CUIJK
t +31 (0) 485 - 33 93 39
f +31 (0) 485 - 33 94 49
secretary.dir.nl@gapac.com
www.emeagp.com
Van Houtum B.V.
Boutestraat 125
6071 JR SWALMEN
Postbus 9013
6070 AA SWALMEN
t +31 (0) 475 - 50 73 00
f +31 (0) 475 - 50 73 01
info@vanhoutum.nl
www.vanhoutumpapier.com
Kimberly-Clark B.V. *
Copernicuslaan 35, 6716 BM EDE
Postbus 450, 6710 BL EDE
tel +31 (0) 318 697 697
fax +31 (0) 318 697 690
www.kimberly-clark.com
*VNP-lid sectie Hygiënisch papier
Mayr-Melnhof Eerbeek B.V.
Coldenhovenseweg 12
6961 ED EERBEEK
Postbus 3
6960 AA EERBEEK
tel. +31 (0) 313 - 67 51 11
fax. +31(0) 313 - 65 47 77
www.mm-karton.com
Meerssen Papier B.V.
Weert 78
6231 SB MEERSSEN
The Netherlands
tel +31 (0)43 3663500
fax +31 (0(43 3663501
info@meerssen-papier.com
Norske Skog Parenco B.V.
Industrieterrein Veerweg 1
6871 AV RENKUM
Postbus 1
6870 AA RENKUM
t +31 (0) 317 - 36 19 11
f +31 (0) 317 - 31 76 45
jose.jansen@norskeskog.com
www.norskeskog.com

Sappi Maastricht B.V.
Biesenweg 16
6211 AA MAASTRICHT
Postbus 1009
6201 BA MAASTRICHT
t +31 (0) 43 - 382 22 22
f +31 (0) 43 – 382 22731
maastricht.mill@sappi.com
www.sappi.com
www.smurfitkapparoermondpapier.nl
infoskrp@smurfitkappa.nl
Smurfit Kappa Solid Board B.V.
Hoofdstraat 34
9693 AH BAD NIEUWESCHANS
Postbus 5
9693 ZG BAD NIEUWESCHANS
t +31 (0) 50 - 30 33 000
156 157
Sappi Nijmegen B.V.
Papierfabriek Schut B.V.
f +31 (0) 50 - 30 33 195
7371 GL LOENEN
Ambachtsweg 2
6541 DB NIJMEGEN
Postbus 4
6500 AA NIJMEGEN
tel. +31 (0) 24 - 371 09 11
fax +31 (0) 24 - 371 07 46
www.sappi.com
SCA Hygiene Products
Suameer B.V.
Solcamastraat 24
9262 ND SUAMEER
Postbus 6
9250 AA BERGUM
tel. +31 (0) 511 - 46 66 66
fax +31 (0) 511 - 46 44 85
www.sca.com
SCA Packaging De Hoop B.V.
Harderwijkerweg 41
6961 GH EERBEEK
Postbus 96
6960 AB EERBEEK
t +31 (0) 313 - 67 79 22
f +31 (0) 313 - 65 47 45
de.hoop@sca.com
www.scapackaging.com
Kabeljauw 2
6866 NE HEELSUM
Postbus 1
6866 ZG HEELSUM
t +31 (0) 317 - 31 91 10
f +31 (0) 317 - 31 27 54
info@papierfabriekschut.com
www.papierfabriekschut.com
Smurfit Kappa Roermond
Papier B.V.
Mijnheerkensweg 18
6041 TA ROERMOND
Postbus 1225
6040 KE ROERMOND
t +31 (0) 475 - 38 44 44
f +31 (0) 475 - 33 26 20
www.solidboard.com
locatie Coevorden:
Robertweg 2
7741 KX COEVORDEN
Postbus 5
9693 ZG BAD NIEUWESCHANS
t +31 (0) 50 30 33 000
f +31 (0) 50 30 33 399
www.solidboard.com
locatie Groningen-Hoogkerk:
Halmstraat 1-3
9745 BC GRONINGEN-HOOGKERK
Postbus 5
9693 ZG BAD NIEUWESCHANS
t +31 (0) 50 – 30 33 000
f +31 (0) 50 – 30 33 999
www.solidboard.com
locatie Oude Pekela:
W.H. Bosgrastraat 82
9665 PH OUDE PEKELA
Postbus 5
9693 ZG Bad Nieuweschans
t+31 (0) 50-30 33 000
www.solidboard.com
Solidpack B.V.
Kanaal Zuid 492
Postbus 43
7370 AA LOENEN
tel +31 (0) 55 - 505 82 22
fax +31 (0) 55 - 505 82 72
info@solidpack.eu
www.solidpack.eu
Arjowiggins Security B.V.
Postbus 648
7300 AP APELDOORN
tel. +31 (0) 55 - 533 21 32
fax. +31 (0) 55 - 533 66 89

2010
IN CIJFERS
Het jaar 2010 is een jaar met het eerste zichtbare herstel van de afzet
voor de Nederlandse papier- en kartonindustrie met een groei van 10%.
De grafische sector herstelde zich met 4% terwijl de verpakkingssector
steeg met 13%.
158
159
Over het jaar 2010 is de productie van de Europese papierindustrie met 8%
gegroeid.
De robuustheid van dit herstel zal in 2011 nog moeten blijken.
Volgens de eerste, voorlopige raming van het CBS is de Nederlandse
economie in het eerste kwartaal van 2011 met 3,2 procent gegroeid ten
opzichte van hetzelfde kwartaal een jaar eerder. Dit is de hoogste groei
in drie jaar.
Een totaal overzicht van de statistieken treft u op de volgende
pagina’s aan.

2010
IN CIJFERS
• Algemene cijfers
• Afzet sectoren en productgroepen
Algemene cijfers
General figures
(bron: Koninklijke VNP/CEPI / source: Royal VNP/CEPI)
160 161
• Afzet binnenland en export
• Totaal Nederlandse afzet
• Verdeling afzet naar de belangrijkste exportlanden
• Afzet en aandeel sectoren en product-groepen
• Index afzet en omzet van de Nederlandse papier- en
kartonindustrie
• Gemiddelde oud papierprijzen ‘’bont’’
• Gemiddelde cellulose prijzen
• Herkomst geïmporteerde cellulose in Nederland
• Vezelinzet oud papier/verse vezel in Nederland
• Verhouding vezelinzet
• West-Europese(CEPI) papier- en kartonafzet
• Aantal verzuimongevallen per 1.000 werknemers
• Aantal verzuimongevallen eigen medewerkers per jaar per
ongevaltypering
• Milieucijfers NOx en SO 2
• Milieucijfers Zink en Koper
• Milieucijfers Fijnstof en CO 2
Omzet/Turn-over
(x € 1 mln)
Afzet/Sales
(x 1.000 ton/tonnes
Capaciteit/Capacity
(x 1.000 ton/tonnes
Werknemers/
Employees
Fabrieken/
Factories
Concerns/
Companies
Machines/
Machines
VNP VNP
2010 2009
1.777
2.859
2.945
3.900
(voorlopig/prelimenary)
22
14
35
1.493
2.609
2.900
4.000
22
14
36
CEPI
2009
71.415
88.669
104.218
227.565
845
702
1.449

Afzet sectoren en productgroepen
Sales and share sector and product groups
(bron: Koninklijke VNP/source: Royal VNP)
(x 1.000 ton/tonnes)
162 163
Grafische soorten/Graphic papers: 967 (4%)
Verpakkingspapier & karton/Packaging paper and board: 1.774 (13%)
Hygiënische en sanitaire papieren/Household and sanitary papers: 118 (-2%)
Krantenpapier
/Newsprint
Gestreken grafisch papier/
Coated graphic paper
Ongestreken grafisch papier/
Uncoated graphic paper
Golfkartonpapier/
Corrugated case materials
Pakpapier/
Wrapping papers
Massiefkarton/
Greyboard
Vouwkarton/
Folding boxboard
Hygiënische en sanitaire papieren/
Household and sanitary papers
Totaal/Total
2010 2009
242
492
233
885
57
705
127
118
2.859
273
430
223
760
51
649
103
120
2.609
-11%
14%
4%
16%
12%
9%
23%
-2%
10%
Afzet binnenland en export
Sales domestic and export
(bron: Koninklijke VNP/source: Royal VNP)
(in %)
Export/
Export
Binnenland/
Domestic
77%
79%
23% 21%
84%
16%
2000 2005 2010 2000 2005 2010 2000 2005 2010
Grafische papieren/
Graphic papers
69%
31%
69%
31%
71%
29%
Verpakkings-
papier & karton/
Packaging paper
and board
23%
77%
49%
51% 59%
41%
Hygiënische en
sanitaire papieren/
Household and
sanitary papers

Totaal Nederlandse afzet
Total dutch sales
(bron: Koninklijke VNP/source: Royal VNP)
(x 1.000 ton/tonnes)
164 165
Interne markt EU/
Internal market EU
2.507
85%
15%
Buiten de EU/Outsite the EU
352
Verdeling afzet naar de belangrijkste
exportlanden
Division sales chief export destinations
(bron: Koninklijke VNP/source: Royal VNP)
(x 1.000 ton/tonnes)
Overige

Afzet en aandeel sectoren en productgroepen
Sales sector and product groups
(bron: Koninklijke VNP/source: Royal VNP)
(x 1.000 ton/tonnes)
166 167
Massiefkarton/
Greyboard
705
Verpakkingspapier
& karton/
Packaging paper
and board = 62%
Pakpapier/
Wrapping papers
57
Vouwkarton/
Folding boxboard
127
Hygiënische en sanitaire papieren/
Household and sanitary papers = 4%
25%
2%
Hygiënische en sanitaire papieren/
Household and sanitary papers
118
4% 4%
31%
9%
Golfkartonpapier/
Corrugated case materials
885
Krantenpapier/Newsprint
243
17%
8%
Gestreken grafisch papier/
Coated graphic paper
492
Grafische papieren/
Graphic papers = 34%
Ongestreken grafisch
papier/
Uncoated graphic paper
233
Index afzet en omzet van de
Nederlandse papier- en kartonindustrie
Index sales and turn-over of the Netherlands’
paper and board industry
(bron: Koninklijke VNP/source: Royal VNP)
(2000 = 100)
110
105
100
95
90
85
80
75
70
65
60
2000
2001
2002
Omzet/Turn-over
Afzet/Sales
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
86
77

Gemiddelde oud papierprijzen ‘’bont’’
Average recovered paper prices ‘’mixed’’
(bron: Koninklijke VNP/source: Royal VNP)
(€ per ton/tonnes)
168 169
110
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
75
2000
46
61
105
108
2005 2006 2007 2008 2009 2010
85
57
Gemiddelde cellulose prijzen
Average pulpprices
(bron: de Eendragt/source: de Eendragt)
(US $ per ton/tonnes)
1.000
950
900
850
800
750
700
650
600
550
500
620
520
2004
610
581
680
639
794
702
852
789
657
561
2005 2006 2007 2008 2009 2010
930
NBSK
843
BEKP

Herkomst geïmporteerde cellulose in
Nederland
Pulp import by source into the Netherlands
(bron: CBS/source: National Bureau of Statistics)
(x 1.000 ton/tonnes)
170 171
Europa/
Europe
Latijns Amerika/
Latin America
USA en Canada/
USA and Canada
639 59%
224 21%
221 20%
Vezelinzet oud papier/verse vezel in
Nederland
Raw material input recovered paper/woodpulp in
the Netherlands
(bron: Koninklijke VNP/source: Royal VNP)
(x 1.000 ton/tonnes)
2.414 2.462 2.346 2.307 2.233
2.002
2.206
Oud papier/
Recovered paper
2000 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Cellulose/
Woodpulp
614
502 515
806 830 826
769

Verhouding vezelinzet
% Usage raw material
(bron: Koninklijke VNP/source: Royal VNP)
(x 1.000 ton/tonnes)
172 173
Geïntegreerde pulpproductie/
Home produced pulp
70
Geïmporteerde cellulose/
Imported woodpulp
445
3%
16%
81%
Oud papier/Recovered paper
2.206
West-Europese(CEPI) papier- en
kartonafzet
West-European(CEPI) paper and board sales
(bron/source: CEPI)
(x 1.000 ton/tonnes)
Duitsland/Germany
Finland/Finland
Zweden/Sweden
Italië/ Italy
Frankrijk/France
Spanje/Spain
Oostenrijk/Austria
Ver.Koninkrijk/ United Kingdom
Polen/Poland
Nederland/Netherlands
Portugal/Portugal
België/Belgium
Noorwegen/Norway
Zwitserland/Switzerland
Slowakije/Slovak Republic
Tsjechië/Czech Republic
Slovenie/Slovenia
Hongarije/Hungary
Roemenie/Romania
Totaal/Total
2010
23.202
11.789
11.411
8.988
8.765
6.193
5.009
4.300
3.648
2.859
2.022
1.977
1.698
1.559
780
768
703
487
311
96.469
%
2010/2009
11,2%
11,2%
4,4%
3,9%
5,2%
9,1%
8,7%
0,2%
10,5%
9,6%
23,7%
10,1%
7,7%
2,4%
-15,3%
-4,2%
4,6%
12,2%
9,1%
8,1%
Aandeel/share
CEPI in %
24%
12%
12%
9%
9%
6%
5%
4%
4%
3%
2%
2%
2%
2%
1%
1%
1%
1%
0%
100%

Aantal verzuimongevallen per 1.000
werknemers
Number of accidents per 1.000 employees
(bron: Koninklijke VNP/source: Royal VNP)
174 175
36.0
30.0
25.0
20.0
14.9
11.4
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Ambitie
/Ambition
10.4
11.8 11.5
10.9
12.4
9.9
Aantal verzuimongevallen
eigen medewerkers per jaar per
ongevaltypering
Number of accidents per accident characterization
(bron: Koninklijke VNP/source: Royal VNP)
30
25
20
15
10
5
Vallen van hoogten Horizontaal en verticaal transport
Getroffen worden Draagbaar handgereedschap
Misstappen, struikelen, uitglijden Brand en explosie
Klemmen of bekneld raken Chemicaliën en dampen/gassen
Snijden en steken door scherpe Electriciteit
voorwerpen
Anders
2005 2006 2007 2008 2009 2010

Milieucijfers NOx en SO2
Environmental data NOx and SO2
(bron: Koninklijke VNP/source: Royal VNP)
176 177
2750
NOx SO2
2500 200
2250 180
2000 160
1750 140
1500 120
1250 100
1000 80
750 60
500 40
250 * 20
*
0 0
1985 1990 1995 2000 2005 2010 1985 1990 1995 2000 2005 2010
* Doelstelling 90% reductie
t.o.v. basisjaar 1985
* Doelstelling 90% reductie
t.o.v. basisjaar 1985
Milieucijfers Zink en Koper
Environmental data Zn and Cu
(bron: Koninklijke VNP/source: Royal VNP)
2750
Zink
2500 500
2250 450
2000 400
1750 350
1500 300
1250 250
1000 200
750 * 150
500 100
250 50
0 0
1985 1990 1995 2000 2005 2010 1985 1990 1995 2000 2005 2010
* Doelstelling 70% reductie
t.o.v. basisjaar 1985
550
Koper
* Doelstelling 80% reductie
t.o.v. basisjaar 1985
*

Milieucijfers Fijnstof en CO2
Environmental data PM and Carbon
(bron: Koninklijke VNP/source: Royal VNP)
178 179
16
14
12
10
8
6
4
Fijnstof
2
20
0 *
0
1985 1990 1995 2000 2005 2010 1989 1995 2000 2005 2010
* Doelstelling 95% reductie
t.o.v. basisjaar 1985
180
160
140
120
100
80
60
40
CO 2

Interessante links
Geschiedenis
www.papiergeschiedenis.net
www.demiddelstemolen.nl
www.zaansemolen.nl
www.vnp-online.nl
www.papierenkarton.org
Recycling
www.prn.nl
www.fnoi.nl
Overheid
www.rijksoverheid.nl
www.agentschapnl.nl
www.gelderland.nl
Credits beeld
Geschiedenis
Archief Koninklijke VNP (8-18)
Fotocollectie Regionaal Archief Nijmegen (19)
Dreamstime (20-23)
Biobased economie
www.dutchbiorefinerycluster.nl
www.avebe.nl
Universiteiten &
Kennisinstituten
www.wur.nl
www.uu.nl
www.kcpk.nl
Biobased Economy
Dreamstime (27, 30, 32, 33, 42, 47)
WUR, Agenstchap NL (36)
Ministerie EL&I, Agentschap NL (50)
Archief Koninklijke VNP (31, 43, 44, 45, 46, 48, 49, 54)
www.biorefinery.nl
www.cosun.nl
www.courage2025.nl
Brancheverenigingen en gerelateerde
organisaties
Made in Holland
Leden Koninklijke VNP (75-115)
www.frieslandcampina.com
www.innovatienetwerk.org
www.kcpk.nl
www.kiemkracht.com
www.vnp-online.nl
www.vg.nl
www.papierenkarton.org
www.prn.nl
Co-creation
Dreamstime (118-121)
Archief Koninklijke VNP (123-125)
180
www.nom.nl
www.productschapakkerbouw.nl
www.vnp-online.nl
www.cradletocradle.nl
www.fnoi.nl
www.kvgo.nl
www.nuv.nl
www.verenigingpapiergroothandel.nl
2010 in cijfers
Dreamstime (156)
181
www.duurzaam.nl
ww.kcpk.nl
www.clubvan30.nl
www.pefcnederland.nl
www.biobasedeconomy.nl
www.biobasedperformancematerials.nl
www.fsc.nl
www.biorefinery.nl
www.nom.nl
www.innovatienetwerk.org
www.kiemkracht.com
www.grassanederland.nl
www.industrieterreinveerweg.nl
www.purac.com
www.attero.nl
www.groenkennisnet.nl
www.portofrotterdam.com
www.duurzaam-ondernemen.nl
www.facebook.com/pages/
BioBased-Economy
www.icova.nl
www.energyvalley.nl
www.rbcn.nl
www.groengrondstoffen.n
www.stichtingmilieunet.nl
www.bioparkterneuzen.com
www.lltb.nl
Co-creatie
www.biobasedbouwen.nl
www.duurzaambouwen-online.nl
www.kcpk.nl
www.papierenkarton.org
www.vroegop.nl
www.vd.nl

182
Colofon
Uitgave:
Koninklijke VNP
Vereniging van Nederlandse
Papier- en kartonfabrieken
Kruisweg 761, 2132 NE Hoofddorp
Postbus 731, 2130 AS Hoofddorp
T 020 - 654 30 55
F 020 - 654 30 64
E info@vnp-online.nl
I www.vnp-online.nl
Redactie:
Marieke Willemsen, Koninklijke VNP, Hoofddorp
Vormgeving:
zonder boter, Hoofddorp
Papier:
mc MultiArt Silk FSC
Illustraties (Issues):
Dennis Wijmer, Zout in de Pap, produkties, Den Haag
Drukwerk:
Nederlof Cruquius
© 2011, Koninklijke VNP
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd,
opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in
enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, door fotokopieën, opnamen of
enige andere wijze, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.
Deze uitgave is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld.
De uitgever aanvaardt geen aansprakelijkheid voor onjuistheden in deze uitgave.

Koninklijke Vereniging van Nederlandse Papier- en kartonfabrieken
Royal Netherlands’ Paper and Board Association